Vizione te institucionalizuara genard hajdini [alb]

Realitete e përqasje në Reformën e Arsimit tëRealitete e përqasje në Reformën e Arsimit të
Lartë, Qeverisja, Financimi, Korrupsioni,Lartë, Qeverisja, Financimi, Korrupsioni,
Kërkim-Zhvillimi, dhe Akreditimi në Shqipëri.Kërkim-Zhvillimi, dhe Akreditimi në Shqipëri.
Milton Friedman Legacy Day 2014Milton Friedman Legacy Day 2014, Tiranë, Shqipëri.
Z.Z. Genard HajdiniGenard Hajdini
Koordinator & Pedagog i JashtëmKoordinator & Pedagog i Jashtëm
Universiteti i RegentitUniversiteti i Regentit
Virginia Beach, VA. U.S.A.Virginia Beach, VA. U.S.A.
E-mail: genard_hajdini@yahoo.com; Skype: genard1977E-mail: genard_hajdini@yahoo.com; Skype: genard1977

22
PARANTEZËPARANTEZË
““Aty ku nuk ka vizion njerzit rrënohen.”Aty ku nuk ka vizion njerzit rrënohen.”
~~ Fjalët e Urta 29:18Fjalët e Urta 29:18
 Ç’është Vizioni?Ç’është Vizioni?
 Strategji AfatgjatëStrategji Afatgjatë
 Krijim, Zbulim, Gjetje, Inovacion.Krijim, Zbulim, Gjetje, Inovacion.
 Parashikim afatgjatëParashikim afatgjatë
 Epifani-ZbulesëEpifani-Zbulesë
 Paradigma e Ndryshuar-180Paradigma e Ndryshuar-180oo
 Endërr apo VegimEndërr apo Vegim
 ““Shkruaje vegimin tënd dhe gdhende mbi rrasa, që të mund të lexohet shpejt.Shkruaje vegimin tënd dhe gdhende mbi rrasa, që të mund të lexohet shpejt.
Sepse vegimi është për një kohë të caktuar, por në fund ai do të flasë dhe nukSepse vegimi është për një kohë të caktuar, por në fund ai do të flasë dhe nuk
do të gënjejë; në se vonon, prite, sepse me siguri do të vijë dhe nuk do tëdo të gënjejë; në se vonon, prite, sepse me siguri do të vijë dhe nuk do të
vonojëvonojë..
 Pse? & Çfarë? Gjithçka tjetër është:Pse? & Çfarë? Gjithçka tjetër është: Si? (Strategji).Si? (Strategji).
 Leo Tolsoti—80-vjeçari.Leo Tolsoti—80-vjeçari.
 Winston Churchill-Te mundim Nazismin.Winston Churchill-Te mundim Nazismin.
 Nënë Tereza.Nënë Tereza. Genard HajdiniGenard Hajdini

SITUATA AKTUALESITUATA AKTUALE
 Hartimi i raportit përfundimtar për reformën në Arsimin e Lartë dheHartimi i raportit përfundimtar për reformën në Arsimin e Lartë dhe
Kërkimin Shkencor-Korrik 2014;Kërkimin Shkencor-Korrik 2014;
 PPër herë të parë, procesi i verifikimit të ligjshmërisë të të gjithaër herë të parë, procesi i verifikimit të ligjshmërisë të të gjitha
institucioneve të Arsimit të Lartë; kontraktimi i një agjencie të huajinstitucioneve të Arsimit të Lartë; kontraktimi i një agjencie të huaj
akreditimi për vlerësimin e 15 institucioneve të Arsimit të Lartë publik dheakreditimi për vlerësimin e 15 institucioneve të Arsimit të Lartë publik dhe
44 institucioneve jopublike;44 institucioneve jopublike;
 Marrëveshja për Unifikimin e Kurrikulës së Sistemit ArsimorMarrëveshja për Unifikimin e Kurrikulës së Sistemit Arsimor
Parauniversitar të Shqipërisë me atë të Kosovës.Parauniversitar të Shqipërisë me atë të Kosovës.
 ShifraShifra
 831.847 individë në sistemin arsimor shqiptar831.847 individë në sistemin arsimor shqiptar
 81.448 fëmijë në kopshte81.448 fëmijë në kopshte 606.540 nxënës606.540 nxënës
 38.119 mësues në sistemin arsimor parauniversitar38.119 mësues në sistemin arsimor parauniversitar
 176.171 studentë 176.171 studentë
 11.062 pedagogë në sistemin universitar shqiptar11.062 pedagogë në sistemin universitar shqiptar
Genard HajdiniGenard Hajdini 33

