Goed begonnen is half gewonnen, 19 november 2015 | Veerle Meul

De erfgoedloods op Campus Vesta te Ranst:
voortraject naar een duurzaam depot
19 november 2015, Antwerpen, de Singel
Charlotte Rubbens – projectverantwoordelijke DIN
Veerle Meul - adviseur erfgoeddepots DCUL

Fase 1
•INITIATIEF
•2012 - 2013
Fase 2
•DEFINITIE
•11 2013 – 02 2014
Fase 3a
•SELECTIE ONTWERPER
•02 2014 - 11 2014
Fase 3b
•ONTWERP
•11 2014 - 06 2015
Fase 4
•UITWERKING
•06 2015 – 08 2015
Fase 5
•UITVOERING
•Start gunning
Fase 6
•NAZORG
•Overdracht beheer

Onderzoek Universiteit Antwerpen
2012
Noden
 61% van de organisaties heeft te weinig plaats
 Grote nood aan verbeteren
bewaaromstandigheden
 70% bereid collecties tijdelijk onder te brengen in
professioneel erfgoeddepot
 25% vragende partij voor permanente
gemeenschappelijke opslag
Aanbevelingen
 Investeer veeleer in infrastructuur voor
gemeenschappelijke depots dan in grote
infrastructuurwerken voor individuele depots.
 Overtuig de organisaties van het belang van een
kwalitatief depot en deelname aan een
gemeenschappelijk depotproject via goed
programma, met daarin bevoegdheden,
bewaaromstandigheden, opslagwijze, afspraken,
…

Locatie: Campus Vesta te Ranst

Locatie
Archief UK Defence Estates

Vooronderzoek
 DE: Voorbereiding programma van eisen
 Literatuurstudie en plaatsbezoeken
 workshop FARO 2012
 Studiereis Denemarken 2013
 Voorbereiding projectorganisatie
• Coördinatie project: DIN (team projecten) en
DE
• Stuurgroep
• Bouwcomité
• Ontwerpteam
• Werkgroep medegebruik Campus Vesta
 Vooronderzoek in situ
• stabiliteit/grondboring DIN
• Klimaatmetingen in de loodsen DE
• Inspectie Monumentenwacht

DIN: vooronderzoek RUP
Agrarische bufferzone met recreatief medegebruik
Enkel instandhoudingswerken en onderhoudswerken

Programma van eisen PvE
11 2013 - 02 2014
 STAP 1: versie DE
 Neerslag visie en ambitieniveau, informatie
voor andere belanghebbenden, toetssteen
 Taal gebruiker
 Beschrijving wensen, eisen en standaarden
 Inbreng experten terzake
 STAP 2: versie DIN
 Vertaald naar een bestek voor selectie
ontwerper
 Taal ontwerpers
 Duurzaam bouwen uitgebreid; provinciale
thema’s
 Gevoelige informatie er uit

Programma van eisen:
bouwblokken
Eisen voor
‘de Kunst
van het
bewaren’
Ruimtelijke
en
functionele
eisen
Depot-
typering
Eisen
duurzame
infra-
structuur

Depottypering architecturaal
 Extern depot, off site
 Geen nieuwbouw – reconversie van bestaande architectuur
 Ontwikkeling erfgoedwaarden door herbestemming
 Box-in-boxprincipe
© LOW architecten, Stabicom en Ingenium, Voorontwerp
Campus Vesta – Bouwen van een erfgoeddepot te
Ranst/Emblem, april 2015

Cultureel
erfgoed
Onroerend
erfgoed
Depottypering volgens gebruikers en
beleidsdomein: programma 2014
VAN de provincie
 Musea
 Kunstcollectie PA
IN de provincie
 Collectie-
beherende
organisaties
 Erfgoedhouders
VAN de provincie
 Archeologiedepot
 Onderdelen/cultuur-
goederen gebouwd
patrimonium
IN de provincie
 Erfgoedhouders
 Erfgoedbeheerders
Cultuurgoederen binnen onroerend
erfgoed (kerken, historische huizen, ..)

