Selección de Textos de Guerra De Las Galias, César
1. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
SELECCIÓN DE TEXTOS DE C.I.CAESAR, LA GUERRA DE LAS GALIAS
*Para facilitar la traducción, podéis estudiar los textos de César en
Perseus o con el asistente de lectura de textos latinos Nodictionaries:
http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.000
2&default.scheme=book%3Achapter%3Asection&default.type=chapter
http://nodictionaries.com/caesar/de‐bello‐gallico‐1/1
1ª Evaluación
*Los alumnos traducirán los textos que estén anotados
LIBRO I (Campaña contra los helvecios; campaña contra Ariovisto, germano)
I, 1. Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam
Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. [2] Hi
omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis
Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. [3] Horum omnium
fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae
longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea
quae ad effeminandos animos pertinent important, [4] proximique sunt
Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.
Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere
cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos
prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt. [5] [Eorum una, pars, quam
Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano, continetur
Garumna flumine, Oceano, finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequanis et
Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones. [6] Belgae ab extremis
Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectant in septentrionem et orientem solem. [7] Aquitania a Garumna flumine
ad Pyrenaeos montes et eam partem Oceani quae est ad Hispaniam pertinet;
spectat inter occasum solis et septentriones.]
1
2. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 1: Orgetórix promueve una conspiración de la nobleza helvecia, actual
Suiza.
I, 2, 1. Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is
M. Messala, [et P.] M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus
coniurationem nobilitatis fecit et civitati1 persuasit2 ut de finibus suis cum
omnibus copiis exirent:…
1
Entiéndase como conjunto de ciudadanos
2
Verbo transitivo
I, 3, 1. His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti constituerunt ea
quae ad proficiscendum pertinerent comparare, iumentorum et carrorum quam
maximum numerum coemere, sementes quam maximas facere, ut in itinere
copia frumenti suppeteret, cum proximis civitatibus pacem et amicitiam
confirmare.
Texto 2: Los helvecios, preparados ya para salir de sus territorios, queman
todo lo demás.
I, 5, 2‐3. Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia,
numero ad duodecim, vicos ad quadRhingentos, reliqua privata aedificia
incendunt; [3] frumentum omne, praeter quod1 secum portaturi erant2,
comburunt, ut domum reditionis spe sublata paratiores ad omnia pericula
subeunda3 essent; trium mensum molita cibaria sibi quemque4 domo5 efferre
iubent.
1
Praeter quod: “con excepción del que”
2
3ª per. Pl. perifrástica activa: “iban a llevar”
3
Ad omnia pericula subeunda: “para sobrellevar todos los peligros”
4
De quisque, quaeque, quidque
5
Abl. de separación : “de su país”
2
3. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 3: Los helvecios sólo disponen de dos salidas de sus territorios.
I, 6, 1‐2. Erant omnino itinera duo, quibus1 itineribus domo2 exire possent:
unum per Sequanos, angustum et difficile, inter montem Iuram et flumen
Rhodanum, vix qua3 singuli carri ducerentur, mons autem altissimus
impendebat, ut facile perpauci prohibere possent; [2] alterum per provinciam
nostram, multo4 facilius atque expeditius, propterea quod5 inter fines
Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit isque non
nullis6 locis vado transitur.
1
quibus itineribus: repetición del antecedente itinera, “había dos caminos, por los cuales…”
2
Abl. de separación: “de sus país”
3
Adverbio relativo: “por donde”
4
Adverbio modificador de los adjetivos comparativos
5
propterea quod: “porque”
6
non nullis locis: “en algunos lugares”
Texto 4: Cuando César se entera de las intenciones de los helvecios, se
apresura hacia la Galia ulterior
I, 7, 1. Caesari cum id nuntiatum esset, eos per provinciam nostram iter facere1
conari2, maturat ab urbe proficisci et quam maximis potest itineribus3 in
Galliam ulteriorem contendit et ad Genavam pervenit.
1
Iter facere: “pasar, marchar”.
2
Aposición de id.
3
Quam maximis potest itineribus: “a marcahs forzadas”
Texto 5: Los helvecios intentan convencer a César de que su propósito de
atravesar la provincia no es perjudicial para ella.
I, 7, 3. Ubi1 de eius adventu Helvetii certiores facti sunt, legatos ad eum mittunt
nobilissimos civitatis, cuius legationis Nammeius et Verucloetius principem
locum obtinebant, qui2 dicerent sibi esse in animo sine ullo maleficio iter per
provinciam facere, propterea quod3 aliud iter haberent nullum:
1
Valor temporal.
2
Adjetiva con subjuntivo, valor final.
3
Propterea quod: “porque”, con subjuntivo al depender de un infinitivo (traducir en indicativo).
3
4. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 6: César realiza construcciones de defensa en el monte Jura, junto a la
desembocadura del Ródano en el lago Lemán para frenar el paso de los
helvecios.