ARSIMI I LARTËARSIMI I LARTË
 Gjithsej 59 institucione të arsimit të lartë, 15 publikeGjithsej 59 institucione të arsimit të lartë, 15 publike dhe 44 jopublike.dhe 44 jopublike.
 Ndër to, 19 gëzojnë statusin universitet (12 publike dhe 7 jopublike), 5Ndër to, 19 gëzojnë statusin universitet (12 publike dhe 7 jopublike), 5
statusin kolegj (të gjithë jopublikë), 26 shkolla të larta (të gjitha jopublike), 8statusin kolegj (të gjithë jopublikë), 26 shkolla të larta (të gjitha jopublike), 8
akademi (2 publike dhe 6 jopublike), 1 institut (publik, qendërakademi (2 publike dhe 6 jopublike), 1 institut (publik, qendër
ndëruniversitare) dhe 17 filiale (5 të IAL-ve publike dhe 12 të IAL-vendëruniversitare) dhe 17 filiale (5 të IAL-ve publike dhe 12 të IAL-ve
jopublike).jopublike).
 Numri i programeve të ofruara është gjithsej 1560, nga të cilat 700 tëNumri i programeve të ofruara është gjithsej 1560, nga të cilat 700 të
ofruara nga IAL-të publike sipas nivelit të studimit, janë: rreth 650ofruara nga IAL-të publike sipas nivelit të studimit, janë: rreth 650
programeprograme.. Të ndaraTë ndara::
 Bachelor, rreth 250 Master Profesional, rreth 350Bachelor, rreth 250 Master Profesional, rreth 350 Master Shkencor dhe rrethMaster Shkencor dhe rreth
100 programe të ciklit të tretë, Doktoratë dhe specializime afatgjata.100 programe të ciklit të tretë, Doktoratë dhe specializime afatgjata.
 Është e rëndësishme të përmendim këtu që Shqipëria sot ka numrin mëËshtë e rëndësishme të përmendim këtu që Shqipëria sot ka numrin më
të ulët të studentëve në arsimin e lartë në rajon, numër ky që duhet tëtë ulët të studentëve në arsimin e lartë në rajon, numër ky që duhet të
rritet në të ardhmen e afërt, por pa prekur cilësinë dhe standardet. pakrritet në të ardhmen e afërt, por pa prekur cilësinë dhe standardet. pak
më shumë nga IAL-të jopublike.më shumë nga IAL-të jopublike. ((Burimi:Burimi: Raporti Pëfrundimtar përRaporti Pëfrundimtar për
Reformimin e Arsimit të Lartë dheReformimin e Arsimit të Lartë dhe KKërkimitërkimit SShkencor-Tiranë, Korrik 2014.hkencor-Tiranë, Korrik 2014.
http://www.arsimi.gov.al/al/arsimi/universiteti/reforma-e-arsimit-te-larte-dhe-khttp://www.arsimi.gov.al/al/arsimi/universiteti/reforma-e-arsimit-te-larte-dhe-k
).).

55
HYRJEHYRJE
 Situata e Arsimit të Lartë Shqiptar në lidhje me përpjekjet eSituata e Arsimit të Lartë Shqiptar në lidhje me përpjekjet e
ndërtimit të kurrikulave dhendërtimit të kurrikulave dhe kërkim &kërkim & zhvillimit (R&D) ka nevojëzhvillimit (R&D) ka nevojë
për më shumë mbështetje institucionale dhe organizative.për më shumë mbështetje institucionale dhe organizative.
 15-Universitete Publike15-Universitete Publike
 44-Universitete Private44-Universitete Private
 AkreditimiAkreditimi
 APAALAPAAL
 Internacional: UK, ENQA, USA-Regional BodiesInternacional: UK, ENQA, USA-Regional Bodies ..
 UK: QAA, thjesht “Q”—James BondUK: QAA, thjesht “Q”—James Bond 
Genard HajdiniGenard Hajdini

STATISTIKASTATISTIKA
Figura 1. Numri i IAL-ve për një milionë banorë në 2014-ën – Shqipëria dhe një
grup vendesh evropiane. (Burimi: Raporti Pëfrundimtar për Reformimin e
Arsimit të Lartë dhe kërkimit shkencor-Tiranë, Korrik 2014).

QEVERISJA-ORGANIZIMIQEVERISJA-ORGANIZIMI

ORGANIZIMI NË IALORGANIZIMI NË IAL

FINANCIMIFINANCIMI
 Shqipëria investon në arsimin e lartëShqipëria investon në arsimin e lartë më pakmë pak se fqinjët e saj. Buxheti i shtetitse fqinjët e saj. Buxheti i shtetit
sot jep rreth 38 milionë euro për të mbështetur mbi 126 000 studentë në IAL-sot jep rreth 38 milionë euro për të mbështetur mbi 126 000 studentë në IAL-
të publike. Kësaj shume mund t’i shtohen afërsisht edhe 20 milionë euro tëtë publike. Kësaj shume mund t’i shtohen afërsisht edhe 20 milionë euro të
tjera nga të ardhurat dytësore, të siguruara nga vetë IAL-të, gjë që e çontjera nga të ardhurat dytësore, të siguruara nga vetë IAL-të, gjë që e çon
shifrën në rrethshifrën në rreth 460460 euro për student në sektorin publik.euro për student në sektorin publik.
 Shto:Shto: 35-45 milionë euro nga pagesat e studentëve në sistemin jopublik35-45 milionë euro nga pagesat e studentëve në sistemin jopublik
(rreth 34,500 studentë me një pagesë mesatare 1000-1250 euro).(rreth 34,500 studentë me një pagesë mesatare 1000-1250 euro).
 Buxheti për arsimin nuk ka qenë kurrë më i lartë se 3% e PBB-së, duke uBuxheti për arsimin nuk ka qenë kurrë më i lartë se 3% e PBB-së, duke u
lëkundur në intervalet 2.2-2.8%/ PBB.lëkundur në intervalet 2.2-2.8%/ PBB. OObjektivi i domosdoshëm, 5% i PBB-bjektivi i domosdoshëm, 5% i PBB-
sësë..
 Vendet e zhvilluara perëndimore, në kuadrine OECD-së, e financojnë arsiminVendet e zhvilluara perëndimore, në kuadrine OECD-së, e financojnë arsimin
e tyre universitar në nivelet 5-8% të PBB-së, nga i cili 1-3% e PBB-së shkone tyre universitar në nivelet 5-8% të PBB-së, nga i cili 1-3% e PBB-së shkon
drejtpërsëdrejti për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor. Aktualisht,drejtpërsëdrejti për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor. Aktualisht,
Shqipëria shpenzon për arsimin e lartë 0.4 – 0.6%% të PBB-së, si shumë eShqipëria shpenzon për arsimin e lartë 0.4 – 0.6%% të PBB-së, si shumë e
përbashkët e IAL-ve publike dhe atyre jopublike.përbashkët e IAL-ve publike dhe atyre jopublike.
 Shqipëria shpenzon sot rreth 500-600 euro/student, ndërkohë që asaj iShqipëria shpenzon sot rreth 500-600 euro/student, ndërkohë që asaj i
duhen të paktën 4-5 herë më shumë për t’u barazuar me Rumaninë dheduhen të paktën 4-5 herë më shumë për t’u barazuar me Rumaninë dhe
Bullgarinë, ose 8-10 herë më shumë për t’u afruar me vende, si Portugalia eBullgarinë, ose 8-10 herë më shumë për t’u afruar me vende, si Portugalia e
Spanja. Duke marrë parasysh kushtet dhe mundësitë tona aktuale, ShqipëriaSpanja. Duke marrë parasysh kushtet dhe mundësitë tona aktuale, Shqipëria
duhet të synojë të paktën shifratduhet të synojë të paktën shifrat 1500-20001500-2000 euro/student ose, e thënëeuro/student ose, e thënë
ndryshe, një buxhet prej 250-350 milionë euro për 161 500 studentët e saj.ndryshe, një buxhet prej 250-350 milionë euro për 161 500 studentët e saj.
Për buxhetin e shtetit, një shumë e tillë është sfida e madhe e viteve nëPër buxhetin e shtetit, një shumë e tillë është sfida e madhe e viteve në
vijim.vijim.

