1.
WALONG (8) MAHAHALAGANG
HAKBANGIN
na Maaaring Gawin ng mga Magulang
Upang Maiwasan ang Pagpapakamatay
ng Anak

2.
PANGUNAHING
SANGGUNIAN:
Nadine J. Kaslow, PhD, Polina Kitsis, Mili Anne
Thomas, MA, and Dorian A. Lamis, PhD

3.
MAY MAGAGAWA ANG MGA MAGULANG
LABAN SA PAGPAPAKAMATAY NG ANAK
•Araw-araw, humigit-kumulang sa
labindalawang (12) kabataan o nagbibinata at
nagdadalaga ang namamatay sa suicide o
pagpapatiwakal. Sa bawat kamatayang ito na
sanhi ng pagpapakamatay, halos dalawampu’t
lima (25) ang pagtatangka na gawin ito.

4.
MAY MAGAGAWA ANG MGA MAGULANG
LABAN SA PAGPAPAKAMATAY NG ANAK
• Ang mga magulang ay makatutulong na maiwasan o
masawata ang pagpapatiwakal sa pamamagitan ng pag-
alam o pagkilala sa mga warning signs o mga
palatandaan ng babala nito, pagtukoy sa mga risk factors
o sanhi, pagsulong sa protective factors o mga salik na
nakapagpo-protekta, at ang pag-alam kung paano
makipag-usap sa kanilang mga anak at humingi ng mga
serbisyong may kinalamang sa pangkalusugang mental
(mental health).

5.
MAY MAGAGAWA ANG MGA MAGULANG
LABAN SA PAGPAPAKAMATAY NG ANAK
•Maaari ninyong pagtibayin ang inyong
kapasidad at maging ng inyong mga anak sa
pamamagitan ng pagsunod sa walong (8) mga
hakbanging ito:

6.
1. ALAMIN ANG MGA KATOTOHANANG NAKAPALIBOT
SA ISYU NG PAGPAPATIWAKAL
• Ang imporasyon ay kapangyarihan at ang sobrang fake news o
maling mga impormasyon tungkol sa pagpapakamatay ng isang
tao ay maaaring magdulot ng mga nakamamatay na epekto. Ang
paghihiwalay sa mito o maling impormasyon mula sa
katotohanan o tamang impormasyon ay maaaring magpatibay
sa inyong kapasidad upang tulungan ang inyong anak na nasa
masamang kalagayan o pagkabalisa.

7.
1. ALAMIN ANG MGA KATOTOHANANG NAKAPALIBOT
SA ISYU NG PAGPAPATIWAKAL
• Mito – Ang pagpapatiwakal ng mga tinedyer ay hindi problema
• Katotohanan – Ang pagpapatiwakal ng mga tinedyer ay isang
malaking problema na nakaaapekto sa mga kabataan; ito ay
ikatlong nangungunang sanhi ng pagkamatay sa mga nasa edad
sampu hanggang dalawampu’t apat na taong gulang (10-24-
year olds)

8.
1. ALAMIN ANG MGA KATOTOHANANG NAKAPALIBOT
SA ISYU NG PAGPAPATIWAKAL
• Mito – Ang pagtatanong tungkol sa pagpapatiwakal ay nagdudulot ng
pag-uugaling mapagpatiwakal (suicidal behavior)
• Katotohanan – Ang pagtalakay sa isyu o paksa ng pagpapatiwakal sa
isang mapagmalasakit, masinsinan, at hindi mapang-husgang
pamamaraan ay nagpapakita na ikaw ay seryosong isinasaalang-alang ang
kapakanan ng iyong anak at tumutugon sa kanyang emosyonal na
nararamdaman o kasakitan

9.
1. ALAMIN ANG MGA KATOTOHANANG NAKAPALIBOT
SA ISYU NG PAGPAPATIWAKAL
• Mito – Tanging ang isang propesyonal lamang ang
makatutukoy sa isang batang nasa peligro o panganib ng
kaugaliang mapagpatiwakal (suicidal behavior)
• Katotohanan – Ang mga magulang at iba pang tagapag-bigay-
lingap (caregivers) ay madalas na unang nakakikilala sa mga
senyales o palatandaan ng babala (warning sign) at higit na may
kakayahang sumaklolo sa mapagmalasakit na kaparaanan