I, 8, 1. Interea ea legione quam secum1 habebat militibusque, qui ex provincia
convenerant, a lacu Lemanno, qui in flumen Rhodanum influit, ad montem
Iuram, qui fines Sequanorum ab Helvetiis dividit, milia passuum XVIIII murum
in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit.
1
Se refiere a César
Texto 7: A los helvecios, que no han podido pasar por la provincia, sólo les queda
un camino a través del territorio de los secuanos. Para ello, intentan que el heduo
Dumnórige interceda por ellos ante los secuanos.
I, 9, 1‐2. Relinquebatur una per Sequanos via, qua1 Sequanis invitis2 propter
angustias ire non poterant. [2] His cum sua sponte persuadere non possent,
legatos ad Dumnorigem Haeduum mittunt, ut eo deprecatore2 a Sequanis
impetrarent.
1
Adverbio relativo
2
Ab. Ab., tipo “Cicerone consule”
Texto 8: Dumnórige consigue lo que le piden y secuanos y helvecios se
intercambian rehenes.
I, 9, 4. Itaque rem suscipit et a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire
patiantur, obsidesque1 uti2 inter sese dent perficit: Sequani, ne itinere Helvetios
prohibeant, Helvetii, ut sine maleficio et iniuria transeant3.
1
Entiéndase obsides detrás de uti.
2
Uti = ut. Hay varios en el texto, no siempre con el mismo valor
3
Yuxtapuestas en las que se sobreentiende el verbo y cuyos sujetos son Sequani y Helvetii.
I, 10, 1. Caesari renuntiatur Helvetiis esse in animo per agrum Sequanorum et
Haeduorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus
absunt, quae civitas est in provincia.
4
5. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
I, 11, 1‐2. Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias
traduxerant et in Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur.
[2] Haedui, cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem
mittunt rogatum auxilium:
Texto 9: Después de asolar el país de los heduos, los helvecios atraviesan el
río Arar, hoy el Saona.
I, 12, 1. Flumen est Arar, quod per fines Haeduorum et Sequanorum in
Rhodanum influit, incredibili lenitate, ita ut1 oculis in utram partem2 fluat
iudicari non possit. Id Helvetii ratibus ac lintribus iunctis3 transibant.
1
Ita ut… possit (Subjuntivo).
2
In utram partem: “hacia cuál de las dos partes”
3
Ratibus ac lintribus iunctis: Instrumental.
Texto 10: César se prepara para trabar combate con los helvecios.
I, 24, 1‐2. Postquam id animum advertit1, copias suas Caesar in proximum
collem subduxit equitatumque, qui2 sustineret hostium impetum, misit. [2] Ipse
interim in colle medio triplicem aciem instruxit legionum quattuor
veteranarum;
1
Animum advertit = animadvertit
2
Adjetiva con subjuntivo, valor final
Texto 11: Los helvecios, vencidos, piden la paz a César con súplicas.
I, 27, 1‐2. Helvetii omnium rerum inopia adducti1 legatos de deditione ad eum2
miserunt. [2] Qui3 cum eum in itinere convenissent seque ad pedes proiecissent
suppliciterque locuti flentes4 pacem petissent, atque eos in eo loco quo5 tum
essent suum adventum expectare iussisset, paruerunt.
1
Omnium rerum inopia adducti: “llevados por la falta de todo”
2
Ad eum: “ante él”
3
Falso relativo.
4
Locuti flentes: dos participios que concuerdan con el sujeto y que tienen funciones diferentes
5
Quo tum essent: “en el que en ese momento se encontraran”
5
6. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
I, 38, 1. Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis
omnibus copiis ad occupandum Vesontionem, quod est oppidum maximum
Sequanorum, contendere [triduique viam a suis finibus processisse].
I, 43, 1‐2. Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus
aequum fere spatium a castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum,
ad conloquium venerunt. [2] Legionem Caesar, quam equis devexerat, passibus
CC ab eo tumulo constituit. Item equites Ariovisti pari intervallo constiterunt.
I, 46, 1‐2. Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites
Ariovisti propius tumulum accedere et ad nostros adequitare, lapides telaque in
nostros coicere. [2] Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit suisque
imperavit ne quod omnino telum in hostes reicerent.
I, 54, 1. Hoc proelio trans Rhenum nuntiato, Suebi, qui ad ripas Rheni venerant,
domum reverti coeperunt; quos ubi qui proximi Rhenum incolunt perterritos
senserunt, insecuti magnum ex iis numerum occiderunt.
LIBRO II (Campaña contra los belgas)
Texto 12: César, una vez establecidos contactos con los remos se entera de que
los otros pueblos belgas se están preparando contra él, de manera que se
apresura a cruzar el río Áxona, actual Aisne, en la frontera con los remos, y a
apostarse al otro lado, después de colocar una guarnición en el puente.
