1. !"#$%&'(&) Sabina Sanmartín Somoza
Sabina naceu na Estrada o 21
de decembro de 1931, filla de
Manuela Somoza (Tabeirós) e
José Sanmartín ( Somoza), e
irmá de outros 7, 3 homes e 5
mulleres, dos cales 4
morrreron, era a máis nova de
todos. Os pais tiñan unha
taberna na Estrada.
Viviu dous anos na Estrada e
despois marchou para o
Piñeiro, con 23 anos veu para
Constenla co seu home.
Marcos Torres Padín (4º ESO A)

2. !"#$%&'(&) Sabina Sanmartín Somoza
Sabina naceu nana Estrada o21 de
Sabina naceu Estrada o 21
decembro de 1931, filla defilla de
de decembro de 1931, Manuela
(Tabeirós) eSomoza (Tabeirós) Tiña
Manuela José (Somoza). e
José Sanmartín ( Somoza), e
sete irmáns, tres7, 3 homes e 5
irmá de outros homes e cinco
mulleres, dos cales 4
mulleres. Catro deles xa morreron.
Elamorrreron, era a máis nova de
é a máis nova de todos.
todos. Os pais tiñan unha
Os pais tiñan unha taberna na
taberna na Estrada.
Estrada. dous anos na Estrada e
Viviu
Viviu dous anos para o
despois marchou na Estrada,
Piñeiro, con 23 anos veu para
despois marchou para o Piñeiro, e
Constenla co seu home.
con 23 anos veu para Constenla
co seu home.

3. A escola
Sabina ía a escola á Casiña (Arcos de Furco).
O horario era de 8 a 12 pola mañá e de 14 a 17
horas pola tarde.
Na clase eran máis de 30 alumnos, homes e
mulleres. A mestra chamábase Secundina
Piernas López, de Sanxenxo. Só había un
libro para todas as materias.
Ao entrar e saír da escola sempre rezaban,
rezando tamén polos caídos da Guerra.
A relación coa mestra era moi boa, tíñanlle
respecto, non medo, e case nunca tivo que
pegarlle coa regra a ninguén. Ela di que “os
rapaces eran moito máis educados que
agora”.
Sabina fixo o grao elemental e medio, despois
foi aprender a coser cunha costureira.

4. O lecer
De nenos xogaban a corda e ás
escondidas, e os rapaces ao fútbol.
Sabina só ía ás festas patronais de
Arcos coas súas irmás maiores.
Tamén ía ao cine con elas cando
estaba aprendendo a coser. “A
xente estaba máis atada que solta”,
comenta.
As festas sempre se celebraban
con enchentas de comida:
cordeiro, tenreira, porco, etc. Na
Pascua facían roscas: “se sabían
mal comíanse igual”.

5. !"#$%&'&$ A familia
!"#$%&'&$
Casou no ano 1955, aos 23 anos, con
Elías Vázquez: “chorei máis que a
ElaEla casouse1955 tiña 23 anos anos
casouse no no 1955 tiña 23
auga que move o muíño”, dicía. Tiña
!"#$%&'()$*+,-./,0$1!2"3/4$5+4)$
!"#$%&'()$*+,-./,0$1!2"3/4$5+4)$
-./$($(.6($-./$5"7/$"$5.48"90$
-./$($(.6($-./$5"7/$"$5.48"90$
medo, e dáballe moita pena
dicía iso iso porque medo,
dicía porque tiña tiña medo,
porque tiñatiña que distanciarse da abandonando a
porque que distanciarse da
distanciarse da familia,
familia e abandonar a súa casa casa
familia e abandonar a súa
materna. casa materna.
materna.
súa
Conocéronse no salón da LeiraLeira (
Conocéronse no salón da (
no cruce indo parapara Santiago). no Salón de Leira
no cruce indoa Santiago). So So
Coñeceu seu home
tivotivo fillo fillo26 anos.
un un ós ós 26 anos.
A casa á que foron vivir foi
(no cruce da Portela). Foron vivir a
A casa á que foron vivir foi
herdada por parte do home que
herdada por parte do home que
unha casa herdada polo seu marido,
morreu no 2003 con 74 anos.
morreu no 2003 con 74 anos.
que morreu no 2003, aos 74 anos. Só
tiveron un fillo, aos 26 anos.

6. O traballo
Traballou de costureira
pouco tempo, ata que
casou. Ao casar comezou a
traballar na casa, de ama de
casa, coidando ao fillo e
alimentando aos animais.
Gañaban os cartos
vendendo os produtos do
campo: leite, ovos, queixos,
etc.
Traballou toda a vida e
segue facéndoo, “traballo
por amor á arte”.

7. A casa
Viviu en tres casas. Antes na planta
baixa tiñan os cortellos dos porcos,
das vacas e das galiñas, a carón da
cociña.
No primeiro andar tiñan catro
habitacións e “algún rato que viña
do faiado”, o comedor e un aseo no
que había un ʻcagadeiroʼ que ía para
a corte e ʻestrábaseʼ, xa que daquela
non había váter. Aseábanse na
habitación nunha bañeira de cinc, e
quentaban a auga nunha pota.
Cando foi vivir co home xa tiñan luz
eléctrica, pero só tiñan unha radio.
Agora vive con seu fillo e a nora.

8. A aldea
!"#$%&"'()*(+")'
,#(-%#%#(('+.#(*('+%'# Antes a aldea estaba máis
poboada que agora, e a relación
coa xente era moi boa,
axudabámonos uns aos outros.
Os camiños eran corredoiras,
non estaban asfaltados.
Lavar a roupa ou moer o gran
levaba moito tempo.
O cambio máis grande que
sufriu a parroquia foi a
concentración parcelaria.
%#(1%&&*#(2')3-4(56(()'(78,

9. A política
A Sabina non lle gusta a política,
nunca lle interesou. O único que
di é que lle pareceu mal a
Ditadura de Franco: “deixou o
mundo queimado”.
Un dos seus irmáns morreu na
Guerra Civil, na Batalla do Ebro.
Tamén recorda que os seus pais
usaban a cartilla de
racionamento.

10. A relixión e a vida
Antes a relixión era moi importante:
“todo o mundo tiña que saber o
catecismo”. Recorda que na Coresma
tapábanse os santos con mantos
morados e non se adornaba igrexa.
Apenas viaxou. O lugar máis lonxe
onde estivo foi Bilbao, cando foron ela
e seu marido a visitar as súas irmás.
Seus pais morreron de vellos, en
Piñeiro. No ano 2003 morreu seu
home, e pasou uns anos moi duros.
Pero seguiu adiante, seguiu
traballando, sementando o millo onde
o facía antes seu home: “Agora gozo
da saúde”.