10.
2. KILALANIN ANG MGA WARNING SIGNS O
SENYALES AT PALATANDAAN NG BABALA
• May mga pag-aaral o pananaliksik na nagpapakita na sa apat (4) sa bawat
limang (5) kabataan o tinedyer na nagtatangkang wakasan o kitlin ang kanilang
sariling buhay, ang mga ito ay kinakitaan ng maliwanag na mga paunang
senyales, kung kaya’t kailangan nating malaman ang mga ito. Ang isang
senyales ay hindi nangangahulugan na ang inyong anak ay agad nang
magtatangka na kitlin ang kaniyang buhay, ngunit hindi ito dapat ipagsawalang-
bahala. Agarang tugunan ang sitwasyon ng inyong anak nang may
pagmamalasakit at pagmamahal. Huwag iisipin na ang isang pagtatangka ay
nangangahulugan lamang ng pagkuha ng inyong atensiyon o pagpapapansin!

11.
2. KILALANIN ANG MGA WARNING SIGNS O
SENYALES AT PALATANDAAN NG BABALA
 Mga pagbabago sa personalidad o katauhan: kalungkutan, pag-iwas sa
iba o mga gawaing madalas kinawiwilihan (withdrawal), pagiging
iritable, anxiety, labis na kapaguran (exhaustion), kawalan ng tamang
desisyon (indecision);
 Mga pagbabago sa pag-uugali (behavior): pagdalang ng mga
pagkakataong nakikihalubilo sa iba o sosyal na relasyon, sa paaralan
at/o sa pagtatrabaho, pagbawas sa mga pagkakataong sumasali sa mga
positibong gawain;

12.
2. KILALANIN ANG MGA WARNING SIGNS O
SENYALES AT PALATANDAAN NG BABALA
 Pagkaantala ng pagtulog (sleep disturbance): hindi makatulog
(insomnia), sobrang pagtulog (oversleeping); mga bangungot o
masamang panaginip (nightmares);
 Mga pagbabago sa mga nakagawian pagdating sa pagkain: kawalan ng
gana sa pagkain (loss of appetite), biglang pagbawas ng timbang
(weight loss), o sobrang pagkain (overeating); at
 Takot na mawalan ng kontrol: pabago-bago o hindi maintindihang ugali
(erratic o unpredictable behavior), pananakit sa sarili o ibang tao.

13.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
Alamin ang ilang mga sitwasyon at kondisyon na may kinalaman sa
pagtaas ng tyansa o peligro (risk) ng pagpapatiwakal.
 Mga nakaraang pagtatangka ng pagpapatiwakal (suicide attempt)
 Mga karamdamang may kinalaman sa kalusugang mental (mental
health disorders) tulad ng depresyon at anxiety
 Labis na pag-inom ng alak o paggamit ng mga ipinagbabawal na
gamot (alcohol and other substance abuse)

14.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
 Pagkaramdam ng kawalan ng pag-asa, kawalan ng makakapitan o
mahihingan ng tulong, pagkabagabag o paninisi sa sarili (guilt), labis na
kalungkutan o pag-iisa, kawalan ng halaga sa buhay, mababang tiwala
sa sarili
 Pagkawala ng interes sa mga kaibigan, mga kinawiwilihang gawin o
libangan (hobbies), o mga gawaing dati nang ginagawa o
pinagkakaabalahan
 Agresibong ugali o pagiging agresibo

15.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
 Pambubulas (Bullying) o pagiging “bully” sa paaralan o sa mga
panlipunang lugar
 Nakababahalang pag-uugali (disruptive behavior), kasama na ang mga
problemang pang-disiplina sa paaralan o sa tahanan
 Delikadong pag-uugali (High risk behaviors) tulad ng pag-inom ng alak
na susundan ng pagmamaneho at kawalan ng maayos na
pagdedesisyon (drinking and driving, poor decision-making)

16.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
 Lubhang masakit o hindi pa gaanong matagal na pagkawala o
kawalan (loss) tulad ng pagkamatay ng mahal sa buhay o
kakilala, diborsyo o paghihiwalay ng mag-asawa o
magkasintahan
 Kasaysayan ng pagpapatiwakal sa pamilya
 Karahasan sa loob mismo ng pamilya (domestic violence, child
abuse or neglect)

