1. η:
16
Ενότητα
Μουσεία
Ο εκπαιδευτικός: Σουλιόπουλος Υώτης

2. ΢τόχοι ενότητας




Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία
Πώς ξεχωρίζουμε την ενεργητική και την παθητική σύνταξη
Ποια ρήματα σχηματίζονται όπως στα αρχαία ελληνικά
Πώς κάνουμε έναν απολογισμό (για όσα είδαμε, ακούσαμε, μάθαμε
και αισθανθήκαμε) μετά από επίσκεψη σε κάποιο χώρο
 Πώς πείθουμε κάποιον, δικαιολογώντας αυτά που λέμε
 Πώς ξεχωρίζουμε τα μεταβατικά από τα αμετάβατα ρήματα, καθώς
και τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο από αυτά που παίρνουν
κατηγορούμενο
 Πώς επιλέγουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από τα
ενημερωτικά κείμενα

3. ΢το μουσείο
Ο Άθως Δημουλάς (1921-1985) ήταν Έλληνας
ποιητής. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε
πολιτικός μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο
Πολυτεχνείο, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στο
Βέλγιο, στην Αγγλία και τη Γαλλία. ΢την
Ελλάδα εργάστηκε ως διευθυντής στους
΢ιδηροδρόμους Ελληνικού Κράτους.
Πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1951 με
την ποιητική συλλογή «Ποιήματα». Σο 1967 πήρε
το β’ κρατικό βραβείο ποίησης για τη συλλογή του
«Άλλοτε και αλλού».
Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές.

4. Σο άγαλμα που κρύωνε
Ο Φρήστος Μπουλώτης (1952-) είναι αρχαιολόγος
και συγγραφέας παιδικών βιβλίων. ΢πούδασε
αρχαιολογία, ιστορία και γλωσσολογία στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Γερμανία όπου
ανακηρύχτηκε διδάκτωρ το 1980. Έχει διδάξει
στο Ιόνιο πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών και στην Ανώτατη ΢χολή Καλών
Σεχνών. Από το 1985 εργάζεται στην Ακαδημία
Αθηνών ως αρχαιολόγος-ερευνητής.
Ως συγγραφέας έχει εκδώσει περισσότερα από 30
παιδικά βιβλία , καθώς και ποιητικές συλλογές.
Έχει λάβει τιμητικές διακρίσεις για τα βιβλία του
και το 2007 πήρε το βραβείο παιδικού βιβλίου από
την Ακαδημία Αθηνών.

5. Πώς αφηγούμαστε μια ιστορία
Για να αφηγηθούμε μια ιστορία που διαβάσαμε πρέπει να
αναφέρουμε:
 Σον τόπο και το χρόνο που συμβαίνουν τα γεγονότα της
ιστορίας.
 Σο κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας (πρωταγωνιστής)
 Ποια άλλα πρόσωπα παίρνουν μέρος στην ιστορία
 Με ποιο γεγονός ξεκινά η ιστορία
 Ποια γεγονότα ή περιπέτειες γίνονται στη συένεχεια
 Πώς τελειώνει η ιστορία
 Σι αισθάνονται και τι σκέφτονται τα πρόσωπα της ιστορίας
(κυρίως ο κεντρικός ήρωας , αλλά και οι υπόλοιποι)

6. Για να αφηγηθούμε την ιστορία χρησιμοποιούμε:
 Παρελθοντικούς χρόνους (παρατατικό ή αόριστο), αλλά
και ιστορικό ενεστώτα για να δώσουμε ζωντάνια.
 Φρονικές και αιτιολογικές προτάσεις
 Φρονικούς
συνδέσμους,
χρονικά
επιρρήματα,
επιρρηματικές φράσεις και χρονικές προτάσεις για να
δηλώσουμε το χρόνο

