1. 4 MR magazine, nummer 7, november 2020
Veilig leren en werken in het voortgezet onderwijs
MONDKAPJES,
SPATMASKERS EN
SCHERMEN…
Begin oktober 2020 adviseerde het kabinet scholen in het voortgezet
onderwijs dringend om buiten de les mondkapjes te dragen. De scho-
len konden zelf beslissen of ze overgingen tot een verplichting voor
leerlingen en personeel. Een stap verder is de mondkapjesplicht
waarbij de scholen die keuze niet meer hebben. Hoe zorg je als
bestuur en school voor een veilige leer- en werkomgeving in corona-
tijd? En wat is de rol van de mr bij de besluitvorming? Frederik Smit
B
esturen zijn verantwoordelijk
voor de onderwijskwaliteit, het
bieden van een veilige school
voor leerlingen en een veilige werkomge-
ving voor hun werknemers. Het is dus
van belang dat zij alle betrokkenen goed
inlichten over het coronavirus en wijzen
op de geldende hygiënevoorschriften.
Goed bestuur betekent zowel deskundig-
heid in het besturen als juist moreel ge-
drag. De PO-Raad en deVO-raad heb-
ben codes voor goed bestuur in het
primair en voortgezet onderwijs vastg-
steld die voor alle instellingen leidend
zijn bij hun functioneren. Sommige co-
des hebben een bredere opzet dan alleen
goed bestuur, zoals goed werkgever-
schap. Daarmee wordt dan bedoeld dat
het bestuur goed voor zijn werknemers
zorgt. Bijvoorbeeld door de duurzame
inzetbaarheid van werknemers te stimu-
leren, de werk-privébalans te ondersteu-
nen en een veilige werkomgeving te bie-
den. Een veilige leer- en werkomgeving is
een kwaliteitsnorm die leerlingen, ouders
en leraren aan een school mogen stellen.
Fysiek lesgeven
Vanaf 1 juli is de 1,5 meter afstandsregel
tussen leerlingen op middelbare scholen
losgelaten, ook als ze 18 jaar of ouder
zijn. Daardoor ontstond er ruimte voor
lessen met meer leerlingen.Volgens ex-
perts was het schrappen van de 1,5 me-
ter verantwoord. Dit kan wel leiden tot
verspreiding van het virus, maar dat risi-
co weegt niet op tegen de negatieve ef-
fecten van de huidige situatie op het wel-
zijn van jongeren. Uit de cijfers bleek tot
half september dat scholieren nauwelijks
besmet raken met het virus en als het ge-
beurt, verloopt de ziekte mild. Scholen
besloten zich wel strikt te houden aan de
hygiënemaatregelen van het RIVM en
besmettingsgevallen te melden bij de
GGD.Veel scholen gingen er bovendien
toe over het aantal contacten te vermin-
deren door bijvoorbeeld gespreide pau-
Jan-Mattijs Heijnemeijer

2. 5MR magazine, nummer 7, november 2020
>
zes en begintijden en een goede check of
kinderen coronagerelateerde klachten
hebben zodat ze dan thuis blijven.
Internationaal onderzoek
Kinderen hadden tot voor kort medisch
gezien nauwelijks last van het coronavi-
rus. Ze werden verreweg wel het hardst
sociaal getroffen: school, evenementen,
sociale activiteiten - alles wat voor jonge-
ren zo belangrijk is om zich te ontwikke-
len en contacten op te doen - viel weg.
Recent internationaal onderzoek toont
echter aan dat met name oudere tieners
toch ook een rol spelen bij de versprei-
ding van het coronavirus. Daarnaast
neemt het bewijs toe dat het virus zich in
slecht geventileerde ruimtes door de
lucht verspreidt via aerosolen (kleine
druppeltjes) die in de lucht blijven han-
gen.Veel scholen kampen al jaren met
verouderde ventilatiesystemen en slechte
luchtkwaliteit. Ramen en deuren van de
klaslokalen open is dan ook het devies.