 PERMANENTE OPSLAG
 TIJDELIJKE OPSLAG (‘nooddepot’)
 Transitdepot (geplande uithuizing)
 Calamiteitendepot (urgentie en bereddering collectie nodig)
Depottypering volgens verblijfsduur

Depottypering: collecties in de scope
Binnen de scope
 zowel organische (hout, textiel, leder, papier) als anorganische
materialen (metalen, glas, keramiek, steen)
 diverse types: schilderijen, archeologische objecten, meubilair,
werktuigen en rollend/vliegend/varend erfgoed, …
Buiten de scope
 erfgoedobjecten die grotere investering (infrastructuur en
exploitatie) vragen:
• in koude opslag
• doorgedreven ontvochtiging <30% RV
 erfgoedobjecten die extra risico’s introduceren

Depottypering volgens activiteiten
Buiten de scope: activiteiten niet strikt gerelateerd aan de
depotwerking en/of in strijd met de twee ontwerpprincipes
en met het RUP
• Uitgebreide faciliteiten: zoals cafetaria, keuken, sanitair, ….
• Vergaderruimten
• Publieksinfrastuctuur
Binnen de scope: processen depotwerking
• Lossen en laden
• Acclimatiseren, verpakken
• Behandelen/conserveren
• Bewaren
• Fotograferen
• Registreren en consulteren
• Vorming over ‘Kunst van het bewaren’, in eerste instantie met
bewaargevers

Depottypering volgens de
toegankelijkheid
Toegankelijk-
heid
Depotbeheerder
en
bewaargevers
Erfgoedhouders
en –beheerders
in de provincie,
onderzoekers
Brede publiek
Fysieke
toegankelijkheid
erfgoedobjecten
en depot
Depots en
ruimten met
collectie
Consultatie- en
registratieruimte;
‘hangar’
Individueel of in
kleine groepen op
afspraak (vaste
dagen)
Digitale
ontsluiting
erfgoedobjecten en
depotwijzer
Centraal Beheerssysteem
Depotwerking via Depotwijzer
Vormings-
activiteiten Praktijkruimte
(kleine groepen, op afspraak)

OPLEIDING COLLECTIEHULPVERLENING OP CAMPUS VESTA 2015

Programma van eisen
Eisen voor
‘de Kunst
van het
bewaren’
Ruimtelijke
en
functionele
eisen
Depot-
typering
Eisen
duurzame
infra-
structuur

3 ruimtetypes
 Opslagruimten voor erfgoed (4640 m2): droog depot,
standaarddepot, ‘hangar’ of open depot voor grote
erfgoedobjecten, koelcel
 Werkruimten mét erfgoed (611 m2): transitruimte,
transitruimte onroerend erfgoed (vuil), pakruimte,
quarantaineruimte, behandelkamer, vriescel, werkruimte
registratie en consultatie, werkruimte fotografie, werkruimte
conservering droog, werkruimte conservering nat, droogruimte
 Facilitaire ruimten zonder erfgoed (270 m2): balie/werkplek
depotbeheerder(s), laad- en loszone, standplaats rollend
materieel, magazijn, gangen, toiletten, garderobe, technische
ruimten, praktijkruimte

Opslagprincipe en -typen
• Maximale flexibiliteit en kosten efficiënte opslag en logistiek
• Keuze van plaatsing NIET per beheerder maar WEL per type
object (materialen, formaat, opslageisen)
• Afgestemd op ‘grootste gemene deler’
• Plaatselijk met mezzanine
• Opslagtypen en verdeling
• Schilderijrekken en kaderstockage
• Breedvakstellingen pallets
• Draagarmstellingen
• Tapijtstellingen
• Stelling liggend bewaren
• Rekkensysteem
• Ladenblokken
• Parkeervakken voor blokstapeling