7. Ενεργητική και παθητική σύνταξη
Όταν έχουμε ενεργητική σύνταξη, τότε το ρήμα δηλώνει πως κάποιος
κάνει κάτι. Σο ρήμα έχει στην περίπτωση αυτή ενεργητική διάθεση.
΢την ενεργητική σύνταξη τονίζεται περισσότερο ο δράστης και λιγότερο
το αποτέλεσμα της πράξης.
Προσοχή! Άλλο η ενεργητική διάθεση και άλλο η ενεργητική φωνή.
Τπάρχουν και ρήματα της παθητικής φωνής που έχουν ενεργητική
διάθεση. ΢την ενεργητική διάθεση το υποκείμενο του ρήματος ενεργεί,
ενώ στην ενεργητική φωνή το ρήμα τελειώνει πάντα σε –ω.
π.χ. Ο Γιώργος παίζει μπάλα.
Η Ειρήνη περιποιείται τον κήπο.
Κάποιος
κάνει
κάτι
Τποκείμενο
ρήμα
αντικείμενο

8. Όταν έχουμε παθητική σύνταξη, τότε το ρήμα δηλώνει πως κάποιος ή
κάτι παθαίνει κάτι από κάποιον ή από κάτι. ΢την παθητική σύνταξη
τονίζεται περισσότερο το αποτέλεσμα της πράξης και λιγότερο αυτός
που ενεργεί. Σο ρήμα στην περίπτωση αυτή έχει παθητική διάθεση.
Αυτός που ενεργεί εμφανίζεται με τη μορφή του ποιητικού αιτίου.
Προσοχή! Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την παθητική διάθεση με την
παθητική φωνή. ΢την παθητική διάθεση το υποκείμενο του ρήματος
παθαίνει κάτι, ενώ στην παθητική φωνή το ρήμα τελειώνει σε –μαι.
π.χ. Ο Γιώργος εξετάζεται από τον καθηγητή του.
Η Ειρήνη λιώνει από τη ζέστη.
Κάποιος/κάτι
παθαίνει κάτι
από κάποιον ή κάτι (ποιητικό αίτιο)
΢το ποιητικό αίτιο βρίσκεται αυτός ή αυτό που ενεργεί (καθηγητής,
ζέστη)

9. Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική και αντίστροφα
Για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
 Μετατρέπουμε το ρήμα από ενεργητική φωνή σε παθητική
 Σο αντικείμενο του ρήματος από αιτιατική πτώση που βρίσκεται
μετατρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος και σε πτώση
ονομαστική.
 Σο υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο: σχηματίζεται με την πρόθεση
από και την αιτιατική του ονόματος που φανερώνει από ποιον ή από τι
προέρχεται η ενέργεια του ρήματος.
Π.χ. Η καθαρίστρια σκούπισε την τάξη.  ενεργητική σύνταξη
Η τάξη σκουπίστηκε από την καθαρίστρια.  παθητική σύνταξη
 Ακολουθούμε τα αντίθετα βήματα για να μετατρέψουμε την
παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

10. Μουσείο Αφής
Σο Μουσείο Αφής είναι ένα ιδιαίτερο μουσείο.
Εκεί ο επισκέπτης, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα
μουσεία, παροτρύνεται να αγγίξει τα εκθέματα,
που είναι πιστά αντίγραφα των αληθινών που
βρίσκονται στα υπόλοιπα μουσεία της χώρας.
Ιδρύθηκε το 1984. Μετά από σεισμό ο οποίος
κατέστρεψε το πρώτο μουσείο, επαναλειτούργησε
το 2004.
Έλαβε τον έπαινο του Ευρωπαϊκού Μουσείου της
χρονιάς, το 1988. Είναι ένα από τα πέντε τέτοια
μουσεία που υπάρχουν στον κόσμο και αποτελεί
ένα φάρο για τους τυφλούς συνανθρώπους μας, οι
οποίοι «βλέπουν» μέσα από την αίσθηση της αφής,
αγγίζοντας τα εκθέματα.

11. Ελληνικό παιδικό μουσείο
Σο ελληνικό παιδικό μουσείο ιδρύθηκε το
1987 και βρίσκεται στην Αθήνα. Έχει
εκπαιδευτικό και πολιτιστικό σκοπό.
Βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν
κοινωνική συνείδηση και απευθύνεται σε
όλα τα παιδιά και τις οικογένειές τους.