Veilig lesgeven
Een deel van de scholen voor voortgezet
onderwijs nam bij de start van het nieu-
we schooljaar het zekere voor het onzeke-
re en stelde het dragen van mondkapjes
voor leerlingen verplicht om de leraren
tegen besmetting met het virus te be-
schermen. Ze liepen voor op het besluit
van het kabinet om scholen voor voort-
gezet onderwijs eerst dringend te advise-
ren over te gaan tot het gebruik van
mondkapjes om half oktober vervolgens
aan te kondigen dat het zelfs verplicht
wordt. Een gevolg van de gedeeltelijke
lockdown en de verplichting in publieke
ruimten een mondkapje te gaan dragen.
Jan-Mattijs Heinemeijer is rector-
bestuurder van het Mendelcollege, een
interconfessionele scholengemeenschap
voor tweetalig onderwijs, gymnasium,
atheneum, havo en mavo met 1750 leer-
lingen in Haarlem: ‘Tijdens de leswisse-
lingen verplaatsen zich grote groepen
kinderen door onze school.We hebben
een relatief oud gebouw, met hier en daar
smalle gangen en een gedateerd luchtver-
versingssysteem. Personeelsleden maak-
ten zich daarover zorgen en wilden dat
tijdens de leswisselingen leerlingen een

3. 6 MR magazine, nummer 7, november 2020
regels, gebruikmaakt van ontsmettings-
middelen en thuis blijft bij klachten.
Leerlingen dienen in de pauzes naar bui-
ten te gaan en als ze toch binnen willen
blijven, moeten ze in de kantine wel hun
mondkapjes op. Leerlingen spreken we
erop aan als ze het niet doen.We hebben
dit gecommuniceerd met de ouders. Die
reageerden positief en begripvol. De leer-
lingen zijn blij dat ze weer naar school
kunnen en zijn bereid om het mondkapje
te dragen. Ik heb inmiddels in twee we-
ken zo’n 2.500 mondkapjes uitgedeeld.
Hoe lang de mondkapjesplicht op de
school geldt, is nog niet te zeggen.’
Verademing
Nancy Doelwijt is Financial Auditor a.i.
bij de Algemene Rekenkamer en mr-
voorzitter van de OSB (Open Schoolge-
meenschap Bijlmer), een openbare
school voor vwo, havo en vmbo in Am-
sterdam Zuidoost met 1450 leerlingen.
Ze vindt het een verademing voor leerlin-
gen, docenten en ouders dat er nu weer
‘normaal’ lesgegeven wordt. ‘Sinds de co-
ronacrisis hebben we wel alleen nog maar
digitaal vergaderd tot 1 juli 2020. Het is
een spannende tijd: de mr heeft twee keer
een crisisberaad gehad met de directie
voor de start van de scholen in juni 2020.
De directie heeft op basis van de richtlij-
nen van het RIVM en het protocol van
deVO-raad een plan opgesteld om er-
voor te zorgen dat iedereen op school ge-
zond blijft. Dit is afgestemd met de mr.
In 2018 heeft de OSB gebruikgemaakt
van het subsidieproject ‘frisse scholen’
van de gemeente om de ventilatie geheel
te renoveren. Met een eigen bijdrage van
20 procent is toen de ventilatie volledig
vervangen. Daar zijn we nu heel blij mee.