FINANCIMIFINANCIMI
 Rumania dhe Bullgaria, kanë kuota financimi rreth 2700-2900 euro/student, pa folurRumania dhe Bullgaria, kanë kuota financimi rreth 2700-2900 euro/student, pa folur
për vende, si Britania e Madhe, Franca etj. që janë në kuotat 10000-11500për vende, si Britania e Madhe, Franca etj. që janë në kuotat 10000-11500
euro/student, Zvicra 15700 euro/student, Suedia 15210 euro/student, SHBA-ja 22000euro/student, Zvicra 15700 euro/student, Suedia 15210 euro/student, SHBA-ja 22000
euro/student.euro/student.
 Parimet e Financimit nga Buxheti i Shtetit:Parimet e Financimit nga Buxheti i Shtetit:
i. Konkurrenca e lirëi. Konkurrenca e lirë
ii. Mundësitë e barabartaii. Mundësitë e barabarta
iii. Mbështetja e interesave prioritare strategjike të venditiii. Mbështetja e interesave prioritare strategjike të vendit
iv. Shpërndarja e fondeve mbi standardet e cilësisë për:iv. Shpërndarja e fondeve mbi standardet e cilësisë për:
•• mësimdhënien,mësimdhënien,
•• kërkimin-shkencorkërkimin-shkencor
•• inovacionin/zhvillimin.inovacionin/zhvillimin.
 Granti i Politikave të Zhvillimit të Arsimit të Lartë-AKFGranti i Politikave të Zhvillimit të Arsimit të Lartë-AKF
 Granti i Mësimdhënies-60% të financimit shtetëror në arsimin e lartë. Përbëhet:Granti i Mësimdhënies-60% të financimit shtetëror në arsimin e lartë. Përbëhet:
•• Fondi institucionalFondi institucional
•• Fondi i mbështetjes studentoreFondi i mbështetjes studentore
 Granti i Punës Kërkimore-Shkencore.Granti i Punës Kërkimore-Shkencore.

KORRUPSIONIKORRUPSIONI
Table 1. Transparency International Freedom Index ranking (Annual Report 2010).

Kërkim-ZhvillimiKërkim-Zhvillimi

1313
AKREDITIMIAKREDITIMI
 Akreditim: Crede-besoj, “Public Trust” (Besim Publik).Akreditim: Crede-besoj, “Public Trust” (Besim Publik).
 Akreditimi është proçes.Akreditimi është proçes.
 Akreditimi filloi ne vitet 1,500 e ca me “çirakët” në Zvicër dheAkreditimi filloi ne vitet 1,500 e ca me “çirakët” në Zvicër dhe
Europë: me sahatçitë, zejtarët, etj. Dhe u rrit me formimin eEuropë: me sahatçitë, zejtarët, etj. Dhe u rrit me formimin e
guildeve.guildeve.
 Akreditimi përbëhet nga: Standartet, Nën-Standartet,Akreditimi përbëhet nga: Standartet, Nën-Standartet,
Indikatorët.Indikatorët.

1414
KURRIKULAKURRIKULA
 P.sh. Ekonomia Politike 615-M.A. në Qeverisje.P.sh. Ekonomia Politike 615-M.A. në Qeverisje.
 Ekipi i Ekspertëve-Ekonomistët Akademik të Washington, D.C.Ekipi i Ekspertëve-Ekonomistët Akademik të Washington, D.C.
 Vendosen lista e librave kryesor dhe dytësor, artikujve, videove, multimedia,Vendosen lista e librave kryesor dhe dytësor, artikujve, videove, multimedia,
etj.etj.
 Cohort model, autonomous model, modular model, on campus, online, hybrid.Cohort model, autonomous model, modular model, on campus, online, hybrid.
 Syllabus, udhëzues/guidelines, etj.Syllabus, udhëzues/guidelines, etj.
 Pilotimi për një simestër: përgatiten leksionet dhe power pointet.Pilotimi për një simestër: përgatiten leksionet dhe power pointet.

1515
DIPLOMIMIDIPLOMIMI
 Qëllimi finalQëllimi final ii Arsimit të LartëArsimit të Lartë është të edukoj për:është të edukoj për:
 Jetë—Long-life education (Liberal Arts Colleges & Universities)Jetë—Long-life education (Liberal Arts Colleges & Universities)
Robert Maynard HutchinsRobert Maynard Hutchins (January 17, 1899 – May 17, 1977), filozof i arsimit,(January 17, 1899 – May 17, 1977), filozof i arsimit,
dekan i Yale Law School (1927–1929), dhe president (1929–1945) dhe kancelardekan i Yale Law School (1927–1929), dhe president (1929–1945) dhe kancelar
(1945–1951) i University of Chicago.(1945–1951) i University of Chicago.
 Punësim—Adam Smith, koncepti i specializimit në fusha të ngushta.Punësim—Adam Smith, koncepti i specializimit në fusha të ngushta.
(Vocational Schools and University Majors, Minors, profilizimet) John(Vocational Schools and University Majors, Minors, profilizimet) John
DeweyDewey (October 20, 1859 – June 1, 1952) ishte filozof, psikolog dhe reformator i(October 20, 1859 – June 1, 1952) ishte filozof, psikolog dhe reformator i
arsimit Amerikan. Solli filozofinë e pragmatizmit dhe funksionale. Ishtearsimit Amerikan. Solli filozofinë e pragmatizmit dhe funksionale. Ishte
përfaqësues i arsimit progresiv dhe liberalizmit.përfaqësues i arsimit progresiv dhe liberalizmit.

1616
SUKSESI I STUDENTITSUKSESI I STUDENTIT
 ROIROI
 Biznesmen i Sukseshem (Specialist, Mendimtar, Akademik,Biznesmen i Sukseshem (Specialist, Mendimtar, Akademik,
Udhëheqës).Udhëheqës).

1717
INSTITUCIONALIZIMIINSTITUCIONALIZIMI
 Historia Personale… “Liria kërkon Përgjegjësi”-Immanuel Kant.Historia Personale… “Liria kërkon Përgjegjësi”-Immanuel Kant.
 ISHP, Universiteti i Regentit, etj…ISHP, Universiteti i Regentit, etj…
 Bëhuni pjesë e ndryshimit tëBëhuni pjesë e ndryshimit të Kulturës Organizative—ligjeve,Kulturës Organizative—ligjeve,
akteve nën-ligjore, rregulloreve të brendëshme, proçedurave,akteve nën-ligjore, rregulloreve të brendëshme, proçedurave,
normave, kodit të etikës, moralit institucional dhe personal…normave, kodit të etikës, moralit institucional dhe personal…
duhet shumë vizion, lidership dhe integritet.duhet shumë vizion, lidership dhe integritet.
 Richard WhatelyRichard Whately (1 February 1787 – 8 October 1863)(1 February 1787 – 8 October 1863) -Krye-Peshkopi i-Krye-Peshkopi i
Canterbury dhe i Dublinit… mbi Ndershmërinë.Canterbury dhe i Dublinit… mbi Ndershmërinë.

1818
MARRËDHËNIA MENTOR-MARRËDHËNIA MENTOR-
MENTEEMENTEE

1919
FALEMINDERITFALEMINDERIT
Nëse keni pyetje,
…unë kam përgjigje!
Fund…

Vizione te institucionalizuara genard hajdini [alb]

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Vizione te institucionalizuara genard hajdini [alb]

Ähnlich wie Vizione te institucionalizuara genard hajdini [alb] (6)

Mehr von Genard Hajdini

Mehr von Genard Hajdini (13)

Vizione te institucionalizuara genard hajdini [alb]