17.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
 Pagkabalisa sa kalagayan o katauhang seksuwal o pangkasarian (Sexual
orientation and identity confusion) tulad ng kakulangan sa suporta o
pagtanggap mula sa pamilya at mga kakilala o pambubulas sa panahon
o proseso ng paglaladlad o paglalantad ng tunay na kasarian sa lipunan
(lack of support or bullying during the coming out process)
 Pagkakaroon ng akses o pag-abot sa mga nakamamatay na kaparaanan
o bagay tulad ng mga baril, pildura (pills), kutsilyo o patalim at maging
iligal o ipinagbabawal na droga

18.
3. ALAMIN ANG MGA RISK FACTOR O SANHI
 Labis na takot o trauma (stigma) na may kinalaman sa pagkuha ng
mga serbisyong may kaugnayan sa kalusugang mental
 Mga balakid sa pag-akses o pagtamo sa mga serbisyong nauugnay sa
kalusugang mental tulad ng kakulangan sa bilingual na mga
tagapaglingap, hindi maayos na transportasyon at mga gastusin (lack
of bilingual service providers, unreliable transportation, financial
costs)

19.
4. ALAMIN ANG MGA SALIK NA
NAKAPAGPO-PROTEKTA
Ang mga kadahilanan o salik na ito ay ipinakita na mayroong mga
epektong pang-proteksiyon laban sa pagpapakamatay ng tinedyer:
 Mga kasanayan sa paglutas ng problema, paglutas ng kontrahan, at
paghawak ng mga problema sa isang hindi marahas na kaparaanan
 Malakas na koneksyon sa pamilya, mga kaibigan, at suporta mula sa
komunidad
• Pinaghihigpitan mula sa nakamamatay na paraan ng pagpapakamatay

20.
4. ALAMIN ANG MGA SALIK NA
NAKAPAGPO-PROTEKTA
 Mga paniniwala sa kultura at relihiyon na humihimok
sa pagpapakamatay at sumusuporta sa pangangalaga
sa sarili
 Madaling pag-access sa mga serbisyo
 Suporta sa pamamagitan ng patuloy na kalusugang
medikal at mental na mga relasyon sa pangangalaga

21.
5. GUMAWA NG MGA HAKBANG SA
PAG-IINGAT
Hindi ka nag-iisa o mahina; maaari mong bantayan ang iyong tinedyer
laban sa posibilidad ng pagpapakamatay.
 Makipag-ugnayan sa positibong paraan sa iyong tinedyer (magbigay ng
tiyak na puna o feedback, mga papuri para sa mabuting trabaho o
gawain.)
 Palakasin ang kanyang paglahok sa mga positibong aktibidad o gawain
(itaguyod ang paglahok sa mga klab / isports)

22.
5. GUMAWA NG MGA HAKBANG SA
PAG-IINGAT
 Subaybayan nang may naaangkop na kadahilanan ang mga pinupuntahan
ng iyong tinedyer na anak at maging ang kanyang komunikasyon (texting,
Facebook, Twitter) kasama ang layunin ng pagtataguyod ng kaligtasan
 Magkaroon ng kamalayan sa panlipunang kapaligiran ng iyong tinedyer
(mga kaibigan, mga kasamahan sa koponan, coach) at regular na makipag-
usap sa ibang magulang sa inyong pamayanan
 Regular na makipag-usap sa mga guro ng iyong tinedyer upang matiyak
ang kaligtasan sa paaralan

23.
5. GUMAWA NG MGA HAKBANG SA
PAG-IINGAT
 Limitahan ang pag-akses ng iyong anak sa alkohol, mga
nireresetang gamot, iligal na droga, mga kutsilyo at baril
 Kausapin ang iyong anak tungkol sa iyong mga alalahanin;
tanungin mo siya nang direkta tungkol sa mga saloobin
kaugnay ng pagpapakamatay
 Ipaliwanag ang kahalagahan ng therapy at paggagamot upang
pamahalaan ang mga sintomas

24.
5. GUMAWA NG MGA HAKBANG SA
PAG-IINGAT
 Tugunan ang iyong mga alalahanin kasama ang iba
pang mga nakatatanda na may kinalaman sa buhay ng
iyong anak (mga guro, coach, pamilya)
 Talakayin ang iyong mga alalahanin kasama ang
kanyang pediatrician upang makahanap ng mga referral
kaugnay ng kalusugang mental