Er zijn enkele ruimtes waar geen mecha-
nische ventilatie aanwezig is en deze wor-
Rol kinderen bij de
verspreiding van het coronavirus
Het RIVM doet onderzoek naar de rol van kinderen bij de verspreiding van het
virus. Het coronavirus vermenigvuldigt zich vooral onder volwassenen en van vol-
wassen familieleden naar kinderen.Verspreiding onder kinderen of van kinderen
naar volwassenen komt minder vaak voor. Over het algemeen geldt hoe jonger het
kind, hoe minder groot de rol bij de verbreiding van het virus is.Van de bijna
60.000 coronagevallen in Nederland sinds eind februari waren er maar 800 kin-
deren onder de 15. Hun klachten zijn meestal erg mild. 64 kinderen onder de 15
belandden in het ziekenhuis, zij overleefden het allemaal. In de groep 15-19 jaar
turfde het RIVM aanmerkelijk meer besmettingen: 1526. Het aantal ziekenhuis-
opnames (32) ligt ook in deze leeftijdsgroep echter heel laag. Recente internatio-
nale onderzoeken en casestudies laten zien dat kinderen boven de 15 het virus
evenzeer lijken te verspreiden als volwassenen. Zo werden op een zomerkamp in
de Amerikaanse staat Georgia en op middelbare scholen in Noord-Frankrijk en
Israël opvallend veel tieners besmet. Ook laat een grootschalig Zuid-Koreaans on-
derzoek zien dat het heropenen van scholen wel degelijk risico’s met zich mee-
brengt, omdat met name oudere tieners een grotere rol spelen bij de verspreiding
van het coronavirus dan verondersteld. De literatuur is niet eenduidig over het ef-
fect van het dragen van niet-medische mondkapjes in openbare ruimten en
schoolgebouwen.Waarschijnlijk helpen mondkapjes maar beperkt bij het voorko-
men van besmetting van anderen. Daarom geeft het Outbreak ManagementTeam
hier geen richtinggevend positief advies over. Overigens hangt de effectiviteit van
een niet-medisch mondkapje sterk af van de kwaliteit van de materialen, de pas-
vorm en de wijze waarop de gebruiker met het mondkapje omgaat.
Nancy Doelwijt
mondkapje op hebben, zodat ze op een
zo veilig mogelijke manier hun werk kun-
nen doen. In overleg met docenten en de
mr is besloten dat scholieren én perso-
neel als ze in het gebouw zijn een mond-
kapje moeten dragen.We willen voorko-
men dat we door een corona-uitbraak de
school moeten sluiten en weer online on-
derwijs moeten aanbieden.Tijdens de
lessen in de lokalen, die we extra ventile-
ren, hoeven de mondkapjes niet op en
moeten de docent en leerlingen uiteraard
1,5 meter afstand van elkaar houden.
Leraren hebben, op hun verzoek, een
spatmasker voor hun gezicht om te voor-
komen dat ze in het contact met leerlin-
gen het virus inademen. Het geeft hen
een veilig gevoel.We houden nauwgezet
in de gaten dat iedereen op school zich
houdt aan de hygiëne-, afstand- en loop-

4. 7MR magazine, nummer 7, november 2020
Testen via commercieel bureau
Grieteke Althuis is adviseur medezeggenschap en ambtelijk secretaris gmr bij stich-
ting OpenbaarVoortgezet Onderwijs (OVO) Fryslân-Noord bestaande uit openbare
scholengemeenschap Piter Jelles (scholen in Leeuwarden, Dokkum en Kollum) en
RSG SimonVestdijk (scholen in Harlingen en Franeker). Althuis: ‘We ervaren mo-
menteel dat er bij de GGD een aantal dagen wachttijd is voordat mensen een coro-
natest kunnen laten afnemen en daarna duurt het nog maximaal 48 uur dat ze de
uitslag hebben. Dit geeft onrust in het primaire proces.’ Ondanks dat er een voor-
rangsprocedure bij de GGD beschikbaar is voor het onderwijspersoneel, heeft het
college van bestuur na overleg met de gmr besloten dat personeelsleden met klach-
ten die passen bij het coronavirus in urgente gevallen via de school een testafspraak
kunnen inplannen. Althuis: ‘Personeelsleden kunnen na overleg met hun leidingge-
vende in aanmerking komen voor een spoedprocedure om zich te laten testen op
corona bij een commercieel bureau dat we in de arm hebben genomen als hun aan-
wezigheid voor de klas of in de school op korte termijn van wezenlijk belang is. De
kosten zijn voor OVO Fryslân-Noord. Je kunt het zien als een vorm van goed werk-
geverschap om ervoor te zorgen dat het personeel optimaal kan functioneren en
graag bij ons wil (blijven) werken.’
den zo min mogelijk gebruikt of de ra-
men worden opengelaten bij gebruik.’ De
mr heeft goede afspraken gemaakt met
de schoolleiding over lesuitval en veilig-
heid, zodat er draagvlak voor het beleid is
onder leraren, ouders en leerlingen. ‘Van-
af de start van dit schooljaar zijn de lestij-
den een kwartier korter om leerlingen
met achterstanden extra aandacht te ge-
ven. Met de schoolleiding hebben wij af-
spraken gemaakt om geïnformeerd te
worden over de effecten hiervan ter eva-
luatie. Op initiatief van een pmr-lid is een
video gemaakt om te laten zien hoe coro-
naproof de school is, met hygiënemaatre-
gelen, looprichtingen en het maximaal
aantal personen in bijvoorbeeld de wc’s.
Er zijn ook spatschermen aanwezig tus-
sen de leraar en de leerlingen. Ik zit als
ouder in de mr en heb aan de ouders een
nieuwsbrief gestuurd om hen gerust te
stellen dat wij als mr samen met de direc-
tie optrekken om te zorgen dat de veilig-
heid van de leerlingen is gewaarborgd op
school.’ Hoe staan jullie als mr tegenover
het gebruik van mondkapjes? Doelwijt:
‘Ouders en leraren in de mr waren er op
tegen dat leerlingen mondkapjes moesten
dragen op school. Dit ook na het advies
van de GGD aangehoord te hebben over
het gebruik van de mondkapjes. Het ef-
fect was niet aangetoond.Wij hebben
toen met de directie afgesproken dat de
leerkrachten op verzoek de leerlingen
konden vragen om enkele minuten een
mondkapje op te doen, daar waar de 1,5
meter niet in stand gehouden kon wor-
den, bijvoorbeeld bij de praktijklessen.’
Na de persconferentie op 13 oktober
heeft Doelwijt contact met de schoollei-
ding gehad. Het beleid wordt op de OSB
nu dat leerlingen en leraren buiten de les
in het schoolgebouw verplicht mondkap-
jes dragen.
Eigen beleid
Léon Stultiëns is docent en voorzitter
gmr van Stichting KatholiekVoortgezet
Onderwijs Breda (SKVOB) en omstre-
ken (12 scholen) en mr-voorzitter van
Sint-Oelbertgymnasium in Oosterhout,
Noord-Brabant (710 leerlingen). Hij be-
nadrukt dat het meeste werk tijdens de
coronacrisis is verricht door de mr’s van
de afzonderlijke scholen, omdat deze
grotendeels hun eigen beleid maken. Hoe
heeft hij de afgelopen periode ervaren?
‘Na de lockdown hebben de leraren een
spoedcursusTeams gevolgd en konden
de leerlingen binnen een paar dagen alle
lessen online volgen. Het laatste weekend
van de zomervakantie heb ik een familie-
bijeenkomst afgezegd in verband met co-
rona en het voelde heel raar om me op
m’n eerste werkdag op school me tussen
grote groepen mensen te begeven. Nu we
weer live lesgeven zit tussen de tafel van
de docent en de leerlingen op de voorste
rij een spatscherm. Een paar collega’s
dragen een face shield, een spatmasker
voor hun gezicht. Sommige leraren en
leerlingen hebben een mondkapje voor;
'Er zijn spatschermen aanwezig
tussen leraar en leerlingen'

5. 8 MR magazine, nummer 7, november 2020
ze zijn vrij om daarvoor te kiezen.We zijn
gehuisvest in een voormalig klooster met
brede gangen. De leerlingen zijn uitdruk-
kelijk geïnstrueerd 1,5 meter afstand te
houden tot de leraren en daar houden ze
zich ook goed aan. In de zomervakantie
kreeg ik al mailtjes van verontruste colle-
ga’s en ouders over het ventilatiesysteem.
Het bestuur heeft op alle scholen onder-
zoek laten doen of het voldoet aan de
huidige normen en op onze school is het
van voldoende kwaliteit. Het schoolbeleid
is om alle ramen en gangdeuren open te
houden. Ik heb m’n collega’s daardoor
beter leren kennen, omdat ik hun lessen
woordelijk kan volgen.Twee collega’s die
in de risicogroep zitten geven online les
en daar wordt niet moeilijk over gedaan.
In alle klassen staan desinfecterende mid-
delen om leermiddelen, zoals het dash-
board van m’n computer, schoon te kun-
nen maken als leerlingen er een presen-
tatie op geven. Ik ben zelf 63 en heb toch
een bepaalde angst om besmet te raken
met het virus. Ik vermijd schriften van
leerlingen aan te raken en open en sluit
deuren met m’n elleboog. Met de mr
hebben we in verband met de coronacri-
sis in de afgelopen tijd hard gewerkt om
de schoolleiding binnen een kort tijdsbe-
stek te adviseren en in te stemmen met
allerlei beleidswijzigingen. De schoollei-
ding heeft de waardevolle bijdragen van
leraren, ouders en leerlingen in de mr op-
timaal benut om het beleid mede vorm te
geven.’
Medezeggenschap
Kenmerken van goed bestuur zijn dat het
bevoegd gezag zich houdt aan deWet
medezeggenschap op scholen (Wms), de
ontwikkeling van de hele organisatie
waarborgt en ervoor zorgt dat de (g)mr
hierbij betrokken is. De mr heeft instem-
mingsbevoegdheid bij de vaststelling of
wijziging van de regels van het veilig-
heids-, gezondheids- en welzijnsbeleid,
voor zover niet behorend tot de bevoegd-
heid van de personeelsgeleding (artikel
10 sub eWms). De raad kan, via het
initiatiefrecht (artikel 6 lid 2Wms), het
bestuur en/of de schoolleiding vragen
met beleidsvoorstellen te komen als hij
vindt dat er onvoldoende beleid wordt
ontwikkeld. Afhankelijk van de reikwijdte
van het conceptvoorstel van het bevoegd
gezag agendeert de (g)mr of een gele-
ding het voorstel. Op grond van artikel
16Wms komt een bevoegdheid toe aan
de gmr wanneer sprake is van een voor-
genomen besluit dat van gemeenschap-
pelijk belang is voor alle scholen of voor
de meerderheid van de scholen van het
bevoegd gezag. Een voorgenomen besluit
om bijvoorbeeld een commercieel bedrijf
in te schakelen om het personeel op co-
rona te testen (zie kader), hoeft het be-
stuur altijd maar aan één medezeggen-
schapsorgaan voor te leggen. <
Dr. Frederik smit is onderzoeker
en adviseur onderwijs,
https://frederiksmit.net.
• P. Zoontjens (2019). Onder-
wijsrecht. Eenheid in verschei-
denheid. Boom: Den Haag.
• F. Smit (2014). Medezeggen-
schap en kwaliteitsverbetering
onderwijs. SWP: Amsterdam.
• https://nos.nl/artikel/2345318-
mondkapjeskwestie-verdeelt-
scholen-zorgen-over-gezond-
heidsrisico-s-blijven.html
• https://www.rijksoverheid.nl/
onderwerpen/coronavirus-co-
vid-19/ouders-scholieren-en-stu-
denten-kinderopvang-en-onder-
wijs/voortgezet-onderwijs
• https://www.vo-raad.nl/
nieuws/protocol-volledig-ope-
nen-vo-geupdatet
• https://scholenopdekaart.nl/
api/v1/bijlage/8118/sociale-vei-
ligheid/fa605807-a181-4613-
a1d4-a7113172d44f/
• https://www.rivm.nl/coronavi-
rus-covid-19/kinderen
• https://www.lc.nl/extra/Ope-
nen-van-middelbare-scholen-
Russische-roulette-Verplicht-me-
ter-afstand-25937891.html
Léon Stultiëns
'Collega's die in de risicogroep
zitten geven online les'