II, 5, 6. In eo flumine pons erat. Ibi praesidium ponit et in altera parte fluminis
Q. Titurium Sabinum legatum cum sex cohortibus relinquit; castra in
altitudinem pedum XII vallo fossaque duodeviginti pedum muniri iubet.
6
7. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
II, 6, 2. Gallorum eadem atque Belgarum oppugnatio est haec: ubi circumiecta
multitudine hominum totis moenibus undique in murum lapides iaci coepti
sunt murusque defensoribus nudatus est, testudine facta portas succedunt
murumque subruunt.
Texto 13: En la dura batalla, los soldados romanos matan a muchos enemigos
en su intento de atravesar el río, algunos de ellos pasando por encima de los
cadáveres de sus compañeros.
II, 10, 2‐3. Acriter in eo loco pugnatum est. [2] Hostes impeditos nostri in
flumine adgressi magnum eorum numerum occiderunt; [3] per eorum corpora
reliquos audacissime transire conantes1 multitudine telorum reppulerunt
primosque, qui transierant, equitatu circumventos2 interfecerunt.
1
Per eorum corpora audacissime transire conantes: participio concordando con reliquos.
2
Participio de perfecto de circumvenio.
Texto 14: César se apresura hacia los territoios de los suesiones, vecinos
sureños de los remos.
II, 12, 1. Postridie eius diei1 Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga
reciperent, in fines Suessionum, qui proximi Remis erant, exercitum duxit et
magno itinere [confecto] ad oppidum Noviodunum contendit.
1
Postridie eius diei: “al día siguiente”.
Texto 15: César acepta la rendición de los suesiones mediante la entrega de
rehenes.
II, 13, 1. Caesar, obsidibus1 acceptis primis civitatis atque ipsius Galbae2 regis
duobus filiis armisque omnibus ex oppido traditis, in deditionem Suessiones
accipit exercitumque in Bellovacos3 ducit.
1
Predicativo de primis civitatis, en ablativo por concordancia con primis.
2
Galba, jefe de los suesiones.
3
Los belovacos, otro pueblo belga.
7
8. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
II, 26, 1‐2. Caesar, cum VII. legionem, quae iuxta constiterat, item urgeri ab
hoste vidisset, tribunos militum monuit ut paulatim sese legiones coniungerent
et conversa signa in hostes inferrent. [2] Quo facto cum aliis alii subsidium
ferrent neque timerent ne aversi ab hoste circumvenirentur, audacius resistere
ac fortius pugnare coeperunt.
II, 29, 1‐2. Atuatuci, de quibus supra diximus, cum omnibus copiis auxilio
Nerviis venirent, hac pugna nuntiata ex itinere domum reverterunt; [2] cunctis
oppidis castellisque desertis sua omnia in unum oppidum egregie natura
munitum contulerunt.
II, 34‐35, 1. Eodem tempore a P. Crasso, quem cum legione una miserat ad
Venetos, Venellos, Osismos, Coriosolitas, Esuvios, Aulercos, Redones, quae
sunt maritimae civitates Oceanumque attingunt, certior factus est omnes eas
civitates in dicionem potestatemque populi Romani esse redactas.
35. His rebus gestis omni Gallia pacata, …
8
9. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
2ª Evaluación
LIBRO III (Rebelión en los Alpes; campaña contra los vénetos; rebelión en
Aquitania)
III, 1, 1. Cum in Italiam proficisceretur Caesar, Ser. Galbam cum legione XII. et
parte equitatus in Nantuates, Veragros Sedunosque misit, qui a finibus
Allobrogum et lacu Lemanno et flumine Rhodano ad summas Alpes pertinent.
III, 7, 1. His rebus gestis cum omnibus de causis Caesar pacatam Galliam
existimaret, [superatis Belgis, expulsis Germanis, victis in Alpibus Sedunis,]
atque ita inita hieme in Illyricum profectus esset, quod eas quoque nationes
adire et regiones cognoscere volebat, subitum bellum in Gallia coortum est.
Texto 1: Estalla una nueva rebelión entre los vénetos, pueblo marítimo de
Armórica, en la actual Bretaña, que detenta el mayor poder entre sus vecinos
por su número de naves y de puertos y su práctica de la navegación.
III, 8, 1. Huius est civitatis longe1 amplissima auctoritas omnis orae maritimae
regionum earum2, quod et3 naves habent Veneti plurimas, quibus in Britanniam
navigare consuerunt, et scientia atque usu rerum nauticarum ceteros
antecedunt et in magno impetu maris atque aperto4 paucis portibus interiectis,
quos5 tenent ipsi, omnes fere6 qui eo mari uti7 consuerunt habent vectigales8.
1
Modificador de amplissima.
2
omnis orae maritimae regionum earum: partitivo de amplissima.
3
Et… et…et: coordinadas introducidas por quod.
4
In magno impetu maris atque aperto: “en un mar borrascoso y abierto”.
5
Adjetiva, con portibus como antecedente.
6
Modificador de omnes.
7
Infinitivo de utor, que rige ablativo.
8
Predicativo que se refiere a omnes.
III, 9, 1‐2. Quibus de rebus Caesar a Crasso certior factus, quod ipse aberat
longius, naves interim longas aedificari in flumine Ligeri, quod influit in
Oceanum, remiges ex provincia institui, nautas gubernatoresque comparari
iubet. [2] His rebus celeriter administratis ipse, cum primum per anni tempus
potuit, ad exercitum contendit.
9
10. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 2: Los vénetos, enterados de las maniobras de César y confiados en su
supremacía en el arte de la guerra en mar abierto, se preparan también ellos y
se buscan aliados.
III, 9, 8‐10. His initis consiliis oppida muniunt, [9] frumenta ex agris in oppida
comportant, naves in Venetiam, ubi Caesarem primum bellum gesturum1 [10]
constabat, quam plurimas possunt2 cogunt. Socios sibi ad id bellum Osismos,
Lexovios, Namnetes, Ambiliatos, MoRhinos, Diablintes, Menapios adsciscunt;
auxilia3 ex Britannia, quae contra eas regiones posita est, arcessunt
1
Se sobreentiende esse.
2
Naves quam plurimas possunt: “el mayor número de naves posible”.
3
Tropas auxiliares.
III, 11, 1‐2. Itaque T. Labienum legatum in Treveros, qui proximi flumini Rheno
sunt, cum equitatu mittit. [2] Huic mandat, Remos reliquosque Belgas adeat
atque in officio contineat Germanosque, qui auxilio a Belgis arcessiti dicebantur,
si per vim navibus flumen transire conentur, prohibeat.
Texto 3: Después de dar instrucciones a T. Labieno para que actúe con los
belgas y germanos, hace lo mismo con P. Craso, pues intenta evitar que los
pueblos galos se unan en una gran ofensiva.
III, 11, 3. P. Crassum cum cohortibus legionariis XII et magno numero equitatus
in Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibus auxilia in Galliam mittantur
ac tantae nationes coniungantur.
Texto 4: Por otro lado, ordena a D. Bruto ponerse al frente de la flota y
marchar contra los vénetos.
III, 11, 5. D. Brutum adulescentem classi Gallicisque navibus, quas ex Pictonibus
et Santonis reliquisque pacatis regionibus convenire iusserat, praeficit et, cum
primum possit1, in Venetos proficisci iubet. Ipse eo2 pedestribus copiis
contendit.
1
Cum primum possit: “tan pronto como pueda”.
2
Adverbio de lugar.
10
11. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 5: Mientras tanto, Q.Titurio Sabino llega a los territorios de los unelos,
en la actual Normandía, donde Viridóvix está reuniendo un ejército contra
Roma.
III, 17, 1‐2. Dum haec in Venetis geruntur, Q. Titurius Sabinus cum iis copiis
quas a Caesare acceperat in fines Venellorum pervenit. [6] His praeerat
Viridovix ac summam imperii tenebat earum omnium civitatum quae
defecerant, ex quibus exercitum [magnasque copias] coegerat;
Texto 6: Por otro lado, Publio Craso, después de reunir tropas y alimento, se
dirige hacia el territorio de los sotiates, en Aquitania.
III, 20, 2. Itaque re frumentaria provisa, auxiliis equitatuque comparato, multis
praeterea viris fortibus Tolosa et Carcasone et Narbone, quae sunt civitates
Galliae provinciae finitimae, ex his regionibus nominatim evocatis, in Sotiatium
fines exercitum introduxit.
III; 21, 1. Pugnatum est diu atque acriter, cum Sotiates superioribus victoriis
freti in sua virtute totius Aquitaniae salutem positam putarent, nostri autem
quid sine imperatore et sine reliquis legionibus adulescentulo duce efficere
possent perspici cuperent; tandem confecti vulneribus hostes terga verterunt.
Texto 7: Craso, después de la rendición, se dirige hacia los territorios de los
vocates y de los tarusatios, también aquitanos. Allí, asustados, se preparan los
“bárbaros”.
III, 23, 1‐2. Armis obsidibusque acceptis, Crassus in fines Vocatium et
Tarusatium profectus est. [2] Tum vero barbari commoti, quod oppidum et
natura loci et1 manu munitum2 paucis diebus quibus eo3 ventum erat
expugnatum4 cognoverant, legatos quoque versus5 dimittere, coniurare, obsides
inter se dare, copias parare coeperunt.
1
Et… et: “ya… ya”
2
Participio con valor concesivo.
3
Adverbio de lugar.
4
Se sobreentiende esse. El núcleo de su sujeto, oppidum.
5
Quoque versus: “a todas partes”
11
12. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
III, 24. Prima luce productis omnibus copiis duplici acie instituta, auxiliis in
mediam aciem coniectis, quid hostes consilii caperent expectabat. [2] Illi, etsi
propter multitudinem et veterem belli gloriam paucitatemque nostrorum se
tuto dimicaturos existimabant, tamen tutius esse arbitrabantur obsessis viis
commeatu intercluso sine vulnere victoria potiri, [3] et si propter inopiam rei
frumentariae Romani se recipere coepissent, impeditos in agmine et sub sarcinis
infirmiores animo adoriri cogitabant. [4] Hoc consilio probato ab ducibus,
productis Romanorum copiis, sese castris tenebant. [5] Hac re perspecta
Crassus, cum sua cunctatione atque opinione timoris hostes nostros milites
alacriores ad pugnandum effecissent atque omnium voces audirentur expectari
diutius non oportere quin ad castra iretur, cohortatus suos omnibus cupientibus
ad hostium castra contendit.
Texto 8: Craso da instrucciones a los prefectos con la intención de acercarse a
las fortificaciones de los enemigos.
III, 26, 1‐2. Crassus equitum praefectos cohortatus, ut magnis praemiis
pollicitationibusque suos excitarent, quid1 fieri vellet ostendit. [2] Illi, ut erat
imperatum, eductis iis cohortibus … celeriter ad eas quas diximus munitiones2
pervenerunt…
1
Pronombre interrogativo.
2
= ad eas munitiones quas diximus
Texto 9: Al rebasar las fortificaciones, los soldados de César renuevan sus
ánimos, mientras que los enemigos buscan un camino para su salvación.
III, 26, 4‐5. Tum vero clamore ab ea parte audito nostri redintegratis viribus,
quod1 plerumque in spe victoriae accidere consuevit, acrius impugnare
coeperunt. [5] Hostes undique circumventi desperatis omnibus rebus se per
munitiones deicere et fuga salutem petere contenderunt.
1
“cosa que”
12
13. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 10: En el norte, tras un temporal, César decide retirar su ejército en
campamentos de invierno entre los aulercos y lexovios, en la actual
Noemandía.
III, 29, 3. Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis,
Caesar exercitum reduxit et in Aulercis Lexoviisque, reliquis item civitatibus
quae proxime bellum fecerant, in hibernis conlocavit.
LIBRO V (Campaña de Britania)
Texto 11: César emprende su campaña de Britania, tras dejar a Labieno al
cuidado de todos los asuntos de la Galia
V, 8, 1‐2. His rebus gestis, Labieno in continente cum tribus legionibus et
equitum milibus duobus relicto ut portus tueretur et rem frumentariam
provideret quaeque1 in Gallia gererentur cognosceret consiliumque pro tempore
et pro re2 caperet, [2] ipse cum quinque legionibus et pari numero equitum,
quem3 in continenti reliquerat, ad solis occasum naves solvit et leni Africo4
provectus media circiter nocte vento intermisso cursum non tenuit5, et longius
delatus aestu orta luce sub sinistra Britanniam relictam6 conspexit.
1
Quae: pronombre interrogativo, neutro.
2
Pro tempore et pro re: “según el momento o la situación”
3
Su antecedente se sobreentiende como el segundo término de la comparación con pari: “con igual
número de jinetes del que…”
4
“por un suave ábrego”, viento del suroeste, que viene de África según los romanos.
5
“no mantuvo el rumbo”
6
Sub sinistra relictam, participio predicativo dependiendo de un verbo de percepción.
V, 10, 1‐2. Postridie eius diei mane tripertito milites equitesque in expeditionem
misit, ut eos qui fugerant persequerentur. [2] His aliquantum itineris progressis,
cum iam extremi essent in prospectu, equites a Quinto Atrio ad Caesarem
venerunt, qui nuntiarent superiore nocte maxima coorta tempestate prope
omnes naves adflictas atque in litore eiectas esse,…
13
14. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
Texto 12: Los enemigos aprovechan un momento de descuido de los romanos
pues están fortificando el campamento.
V, 15, 3. At illi, intermisso spatio1, imprudentibus nostris atque occupatis in
munitione castrorum, subito se ex silvis eiecerunt, impetuque in eos facto qui
erant in statione2 pro castris collocati, [4] acriter pugnaverunt,…
1
Se sobreentiende temporis.
2
In statione: “de guardia”
Texto 13: Después de mauchos problemas, pues la forma de combate de los
britanos esbastante nueva para los romanos, César decide ir hacia el Támesis,
en los territorios de Casivelauno
V, 18, 1‐2. Caesar cognito consilio eorum ad flumen Tamesim in fines
Cassivellauni exercitum duxit; quod1 flumen uno omnino2 loco pedibus, atque
hoc aegre3, transiri potest. [2] Eo4 cum venisset, animum advertit5 ad alteram
fluminis ripam magnas esse copias hostium instructas6;
1
Falso relativo.
2
Modificador de uno.
3
“y esto con facultad”.
4
Adverbio de lugar.
