ΤΟ ΤΜΗΝΑ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/ http://www.romnios.gr/

1. Οἱ διδαχές τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, Ἡ ἐπιλογὴ Πνευματικοῦ-Μιχάλη Βασίλα, Παχεία γαστὴρ-Ὁσίου
Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Τὸ γνωμικὸ ἀλφαβητάρι τῆς ἀρετῆς-Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου,
Ἅγιος Νεομάρτυς Νικόλαος ὁ ἐξ Ἰχθύος Κορινθίας, Ἡ Χριστιανικὴ Ἀνατροφὴ τῶν Παιδιῶν-Ἅγιος
Κοσμᾶς Ὁ Αἰτωλός, Λογισμοὶ περὶ τῆς δημιουργίας οἰκογένειας-Ρωμνιὸς, Ἡ ορθόδοξη γιορτή
τῆς Μητέρας-E.K., Ἀφανεῖς Ἥρωες ἀπὸ τὴ σύγχρονη ἱστορία μας ὡς πρότυπα ζωῆς- Ἰωάννη
Παπαλαζάρου, Ἡ πίστη τῶν κλεφταρματωλῶν γεννᾶ τούς ἐλευθερωτές τοῦ ἔθνους μας-Γεωργίου
Ἰλανίδου, «Τά παιδιά τοῦ ΄21», Ἡ Εἰς Αγαρηνούς-Ἀνδρέα Κάλβου, Τί πρόκειται νὰ κάνω στὴ ζωή
μου; -Κοσμᾶ Ἀ. Νικολαΐδη, Πῶς γνώρισα τὴν ἀξία τῶν μυστηρίων τῆς ἐκκλησίας-Α.Α., Ἡ δύναμη
τῆς προσευχῆς-S.L., Θεολόγος, Μιλώντας μὲ τὸν Λιάκο Παναγιώτη, ἕναν νέο ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὸν
πρωτογενῆ τομέα, Ἁγιασμὸς κοπὴ ἁγιοβασιλόπιτας τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης»
ΤριμηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2€
Τεῦχος 23
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2016
Ρωμνιός

2. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤOΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους
εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας.
Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.
Ρωμνιός
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Ἰωάννης Καραμῆτρος - Πρόεδρος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
Βασίλας Μιχάλης
Κουτσιώρα Ευαγγελία
Κατσιαμάνης Δημήτρης
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Δεσποτίδης Μάρκος
Παπαδοπούλου Κλειαρέτη
Λαζαρίδου Άννα Μαρία
Καραμήτρου Βάσια
Μουρατίδης Χρῆστος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Ἰωαννίδου Μαρία - Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ - Tηλ. 210 5227967
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209ISSN: 1792-9431
http://romnios.gr
e-mail romnios@enromiosini.gr
http://www.enromiosini.gr
e-mail contact@enromiosini.gr

3. 2
4 Οἱ διδαχές τοῦ ἁγίου Νεκταρίου
5 Ἡ ἐπιλογὴ Πνευματικοῦ
Μιχάλη Βασίλα
8 Παχεῖα γαστὴρ
Ὁσίου Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου
Λόγοι πατέρων
12 Τὸ γνωμικὸ ἀλφαβητάρι τῆς ἀρετῆς
Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου
Ἑορτολογικὰ
10 Ἅγιος Νεομάρτυς Νικόλαος
ὁ ἐξ Ἰχθύος Κορινθίας
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2016
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
14 Ἡ Χριστιανικὴ Ἀνατροφὴ τῶν Παιδιῶν
Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ
15 Λογισμοὶ περὶ τῆς δημιουργίας οἰκογένειας
Ρωμνιὸς
16 Ἡ ορθόδοξη γιορτὴ τῆς Μητέρας
E.K.
Ἑλληνομνημοσύνη
Πατριδογνωσία
18 Ἀφανεῖς Ἥρωες ἀπὸ τὴ σύγχρονη
ἱστορία μας ὡς πρότυπα ζωῆς
Ἰωάννη Παπαλαζάρου

4. 3
Ρωμνιός τεῦχος 23
34 Τί πρόκειται νὰ κάνω στὴ ζωή μου;
Κοσμᾶ Ἀ. Νικολαΐδη,
35 Πῶς γνώρισα τὴν ἀξία τῶν μυστηρίων
τῆς ἐκκλησίας.
Α.Α.
Ἡ ἱστορία μας
24 Ἡ πίστη τῶν κλεφταρματωλῶν γεννᾶ
τοὺς ἐλευθερωτὲς τοῦ ἔθνους μας.
Γεωργίου Ἰλανίδου
26 «Τὰ παιδιὰ τοῦ ΄21»
32 Εἰς Αγαρηνούς
Ἀνδρέα Κάλβου
Νεανικοὶ προβληματισμοί καὶ προκλήσεις
38 Ἡ δύναμη τῆς προσευχῆς
S.L.
Ἀληθινὲς ἱστορίες ποὺ διδάσκουν
Συνέντευξη
40 Μιλώντας μὲ τὸν Λιάκο Παναγιώτη, ἕναν
νέο ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὸν πρωτογενῆ τομέα
σχολια-ζωντας
44 Ἁγιασμὸς κοπῆς ἁγιοβασιλόπιτας
τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης»
48 Σταυρόλεξο

5. 4
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Οἱ διδαχές τοῦ ἁγίου Νεκταρίου
Ἀδελφοί μου!
Ἡ εὐτυχία βρίσκεται μέσα στὸν ἴδιο σας
τὸν ἑαυτό, καὶ μακάριος εἶναι ὁ ἄνθρωπος
ποὺ τὸ κατάλαβε αὐτό. Ἐξετάστε τὴν καρδιὰ
σας καὶ δεῖτε τὴν πνευματικὴ της κατάστα-
ση. Μήπως ἔχασε τὴν παρρησία της πρὸς
τὸν Θεό; Μήπως ἡ συνείδηση διαμαρτύρεται
γιὰ παράβαση τῶν ἐντολῶν Του; Μήπως σᾶς
κατηγορεῖ γιὰ ἀδικίες, γιὰ ψέματα, γιὰ παρα-
μέληση τῶν καθηκόντων πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν
πλησίον;
Ἐρευνῆστε μήπως κακίες καὶ πάθη γέμι-
σαν τὴν καρδιὰ σας, μήπως γλίστρησε αὐτὴ
σὲ δρόμους στραβοὺς καὶ δύσβατους...
Δυστυχῶς, ἐκεῖνος ποὺ παραμέλησε τὴν
καρδιὰ του, στερήθηκε ὅλα τ’ ἀγαθά καὶ
ἔπεσε σὲ πλῆθος κακῶν. Ἔδιωξε τὴ
χαρὰ καὶ γέμισε μὲ πίκρα, θλίψη καὶ
στενοχώρια.
Ἔδιωξε τὴν εἰρήνη καὶ ἀπόκτησε
ἄγχος, ταραχὴ καὶ τρόμο.
Ἔδιωξε τὴν ἀγάπη καὶ δέχθη-
κε τὸ μίσος. Ἔδιωξε, τέλος, ὅλα τα
χαρίσματα καὶ τοὺς καρποὺς τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος ποὺ δέχθηκε μὲ
τὸ βάπτισμα, καὶ οἰκειώθηκε ὅλες
τὶς κακίες ἐκεῖνες, ποὺ κάνουν τὸν
ἄνθρωπο ἐλεεινὸ καὶ τρισάθλιο.
Ἀδελφοί μου!
Ὁ Πολυέλεος Θεὸς θέλει τὴν
εὐτυχία ὅλων μας καὶ σ’ αὐτὴ καὶ
στὴν ἄλλη ζωή.
Γι’ αὐτὸ ἵδρυσε καὶ τὴν ἁγὶα Του
Ἐκκλησία.
Γιὰ νὰ μᾶς καθαρίζει αὐτὴ ἀπὸ
τὴν ἁμαρτία, νὰ μᾶς ἁγιάζει, νὰ μᾶς
συμφιλιώνει μαζὶ Του, νὰ μᾶς χαρί-
ζει τὶς εὐλογὶες τοῦ οὐρανοῦ.
Ἡ Ἐκκλησὶα ἔχει ἀνοιχτὴ τὴν
ἀγκαλιὰ της γιὰ νὰ μᾶς ὑποδεχθεῖ.
Ἅς τρέξουμε γρήγορα ὅσοι ἔχουμε βαριὰ
τὴ συνείδηση.
Ἅς τρέξουμε, καὶ ἡ Ἐκκλησὶα εἶναι ἕτοιμη
νὰ σηκώσει τὸ βαρὺ φορτίο μας, νὰ μᾶς χα-
ρίσει τὴν παρρησὶα πρὸς τὸν Θεὸ, νὰ γεμίσει
τὴν καρδιὰ μας μὲ εὐτυχὶα καὶ μακαριότητα...

6. 5
Ἡ ἐπιλογὴ Πνευματικοῦ
Μιχάλη Βασίλα
Ἡ
συμμετοχὴ στὴ λατρεία καὶ τὰ μυ-
στήρια τῆς ἐκκλησίας μας ἀποτελεῖ
ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς ζωῆς
τοῦ κάθε συνειδητοῦ ὀρθόδοξου χριστιανοῦ.
Κομβικὸ ρόλο σὲ αὐτὸ ποὺ ἐν συντομίᾳ ὀνο-
μάζουμε «πνευματική ζωή» ἔχουν τὰ ἑξῆς δύο
μυστήρια: αὐτὸ τῆς Μετάνοιας καὶ Ἐξομολό-
γησης καὶ ἐκεῖνο τῆς Θείας Κοινωνίας τοῦ Τι-
μίου Σώματος καὶ Αἵματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μὲ τὸ πρῶτο ὁ πιστός λαμ-
βάνει τὴν ἄφεση τὸν ἁμαρτιῶν του, γεφυρώ-
νοντας ἔτσι τὸ χάσμα ποὺ εἶχε ἀνοίξει ἀνά-
μεσα σ’ αὐτὸν καὶ τὸν Θεὸ, ἐνῷ μέ τὸ δεύτερο
ἀνακαινίζει τὴν ἴδια του τὴν ὕπαρξη καθώς
γίνεται κοινωνός τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι
«ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή».
Σύμβουλος, ὁδηγὸς καὶ χειραγωγὸς στὴν
πνευματικὴ ζωὴ εἶναι ὁ ἱερέας-πνευματικὸς,
ποὺ ὡς ἰατρὸς τῆς ψυχῆς τὴν παρακολουθεῖ
τακτικὰ καὶ τὴν προφυλάσσει ἀπὸ τὶς παγί-
δες τοῦ πονηροῦ. Κι ὅταν ξαναπέσει στὴν
ἁμαρτία, τὴν ἀνορθώνει καὶ τὴν καθαρίζει
μέσῳ τῆς χάριτος τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐξο-
μολογήσεως. Ἔτσι, ὅπως εἶναι σημαντικὸ νὰ
βρεῖ κάποιος ἕναν γιατρὸ γιὰ νὰ ἔχει καλὴ σω-
ματικὴ ὑγεία, ἀντίστοιχα εἶναι σημαντικὴ γιὰ
τὴν πορεία τῆς πνευματικῆς ὑγείας ἡ εὕρεση
τοῦ κατάλληλου πνευματικοῦ. Συνήθως, μάλι-
στα, ἡ ἀναζήτηση ἑνὸς πνευματικοῦ εἶναι τὸ
πρῶτο βῆμα στὴν πνευματικὴ ζωή.
Ἔλεγε ὁ ἃγιος Παΐσιος:
«Σήμερα τὸ πιὸ ἀπαραίτητο εἶναι νὰ
βροῦν οἱ ἄνθρωποι ἕναν πνευματικό, νὰ ἐξο-
μολογοῦνται, νὰ τοῦ ἔχουν ἐμπιστοσύνη καὶ
νὰ τὸν συμβουλεύονται. [...] Τὸν πνευματικὸ
ὁδηγὸ φυσικὰ κανεὶς θὰ τὸν διαλέξει. Δὲν θὰ
ἐμπιστευθεῖ στὸν ὁποιονδήποτε τὴν ψυχὴ
του.» Παρακάτω, λοιπόν, θὰ ἀναφέρουμε
-ἐπιγραμματικὰ καὶ μὲ τὴ βοήθεια σύγχρονων
Ἁγίων καὶ Πατέρων- ὁρισμένα στοιχεῖα ποὺ
μπορεῖ νὰ λάβει ὑπόψη του ὁ πιστὸς, ὥστε
νὰ κάνει μιὰ σωστὴ ἐπιλογή.
Τὸ πρῶτο ἴσως ποὺ θὰ ἀξιολογήσει ὁ
πιστὸς εἶναι τὸ πόσο τὸν ἀναπαύει ἡ προσω-
πικότητα ἑνὸς ἱερέα καθὼς καὶ ἡ ἐπικοινωνία
μαζὶ του. Αὐτὸ μπορεῖ μὲν νὰ τὸ διαπιστώσει
κάνοντας μία πρώτη ἐξομολόγηση σ’ αὐτὸν,
εἶναι ὅμως προτιμότερο νὰ συμβουλευτεῖ
πρῶτα κάποιο ἄτομο τῆς ἐμπιστοσύνης του,
κληρικὸ ἤ λαϊκὸ, καὶ ἀκόμα καλύτερα ἐὰν δι-
ασταυρώσει μεταξὺ τους τὶς διάφορες πλη-
ροφορίες. Διηγεῖται πνευματικο παιδὶ τοῦ
διακριτικοῦ ἁγίου Πορφυρίου: «Χρειάσθη-
κε μερικὲς φορὲς νὰ τὸν ρωτήσω γιὰ ἱερεῖς-