Duurzaamheid ruim bekeken
• Ecologische duurzaamheid
• Energiezuinige realisatie en exploitatie
• Bestaande bebouwde oppervlakte ingebouwd
• Waterverbruik
• Materiaalkeuze en transport
• Sociaaleconomische duurzaamheid
• Ontwerp: Total cost of ownership TCO - LCC
• Gemeenschappelijk depot: delen kennis, infrastructuur
• Reduceren kosten huur externe depotruimten voor erfgoed van de
provincie
• Delen infrastructuur Campus Vesta
• Efficiënte logistiek en ergonomische opslag

Grondgebruik en hergebruik
onroerend erfgoed
Duurzame architectuur en herbestemming onroerend erfgoed,
met valorisatie van de kwaliteiten en karakteristieken van de
bestaande Loods

Inspiratie zgn. Denemarkenmodel
• Klimaatbeheersing passief; door bouwkundige kwaliteiten en een
minimale techniek
• Beheersing relatieve luchtvochtigheid centraal, temperatuur zo laag
mogelijk en varieert doorheen het jaar
• Hoe?
• Gebruik van massieve thermische buffering van de vloer
• Luchtdichte, hoog geïsoleerde schil (wanden en plafond)
• Mechanische ontvochtiging
• Mimimale luchtverversing

Zgn. Denemarkenmodel
© simulatie door Benny BØhm (T. PADFIELD, Building to the new relaxed climate standards)
http://www.conservationphysics.org/storage/padfield-parislecture02.pdf )

Klimaatkeuze
• Klimaatzones
© M. Rhyl-Svendsen, L. Aasbjerg Jensen, B. Bohm en Poul Klenz Larsen,
Low-energy Museum Storage Buildings: Climate, Energy Consumption,
and Air Quality. (UMTS Research Project 2007-2011: Final Data Report,
Nationalmuseet, Lyngby, 2012, p. 7.

Programma van eisen
Eisen voor
‘Kunst van
het
bewaren’
Ruimtelijke
en
functionele
eisen
Depot-
typering
Eisen
duurzame
infra-
structuur

Methode collectierisicomanagement
• I.p.v. ‘ideale’ richtlijnen: wat zijn de risico’s
voor het bewaren van erfgoed in het
erfgoeddepot op Campus Vesta en welke
maatregelen moeten/kunnen getroffen
worden om ze te beheersen?
• Internationale methodiek: Collection Risk
Management (Rob Waller, CCI-ICC, ICCROM
(UNESCO), RCE)
• Gestructureerd kader, waarmee je tot
effectief, kostenefficiënt en een geïntegreerd
pakket aan maatregelen komt
• 3 types risico’s
• 10 schadefactoren
• 5 stappen
• 7 schaalniveaus

• 3 Types risico’s

• 10 schadefactoren
Fysische krachten
Diefstal en
vandalisme
Brand
Water
Ongedierte en
schimmel
Verontreinigingen
Licht en straling
Binnenklimaat (T en
RV)

ObjectObject
VerpakkingVerpakking
Depot-
werking
Depot-
werking
Compartiment/
boxen
Compartiment/
boxen
Gebouwschil
(de loods)
Gebouwschil
(de loods)
Locatie,
omgeving, terrein
Locatie,
omgeving, terrein
OpslagtypeOpslagtype
• 7 niveaus of schillen
• PVE: eisen op 3 niveaus of schillen

Relatie eisen verschillende schillen
© Depotwijzer (Zwarte Doos, archeologisch
depot)

GevolgSchadeBlootstellingBron
Algemene methoden voor
risicobehandeling: 5 stappen
Voorkomen
Blokkeren
Detecteren
Reageren
Remediëren, behandelen
Voorkomen
Procedures
Masterswitch
Materiaal-
keuze
Blokkeren
branddeuren
compartiment
weerstand
Detectie
rookmelders
Reageren
Bestrijding:
bluscapaciteit
Remediëren
Infrastructuur
voor
collectiehulp-
verlening en
conservatie

Klassieke klimaateisen
 Oude ‘Best practice’ lijstjes: 20°C, 50% ±2,5%
 Meest gebruikt: ASHRAE; AA, A, B, C, D
© CCI Classes of control, 2014 (https://www.cci-icc.gc.ca/resources-
ressources/carepreventivecons-soinsconspreventive/controls-niveaux-
eng.aspx )

Recente klimaateisen
 Richtlijnen Bizot Interim Guidelines for Hygroscopic
Materials: exhibitions: a stable relative humidity (RH)
is required in the range of 40–60% and a stable
temperature in the range 16–25°C with fluctuations
of no more than ±10% RH per 24 hours within this
range.
 B. ANKERSMIT, Klimaatwerk, Richtlijnen voor het
museale binnenklimaat, 2009: besluitvormingstraject in
4 stappen
 Achtergronden:
 Conserveringstechnisch onderzoek naar het mechanisch
gedrag van hygroscopische materialen
 Inzicht en ervaring van falen van installaties, beheer en
onderhoud
 Duurzaamheid: energiekosten!! (kleine instelling
makkelijk 40,000 €/jaar voor HVAC)
 Voor depots: lage temperatuur is goede
behoudsmaatregel

2014 Environmental Guidelines – IIC
and ICOM-CC Declaration
Sustainability and management
• The issue of museum sustainability is much broader than the
discussion on environmental standards, and needs to be a key
underlying criterion of future principles.
• Museums and collecting institutions should seek to reduce their
carbon footprint and environmental impact to mitigate climate
change, by reducing their energy use and examining alternative
renewable energy sources.
• Care of collections should be achieved in a way that does
not assume air conditioning (HVAC). Passive methods, simple
technology that is easy to maintain, air circulation and lower
energy solutions should be considered.
• Risk management should be embedded in museum
management processes

Klimaateisen erfgoedloods
Klimaatzone Eisen naar T Eisen naar RV Fluctuaties
A:
standaarddepots
Geen vast setpoint
Min 7°C-max 18°C
Setpoint 50%
Min 45%-max
55%
Stabiliteit van RV
is leidend
Na simulatie
Seizoensfluctuatie
binnen de min. en
max. waarden
B: droog depot
en droogruimte
(anorganisch
materiaal)
Geen vast setpoint
Min 10°C-max
25°C
Max 40% Seizoensfluctuatie
binnen de min. en
max. waarden
C: werkruimten
met erfgoed
Min 7°C-max 25°C
Bij aanwezigheid
mensen comforteis
Regelbaar door
beheerder
Min 40%-max
60%, daarbinnen
te kiezen setpoint
Regelbaar door
beheerder
Seizoensfluctuatie

Klimaateisen erfgoedloods
Klimaatzone Eisen naar T Eisen naar RV Fluctuaties
D: werkruimten
zonder erfgoed,
kantoorklimaat
Comforteisen /
E: ‘hangar’ Min 5°C Max 75%
F: koelcel 3-4°C / /
Specifieke risico’s concept klimaatbeheersing:
 Overgangen tussen klimaatzones (condensatie) -> acclimatisatie
nodig
 Gebrekkige binnenluchtkwaliteit in de depotruimten owv geringe
ventilatie (< 1/dag, 0,3-0,6/h) -> Keuze inerte bouwmaterialen,
recirculatie met filters, beperking fysieke toegang depots

Eisen voor ‘de
Kunst van het
bewaren’
Ruimtelijke en
functionele
eisen
Depottypering
Eisen voor een
duurzame
infrastructuur
Budget en
fasering

Budget en fasering
 Masterplan in ontwerpopdracht: realisatie volledige programma
met voorstel intelligente, logische en risico-arme fasering
 Fasering heeft budgettaire reden (maar ook zinvol owv evaluatie
piloot)
 Fase 1 (2016)
• Ontwerpopdracht: aanbestedingsdossier
• Budget: 852,917 € Provincie Antwerpen + 497,083 € FOCI
middelen
• Realisatie 1,5 beuk
• Beperkte bedrijfsvoering depot: laden en lossen, enkele
werkruimten

Extra fase: selectie ontwerper

Procedure aanstellen ontwerper
Onderhandelingsprocedure met bekendmaking
Met kandidatuurstelling (in 2 fasen)
1/ Selectie van kandidaten (max 5)
• o.b.v. kwaliteit en relevatie referenties
• o.b.v. beroeps-en studiekwalificaties, samenstelling
bouwteam
2/ Geselecteerde kandidaten dienen offerte in
• Briefing ter plaatse
• Uitgewerkt ontwerp en masterplan
• Presentatie van de offerte
• Onderhandeling met kandidaten

Ontwerpteam
 LOW Architecten
 Ingenium nv
 Stabicom
© LOW architecten, Stabicom en
Ingenium, Ontwerpopdracht
Campus Vesta – Bouwen van een
erfgoeddepot te Ranst/Emblem.
Bundel opgemaakt na bespreking
BAFO, november 2014

BAFO LOW architecten
© LOW architecten, Stabicom en Ingenium, Ontwerpopdracht Campus Vesta – Bouwen van een erfgoeddepot
te Ranst/Emblem. Bundel opgemaakt na bespreking BAFO, november 2014

VO
© LOW architecten, Stabicom en Ingenium, Voorontwerp Campus Vesta
– Bouwen van een erfgoeddepot te Ranst/Emblem, april 2015

VO
GROTE TOPICS
• (1) Wandopbouw
• (2) Dakopbouw
• (3) Vloeropbouw
• (4) Technische installaties
• (5) Brandveiligheid
• (6) Inbraakveiligheid
• (7) Nutsvoorzieningen
• (8) Depotinrichting
• (9) Kunstintegratie
• (10) TCO duurzaamheid
BESPARINGSANALYSES…

(1) Wandopbouw
• scenario’s werden onderzocht (WK3)
• Prefab muren in beton (BAFO)
• Houten bekleding – isolatie – volle betonblokken
• Houten bekleding – isolatie – volle kalkzandsteen
• Houten bekleding – isolatie – volle metselwerk

Hygrothermische simulaties
 Helpen ontwerpmaatregelen
evalueren bij complexe
vraagstukken
 Dynamische gebouwensimulatie
die vochttransport in materialen
kan modelleren.
 Klimaat Brussel-Kopenhagen
vergeleken
 OAT-gevoeligheidsanalyses
 Passief – vs conservation heating
– vs ontvochtiging gesimuleerd
(kalkzandsteen effect op
buffering)

Total Cost of Ownership:
depotruimten

Jaarlijks energieverbruik vs.
Preservation index

DIENST INFRASTRUCTUUR EN VASTGOED
Departement Logistiek
PaS - Provinciehuis aan de Singel,
Desguinlei 100, 2018 Antwerpen
T 03 240 66 17
Charlotte Rubbens en Elke Steens
DIENST ERFGOED
Departement Cultuur
PaS - Provinciehuis aan de Singel,
Desguinlei 100, 2018 Antwerpen
T 03 240 69 96
Frank Herman, Roel de Ceulaer en Veerle Meul

Goed begonnen is half gewonnen, 19 november 2015 | Veerle Meul

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (13)

Similar to Goed begonnen is half gewonnen, 19 november 2015 | Veerle Meul

Similar to Goed begonnen is half gewonnen, 19 november 2015 | Veerle Meul (20)

More from FARO

More from FARO (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (6)

Goed begonnen is half gewonnen, 19 november 2015 | Veerle Meul