5
Animum advertit = animadvertit.
6
Para entenderlo mejor > magnas copias hostium instructas esse.
Texto 14: Al atravesar el río, los soldados romanos se abalanzan con mucho
ímpetu sobre los enemigos apostados en la otra orilla y causan una
desbandada.
V, 18, 5. Sed ea celeritate atque eo impetu milites ierunt, cum1 capite solo ex
aqua exstarent, ut hostes impetum legionum atque equitum sustinere non
possent ripasque dimitterent2 ac se fugae mandarent.
1
Valor más bien concesivo.
2
Dimitto: “abandonar”
14
15. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
V, 20, 1‐3. Interim TRhinobantes, prope firmissima earum regionum civitas, ex
qua Mandubracius adulescens Caesaris fidem secutus ad eum in continentem
Galliam venerat, cuius pater in ea civitate regnum obtinuerat interfectusque
erat a Cassivellauno, ipse fuga mortem vitaverat, legatos ad Caesarem mittunt
pollicenturque sese ei dedituros atque imperata facturos; [2] petunt ut
Mandubracium ab iniuria Cassivellauni defendat atque in civitatem mittat, qui
praesit imperiumque obtineat.
V, 21, 1‐2. TRhinobantibus defensis atque ab omni militum iniuria prohibitis
Cenimagni, Segontiaci, Ancalites, Bibroci, Cassi legationibus missis sese Caesari
dedunt. [2] Ab his cognoscit non longe ex eo loco oppidum Cassivellauni abesse
silvis paludibusque munitum, quo satis magnus hominum pecorisque numerus
convenerit.
V, 22, 1. Dum haec in his locis geruntur, Cassivellaunus ad Cantium, quod esse
ad mare supra demonstravimus, quibus regionibus quattuor reges praeerant,
Cingetorix, Carvilius, Taximagulus, Segovax, nuntios mittit atque eis imperat
uti coactis omnibus copiis castra navalia de improviso adoriantur atque
oppugnent.
Texto 15: César decide regresar después de la victoria y para ello necesita
organizar dos convoyes.
V, 23, 1‐2. Obsidibus acceptis exercitum reducit ad mare, naves invenit refectas.
[2] His deductis1, quod et captivorum magnum numerum habebat, et nonnullae
tempestate deperierant naves, duobus commeatibus exercitum reportare
instituit.
1
Deduco: “botar”
15
16. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
3ª Evaluación
LIBRO VI (Diversas revueltas galas; 2ª expedición al otro lado del Rhin;
disgresión sobre galos y germanos)
Texto 1: César ha pedido a Pompeyo que le abastezca de soldados y ha hecho
una leva entre los galos, pues teme una revuelta aún mayor… Después de la
muerte de Indutiomaro en el 54, enemigo de César y jefe de los tréveros, en la
actual Luxemburgo, su pueblo intenta conseguir ayuda de los germanos, sus
vecinos.
VI, 2, 1‐2. Interfecto Indutiomaro, ut docuimus, ad eius propinquos1 a Treveris
imperium defertur. Illi finitimos Germanos sollicitare et pecuniam polliceri non
desistunt. Cum ab proximis impetrare non possent, [2] ulteriores temptant.
1
“parientes”
VI, 3, 1‐2. Itaque nondum hieme confecta proximis quattuor coactis legionibus
de improviso in fines Nerviorum contendit et, [2] priusquam illi aut convenire
aut profugere possent, magno pecoris atque hominum numero capto atque ea
praeda militibus concessa vastatisque agris in deditionem venire atque obsides
sibi dare coegit.
Texto 2: Efectivamente, debe sofocar a los nervios, pueblo belga; más tarde
los senones, vecinos de los parisios, y los carnutes, vecinos al oeste de éstos,
piden que se les perdone en su intento de revuelta. Sin embargo, su
preocupación está en el líder eburón Ambiórix, ya que se está movilizando
junto con los menapios y tréveros, los primeros al norte, en territrio belga, y
los segundos al sur de los eburones, también belgas, además de solicitar
ayuda a los germanos. Para ello, primero somete a los menapios, mientras que
Labieno hará lo mismo con los tréveros. En este momento decide atravesar el
Rhin.
VI, 9, 1‐2. Caesar, postquam ex Menapiis in Treveros venit, duabus de causis
Rhenum transire constituit; quarum una erat, quod auxilia contra se Treveris
miserant1, [2] altera, ne ad eos Ambiorix receptum haberet2.
1
Se sobreentiende que el sujeto son los germanos.
2
Receptum haberet: “encontrara refugio”
16
17. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
VI, 17, 1‐2. Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra:
hunc omnium inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur.
Post hunc Apollinem et Martem et Iovem et Minervam. [2] De his eandem fere,
quam reliquae gentes, habent opinionem: Apollinem morbos depellere,
Minervam operum atque artificiorum initia tradere, Iovem imperium
caelestium tenere, Martem bella regere.