7. 6
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
πνευματικούς, διότι φιλικὰ πρόσωπα μοῦ
ζητοῦσαν νὰ τοὺς πῶ τὴ γνώμη μου, προκει-
μένου νὰ ἐξομολογοῦνται σ’ αὐτούς. Ὁ Γέρο-
ντας πολλὲς φορὲς ἐκφραζόταν θετικά, λίγες
φορές μοῦ ἀπάντησε: «Δέν ξέρω».»
Τὸ μέτρο τῆς αὐστηρότητας ἑνός πνευ-
ματικοῦ εἶναι ἐπίσης ἕνα στοιχεῖο ποὺ πρέ-
πει νὰ συνυπολογιστεῖ, εἰδικὰ γιὰ κάποιον
ποὺ εἶναι στὸ ξεκίνημα τῆς πνευματικῆς
ζωῆς. Κάποιος πνευματικὸς ἀποπῆρε καὶ
φοβέρισε μὶα γυναίκα, ποὺ μετὰ ἀπὸ αὐτὸ
ἔκανε πολὺ καιρὸ νὰ ξαναπάει νὰ ἐξομολο-
γηθεῖ. Ὅταν ὁ σύζυγὸς της τὸ ἀνέφερε στὸν
ἃγιο Πορφύριο, ἐκεῖνος εἶπε: «Εἶδες τὶ κάνει
ἡ πολλή αὐστηρότητα; Γι’ αὐτὸ σᾶς λέω νὰ
προσέχετε σὲ τὶ πνευματικοὺς πηγαίνετε γιὰ
νὰ ἐξομολογεῖσθε, καὶ σὺ καὶ ἡ γυναίκα σου
καὶ τὰ παιδιὰ σου...». Σὲ ἀνάλογη περίπτωση,
ἀναφορικὰ μὲ τοὺς κανόνες καὶ τὰ ἐπιτίμια
ποὺ ἐπιβάλλουν οἱ πνευματικοί, ὁ Ἅγιος εἶπε:
«Ὄχι μεγάλες τιμωρίες. Ἀλλὰ σωστές συμβου-
λές. Γιατί, οἱ μεγάλες τιμωρίες, τροφοδοτοῦν
τὸν ἄλλο (τὸν διάβολο) μὲ πλούσια πελατεία.
Καὶ αὐτός, αὐτὸ περιμένει. [...] Γι’ αὐτό,
ἀπαιτεῖται μεγάλη προσοχὴ στὴν ἐπιλογὴ
τοῦ πνευματικοῦ. Ὅπως ἀναζητᾶτε τὸν κα-
λύτερο γιατρό, τὸ ἴδιο νὰ κάνετε καὶ γιὰ τὸν
πνευματικό. Καὶ οἱ δύο γιατροὶ εἶναι. Ὁ ἕνας
τοῦ σώματος καὶ ὁ ἄλλος τῆς ψυχῆς!».
Ὁ ἃγιος Παΐσιος εἰσάγει ἄλλη μία παρά-
μετρο: «Ὅπως κανεὶς φροντίζει ὁ οἰκογενει-
ακὸς γιατρὸς νὰ βρίσκεται, ὅσο τὸ δυνατὸν,
κοντὰ του, ἔτσι πρέπει νὰ φροντίσει καὶ ὁ
πνευματικὸς νὰ βρίσκεται κοντὰ του. [...] Ὁ
πνευματικός πρέπει ἀπὸ κοντὰ νὰ παρακο-
λουθεῖ τὴν ψυχή, γιατὶ κατὰ καιροὺς παρου-
σιάζει διάφορες ἀλλαγὲς καὶ ἀντιδράσεις, τὶς
ὁποῖες ἀπὸ μακριὰ δὲν μπορεῖ νὰ παρακο-
λουθήσει, γιὰ νὰ τὴν βοηθήσει ἀποτελεσμα-
τικά.»
Δὲν εἶναι πρὸς τὸ συμφέρον τῆς ψυχῆς
νὰ λαμβάνει κανεὶς ὑπόψη του ἐξωτερικά ση-
μεῖα, ὅπως ἡ ἐμφάνιση, ἤ νὰ ἀναζητᾶ «χαρι-
σματούχους» πνευματικούς. Ὁ π. Ἐπιφάνιος
Θεοδωρόπουλος ἔδωσε μία πολὺ χαρακτηρι-
στικὴ καὶ χιουμοριστικὴ ἀπάντηση σὲ σχετικὴ
περίπτωση: «Κάποια κυρία ποὺ ἐξομολογεῖτο
γιὰ πρώτη φορὰ σ’ αὐτόν, τοῦ εἶπε στὸ τέλος:
-Ἐγώ, πάτερ μου, θὰ προτιμοῦσα νὰ ἐξο-
μολογοῦμαι σὲ κάποιον Πνευματικό ποὺ νὰ
εἶναι γέρος καὶ τυφλός...
Καὶ ὁ Γέροντας μέ ἑτοιμότητα:
-Ἄν ἦταν καὶ κουφός, ἀκόμη καλύτερα!»
Ἡ ἀναζήτηση “χαρισμάτων καὶ χαρι-

8. 7
σματούχων” φανερώνει ἐπιπολαιότητα καὶ
πνευματικὴ ἀνωριμότητα ἐκ μέρους τοῦ ἐνδι-
αφερομένου, ὁ ὁποῖος κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο
συγχέει τὴν ἔννοια τοῦ πνευματικοῦ πατέρα
μὲ αὐτὴν τοῦ “γκουρού” τῶν ἀνατολικῶν θρη-
σκειῶν. Ἀντίθετα, ὅπως ἀναφέρει σὲ σχετικὸ
σύγγραμμὰ του ὁ μητροπολίτης Νέας Σμύρ-
νης κ. Συμεών, τὰ δύο θεμελιώδη γνωρίσματα
τοῦ γνήσιου πνευματικοῦ εἶναι ἡ διάκριση καὶ
ἡ ἀγάπη, ἐνῷ πολὺ βοηθάει καὶ τὸ νὰ εἶναι
ἔμπειρος στὴν πνευματικὴ ζωή. Ἐπίσης, χρει-
άζεται προσοχὴ σὲ περιπτώσεις ἐκκοσμικευ-
μένων κληρικῶν, ποὺ δυστυχῶς καλλιεργοῦν
τὴν προσωπολατρεία ἤ ἄλλων ποὺ συγχέουν
τὴν ἐξομολόγηση μὲ μεθόδους ψυχανάλυσης
καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο μπερδεύουν τοὺς
πιστούς, ἀντὶ νὰ τοὺς βοηθοῦν. Ὁ ἃγιος
Πορφύριος εἶπε σὲ γνωστό του (ποὺ προη-
γουμένως εἶχε ἐξομολογηθεῖ σὲ ἕναν τέτοιο
πνευματικὸ καὶ εἶχε φύγει ἀναστατωμένος):
“Πό-πό! Πόσο πλανήθηκε ὁ εὐλογημένος! [...]
Μὲ τέτοια ἀντιμετώπιση μπορεῖ νὰ βλάψεις
πολὺ τὸν ἄλλον. Ξέρεις, μερικοὶ πνευματικοὶ
κάνουν τὸν ψυχίατρο.»
Στὴν περίπτωση ποὺ κάποιος καλοπρο-
αίρετος χριστιανός, παρ’ ὅλη τὴν ἔρευνα
ποὺ θὰ κάνει, “ἀτυχήσει” τελικὰ στὴν ἐπι-
λογὴ πνευματικοῦ, ἀκόμη καὶ τότε ὁ καλὸς
Θεὸς “θὰ φωτίζει τὸν πνευματικὸ του τὶ νὰ
τὸν συμβουλεύει. Ἀκόμα ὅμως κι ἄν τὸν συμ-
βουλεύσει λάθος, ὁ Θεός θὰ ἐκτιμήσει τὴν
ὑπακοὴ τὴν ὁποία κάνει καὶ θὰ βρεῖ τρόπο
ὥστε καὶ ἡ λανθασμένη συμβουλὴ νὰ ἀπο-
βεῖ πρὸς τὸ καλὸ του», ὅπως ἀναφέρει ὁ π.
Ἐπιφάνιος. Αὐτὸ ἀποκτᾶ ἰδιαίτερη σημασία,
καθὼς μερικοὶ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν ἐξομολόγη-
ση προφασιζόμενοι ὅτι δὲν βρίσκουν καλὸ
πνευματικό, καλύπτοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρό-
πο δικὰ τους πάθη καὶ ἀδυναμίες. Ὁ ἃγιος
Παΐσιος ἀπαντᾶ χαρακτηριστικά: «Αὐτὰ
εἶναι δικαιολογίες. Κάθε πνευματικὸς ἔχει
ἐξουσία, ἐφόσον φοράει πετραχήλι. Τελεῖ τὸ
μυστήριο, ἔχει τὴ θεία Χάρη καί, ὅταν διαβά-
σει τὴ συγχωρητικὴ εὐχή, ὁ Θεὸς σβήνει ὅλες
τὶς ἁμαρτίες τὶς ὁποῖες ἐξομολογηθήκαμε μὲ
εἰλικρινῆ μετάνοια. Ἀπὸ μᾶς ἐξαρτᾶται πόσο
θὰ βοηθηθοῦμε ἀπὸ τὸ μυστήριο τῆς ἐξομο-
λογήσεως.» Μὲ παρόμοιο τρόπο ἀπάντησε ὁ
π. Ἐπιφάνιος σὲ κάποιον πού τοῦ ἔλεγε ὅτι
δυσκολευόταν νὰ βρεῖ κατάλληλο πνευματι-
κό: «Ἀγαπητέ μου, δὲν ἔχεις πρόβλημα Γέρο-
ντα. Πρόβλημα μὲ τὸν ἑαυτὸ σου ἔχεις. [...]
Δὲν εἶναι τόσο ἀπὸ ἁγίους Γεροντάδες ποὺ
ἔχουμε ἀνάγκη, ὅσο ἀπὸ ἁγία ὑπακοή. Αὐτὴ
μᾶς λείπει. Μήπως ὅλοι οἱ μεγάλοι Ἅγιοι τῆς
Ἐκκλησίας εἶχαν κάποιον ἅγιο Γέροντα; Ὄχι!
Αὐτὸ τὸ ὁποῖο εἶχαν ἦταν ἡ ἁγία ταπείνωση
καὶ ἡ ἁγία ὑπακοή. Γι’ αὐτὸ καὶ ἁγίασαν.» Καὶ
ὁ ἃγιος Πορφύριος εἶπε μὲ ἔμφαση σὲ κά-
ποιον, σὲ παρόμοια περίπτωση: «Ἐσὺ ὅμως
δὲν ἔχεις διάθεση νὰ ὑπακούσεις σὲ ὅ,τι καὶ
νὰ σοῦ πῶ, γι’ αὐτὸ κι ἐγὼ δὲν μπορῶ νὰ σοῦ
πῶ τίποτα ἀπολύτως.»
Συμπληρώνοντας τὰ παραπάνω, θὰ μπο-
ρούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ ἀναζήτηση πνευ-
ματικοῦ εἶναι ἕνα μόνο -ἀλλά καίριο- στάδιο
πρός τὴν ἐπίγνωση τοῦ ἴδιου μας τοῦ ἑαυτοῦ,
ἄρα χρειάζεται καὶ ἀπὸ ἐμᾶς ὁ ἀνάλογος
ἀγώνας, μέσῳ τῆς ὑπακοῆς καὶ τῆς ταπείνω-
σης. Ὅπως ἀναφέρει ὁ μητροπολίτης κ. Συ-
μεών, «ἡ ἐν Χριστῷ οἰκοδομὴ τοῦ πιστοῦ ἀπὸ
τὸν δεσμό πού συνῆψε μὲ ἕναν πνευματικὸ
πατέρα δὲν εἶναι αὐτονόητη. Προϋποθέτει
καὶ τὴ δικὴ του ἀνταπόκριση στὴν ἀγάπη
ποὺ θὰ τοῦ δείχνει καὶ στὶς φροντίδες ποὺ θὰ
καταβάλει γι’ αὐτὸν ὁ πνευματικὸς του πατέ-
ρας.» Μόνο μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἡ σχέση μὲ
τὸν πνευματικὸ θὰ ἀποφέρει πνευματικούς
καρπούς καὶ θὰ ὁδηγήσει τὸν ἐξομολογούμε-
νο μὲ ἀσφάλεια στὸν δρόμο τῆς σωτηρίας.
Πηγὲς:
1) Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου Λόγοι, τόμος Γ’
«Πνευματικός Ἀγώνας», ἔκδοση Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου
«Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσ-
σαλονίκης
2) Γέροντος Πορφυρίου Ἱερομονάχου Ἀνθο-
λόγιο Συμβουλῶν, ἐκδόσεις «Ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ
Σωτῆρος», Μήλεσι Ἀττικῆς
3) Ὑποθῆκες Ζωῆς, ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὴ διδασκαλία
τοῦ πατρός Ἐπιφανίου, ἔκδοση Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου
Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνας
4) Μητροπολίτη Ν. Σμύρνης Συμεών Π. Κούτσα,
Ὁ Πνευματικός Πατήρ, Ἡ πνευματική πατρότης ὑπὸ
τὸ φῶς τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως, Ἔκδοση Ἱ. Μη-
τροπόλεως Καλαβρύτων & Αἰγιαλείας, Αἴγιον 1995