12. Πώς εκφράζουμε την άποψή μας
Για να εκφράσουμε την άποψή μας μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε:
 Αιτιολογικές προτάσεις
 Υράσεις που φανερώνουν την άποψή μας (πιστεύω πως,
κατά τη γνώμη μου, θεωρώ πως, νομίζω πως, …)
 Λέξεις όπως: βέβαια, φυσικά, λοιπόν, τελικά

13. Αιτιολογικές προτάσεις
Αιτιολογική λέγεται η πρόταση με την οποία εκφράζουμε την αιτία για
την οποία γίνεται κάτι ή δικαιολογούμε την άποψή μας. Εισάγονται με
αιτιολογικούς συνδέσμους (γιατί, αφού, επειδή, καθώς), αλλά και με
φράσεις όπως: μια και, μια που, κ.ά.
Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις και χωρίζονται
από την κύρια με κόμμα.
Π.χ. Ο Κώστας πηγαίνει συχνά στη γιαγιά του, επειδή την αγαπάει.
Ο Πέτρος δεν πετάει σκουπίδια, γιατί σέβεται το περιβάλλον.
Μια και δεν απάντησε, θα πάω μόνος μου.

14. Τποκείμενο και αντικείμενο
Τποκείμενο του ρήματος της πρότασης είναι η λέξη που
απαντά στην ερώτηση «ποιος, -α, -ο» και είναι σε πτώση
ονομαστική.
π.χ. Ο Γιώργος πλένει τα δόντια του.
Ποιος πλένει; Ο Γιώργος (υποκείμενο)
Αντικείμενο του ρήματος είναι η λέξη που απαντά στην
ερώτηση «τι, ποιον, -α, -ο» και είναι σε πτώση αιτιατική.
π.χ. Ο Γιώργος παίζει ποδόσφαιρο.
Σι παίζει; ποδόσφαιρο (αντικείμενο)

15. Ρήματα μεταβατικά και αμετάβατα
Μεταβατικά λέγονται τα ρήματα που έχουν αντικείμενο, ενώ
αμετάβατα αυτά που δεν έχουν.
Π.χ. ΢κάβω τον κήπο. Σι/ποιον σκάβω; Σον κήπο. Άρα το σκάβω
είναι μεταβατικό ρήμα, αφού έχει αντικείμενο (τον κήπο).
Ο Γιώργος τρέχει γρήγορα. Σι/ποιον τρέχει; Δεν υπάρχει
απάντηση. Άρα το ρήμα είναι αμετάβατο αφού δεν έχει
αντικείμενο.
Σα περισσότερα ρήματα εμφανίζονται άλλοτε ως αμετάβατα και
άλλοτε ως μεταβατικά, ανάλογα με την υπόλοιπη πρόταση.
π,χ. Γράφω ένα γράμμα. (τι γράφω; Ένα γράμμα. Άρα το ρήμα
είναι μεταβατικό αφού έχει αντικείμενο.
Γράφω με μολύβι. (τι γράφω; Δεν υπάρχει απάντηση. Άρα το
ρήμα είναι αμετάβατο, αφού δεν υπάρχει αντικείμενο)

16. ΢υνδετικά ρήματα- κατηγορούμενο
Κατηγορούμενο είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει ότι το υποκείμενο
έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
Π.χ Ο Γιώργος είναι μαθητής. Ο Γιώργος είναι το υποκείμενο, και η λέξη
μαθητής είναι το κατηγορούμενο γιατί δίνει μια ιδιότητα στο Γιώργο.
Κατηγορούμενο παίρνουν μόνο τα συνδετικά ρήματα, τα οποία ονομάζονται
έτσι επειδή συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.
΢υνδετικά ρήματα: είμαι, γίνομαι, φαίνομαι, λέγομαι, ονομάζομαι,
γεννιέμαι, θεωρούμαι, παρουσιάζομαι, ορκίζομαι, σπουδάζω, εκλέγομαι, κ.ά.
Σο κατηγορούμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία,
ονοματική φράση ή και ολόκληρη πρόταση. Επίσης έχει πάντα πτώση
ονομαστική, (οπότε και ξεχωρίζει από το αντικείμενο που βρίσκεται πάντα
σε πτώση αιτιατική), ίδιο γένος και αριθμό με το υποκείμενο και το
βρίσκουμε με την ερώτηση τι, όπως και το αντικείμενο.

17. Πάμε… μουσεία;
Καηάλογος μουζείων Ελλάδας