Texto 3: En su disgresión sobre galos y germanos, César habla de sus
creencias y sus dioses, y, entre ellos de Dis Pater (probablemente Cernuno,
un dios muy respetado entre los galos), considerado en Roma como una
divinidad de la noche (aunque no está demostrada esta relación en el dios
galo)
VI, 18, 1‐2. Galli se omnes ab Dite patre prognatos1 praedicant idque ab
druidibus proditum1 dicunt. [2] Ob eam causam spatia omnis temporis non
numero dierum sed noctium finiunt; dies natales et mensum et annorum initia
sic observant ut2 noctem dies subsequatur.
1
Se sobreentiende esse.
2
Sic… ut + Subjuntivo.
VI, 21, 1‐2. Germani multum ab hac consuetudine differunt. Nam neque
druides habent, qui rebus divinis praesint, neque sacrificiis student. [2] Deorum
numero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum aperte opibus iuvantur,
Solem et Vulcanum et Lunam, reliquos ne fama quidem acceperunt.
Texto 4: César decide no avanzar más en territorio suevo, que se ha retirado a
la parte más alejada de su territorio, debido a la falta de trigo.
VI, 29, 1. Caesar, postquam per Vbios1 exploratores comperit Suebos sese in
silvas recepisse, inopiam frumenti veritus, quod, ut supra demonstravimus,
minime omnes Germani agriculturae student2, constituit non progredi longius;
1
Pueblo germano, fiel a César y vecino de los tréveros.
2
Según la disgresión de César sobre los germanos, éstos no se preocupaban demasiado de la agricultura
(VI, 22).
17
18. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
VI, 31, 5. Catuvolcus, rex dimidiae partis Eburonum, qui una cum Ambiorige
consilium inierat, aetate iam confectus, cum laborem aut belli aut fugae ferre
non posset, omnibus precibus detestatus Ambiorigem, qui eius consilii auctor
fuisset, taxo, cuius magna in Gallia Germaniaque copia est, se exanimavit.
Texto 5: Tras volver del otro lado del Rhin, El ejército de César ha
sorprendido a Ambiórix, pero éste ha podido huir. Esta desbandada de los
eburones ha provocado el suicidio del otro jefe, Catuvolco. César divide sus
tropas y él se dirige hacia el río Escalde, actual Escaut, para buscar a
Ambiórix.
VI, 33, 3. ipse cum reliquis tribus ad flumen Scaldem, quod influit in Mosam,
extremasque Arduennae partes ire constituit, quo1 cum paucis equitibus
profectum2 Ambiorigem audiebat.
1
Adverbio relativo.
2
Se sobreentiende esse.
VI, 39, 1‐2. Interim confecta frumentatione milites nostri clamorem exaudiunt:
praecurrunt equites; quanto res sit in periculo cognoscunt. [2] Hic vero nulla
munitio est quae perterritos recipiat: modo conscripti atque usus militaris
imperiti ad tribunum militum centurionesque ora convertunt;…
VI, 41, 1‐2. Germani desperata expugnatione castrorum, quod nostros iam
constitisse in munitionibus videbant, cum ea praeda quam in silvis deposuerant
trans Rhenum sese receperunt. [2] Ac tantus fuit etiam post discessum hostium
terror ut ea nocte, cum Gaius Volusenus missus cum equitatu ad castra
venisset, fidem non faceret adesse cum incolumi Caesarem exercitu.
VI, 44, 2. Quibus cum aqua atque igni interdixisset, duas legiones ad fines
Treverorum, duas in Lingonibus, sex reliquas in Senonum finibus Agedinci in
hibernis collocavit frumentoque exercitui proviso, ut instituerat, in Italiam ad
conventus agendos profectus est.
18
19. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
LIBRO VII (Vecingetórix)
Texto 6: Después de pacificar toda la Galia, César parte hacia Italia en el
invierno del 52 a.C. Allí se entera de la muerte de Publio Clodio, afecto a su
facción. Mientras tanto, algunos pueblos galos comienzan de nuevo a
movilizarse… Los carnutes toman Cénabo, actual Orleans y asesinan a los
comerciantes romanos. En el país arverno, el joven Vercingetórige intenta
suscitar la misma rebelión.
VII, 4, 1. Simili ratione1 ibi Vercingetorix, Celtilli filius, Arvernus, summae
potentiae adulescens, cuius pater pRhincipatum2 Galliae totius obtinuerat et ob
eam causam, quod regnum appetebat, ab civitate erat interfectus, convocatis
suis clientibus facile incendit3.
1
“con esta misma idea”
2
“supremacía”
3
El CD está implícito en el Ab. Ab.
VII, 8, 1‐2. His rebus comparatis, represso iam Lucterio et remoto, quod intrare
intra praesidia periculosum putabat, in Helvios proficiscitur. [2] Etsi mons
Cevenna, qui Arvernos ab Helviis discludit, durissimo tempore anni altissima
nive iter impediebat, tamen discussa nive sex in altitudinem pedum atque ita
viis patefactis summo militum sudore ad fines Arvernorum pervenit.
Texto 7: Vercingétorix ha conseguido que se le unan numerosos pueblos
galos y se ha puesto al mando de los mismos. César ha organizado su ejército
tras volver de Italia y asegurar la defensa de la Narbonense, y se dispone a
tomar la ciudadela de Novioduno, de los bituriges, en el centro de la Galia,
pero cuando está en esta empresa, aparece el ejército de Vercingétorix y los de
la ciudadela se enardecen con la posibilidad de la ayuda gala… César decide
ayudar a sus soldados, que han entrado ya en la ciudadela, con la caballería y
con algunos germanos.
VII, 13, 1‐2. Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre
committit: laborantibus1 iam suis Germanos equites circiter CCCC summittit2,
quos ab initio habere secum instituerat. [2] Eorum impetum Galli sustinere non
potuerunt atque in fugam coniecti multis amissis se ad agmen receperunt…
1
Laboro: En este contexto, traducir por “hallarse en dificultades”
2
Summitto: “enviar en ayuda”
19
20. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
VII, 15, 1‐2. Omnium consensu hac sententia probata uno die amplius XX urbes
Biturigum incenduntur. [2] Hoc idem fit in reliquis civitatibus: in omnibus
partibus incendia conspiciuntur; quae etsi magno cum dolore omnes ferebant,
tamen hoc sibi solati proponebant, quod se prope explorata victoria celeriter
amissa reciperaturos confidebant.
Texto 8: Después de varias derrotas, Vercingétorix reune un consejo y los
arenga para que quemen las ciudadelas más desprotegidas y así no den
oportunidad a los romanos de quedarse con los víveres que tanto necesitan
(política de “tierra quemada”). Así lo hacen, con la excepción de Avárico,
ciudad también de los bituriges, fácilmente defendible por la naturaleza del
lugar, donde César ya ha establecido su campamento para asediarla. Hacia
allí se dirige y comienza a vigilar los movimientos de los soldados romanos.
VII, 16, 1‐2. Vercingetorix minoribus Caesarem itineribus1 subsequitur et locum
castris deligit paludibus silvisque munitum ab Avarico longe milia passuum
XVI. [2] Ibi per certos exploratores in singula diei tempora2 quae3 ad Avaricum
agerentur cognoscebat et quid3 fieri vellet imperabat.
1
Minoribus itineribus: “en etapas cortas”
2
In singula diei tempora: “en cada momento del día”
3
Pronombres interrogativos.
Texto 9: Vercingétorix ha conseguido movilizar a muchos de los pueblos
galos, incluso a los heduos, los más fieles a César, y ha impedido el asedio de
la ciudad de Gergovia, en territorio arverno. César, por su parte, se ha reunido
con Labieno, que estaba luchando con los parisios, y se ha enfrentado con
Vercingétorix, que decide trasladarse a Alesia, ciudad de los mandubios.
VII, 68, 1. Fugato omni equitatu1 Vercingetorix copias, ut pro castris
collocaverat, reduxit protinusque Alesiam, quod est oppidum Mandubiorum,
iter facere coepit celeriterque impedimenta ex castris educi et se subsequi iussit.
1
Ab. Ab. con matiz causal.
20
21. COLEGIO ALJARAFE LATÍN 2º BACHILLERATO
Selección de Textos de J. César, La Guerra de las Galias
VII, 79, 1. Interea Commius reliquique duces quibus summa imperi permissa
erat cum omnibus copiis ad Alesiam perveniunt et colle exteriore occupato non
longius mille passibus ab nostris munitionibus considunt.
VII, 87, 1‐4. Mittit primo Brutum adulescentem cum cohortibus Caesar, post
cum aliis Gaium Fabium legatum; postremo ipse, cum vehementius
pugnaretur, integros subsidio adducit. [2] Restituto proelio ac repulsis hostibus
eo quo Labienum miserat contendit; cohortes quattuor ex proximo castello
deducit, equitum partem sequi, partem circumire exteriores munitiones et ab
tergo hostes adoriri iubet.
Texto 10: Vercingétorix se ha establecido dentro de Alesia y desde allí
organiza toda la defensa y despide a la caballería para que vaya en busca de
ayuda a las ciudades galas. Por su parte, César ha construido una doble
fortificación para defenderse de los ataques desde la ciudad tanto como de
los de los refuerzos galos, hasta que consigue que estos últimos se retiren y
fuerza así la rendición de Alesia y la entrega de las armas y del líder
Vercingétorix.
VII, 89, 3-4. Mittuntur de his rebus ad Caesarem legati. [3] Iubet arma tradi,
pRhincipes produci. [4] Ipse in munitione pro castris consedit: eo duces
producuntur; Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.
21