9. 8
«Παχεῖα γαστὴρ
λεπτὸν οὐ τίκτει νόον»
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Δ
ὲν γίνεστε ἅγιοι κυνηγώντας τὸ κακό.
Ἄστε τὸ κακό. Νὰ κοιτάζετε πρὸς
τὸν Χριστὸ κι αὐτὸ θὰ σᾶς σώσει.
Ἐκεῖνο ποὺ κάνει ἅγιο τὸν ἄνθρωπο εἶναι ἡ
ἀγάπη, ἡ λατρεία πρὸς τὸν Χριστό, ἡ ὁποία
δὲν μπορεῖ νὰ ἐκφραστεῖ, δὲν μπορεῖ, δὲν
μπορεῖ... Καὶ προσπαθεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ
κάνει ἀσκήσεις, νὰ κάνει τέτοια πράγμα-
τα καὶ νὰ καταπονεῖ τὸν ἑαυτό του γιὰ τὴν
ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
Κανεὶς ἀσκητὴς δὲν ἅγιασε χωρὶς ἀσκή-
σεις. Κανεὶς δὲν μπόρεσε ν’ ἀνέλθει στὴν
πνευματικότητα χωρὶς ν’ ἀσκηθεῖ. Πρέπει
νὰ γίνονται ἀσκήσεις. Ἄσκηση εἶναι οἱ με-
τάνοιες, οἱ ἀγρυπνίες κ.λπ., ἀλλὰ ὄχι μὲ
βία. Ὅλα νὰ γίνονται μὲ χαρά. Δὲν εἶναι
οἱ μετάνοιες ποὺ θὰ κάνουμε, δὲν εἶναι οἱ
προσευχές, εἶναι τὸ δόσιμο, ὁ ἔρωτας γιὰ
τὸν Χριστό, γιὰ τὰ πνευματικά. Ὑπάρχουν
πολλοὶ ποὺ τὰ κάνουνε αὐτὰ ὄχι γιὰ τὸν Θεὸ
ἀλλὰ γιὰ ἄσκηση, γιὰ ὠφέλεια σωματική.
Ὅμως οἱ πνευματικοὶ ἄνθρωποι τὸ κάνουνε
γιὰ ψυχικὴ ὠφέλεια, γιὰ τὸν Θεό. Ἀλλὰ καὶ
τὸ σῶμα ὠφελεῖται πολύ, δὲν ἀρρωσταίνει.
Πολλὰ καλὰ ἔρχονται.
Μέσα στὴν ἄσκηση, τὶς μετάνοιες, τὶς
ἀγρυπνίες καὶ τὶς ἄλλες κακουχίες εἶναι καὶ
ἡ νηστεία. «Παχεῖα γαστὴρ λεπτὸν οὐ τίκτει
νόον». Ἐγὼ τὸ γνωρίζω αὐτὸ ἀπ’ τοὺς Πατέ-
ρες. Ὅλα τὰ πατερικὰ βιβλία μιλοῦν γιὰ τὴ
νηστεία. Οἱ Πατέρες τονίζουν νὰ μὴν τρῶμε
δυσκολοχώνευτα φαγητὰ ἢ λιπαρὰ καὶ πα-
χιά, γιατὶ κάνουν κακὸ στὸ σῶμα ἀλλὰ καὶ
στὴν ψυχή. Λένε ὅτι τὸ προβατάκι τρώει τὰ
χορταράκια τῆς γῆς κι εἶναι τόσο ἥσυχο.
Εἴδατε ποὺ λένε, «σὰν τὸ πρόβατο». Ἐνῷ
ὁ σκύλος ἢ ἡ γάτα κι ὅλ’ αὐτὰ τὰ σαρκο-
φάγα εἶναι ὅλα τους ἄγρια ζῶα. Τὸ κρέας
κάνει κακὸ στὸν ἄνθρωπο. Κάνουν καλὸ τὰ
χόρτα, τὰ φροῦτα κ.λπ. Γι’ αὐτὸ οἱ Πατέ-
ρες μιλοῦν γιὰ νηστεία καὶ κατακρίνουν τὴν
πολυφαγία καὶ τὴν ἡδονὴ ποὺ αἰσθάνεται
κανεὶς μὲ τὰ φαγητὰ τὰ πλούσια. Νὰ εἶναι
πιὸ ἁπλὰ τὰ φαγητά μας. Νὰ μὴν ἀσχολού-
μαστε τόσο πολὺ μ’ αὐτά.
Δὲν εἶναι τὸ φαγητό, δὲν εἶναι οἱ καλὲς
συνθῆκες διαβίωσης, ποὺ ἐξασφαλίζουν
τὴν καλὴ ὑγεία. Εἶναι ἡ ἁγία ζωή, ἡ ζωὴ τοῦ
Χριστοῦ. Ξέρω γιὰ ἀσκητὲς ποὺ νηστεύανε
πολὺ καὶ δὲν εἴχανε καμιὰ ἀρρώστια. Δὲν
κινδυνεύει νὰ πάθει κανεὶς τίποτε ἀπ’ τὴ
νηστεία. Κανεὶς δὲν ἔχει ἀρρωστήσει ἀπ’
τὴ νηστεία. Πιὸ πολὺ ἀρρωσταίνουν ἐκεῖνοι
ποὺ τρῶνε κρέατα κι αὐγὰ καὶ γάλατα,
παρὰ ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι λιτοδίαιτοι. Εἶναι
παρατηρημένο αὐτό. Νὰ τὸ πάρουμε καὶ
ἀπὸ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη· τώρα τὸ συνιστᾶ
αὐτὸ τὸ πράγμα.
Οἱ νηστευτὲς νηστεύουν καὶ δὲν πα-
θαίνουν τίποτε· ὄχι ἁπλῶς δὲν παθαίνουν,
ἀλλὰ θεραπεύονται ἀπὸ ἀρρώστιες.
Γιὰ νὰ τὰ κάνετε ὅμως αὐτά, πρέπει νὰ
ἔχετε πίστη. Ἀλλιῶς σᾶς πιάνει λιγούρα. Ἡ
νηστεία εἶναι καὶ ζήτημα πίστεως. Δὲν πα-
θαίνετε μ’ αὐτὴν κακό, ὅταν τὸ χωνέψετε
καλὰ τὸ φαγητό σας.
Οἱ ἀσκητὲς μεταποιοῦν τὸν ἀέρα σὲ λεύ-
κωμα καὶ δὲν τοὺς πειράζει ἡ νηστεία.
Ὅταν ἔχετε τὸν ἔρωτα στὸ θεῖον, μπο-
ρεῖτε νὰ νηστεύετε μὲ εὐχαρίστηση κι ὅλα
εἶναι εὔκολα· ἀλλιῶς σᾶς φαίνονται ὅλα
βουνό. Ὅποιοι ἔδωσαν τὴν καρδιά τους
στὸν Χριστὸ καὶ μὲ θερμὴ ἀγάπη ἔλεγαν τὴν
εὐχὴ, κυριάρχησαν καὶ νίκησαν τὴ λαιμαρ-
γία καὶ τὴν ἔλλειψη ἐγκράτειας.
Ὑπάρχουν σήμερα πολλοὶ ἄνθρωποι,
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου

10. 9
ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ νηστέψουν μιὰ
μέρα καὶ τώρα ζοῦν μὲ χορτοφαγία, ὄχι
γιὰ λόγους θρησκευτικούς, ἁπλῶς γιατὶ πί-
στεψαν ὅτι αὐτὸ θὰ κάνει καλὸ στὴν ὑγεία
τους. Ἀλλὰ πρέπει νὰ τὸ πιστέψεις, ὅτι δὲν
πρόκειται νὰ πάθεις τίποτε, ποὺ δὲν τρώ-
εις κρέας. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βέβαια εἶναι
ἀσθενής, δὲν εἶναι ἁμαρτία νὰ φάει πρὸς
στήριξιν τοῦ ὀργανισμοῦ καὶ φαγητὰ μὴ
νηστήσιμα.
Τὸ ἁλάτι χρειάζεται στὸν ὀργανισμὸ τοῦ
ἀνθρώπου. Ὑπάρχει μιὰ φήμη ὅτι τὸ ἁλά-
τι κάνει κακό. Δὲν εἶναι σωστὸ αὐτό. Εἶναι
στοιχεῖο ποὺ χρειάζεται. Καὶ εἶναι ὁρισμέ-
νοι μάλιστα ποὺ τὸ ἔχουν πολὺ ἀνάγκη.
Ἄλλοι δὲν τὸ ἔχουν ἀνάγκη, ἐνῷ κάποιους
τοὺς πειράζει. Εἶναι
ζήτημα ἰχνοστοιχείων
τοῦ ὀργανισμοῦ. Χρει-
άζεται μικροβιολογικὴ
ἐξέταση.
Ἐγὼ τί ὄνειρα ἔχω!
Γιὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος δη-
λαδή. Παρήγγειλα σι-
τάρι, γιὰ ν’ ἀλέθουμε,
νὰ φτιάχνουμε ψωμὶ
σταρίσιο. Καὶ σκέφτο-
μαι νὰ πάρουμε διά-
φορα ὄσπρια καὶ νὰ
τ’ ἀλέθουμε καὶ νὰ τ’
ἀνακατώνουμε, σιτάρι
μὲ ρύζι, σόγια, σογιά-
λευρο μὲ φακὲς κ.λπ.
Κι ἔπειτα ἔχουμε καὶ τὰ
κολοκύθια καὶ τὶς ντο-
μάτες καὶ τὶς πατάτες
κι ὅλα τ’ ἄλλα χορτα-
ρικά. Καὶ μὲ τὸν πατέ-
ρα Ἡσύχιο εἴχαμε ἕνα
ὄνειρο. Μιὰ φορὰ λέγα-
με νὰ πᾶμε νὰ γίνουμε
ἐρημίτες κάπου καὶ νὰ
σπείρουμε σιτάρι καὶ
νὰ τὸ μουσκεύουμε καὶ
νὰ τὸ τρῶμε.
Μήπως ὁ Μέγας
Βασίλειος ἐκεῖ, στὴν
ἔρημο, ἔτσι δὲν ἔκανε;
Ἀλλὰ τώρα ἐμᾶς μᾶς
κακοφαίνεται.
«Βίος καὶ Λόγοι»,
ἐκδ. Ἱ. Μόνης Χρυσοπηγῆς, Χανιὰ

11. 10
λΟΓΟΙ ΠΑΤΕΡΩΝ
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Ἀρχὴν ἁπάντων καὶ τέλος ποιοῦ Θεόν.
Βίου τὸ κέρδος, ἐκβιοῦν καθ’ ἡμέραν.
Γίνωσκε πάντα τῶν καλῶν τὰ δράματα.
Δεινὸν πένεσθαι, χεῖρον δ’ εὐπορεῖν κακῶς.
Εὐεργετῶν νόμιζε μιμεῖσθαι Θεόν.
Ζήτει Θεοῦ σοι χρηστότητα χρηστὸς ὤν.
Ἡ σὰρξ κρατείσθω καὶ δαμαζέσθω καλῶς.
Θυμὸν χαλίνου, μὴ φρενῶν ἔξω πέσῃς.
Ἳστη μὲν ὄμμα, γλῶσσα δὲ στάθμην ἔχοι.
Κλεὶς ὠσὶ κείσθω, μηδὲ πορνεύοι γέλως.
Λύχνος βίου σοι παντὸς ἡγείσθω λόγος.
Μή σοι τὸ εἶναι τῷ δοκεῖν ὑπορρέοι.
Νόει τὰ πάντα, πρᾶσσε δ’ ἃ πράσσειν θέμις.
Ξένον σεαυτὸν ἴσθι, καὶ τίμα ξένους.
Ὅτ’ εὐπλοεῖς, μάλιστα μέμνησο ζάλης.
Πάντ’ εὐχαρίστως δεῖ δέχεσθαι τἀκ Θεοῦ.
Ῥάβδος δικαίου πλεῖον, ἢ τιμὴ κακοῦ.
Σοφῶν θύρας ἔκτριβε, πλουσίων δὲ μή.
Τὸ μικρὸν οὐ μικρόν, ὅταν ἐκφέρῃ μέγα.
Ὕβριν χαλίνου, καὶ μέγας ἔσῃ σοφός.
Φύλασσε σαυτόν, πτῶμα δ’ ἄλλου μὴ γέλα.
Χάρις φθονεῖσθαι, τὸ φθονεῖν δ’ αἶσχος μέγα.
Ψυχὴ θύοιτο μᾶλλον ἢ τὸ πᾶν Θεῷ.
Ὢ τίς φυλάξει ταῦτα,
καὶ σωθήσεται;
Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου
Τὸ γνωμικὸ ἀλφαβητάρι
τῆς ἀρετῆς

12. 11
Ἀπόδοση:
Ἀρχὴ σ’ ὅλα τὰ πράγματα καὶ τέλος νὰ βάζεις τὸν
Θεό.
Βίου τὸ κέρδος εἶναι τὸ ν΄ ἀποβιώνεις κάθε μέρα.
Γνώριζε ὅλα τὰ καλὰ τὰ ἔργα τῶν δικαίων. Δεινὸ
κακὸ ἡ φτώχεια, μὰ πιὸ κακὸ τὸ νὰ πλουτίζεις πα-
ράνομα.
Εὐεργετώντας μάθε νά μιμεῖσαι τὸν Θεὸ.
Ζήτα ἀπ’ τὸν Θεὸ νὰ σοῦ εἶναι σπλαχνικός, ἂν ὅμως
εὔσπλαχνος εἶσαι κι ἐσὺ.
Ἡ σάρκα ἡ ἀνθρώπινη νὰ συγκρατεῖται πρέπει καὶ
νὰ δαμάζεται γερά. Θυμὸ χαλινωμένο νά ‘χεις, μή-
πως παραφρονήσεις.
Ἱστάμενο τὸ βλέμμα σου, στὴ γλώσσα νὰ ’χεις μέ-
τρο. Κλειδὶ στ’ αὐτιὰ νὰ βρίσκεται, τὸ γέλιο σου νὰ
’ναι σεμνό. Λυχνάρι γιὰ σένα σ’ ὅλη τὴ ζωὴ ἂς ὁδη-
γεῖ ὁ λόγος (τοῦ Θεοῦ).
Μὴ σοῦ γλιστράει κάτω ἀπ’ ὅ,τι φαίνεται, ἐκεῖνο ποὺ
ὄντως εἶναι. Νὰ ἐρευνᾶς τὰ πάντα μὲ τὸν νοῦ, ὅμως
νὰ πράττεις ὅσα ἐπιτρέπονται. Ξένος πὼς εἶσαι
μάθε το καλά, γι’ αὐτὸ τίμα τοὺς ξένους. Ὅταν τα-
ξιδεύεις πρίμα, πιότερο τὴ φουρτούνα νὰ θυμᾶσαι.
Πάντα νὰ δέχεσαι εὐχάριστα, ὅσα ἀπ’ τὸν Θεὸ προ-
έρχονται. Ραβδὶ νὰ σὲ κτυπᾶ τοῦ δίκαιου καλύτερα,
παρὰ ὁ κακὸς νὰ σὲ τιμᾶ.
Στὶς θύρες τῶν σοφῶν μπαινόβγαινε, μακριὰ ἀπ’ τὶς
θύρες τῶν πλουσίων.
Τὸ μικρό, μικρὸ δὲν εἶναι, ὅταν σὲ κάτι μέγα ὁδηγεῖ.
Ὕβρη χαλίνωνε καὶ τρανὸς σοφὸς θὰ γίνεις.
Φύλαγε τὸν ἑαυτόν σου· μὴ γελᾶς ὃμως ἂν ἄλλος
πέσει. Χάρισμα εἶναι νὰ σὲ φθονοῦν, ὅμως τὸ νὰ
φθονεῖς εἶναι ντροπὴ μεγάλη.
Ψυχὴ ποὺ στὸν Θεὸ προσφέρεται εἶναι ἡ καλύτερη
θυσία.
Ὤ, ποιὸς θὰ τὰ φυλάξει αὐτά, αὐτὸς καὶ
θὰ σωθεῖ;

13. 12
Σ
τὸν χορὸ τῶν Ἁγίων συ-
γκαταλέγονται ἄνθρωποι
ἀπὸ κάθε ἡλικία, τάξη,
ἐπάγγελμα, προεχρόμενοι
ἀπὸ ἔγγαμο ἢ ἀπὸ μοναχικὸ
βίο. Αὐτοὶ χαριτώθηκαν ἀπὸ
τὸν Ἅγιο Θεὸ νὰ δεσπόζουν
καὶ νὰ γίνονται ὁδοδεῖκτες γιὰ
τὰ πιστὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας
ποὺ ἐπέλεξαν νὰ βαδίσουν τὴ
στενὴ καὶ τεθλιμμένη ὁδό, τὴν
ἀπάγουσα ὅμως στὴν Οὐρά-
νιο Βασιλεία.
Μέσα ἀπὸ τοὺς Ἁγίους
διακηρύσσεται σὲ ὅλους τούς
αἰῶνες ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ πετύχει
τὸν ἁγιασμὸ του ἀνεξαρτήτως τοῦ τρόπου
ζωῆς ποὺ ἔχει ἐπιλέξει στὰ πλαίσια τῆς ἁγί-
ας μας Ἐκκλησίας.
Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ
εἶναι ὁ ἃγιος νεομάρτυς Νικόλαος ὁ ἐξ
Ἰχθύος, ποὺ ἔζησε τὸν ΙΣΤ΄ μ.Χ. αἰώνα. Ὁ
τόπος καταγωγῆς του ἦταν ἕνα φτωχὸ καὶ
μικρὸ χωριὸ, τὸ Ψάρι τῆς Κορινθίας.
Οἱ γονεῖς του, Ἰωάννης καὶ Καλή, ἦταν
ἄνθρωποι ἁπλοί, ὅμως συνειδητὰ μέλη τῆς
Ἐκκλησίας. Ζυμωμένοι μὲ τὴν ἁπλὴ πίστη
καὶ τὴν εὐλάβεια, ὅπως ὅλοι οἱ σκλαβωμένοι
ῥωμηοὶ ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.
Ὁ μικρὸς Νικόλαος διδάχτηκε ἀπὸ
αὐτὴν τὴ μικρὴ ἡλικία τὴν ἀγάπη καὶ τὴν
πίστη πρὸς τὸν Θεὸ ποὺ ἀποδείχθηκαν
γερὰ θεμέλια, ὅπως φάνηκε στὴ μετέπειτα
πορεία του. Ἀπὸ μικρὸς δοκιμάστηκε μὲ τὴν
ὀρφάνια, ἀφοῦ οἱ γονεῖς του ἀνεχώρησαν
γιὰ τὴ χώρα τῶν Ζώντων, ὅταν
αὐτὸς ἦταν στὴν ἡλικία τῶν 12
ἐτῶν. Αὐτὸ ὅμως δὲν κλόνισε τὴν
πίστη του στὸν Θεό, ἀντιθέτως
τὴν ἐνίσχυσε.
Ἡ ἀναζήτηση ἐργασίας γιὰ
τὰ πρὸς τὸ ζεῖν, τὸν ἔφερε στὴ
Σηλυβρία τῆς Θράκης. Ἐκεῖ ἐργά-
στηκε μὲ ἐπιμέλεια καὶ τιμιότητα
ὡς πλανώδιος παντοπώλης. Πα-
ράλληλα ὅμως δὲν ἀμελοῦσε τὴν
ψυχή του, ζοῦσε μὲ σωφροσύ-
νη καλλιεργώντας τὸν φόβο τοῦ
Θεοῦ.
Ἀργότερα, ὁ Θεὸς ἔφερε στὸν
δρόμο του τὴν εὐσεβῆ σύντροφό του, μὲ
τὴν ὁποία ἐνυμφεύθη καὶ ἀπέκτησε μαζί
της παιδιά. Ἡ οἰκογένεια ποὺ δημιούργη-
σε ἦταν ἀληθινὰ μία κατ΄οἶκον Ἐκκλησία,
ἀφοῦ καὶ τὰ παιδιὰ του ἀνέθρεψε χρι-
στιανοπρεπῶς, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ σύζυγό του
ζοῦσαν ἁγιοπνευματικὴ ζωή.
Ἐκκλησιάζονταν τακτικά, τηροῦσαν τὶς
νηστεῖες καὶ μετεῖχαν στὰ ἅγια Μυστήρια.
Ἀκόμη, φρόντιζε γιὰ τοὺς φτωχοὺς καὶ ἀνα-
γκεμένους ἀδελφούς του χριστιανοὺς καὶ
παρὰ τὴ δεινὴ οἰκονομικὴ στενότητα ἔκανε
πολλὲς ἐλεημοσύνες. Ἔτσι πορευόταν στὴ
ζωὴ του, ὥσπου ἔφτασε ἡ ὥρα νὰ δοξάσει
τὸν Κύριό του καὶ νὰ σφραγίσει τὴν ἁγία
βιοτή του μὲ τὸ μαρτύριο.
Κάποιοι συνάδελφοί του στὸ ἐπάγγελ-
μα, μουσουλμάνοι στὴν πίστη, τὸν φθόνη-
σαν γιὰ τὴν προκοπή του. Ἐπειδὴ πωλοῦσε
περισσότερα προϊόντα ἀπὸ αὐτοὺς καὶ μὴ
Ἅγιος Νεομάρτυς Νικόλαος ὁ ἐξ Ἰχθύος Κορινθίας

14. 13
ἀνεχόμενοι νὰ
βλέπουν ἕνα ῥα-
γιὰ χριστιανὸ νὰ
τοὺς ξεπερνᾶ,
μεταχειρίστηκαν
τὴ συκοφαντία.
Δ ι έ β α λ α ν
τὸν Ἃγιο στὸν
γνωστὸ γιὰ τὴ
σκληρότητά του
ἀπέναντι στοὺς
χ ρ ι σ τ ι α ν ο ὺ ς
ἔπαρχο Σινάν,
ὅτι ὕβρισε τὸν
προφήτη τους
ὡς ψευδοπροφήτη.
Ἀμέσως διατάχθηκε ἡ σύλληψή του καὶ
ὁδηγήθηκε στὴν Κωνστανταντινούπολη,
ποὺ ἀπεῖχε μία μέρα δρόμο ἀπὸ τὴ Σηλυ-
βρία γιὰ νὰ δικαστεῖ. Ἀπένταντι σὲ αὐτὸν
τὸν κίνδυνο γιὰ τὴ ζωὴ του ὁ Ἃγιος δὲν πτο-
ήθηκε. Ὁμολόγησε μὲ θάρρος τὴν Ὀρθό-
δοξη Χριστιανικὴ Πίστη του καὶ ὄχι μόνον
αὐτὸ ἀλλὰ ἤλεγξε καὶ τὴν ψευδοθρησκεία
τῶν Ὀθωμανῶν ἀποκαλώντας τὸν ἱδρυτὴ
της Μωάμεθ υἱὸ τοῦ διαβόλου.
Ὁ τρόπος ποὺ ἀντέδρασαν οἱ ὀπαδοὶ
τοῦ Ἰσλὰμ δὲν εἶναι ἄγνωστος ἀπὸ παρό-
μοιες πράξεις τους καὶ στὴ δική μας ἐποχή.
Ξυλοκόπησαν ἄγρια τὸν μάρτυρα καὶ τὸν
ἔκλεισαν στὴ φυλακή. Στὴ συνέχεια, προ-
σπάθησαν διὰ τῆς πλαγίας ὁδοῦ νὰ τὸν
κάμψουν προσφέροντάς του δόξα καὶ τι-
μές. Ἡ ἀγάπη τοῦ Ἁγίου γιὰ τὸν Χριστό τὸν
ἔκανε νὰ μὴ λογαριάσει οὔτε τὶς ὑποσχέσεις
τους, οὔτε τὴ θύμηση τῆς οἰκογενείας του,
οὔτε τὰ φρικτὰ
μαρτύρια ποὺ θὰ
ἀκολουθοῦσαν.
Βλέποντας οἱ
μουσουλμάνοι τὴν
ἀκλόνητη στάση
του, τὸν ἔδεσαν μὲ
ἁλυσίδες ἀπὸ τὸν
τράχηλο καὶ τὸν
ἒντυσαν μὲ ψάθα
γιὰ νὰ τὸν διαπο-
μπεύσουν. Ἔπειτα,
τὸν ὁδήγησαν στὸ
Ἱπποδρόμιο, ὅπου
ἄναψαν μεγάλη φω-
τιὰ καίγοντάς τον λίγο-λίγο σὲ ὅλο του τὸ
σῶμα, γιὰ νὰ ὑποφέρει περισσότερο.
Ἀφοῦ τὸν βασάνισαν ἔτσι πολὺ ὥρα καὶ
μὴ μπορώντας ὁ Ἃγιος νὰ σταθεῖ ὄρθιος
ἀπὸ τοὺς πόνους τῶν ἐγκαυμάτων, ἔκλινε
πρὸς τὰ δεξιὰ τὴν τιμία του κεφαλὴ καὶ
ἀποκεφαλίστηκε ἀπὸ τὸν δήμιό του.
Ἡ ἁγία του ψυχὴ πέταξε πρὸς τὸν Κύ-
ριό του ποὺ τόσο πολὺ ἀγάπησε, ἐνῷ ἀπὸ
τὴν ἀγριότητα τῶν βασανιστῶν του γλύτω-
σε μόνο ἡ ἁγία του κάρα, ἀφοῦ ἔκαψαν μὲ
μανία τὸ ὑπόλοιπο σῶμα του.
Τὸ ἡμερολόγιο ἐκείνη τὴν ἡμέρα ἔγραφε
14 Φεβρουαρίου 1554, ἕναν αἰώνα καὶ κάτι
μετὰ τὴν πτώση τῆς Πόλης.
Ὁ Ἅγιος ἐπιτελεῖ χιλιάδες θαύματα.
Ἀθανασίου Βαλτινοῦ
Θεολόγου

15. 14
Χριστιανικὴ Ἀνατροφὴ
τῶν Παιδιῶν
Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Ν
ὰ κάμης μίαν
εἰκόνα τοῦ Χρι-
στοῦ, τῆς Πανα-
γίας, τοῦ Προδρόμου, νὰ
ἔχης καὶ τὸν ἅγιον τοῦ
παιδιοῦ σου. Καὶ ὅταν τὸ
παιδίον σηκώνεται ἀπὸ
τὸν ὕπνον καὶ σοῦ γυ-
ρεύη ψωμί, νὰ τὸ βάλης
ἐμπρὸς εἰς τὴν εἰκόνα
τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ τοῦ
εἰπῆς: Ἐγώ, παιδί μου,
δὲν ἔχω ψωμί· ὁ Χριστὸς
ἔχει.
Σήκω νὰ κάμης τὸν
σταυρόν σου, νὰ πα-
ρακαλέσωμεν τὸν ἅγιόν
σου νὰ παρακαλέση τὸν
Χριστὸν νὰ σοῦ τὸ δώση.
Καὶ ἔτσι τὸ παιδίον
παρακινεῖται διὰ τὴν
ἀγάπην τοῦ ψωμιοῦ καί,
εὐθὺς ὁποὺ ξυπνᾶ, τὸν
ἅγιόν του βλέπει. Βλέ-
ποντας τότε ὁ διάβο-
λος τὸ παιδίον πὼς ἔχει
τὴν ἐλπίδα του εἰς τὸν
Χριστὸν καὶ εἰς τὸν ἅγιόν
του κατακαίεται καὶ φεύ-
γει.
Καὶ ἔτσι νὰ συνηθίζε-
τε τὰ παιδιά σας, νὰ τὰ
παιδεύετε ἀπὸ μικρά, διὰ
νὰ συνηθίζουν εἰς τὸν
καλὸν δρόμον.
Καὶ ἂν θέλης νὰ ζήση
τὸ παιδίον, ἐγὼ νὰ σὲ
εἴπω πῶς νὰ κάμης· νὰ
κάμης τοῦ παιδιοῦ σου
ἕνα φόρεμα καὶ ἄλλο ἕνα
ἐκείνου τοῦ πτωχοῦ παι-
διοῦ· καὶ διὰ τὸ χατίρι
ἐκείνου τοῦ πτωχοῦ παι-
διοῦ χαρίζει ὁ Θεὸς τὴν
ζωὴν τοῦ παιδιοῦ σου.
Καὶ νὰ ἀγαπᾶς τὰ
πτωχὰ τὰ παιδιὰ καλύτε-
ρα ἀπὸ τὰ ἐδικά σου· εἰ
δὲ καὶ νὰ ζητᾶς πῶς νὰ
δίνης τοῦ παιδιοῦ σου
νὰ τρώγη καὶ νὰ πίνη
καλά, νὰ ἔχη εὔμορφα
φορέματα, καὶ δι᾿ ἐκεῖνο
τὸ πτωχὸ νὰ μὴ σὲ μέλη,
αὔριο βλέπεις τὸ παιδί
σου ἀποθαμένο καὶ καί-
γεται ἡ καρδιά σου.
Καὶ ἐνῶ τὸ πτωχό,
τὸ ξυπόλητο, τὸ γυμνό,
τὸ πεινασμένο, τὸ κα-
ταφρονεμένο τὸ βλέπεις
θρεμμένο καὶ εἶνε ὡσὰν
γουρουνόπουλο, καὶ τὸ
ἐδικό σου γίνεται ὡσὰν
χτικιασμένο.

16. 15
Λογισμοὶ
περὶ τῆς δημιουργίας οἰκογένειας
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Τ
ὶ νά εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐμποδίζει τοὺς νέ-
ους καὶ δὲν προχωροῦν στὸν γάμο καὶ
τὴν οἰκογένεια; Πολλοὶ πιστεύουν πὼς ἡ
ἀνεργία καὶ οἱ δύσκολες οἰκονομικὲς συνθῆκες
εἶναι οὐσιαστικοί –λογικοὶ λόγοι γιὰ τὴν ἀπο-
φυγὴ δημιουργίας οἰκογένειας. Κάποιοι ἄλλοι
ἰσχυρίζονται πὼς σοβαρὴ αἰτία εἶναι ἡ με-
γάλη διαφθορά, ἔλλειψη
ἠθικῆς καὶ ἡ σκληρότητα
τῆς σημερινῆς κοινωνίας.
Μήπως τὰ πραγματικὰ
αἴτια εἶναι ἄλλα; Μήπως
εἶναι ὁ ἐγωισμός μας γιὰ
τὴν ἀπόκτηση περισσο-
τέρων ἀγαθῶν μὲ σκοπό
τὴν εὐδαιμονία ἤ τήν κοι-
νωνική καταξίωση; Μήπως
θέλουμε νὰ καλοπερνᾶμε
μόνοι μας χωρὶς ὑποχρε-
ώσεις καί οἰκογενειακές
μέριμνες θεωρώντας πώς
ἡ κατάλληλη ὥρα γιὰ ἐμᾶς
δὲν ἦρθε ἀκόμα; Ὑπάρ-
χουν καὶ ἄτομα ποὺ εἶναι
συνειδητοποιημένα, ποὺ ἀναγνωρίζουν πὼς
ἡ δημιουργία οἰκογένειας εἶναι ἕνα ὄμορφο
δῶρο Θεοῦ, ὅμως δειλιάζουν νὰ κάνουν αὐτό
τὸ βῆμα. Φοβοῦνται, προβληματίζονται γιὰ
τὴν εὕρεση ἑνὸς καλοῦ συντρόφου. Μήπως
δειλιάζουν νὰ πάρουν τὴν ἀπόφαση παραμέ-
νοντας σὲ μιὰ κατάσταση ἀνάπαυσης – ρα-
θυμίας; Μήπως οἱ ἀπαιτήσεις κι αὐτῶν τῶν
νέων εἶναι ὑπερβολικὲς καὶ προφασίζονται
προφάσεις;
Ποία γενεὰ Ἑλλήνων Ὀρθοδόξων δὲν ἀντι-
μετώπισε προβλήματα καὶ μάλιστα πιὸ σοβα-
ρά; Ἅς δοῦμε λίγο τὴν ἱστορία μας ἐπὶ Φρα-
γκοκρατίας, ἐπὶ Τουρκοκρατίας, ἐπὶ Α΄ καὶ
Β΄ παγκοσμίου πολέμου τὶ ἔκαναν οἱ πρόγο-
νοί μας, δὲν ἔκαναν οἰκογένεια μεταλαμπα-
δεύοντας τὴν πίστη καὶ τὶς ἀξίες τῆς παράδο-
σής μας ἀνόθευτα; Τίποτε δὲν τοὺς σταμάτη-
σε ἀπὸ τὸ νὰ κάνουν οἰκογένεια· πάλευαν μὲ
πίστη καὶ ἐλπίδα στὸν Θεὸ καὶ τὰ κατάφερ-
ναν! Ἄν τότε ἐκεῖνες οἱ γενεές δὲν δημιουρ-
γοῦσαν χριστιανικὲς οἰκογένειες, θὰ ὑπήρχα-
με σήμερα; Τότε τὰ πράγ-
ματα ἦταν ἀντικειμενικά
πολὺ πιὸ δύσκολα ἀπ’ ὅτι
σήμερα: πείνα, ἐμπόλεμη
κατάσταση, ἐκμετάλλευση
ἀπὸ τὸν ἑκάστοτε κατα-
κτητή, δύσκολες συνθῆκες
ἐπιβίωσης, ὑψηλὸς δείκτης
θνησιμότητας ἦταν τὰ χα-
ρακτηριστικὰ τῆς ἐποχῆς
ἐκείνης.
Τίποτε δὲν ἐμπόδισε
αὐτὸ τὸ ἔθνος νὰ προ-
χωρήσει, γιατὶ εἶχε πίστη
στὸν Θεὸ. Ἀντίθετα, ὃταν
αὐτές οἱ καλές προϋπο-
θέσεις ὑπῆρχαν, ἄραγε
ἄνθισε ὁ θεσμός τῆς οἰκογένειας; Δημιουρ-
γήθηκαν πολλὲς ἤ πολύτεκνες οἰκογένειες;
Δυστυχῶς, γνωρίζουμε πολὺ καλὰ πὼς ἡ ἐπο-
χή τῆς ὑλιστικῆς εὐδαιμονίας διέλυσε πολλὲς
οἰκογένειες στὸ ὄνομα τῆς προόδου αὐξά-
νοντας τὰ διαζύγια, ἐνῷ οἱ ἐκτρώσεις ξεπερ-
νοῦν ἀκόμα καὶ σήμερα τὶς 400.00 ἐτησίως
στὴ χώρα μας. Τὸ παράδειγμα τῶν προγόνων
μας εἶναι ἡ μόνη ἀσφαλής καὶ δοκιμασμένη
ὁδός. Μὲ ἁπλότητα, πίστη στὸν Θεό καὶ συμ-
μετοχή στὰ μυστήρια τῆς ἐκκλησίας μας μπο-
ροῦμε νὰ προχωροῦμε μπροστὰ χωρὶς φόβο
ἀλλὰ μὲ ἐλπίδα.
Ρωμνιὸς
Φιλόλογος

17. 16
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Ἡ ορθόδοξη γιορτή
τῆς Μητέρας
E.K.
Δασκάλας
Ἡ
ἀξὶα τῆς μητέρας καὶ ἡ ἀνάγκη
ἀπόδοσης τιμῆς στὸ πρόσωπὸ της
ὑπῆρξε φαινόμενο παγκόσμιο, ποὺ
χάνεται στὰ βάθη τῶν αἰώνων. Αὐτὸ τὸ φα-
νερώνουν οἱ διάφορες μυθολογίες ποὺ μᾶς
διασώθηκαν.
Στὴν ἀρχαία ἑλληνική μυθολογία γιὰ πα-
ράδειγμα, ἡ Γῆ (Γαία) ἦταν θεὰ καὶ σύζυγος
τοῦ θεοῦ Οὐρανοῦ.
Τὴ θεὰ Γῆ τὴ γιόρταζαν ὡς μητέρα τῶν
μυθικῶν ἀρχαιοελληνικῶν θεῶν καὶ τῶν
ἀνθρώπων. Στὴ συνέχεια τὴ σκυτάλη τῆς
μητρικῆς τιμῆς πῆρε μιὰ ἄλλη θεὰ ἡ Ρέα,
μητέρα τοῦ Δία καὶ ἄλλων θεῶν. Στὰ Ρωμα-
ϊκά χρόνια συναντᾶμε τὴ γιορτή τῆς μητέ-
ρας στὴ μικρασιατική φρυγική θεὰ Κυβέλη
ποὺ γινόταν κάθε Μάρτιο.
Τὸν προηγούμενο αἰώνα ἡ γιορτὴ τῆς
μητέρας στὴ Δύση (Εὐρώπη καὶ Ἀμερική)
κατέληξε νὰ γιορτάζεται τὴ 2η Κυριακὴ τοῦ
Μαΐου.
Στὴν Ἑλλάδα, γιορτάστηκε γιὰ πρώτη
φορὰ ἡ γιορτὴ τῆς Μητέρας στὶς 2 Φε-
βρουαρίου τοῦ 1929, γιὰ νὰ συνδυαστεῖ ἡ
γιορτὴ αὐτὴ μὲ τὴ χριστιανικὴ γιορτὴ τῆς
Ὑπαπαντῆς.
Στὶς 2 Φεβρουαρίου πράγματι ἡ
Ἐκκλησὶα μας γιορτάζει τὴ μεγάλη Θεομη-
τορικὴ καὶ Δεσποτικὴ ἑορτὴ τῆς Ὑπαπαντῆς
τοῦ Χριστοῦ. Ὑπαπαντὴ θὰ πεῖ ὑποδοχή,
προϋπάντηση, (ἀπὸ τὸ ρῆμα ὑπαπαντῶ:
ὑπὸ + ἀπαντῶ), ἐπειδὴ ὁ δίκαιος Συμεών
ὑποδέχτηκε καὶ εὐλόγησε τὸν Χριστὸ στὸν
ναὸ τοῦ Σολομώντα, ὅταν ἡ Παναγὶα ἔφε-
ρε τὸ Θεῖο Βρέφος, σαράντα ἡμερῶν, γιὰ
νὰ τὸ ἀφιερώσει στὸν Θεὸ, σύμφωνα μὲ τὶς
νομικὲς διατάξεις τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Αὐτὸς ὁ εὐλογημένος θεσμὸς, τοῦ ἐκκλη-
σιασμοῦ τῆς μητέρας καὶ τοῦ μωροῦ, κρα-
τήθηκε σέ ὅλους τοὺς αἰῶνες καὶ συνεχίζε-
ται μέχρι σήμερα, ὅταν οἱ μητέρες, κατὰ
τὸ πρότυπο τῆς Παναγὶας, φέρνουν στὴν
Ἐκκλησὶα γιὰ σαραντισμὸ τὰ νεογέννητα
μωρὰ τους, ἀγοράκια ἤ κοριτσάκια.
Στη δεκαετία τοῦ 1960 ἡ ἑορτὴ τῆς μη-
τέρας στὴν Ἑλλάδα ἀποχρωματίζεται καὶ
παγκοσμιοποιεῖται. Μετακινεῖται ἀπὸ τὴ
2α Φεβρουαρίου στὴν κινητὴ ἑορτὴ τῆς
2ης Κυριακῆς τοῦ Μαΐου, ὅπως συμβαίνει
στὶς ὑπόλοιπες δυτικὲς χῶρες.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησὶα μας δὲν ἐγκατα-
λείπει τὴν παράδοσὴ της. Κατά τὴν ἡμέρα
τῆς Ὑπαπαντῆς τιμᾶ ὅλες τὶς μητέρες ποὺ
ἀξιώθηκαν νὰ φέρουν παιδιὰ στὸν κόσμο
καὶ ἀγωνίζονται ἤ ἀγωνίστηκαν φιλότιμα
τόσο γιὰ τὴν σωματικὴ ὅσο καὶ γιὰ τὴ χρι-
στιανικὴ τους ἀνατροφὴ. Οἱ Ὀρθόδοξες μα-
νοῦλες νὰ μὴν ἔχουν καμμιὰ ἀμφιβολὶα ὅτι
ἡ Θεοτόκος, ἡ Παναγὶα μας, ὡς Παρθένος
καὶ Μητέρα τοῦ Θεοῦ θὰ ἀποτελεῖ τὸ κατα-
φύγιο γιὰ κάθε Ὀρθόδοξη μητέρα, ἀφοῦ θὰ
εἰσακούει τὶς προσευχὲς τους καὶ θὰ γίνε-
ται τὸ σταθερὸ ἀποκούμπι, ἡ ἐλπίδα καὶ ἡ
προστασὶα τῶν παιδιῶν τους.
Τὰ ἐπίθετα τῆς Παναγίας, Γαλατοῦσα,

18. 17
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Γλυκοφιλοῦσα, Βρεφοκρατοῦσα καὶ οἱ
εἰκόνες της θὰ θυμίζουν σὲ ὅλες τὶς Χρι-
στιανὲς μητέρες τὴ στοργή, τὴ θαλπωρὴ
καὶ τὴ μητρικὴ ἀγάπη ποὺ μὲ κάθε ἀνιδι-
οτέλεια προσφέρουν ἰσόβια πρὸς τὰ βλα-
στάρια τους.
Πῶς νὰ μὴν ταυτιστοῦμε καὶ μεῖς μὲ
τὸν ὑμνωδὸ, ὁ ὁποῖος τὴν ἡμέρα τῆς Ὑπα-
παντῆς ἀναφωνεῖ:
«Γένος ἅπαν τῶν βροτῶν, μακαρίζει σὲ
Ἁγνή, καὶ δοξάζει σὲ πιστῶς, ὡς Μητέρα
τοῦ Θεοῦ.»
(Ὅλοι οἱ Χριστιανοί, Παναγὶα μας, σὲ
καλοτυχίζουν καὶ μὲ πίστη σὲ τιμοῦν, γιατὶ
ἀξιώθηκες νὰ γίνεις ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ)

19. 18
Ἀφανεῖς Ἥρωες ἀπὸ τὴ σύγχρονη
ἱστορία μας ὡς πρότυπα ζωῆς
Ἑλληνομνημοσύνη
Ἰωάννη Παπαλαζάρου,
ἐκπαιδευτικοῦ, συγγραφέα
Ὁ
ἄνθρωπος ἀπὸ τὴ φύση του
εἶναι ὂν κοινωνικό. Δὲν μπορεῖ
νὰ ζήσει μόνος του καὶ προτιμᾶ
τὴ συντροφικότητα καὶ τὴν κοινωνικὴ συμ-
βίωση. Ὁ Ἀριστοτέλης ἔλεγε πὼς ὁ ἄνθρω-
πος ποὺ ἐπιλέγει νὰ ζήσει μόνος του ἢ
θεὸς πρέπει νὰ εἶναι ἢ θεριό. Παράλληλα,
ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴ μικρή του ἡλικία ἔχει
τάσεις μιμητισμοῦ ἡρώων καὶ προτύπων.
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἐκτιμώντας τὴ φυ-
σικὴ ἀνθρώπινη ροπὴ πρὸς τὴ μίμηση,
μᾶς καλεῖ νὰ τὸν μιμηθοῦμε: «Μιμηταί μου
γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ» (Α΄ Κορινθ.
ια΄ 1). Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ ἰνδάλματα καὶ
ἥρωες, ἀναζητοῦμε ἢ ἐπινοοῦμε πρότυπα
καὶ εἴδωλα, γιὰ νὰ τὰ θαυμάζουμε, νὰ τὰ
ἀντιγράφουμε, νὰ τὰ ἀκολουθοῦμε.
Ἄπειρα παραδείγματα ἀνδρείας καὶ
φιλοπατρίας, ἡρωισμοῦ καὶ αὐτοθυσίας
ἀφανῶν ἡρώων, μποροῦμε νὰ ἀντλήσουμε,
ὡς πρότυπα ζωῆς, ἀπὸ τὴν Ἀρχαιότητα,
ἀπὸ τοὺς 300 τοῦ Λεωνίδα, τοὺς Μαρα-
θωνομάχους καὶ τοὺς Σαλαμινομάχους,
οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ ὄμνυαν: «οὐ καταισχυνῶ
ὃπλα τὰ ἱερά», ἔδιναν ἀγῶνες «ὑπὲρ
βωμῶν καὶ ἑστιῶν», ἕως τὴ νεώτερη ἱστορία
τῆς πατρίδος μας, τὴν Ἐπανάσταση τοῦ
1821, τὸν Μακεδονικὸ Ἀγώνα, τοὺς Βαλ-
κανικοὺς Πολέμους καὶ τὴν Ἐποποιία τοῦ
Σαράντα, ὅπου τὰ Ἑλληνόπουλα ἀγωνί-
ζονταν «ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος», γιὰ
τὴν ἀκεραιότητα καὶ τὴν τιμή της, χωρὶς
νὰ διεκδικοῦν διακρίσεις καὶ περγαμηνές.
Ἀπὸ τὸ ἀκριτικὸ χωριὸ Θεοδωράκι τῆς
Ἀλμωπίας καταγόταν ὁ Ἱερέας Παπα-Μα-
νώλης (Μποζίνος) Γερακάρης. Ἐκεῖ γεννή-
θηκε τὸ 1845, χειροτονήθηκε Ἱερέας καὶ
ἐκτελοῦσε μὲ περισσὴ εὐσυνειδησία τὰ
ἱερατικά του καθήκοντα. Τὸ Θεοδωράκι,
χωριὸ γηγενῶν κατοίκων, Πατριαρχικῶν
Χριστιανῶν1
, βρισκόταν στὰ ὅρια μιᾶς
περιοχῆς βλαχόφωνων χωριῶν τῆς παλιᾶς
Ἐπισκοπῆς Μογλενῶν (Νότια, Περίκλεια,
Φούστανη, Ἀρχάγγελος, Λαγκαδιά, Τρία
Ἔλατα κ.ἂ.), ποὺ εἶχαν ὑποστεῖ φοβερὲς
πιέσεις ἀπὸ τὸ ἰσλαμικὸ στοιχεῖο τῆς Κα-
ρατζόβας καὶ ὑποχρεώθηκαν σὲ ὁμαδικὸ
ἐξισλαμισμὸ τὸ 1759 μαζὶ μὲ τὸν Ἐπίσκο-
πό τους Ἰωάννη ἢ Ἰωαννίκιο. Κάποια χω-
ριὰ τῆς περιοχῆς, κυρίως γηγενῆ2
, ὅπως
τὸ Ἀετοχώρι καὶ λίγες οἰκογένειες σὲ κά-
ποια ἄλλα, δὲν ἀλλαξοπίστησαν. Ἀλλὰ καὶ
πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἐξισλαμισθέντες Βλαχο-
μογλενίτες ζοῦσαν ὡς κρυπτοχριστιανοί.
Τὴν ἡμέρα φέρονταν ὡς Μουσουλμάνοι
καὶ ἀργὰ τὴ νύχτα, καλοῦσαν κρυφὰ κά-
ποιον χριστιανὸ ἱερέα νὰ τοὺς διαβάσει
τρισάγιο στοὺς τάφους τῶν προγόνων
τους ἢ νὰ τοὺς ἀνοίξει κάποιο ἐξωκλήσι
τῆς περιοχῆς νὰ προσκυνήσουν.

20. 19
Πατριδογνωσία
Αὐτὴν τὴν ἐξαιρετικὰ ἐπικίνδυνη
ἀποστολὴ εἶχε ἀναλάβει ὁ Παπα-Μπο-
ζίνος. Μὲ στενοὺς
συνεργάτες τοὺς
υἱοὺς του Πέτρο
καὶ Τραϊανό, περιέ-
τρεχε νύχτα τὰ πε-
ρίχωρα τῆς Νότιας
νὰ ἐξυπηρετεῖ τοὺς
Κρυπτοχριστιανοὺς
Βλαχομογλενίτες,
ὅπως κι ἄλλα χωριὰ
τῆς περιοχῆς γιὰ
νὰ ἱερουργεῖ καὶ νὰ
ἐνθαρρύνει τοὺς
Πατριαρχικοὺς Χρι-
στιανούς, χωρὶς νὰ
ὑπολογίζει τοὺς φα-
νατικοὺς Τούρκους
τῆς περιοχῆς καὶ τὶς
ἀπειλὲς τῶν ἀνθρώ-
πων τοῦ βουλγαρι-
κοῦ κομιτάτου γιὰ
τὴ ζωή του ἢ τὶς
ὑποσχέσεις τους
περὶ προαγωγῆς
του σὲ Ἀρχιερατικὸ
Ἐπίτροπο. Ὁ Πα-
πα-Μανώλης πλή-
ρωσε μὲ τὴ ζωὴ του
τὴν ἐκτέλεση τοῦ
ὑπέρτατου καθήκο-
ντος πρὸς τὸν Θεὸ
καὶ τὴν Πατρίδα.
Τὸν δηλητηρίασαν
ἄνθρωποι τοῦ βουλ-
γαρικοῦ κομιτάτου
στὴν Ἔδεσσα τὸν
Αὔγουστο τοῦ 1911.
Κατὰ τὴ μεγάλη
Μάχη τῶν Γιαννιτσῶν, τὸ διήμερο 19 καὶ
20 Ὀκτωβρίου τοῦ 1912, οἱ στρατιῶτες
µας, µέσα ἀπὸ καταιγισμὸ πυρὸς καὶ σι-
δήρου, ἐπιχειροῦσαν ἀπεγνωσμένα νὰ κα-
ταλάβουν τοὺς ὀχυρωμένους λόφους, νὰ
ἐξουδετερώσουν τὸ ἐχθρικὸ πυροβολικὸ
ποὺ τοὺς θέριζε, γιὰ νὰ µποῦν ἐλευθε-
ρωτὲς στὴν ἱερὴ πόλη τῶν Ὀθωμανῶν, τὰ
Γιαννιτσὰ3
, ποὺ τὴν ὑπεράσπιζαν πάσῃ
δυνάμει.
Μερικὰ ἄγνωστα ἡρωικὰ στιγμιότυπα
τῆς Μάχης, καταγεγραμμένα ἀπὸ πολεµι-

21. 20
Ἑλληνομνημοσύνη
κοὺς ἀνταποκριτὲς τῆς ἐποχῆς, Ἕλληνες
καὶ ξένους, ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὸ στρά-
τευµα, ἢ ἀπὸ πολεµιστὲς ποὺ ἔζησαν τὰ
γεγονότα καὶ τὰ ἀφηγήθηκαν ἢ τὰ διέσω-
σαν µέσα ἀπὸ βιβλία τους, εἶναι χαρακτη-
ριστικά τῆς ἀγριότητας τῶν στιγµῶν, ἀλλὰ
καὶ τῆς παλληκαριᾶς, τῆς αὐταπάρνησης
καὶ τῆς εὐσέβειας τῶν µαχητῶν µας, εἴτε
αὐτοὶ ἦταν ἡγέτες τῶν µονάδων τῆς µάχης
εἴτε ἁπλὰ φανταράκια.
Ἕνας ἀπὸ τοὺς πρωταγωνιστὲς τῆς
Μάχης τῶν Γιαννιτσῶν, στὶς πιὸ κρίσιµες
στιγµές της, ὅταν ἀπὸ τὴν ἔκβασή της κρι-
νόταν ἡ κατάληψη τοῦ πλέον ὀχυρωµένου
ὑψώµατος τοῦ τουρκικοῦ πυροβολικοῦ,
ἀπέναντι ἀκριβῶς ἀπὸ τὸ χωριὸ Πεντα-
πλάτανος, ἦταν ὁ Ταγµατάρχης Νικόλαος
Γεωργούλης, διοικητὴς τοῦ 9ου Εὐζωνι-
κοῦ Τάγματος τῆς Ἕκτης Μεραρχίας, τοῦ
«Τάγµατος τῶν Ἀετῶν», ὅπως χαρακτηρι-
στικά τὸ ἀποκαλοῦσαν.
Γεννημένος τὸ 1860 στὸ Στάδιο τῆς
Τεγέας4
ἦταν γόνος σεπτοῦ Λευίτη, τοῦ
παπα-Εὐθύµη. Μὲ τὴν κήρυξη τοῦ Α’ Βαλ-
κανικοῦ Πολέµου5
ὁ Νικόλαος Γεωργού-
λης συγκρότησε στὰ Τρίκαλα τὸ 9ο Τάγµα
Εὐζώνων τῆς 6ης Μεραρχίας καὶ ἔλαβε µέ-
ρος σὲ ὅλες τὶς µάχες τῆς Ἐλασσόνας καὶ
τοῦ Σαρανταπόρου. Βαθύτατα θρῆσκος
ὁ ἡρωικὸς ταγµατάρχης, στὰ γράµµατα
πρὸς τὰ παιδιά του, ἐπικαλεῖται συχνὰ
τὸν Θεό: «μὲ τὴν δύναµιν τοῦ Θεοῦ», «ὁ
µέγας Θεὸς τῆς Ἑλλάδος εὐλογεῖ καὶ κα-
θοδηγεῖ τὰ ὅπλα µας», «εἴµεθα εἰς τὸ
ἱερὸν ἔδαφος τῶν Μακεδόνων ἀδελφῶν
ἡµῶν, τοὺς ὁποίους θὰ ἐλευθερώσωµεν µὲ
τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ».
Στὴ µάχη τῶν Γιαννιτσῶν ἡγεῖτο ἔφιπ-
πος τῶν Εὐζώνων του σὲ ὅλες τὶς ἐπιχειρή-
σεις. Τὸ ἀπόγευμα τῆς 19ης Ὀκτωβρίου,
ἀσθενής, µὲ 40 πυρετὸ ἀπὸ πνευµονία,
ἀγνοώντας τὶς ἰατρικὲς συστάσεις ν’ ἀπο-
συρθεῖ, περιέτρεχε ἔφιππος τὸ πεδίον τῆς
µάχης, ἐνθαρρύνοντας τοὺς ἄνδρες του,
µἐ τὸ ξίφος στὸ ἕνα χέρι καὶ τὸ πιστόλι
στὸ ἄλλο. Σὲ κάποια στιγµὴ τραυµατί-
ζεται στὸ δεξί του χέρι καὶ αἱµόφυρτος,
µεταφέρει τὸ ξίφος στὸ ἀριστερὸ καὶ
συνεχίζει νὰ µάχεται καὶ νὰ ἐνθαρρύνει.
Δεύτερο τραῦµα τοῦ ἀχρηστεύει καὶ τὸ
ἀριστερό του χέρι, παρ’ ὅλα αὐτὰ καὶ
παρὰ τὶς παρακλήσεις τῶν ἀνδρῶν του καὶ
τοῦ ὑπασπιστοῦ του, Ὑπολοχαγοῦ Ἰωάν-
νη Γιάνναρου, νὰ καλυφθεῖ, συνεχίζει νὰ
τρέχει καὶ νὰ ἐγκαρδιώνει τοὺς «Ἀετούς»
του, ὡς σύγχρονος Κυναίγειρος6
. Σὲ λίγο,
µία τρίτη τουρκικὴ σφαίρα, τὸν ἔριξε κάτω
ἀπὸ τὸ ἄλογό του νεκρό.
Πλάι στὸν Ταγµατάρχη, σὲ λίγα λεπτὰ
ἔπεφτε νεκρὸς καὶ ὁ ὑπασπιστὴς του Ἰω-
άννης Γιάνναρος, ἐνῷ οἱ Εὔζωνοι, ἀλαλά-
ζοντας καὶ µἐ ἀνάµικτα συναισθήµατα,
ἀποκαθήλωναν καὶ τὰ τελευταῖα πολυ-
βολεῖα τῶν Τούρκων καὶ καταλάµβαναν
τὸ ὕψωµα. Ὁ ὑπολοχαγὸς Γιάνναρος
ἦταν ὁ µονάκριβος γιὸς τοῦ στρατηγοῦ
Βασιλείου Γιάνναρου, φρουράρχου τῶν
Ἀθηνῶν, κι ἐνῷ µἐ τὸ ἰσχυρὸ πατρικὸ µέ-
σον (τὸ γνωστὸ στοὺς νέους ὡς βύσμα)
θὰ µποροῦσε νὰ εἶχε προσκολληθεῖ καὶ
νὰ λουφάζει, κατὰ τὴ στρατιωτικὴ ὁρο-
λογία, σὲ κάποιο ἐπιτελικὸ γραφείου τοῦ
Λεκανοπεδίου Ἀττικῆς, αὐτὸς ἦταν στὴν
πρώτη γραµµὴ τοῦ πολέµου κι ἐκεῖ ἔπεσε
µαχόµενος.
Παρακολουθώντας τὸ ἐπόµενο ἡρω-
ικὸ ἐπεισόδιο, µᾶς δίνεται ἡ εὐκαιρία νὰ
σχηµατίσουµε πλήρη τὴν ἔννοια τῶν ὅρων
πατριωτισµὸς καὶ γενναιοφροσύνη, αὐτα-
πάρνηση καὶ ψυχικὸ µεγαλεῖο τοῦ Ἕλληνα
ἀξιωµατικοῦ.
Ὁ Γρηγόριος Σγοῦρος, καταγόµενος
ἀπὸ τὸ Καρβέλι τῆς Μεσσηνίας, ἦταν
Ἀνθυπολοχαγὸς τοῦ 9ου Συντάγματος
Πεζικοῦ. Εἶχε πολεµήσει µἐ γενναιότητα
στὸ Σαραντάπορο καὶ στὴ γενικὴ ἐπίθεση
τῆς 19ης Ὀκτωβρίου ἐναντίον τῶν τουρ-
κικῶν θέσεων πρὸ τῶν Γιαννιτσῶν, ἡγεῖτο
λόχου πολυβολητῶν στὴν πρώτη γραµµὴ
τοῦ πυρός.

22. 21
Πατριδογνωσία
Στὴν πιὸ κρίσιµη στιγµὴ τῆς µάχης,
ἕνα θραῦσµα ἐχθρικῆς ὀβίδας σφηνώ-
θηκε στὸ στῆθος του. Μεταφέρθηκε στὰ
µετόπισθεν, στὸ χειρουργεῖο ἐκστρατείας
τοῦ Μωραΐτη κι ἐκεῖ οἱ γιατροὶ τοῦ εἶπαν
ὅτι, ἂν ἐπιχειροῦσαν νὰ ἀφαιρέσουν τὸ
βλῆµα, ὑπῆρχε κίνδυνος νὰ χάσει τὴ ζωή
του. Ὁ Σγοῦρος, ἀγωνιώντας µόνο γιὰ τὴν
ἔκβαση τῆς µάχης, τοὺς παρακάλεσε νὰ
περιµένουν µέχρις ὅτου µάθουν μὲ σι-
γουριὰ καὶ νὰ τοῦ ἀνακοινώσουν τὸ ἀπο-
τέλεσµά της. Ὅταν µετὰ ἀπὸ λίγη ὥρα
ἦρθε ἡ εὐχάριστη εἴδηση γιὰ τὴ νίκη τοῦ
στρατοῦ µας, ζήτησε νὰ τοῦ ἀφαιρεθεῖ
τὸ ἐπικίνδυνο θραῦσµα καὶ ὁ Γρηγόριος
Σγοῦρος ἔφυγε σὲ λίγο ἀπὸ τὴ ζωὴ µἐ τὴ
χαρὰ γιὰ τὴ νίκη καὶ μὲ τὴν ἱκανοποίηση
ὅτι ἡ θυσία του δὲν πῆγε χαµένη.
Ὁ Στρατηγὸς Κωνσταντῖνος Καλλά-
ρης ἦταν διοικητὴς τῆς 2ας Μεραρχίας,
ποὺ εἶχε τὸ κύριο βάρος τῶν ἐπιχειρή-
σεων στὴ Μάχη τῶν Γιαννιτσῶν. Ἔχασε
δυὸ γιούς του στοὺς ἐθνικοὺς πολέµους,
τὸν Σπύρο καὶ τὸν Ἄγγελο. Ὅταν ἔµαθε
τὸν θάνατο τοῦ Σπύρου στὸ Μπιζάνι,
ἔσπευσε γιὰ λίγα λεπτὰ στὰ Γιάννινα νὰ
προσκυνήσει τὴ σωρὸ τοῦ παιδιοῦ του κι
ἀµέσως ἐπέστρεψε στὴ µονάδα του ποὺ
ἦταν στὴν πρώτη γραµµὴ τοῦ µετώπου.
Ἡ περιγραφὴ τῆς σκηνῆς ἀπὸ
τοὺς αὐτόπτες µάρτυρες εἶναι
συγκλονιστική.
Εἶναι γνωστὸ ὅτι στοὺς Βαλ-
κανικοὺς Πολέµους συµµετεῖχαν
καὶ Κρῆτες ἐθελοντὲς7
, ποὺ πο-
λέµησαν λιονταρίσια. Στὸ περι-
στατικὸ ποὺ ἀκολουθεῖ ἀναφέ-
ρεται ἡ δράση ἑνὸς δεκατετραε-
τοῦς ἀγοριοῦ στὸ πεδίο τῆς µά-
χης τῶν Γιαννιτσῶν. Ἦταν ἕνας
νεαρὸς Κρητικός, ἀεικίνητος καὶ
εὐκίνητος, σωστὸς αἴλουρος. Τὸν
τελευταῖο χρόνο ζοῦσε στὰ Γιαν-
νιτσά, λόγῳ μιᾶς ἐπαγγελματικῆς
ὑποχρέωσης τοῦ πατέρα του.
Ἄγνωστο πῶς βρέθηκε ἀνάµεσα
στοὺς στρατιῶτες µας. Ἡ ἐµφά-
νισή του καὶ ἡ συµπεριφορὰ του
θύµιζαν ἐκεῖνο τὸν συµπαθῆ καὶ
χαριτωµένο τύπο τοῦ γαβριᾶ τῶν
«Ἀθλίων» του Βίκτωρος Οὐγκώ.
Οἱ δικοὶ µας µάχονταν ἐδῶ
καὶ µία ὥρα µ’ ἕνα λόχο τουρ-
κικοῦ µηχανικοῦ, ποὺ ἐνῷ εἶχε
περικυκλωθεῖ, ἀντιστεκόταν µἐ
πεῖσµα καὶ δὲν ἐννοοῦσε νὰ παραδοθεῖ.
Ἔκπληκτοι κάποια στιγµὴ οἱ στρατιῶτες
µας εἶδαν τὸ ἡρωικὸ κρητικόπουλο νὰ ξε-
φεύγει ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ στρατόπεδο καὶ
τὸ λιγνὸ κορµάκι του νὰ ἕρπει σὰν φίδι
πρὸς τὴ µεριὰ τοῦ ἐχθρικοῦ λόχου, ὅπου
κείτονταν πολλὰ κορµιὰ τραυµατιῶν καὶ
νεκρῶν Τούρκων στρατιωτῶν.
Ἐκεῖ µἐ ζηλευτὴ ταχύτητα καὶ εὐλυγι-
σία, ἅρπαζε καὶ κρέµαγε στοὺς ὤµους του
µάουζερ καὶ ἐχθρικὰ ξίφη. Ἀφοῦ φορτώ-

23. 22
Ἑλληνομνημοσύνη
θηκε 5-6 ὅπλα, πῆρε τὸν δρόµο τῆς ἐπι-
στροφῆς, καὶ τρέχοντας µἐ ὅσες δυνάµεις
εἶχε, τὰ παρέδωσε στοὺς προελαύνοντες
Ἕλληνες στρατιῶτες. Παρὰ τὶς ἀποτρε-
πτικὲς φωνὲς τῶν στρατιωτῶν μας, ἐπεχεί-
ρησε καὶ δεύτερη προσπάθεια.
Ὅμως σὲ ἐλάχιστη ἀπόσταση
ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς γραμμές, µία
σφαίρα βρῆκε στὸ κεφάλι τὸ
παλικαράκι. Μὲ τὸ γκρέµισµα
τοῦ παιδικοῦ κορµιοῦ καὶ τὸ
σκόρπισµα τῶν λαφύρων ποὺ
εἶχε φορτωθεῖ, µία κραυγὴ
βγῆκε ἀπὸ τὸ στόµα του, λίγο
πρὶν ξεψυχήσει: «Γιὰ τὴ Μα-
κεδονία καὶ τὴν Κρήτη µου…».
Τὸ ὄνοµα τοῦ λιονταρόπουλου
ἀπὸ τὴν Κρήτη ἦταν Μανώλης
Χριστινάκης.
Ἡ ἀγάπη πρὸς τὴν πατρί-
δα καὶ ἡ πίστη στὸν Θεὸ ἦταν
συναισθήµατα ἀλληλένδετα
καὶ βαθιὰ ριζωµένα στὴν ψυχὴ
τοῦ λαοῦ καὶ τῶν στρατιωτῶν
µας κι αὐτὸ ἀποτυπώνεται
πολὺ παραστατικὰ καὶ γλα-
φυρὰ στὸ ἱστορικὸ ἀφήγηµα
τοῦ Στέφανου Δάφνη, ὑπὸ τὸν
τίτλο «Τὸ ἱερὸ κειμήλιο», σ’ ἕνα
ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ ἀλησµόνητα
ἀναγνωστικά τοῦ Δημοτικοῦ
Σχολείου τῶν ἀρχῶν τῆς δεκα-
ετίας τοῦ πενήντα. Εἶναι ἡ συ-
γκινητικὴ ἱστορία τοῦ Μιχάλη
Πέλεκα, ποὺ εἶχε ἐγκολπωθεῖ
τὸ μικρὸ εὐαγγέλιο, κειμήλιο
τοῦ παπποῦ του, κι ἐκεῖ τὸ κατατρύπησε
καὶ σφηνώθηκε στὰ δερμάτινα ἐξώφυλλά
του σφαίρα τοῦ τουρκικοῦ πυροβολικοῦ,
τὴν ὥρα ποὺ ὁ Πέλεκας προσπαθοῦσε, μὲ
ἄλλα «σκαπανάκια», νὰ στήσουν τὴ γέφυ-
ρα τοῦ ποταμοῦ Μπάλιτσα, πρὸ τῶν Γιαν-
νιτσῶν.
Τί νὰ πρωτοθυμηθεῖ κανεὶς ἀπὸ ἐκεῖνα
τὰ ἐκπληκτικὰ ἀναγνωστικά, ποὺ τὰ χά-
ρηκε ἡ γενιά μου, μὲ περιεχόμενα κατα-
νεμημένα κατὰ τὶς ἐποχὲς τοῦ χρόνου καὶ
κατὰ θέματα ἀπὸ τὴ θρησκευτικὴ ζωή,
τὴν ἐθνικὴ ἱστορία, τὴν οἰκογενειακὴ καὶ
κοινωνικὴ ζωή, τὴν ἑλληνικὴ φύση καὶ τὶς
ἀγροτικὲς ἀσχολίες, τοὺς ἑλληνικοὺς τό-
πους, τὴν τέχνη καὶ τὸν πολιτισμό. Ἄρχι-
ζαν πάντα μὲ μία προσευχὴ καὶ περιεῖχαν
ἀπαραιτήτως τὸν Ἐθνικὸ Ὕμνο. Ἦταν
ἔργα τέχνης, ἐργαστήρια γλώσσας, ἱστο-
ρίας καὶ πατριδογνωσίας.
Δυστυχῶς, στὰ σημερινὰ βιβλία τοῦ

24. 23
Πατριδογνωσία
Δηµοτικοῦ καὶ τοῦ Γυµνασίου, τῆς τελευ-
ταίας 15ετίας, ἐµφανίσθηκαν ἀπαράδεκτες
«καινοτομίες» ποὺ ἀποπροσανατολίζουν
ἐπικίνδυνα τὰ παιδιὰ µας, τὰ ἀποκόπτουν
ἀπὸ τοὺς θησαυροὺς τῆς ἑλληνορθόδοξης
παράδοσής µας καὶ ἀπὸ τοὺς ἥρωες τῆς
ἱστορίας µας, τὰ στεροῦν ἀπὸ πρότυπα
ἱκανὰ νὰ τοὺς δώσουν ἐλπίδα καὶ ἀγωνιστι-
κότητα.
Ἡ παραδοσιακή μας ποίηση καὶ οἱ µε-
γάλοι λογοτέχνες ἔχουν ἀγνοηθεῖ ἢ παρα-
μερισθεῖ καὶ ἔχουν ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ
κείµενα ἀκατάλληλα γιὰ τὴν παιδικὴ καὶ
προεφηβικὴ ἡλικία, ἀπὸ δεκάδες συνταγῶν
μαγειρικῆς, ἀπὸ νανουρίσματα γιὰ χταπό-
δια ἢ ἀπὸ ἐντελῶς ἄγνωστους ποιητὲς καὶ
πεζογράφους, οἱ ὁποῖοι ἐπελέγησαν λόγῳ
«προοδευτικῶν» ἰδεῶν.
Οἱ Ἕλληνες ἔχουμε σπάνια προτερήμα-
τα, ἀλλὰ θαυμάζουμε τὰ ξένα. Σπεύδουμε
νὰ ἀναπληρώσουμε τὴν πνευματική μας πε-
νία καὶ τὴν ἀνεπάρκεια τῶν ἐκπαιδευτικῶν
μας συστημάτων μὲ πασαλείμματα εἰσα-
γόμενα, δῆθεν ἐκσυγχρονιστικὰ καὶ δῆθεν
προοδευτικά. Ἀντιγράφουμε τὸν δυτικὸ
τρόπο ζωῆς, προσπαθοῦμε νὰ μιμηθοῦμε
ἤθη καὶ ἔθιμα ποὺ δὲν ταιριάζουν στὸν
τόπο μας, στὸν λαό μας, στὶς ρίζες μας καὶ
δὲν φροντίζουμε νὰ ξεδιψάσουμε ἀπὸ τὶς
πηγὲς τὶς ἀστείρευτες τῆς ἑλληνικῆς λόγι-
ας παράδοσης καὶ τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ
πνεύματος ποὺ εἶναι ὁ λόγος τῶν Πατέρων
τῆς Ἐκκλησίας μας.
1. Πατριαρχικοὶ Χριστιανοὶ ἦταν οἱ
ἀφοσιωμένοι στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρ-
χεῖο, αὐτοὶ ποὺ συμπαθοῦσαν τὴν Ἑλλάδα
καὶ δήλωναν Ἕλληνες κι ἃς μὴ γνώριζαν, οἱ
πιὸ πολλοί, οὔτε λέξη ἀπὸ τὰ ἑλληνικά. Οἱ
Βούλγαροι τοὺς χαρακτήριζαν μὲ ἀπέχθεια:
Γραικομάνους. Οἱ Ἑξαρχικοὶ ἢ Σχισματικοὶ
Χριστιανοὶ ἦταν ὅσοι ἀναγνώριζαν τὴ Βουλ-
γαρικὴ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἀπὸ τὸ 1870 εἶχε
ἀποσχισθεