In samenwerking met de provincie Antwerpen en het Centrum Vlaamse Architectuurarchieven (CVAa) organiseerde FARO op 19 november 2015 de studiedag 'Goed begonnen is half gewonnen. Duurzaam (ver)bouwen van museum- en depotinfrastructuur' in Kunstcampus deSingel in Antwerpen. Aan de hand van een zestal lezingen, twee posterpresentaties en een afsluitend debat werd samen met een zeventigtal aanwezigen de nodige kennis en ervaringen uitgewisseld over (ver)bouwprojecten van musea en erfgoeddepots, en vooral ook over het proces dat daaraan voorafgaat. Lees het volledige verslag op http://www.faronet.be/node/50772

1. Cultureel-­‐erfgoeddepots
en
besluitvormingsprocessen
in
Vlaanderen:
over
noden,
projectdefini;es
en
programma’s
van
eisen
Inge Bertels i.s.m. Dorien Aerts en Filip Descamps
Vrije Universiteit Brussel, ae-lab / ReUse

2. Context onderzoek
Methodologie
Besluitvormingsprocessen
Het besluitvormingsproces in de praktijk: programma’s van eisen voor cultureel-erfgoeddepots
in Vlaanderen
Bouwstenen voor een programma van eisen

3. Prof. Dr. Inge Bertels
Docente architectuurgeschiedenis & erfgoedzorg VUB
Prof. Dr. Ir. Arch. Filip Descamps
Docent bouwfysica VUB & Partner Daidaloz-Peutz BE
Prof. Dr. Ir. Arch. Ine Wouters
Docent bouwtechniek en renovatie VUB & Vakgroepvoorzitter ARCH VUB
Dra. Ir. Arch. Dorien Aerts
Energieverbruik

4. h"p://www.kunstenenerfgoed.be/nl/nieuws/
onderzoeksopdracht-­‐cultureel-­‐erfgoeddepots
Coördinatie Kunsten en Erfgoed
Katrijn Van Kerchove
katrijn.vankerchove@cjsm.vlaanderen.be
Stuurgroep
Hendrik Defoort (Universiteitsbibliotheek UGent)
Griet Kockelkoren (FARO/KIK)
Veerle Meul (Provincie Antwerpen)
Jürgen Vanhoutte (FARO)
Katrijn Van Kerchove (Kunsten en Erfgoed VL)
Rene Wokke (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed NL)
Structuur onderzoeksrapport
I. Methodolgie
II. Besluitvormingsprocessen
III. Programma van eisen: handvaten voor
organsatieconcepten en risicobeer
IV. Suggesties voor verder onderzoek
V. Bijlagen

7. Schema plan van aanpak museumdepots op basis van RE-ORG adviezen. © Toornend en Partners

8. Vlaamse bouwmeester
° 1999: 1999-2005: bOb Van Reeth, 2005-2010: Marcel Smets, 2010-2015: Peter Swinnen
Toekomst:?

9. Opzet
Zoektocht naar formule(s) voor opstarten van constructieve samenwerkingsverbanden,
waarbij diverse actoren zo vroeg mogelijk betrokken worden in besluitvormingsproces.
Voor wie?
Alle publieke en semipublieke opdrachtgevers in Vlaanderen kunnen een beroep doen op de
Open Oproep om een ontwerper te vinden voor een landschappelijke, stedenbouwkundige,
infrastructuur- of architectuuropdracht.
Verplichte consultatie Vlaamse bouwmeester voor projecten boven de 10.000 m2
Binnen Open Oproep specifieke aandacht voor ‘projectdefinitie’:
“De projectregisseur stelt een projectdossier samen dat alle stukken bevat die de ontwerpers
nodig hebben om een voorstel uit te werken: het bestek, de projectdefinitie, het programma
van eisen en een aantal praktische randvoorwaarden. De projectdefinitie en het programma
van eisen zijn een cruciaal onderdeel van het projectdossier en vormt gedurende het hele
proces het referentiekader voor elke beslissing.”
www.vlaamsbouwmeester.be
Open Oproep Vlaamse Bouwmeester

10. WinVorm
Provincie West-Vlaanderen
Volledig in overeenstemming met Vlaamse Open Oproep
# Geen WinVorm bouwmeester, maar kwaliteitskamer
Sterke nadruk op projectdefinities (ambities) en programma van eisen
(functies, raming oppervlakte, functionele relaties en gebruikers,
circulatiepatronen en ontsluiting op micro en macro-schaal)
AGVespa
Stad Antwerpen
° 2003
Projecten: o.a. MAS
Procedures zijn sterk uitgewerkt.
Proces: - Open Oproep
- Prijsvraag voor ontwerp (al dan niet met onderhandelingsprocedure)
SOGent
Stad Gent
° 2003
Projecten: o.a. Zwarte Doos

11. 3
stadia
PvE
geformuleerd
door
Theo
van
der
Voort
en
Herman
van
Wegen,
‘Programma
van
Eisen’
in:
Architectuur
en
Gebruikswaarde.
Programmeren,
ontwerpen
en
evalueren
van
gebouwen
Globaal
Programma
van
Eisen
een
meer
algemene
beschrijving
van
de
uitgangspunten
en
doelstellingen,
een
overzicht
van
de
func?es
en
een
eerste
raming
van
de
nodige
vierkante
of
kubieke
meters;
Basisprogramma
bouwt
voort
op
het
globale
programma
en
is
reeds
voldoende
specifiek
uitgewerkt
om
een
eerste
ontwerp
te
kunnen
maken
of
hierover
in
discussie
te
kunnen
gaan;
Gedetailleerd
Programma
van
Eisen
bevat
naast
de
projectdefini?e,
de
organisa?estructuur,
personeelsinschaBng,
organisa?estructuur,
ook
alle
technische
en
juridische
gegevens.
Het
is
de
basis
voor
het
defini?eve
ontwerp
en
voor
de
vervolgens
uit
te
werken
documenten
(bestek,
kostenramingen,…).

12. Provincie Antwerpen, Ranst/Emblem, Campus Vesta

13. West-Vlaanderen
Erfgoeddepot Potyze
Ontwerp
Claeys / Haelvoet Architecten

14. Oost-Vlaanderen, Depot Boekentoren UGent

15. Bouwstenen voor een kwalitatief PvE:
• Vertrek vanuit een SWOT-analyse
• Hou rekening met toekomstige/voorspelbare veranderingen
• Ga op zoek naar relevante literatuur en bestaande PvE’s
• Confronteer theorie en praktijk
• Vraag hulp aan externe experten voor (een deel van) het PvE indien nodig
• Vertaal de tekstuele ambities en vragen ook via visuele schema’s of organigrammen
• Zorg ervoor dat het ambitieniveau in overeenstemming is met het budget
• Vraag input van en leg (de verschillende vormen van) het PvE voor aan een stuur- of
klankbordgroep, waarin gebruikers vertegenwoordigd zijn
• Zorg voor een heldere structuur en schrijf het PvE in een verstaanbare taal

16. Cultureel-­‐erfgoeddepots
en
besluitvormingsprocessen
in
Vlaanderen:
over
noden,
projectdefini;es
en
programma’s
van
eisen
Inge Bertels i.s.m. Dorien Aerts en Filip Descamps
Vrije Universiteit Brussel, ae-lab: ReUse
inge.bertels@vub.ac.be