25.
6. KAUSAPIN ANG IYONG ANAK
TUNGKOL SA PAGPAPATIWAKAL
Ang pakikipag-usap sa iyong tinedyer tungkol sa isang paksa
tulad ng pagpapakamatay ay maaaring halos imposible.
Magkaroon ng mahalagang talakayang ito kasama ang iyong
tinedyer sa pamamagitan ng paggamit ng mga payong ito:
 Makipag-usap sa isang kalmado, di-nag-aakusang
pamamaraan
 Ipahayag ang mapagmahal na pagmamalasakit

26.
6. KAUSAPIN ANG IYONG ANAK
TUNGKOL SA PAGPAPATIWAKAL
 Ipabatid kung gaano siya kahalaga sa iyo
 Ituon ang iyong pag-aalala para sa kabutihan ng
iyong tinedyer at kanyang kalusugan
 Gumawa ng mga pahayag na may "Ako" upang
maiparating na naiintindihan mo ang mga stressor
na maaaring kanyang nararanasan

27.
6. KAUSAPIN ANG IYONG ANAK
TUNGKOL SA PAGPAPATIWAKAL
 Hikayatin ang mga pag-uugali na may kinalaman sa
paghahanap ng tulong-propesyonal (hanapin ang mga
naaangkop na mapagkukunang-bagay o resources)
 Tiyakin sa iyong anak na ang paghahanap ng mga
serbisyo kaugnay ng problemang mental ay maaaring
bumago sa kanyang pananaw

28.
7. HUMINGI NG MGA SERBISYONG
PANGKALUSUGANG MENTAL
Ang mga propesyonal sa kalusugang mental ay maaaring maging
mahalagang kasosyo sa pag-iwas sa pagpapakamatay ng mga tinedyer.
a. Gumawa ng naaangkop na pagkilos upang maprotektahan ang iyong anak
 Kung sa tingin mo ay may isang bagay na "hindi tama"
 Kung napansin mo ang mga palatandaan ng babala o senyales (warning
signs)
 Kung nakilala mo na ang iyong anak ay mayroong maraming mga risk
factors o sanhi at ilan sa mga pam-protektang salik na nakalista sa itaas

29.
7. HUMINGI NG MGA SERBISYONG
PANGKALUSUGANG MENTAL
b. Maghanap ng isang tagapagbigay ng kalusugang pangkaisipan na may
karanasan sa pagpapakamatay ng mga kabataan
 Pumili ng isang tagapagbigay ng kalusugang mental kung kanino ang iyong
anak at ikaw ay komportable
 Aktibong makilahok sa therapy ng iyong anak
c. Kung nalalapit na ang panganib, tumawag sa mga emergency hotline tulad
ng 117 o dalhin ang iyong anak sa pinakamalapit na emergency room

30.
8. MAGDASAL AT MAGKAROON NANG MAS PINAIGTING
NA RELASYONG ISPIRITUWAL SA PANGINOON
 Manalangin nang taimtim at tahimik sa loob ng kwarto o isang sulok kung
saan walang makaririnig at payuhan ang anak na gawin rin ito sa tuwing
nababagabag ng kaugaliang mapagpatiwakal
 Himukin ang anak na manalangin kasama ang pamilya o mga kaibigan
kapag mapayapa na ang kaisipan laban sa kaugaliang mapagpatiwakal
(suicidal behavior)
 Sumangguni sa isang gabay ispirituwal (spiritual adviser) tulad ng pari o
pastor upang sabihin ang mga negatibong nararamdaman patungkol sa
sarili o pamilya kasama na ang anak

31.
MGA SANGGUNIAN:
Amerika at ibang bansa
1. 1-800-273-TALK (8255) – National Suicide Prevention Lifeline
2. American Association of Suicidology:
3. http://www.suicidology.org
4. Light for Life Program: http://www.yellowribbon.org/
5. National Institute of Mental Health Suicide Prevention
6. Resources
7. http://www.nimh.nih.gov/health/topics/suicideprevention/
8. index.shtml
9. National Mental Health Association: www.nmha.org
10. S.O.S High School Suicide Prevention Program:
11. http://www.mentalhealthscreening.org/highschool
12. Suicide Awareness/Voices of Education (SAVE):
13. www.save.org
14. Suicide Prevention Therapist Finder (SPTF):
15. http://www.HelpPRO.com/SPTF

32.
MGA SANGGUNIAN:
Pilipinas
1. (02) 8969191 – Hotline
2. 09178549191 – Mobile Number
3. 09178998727 (USAP)
4. 989 8727 (USAP)
5. Emergency Hotline: Patrol 117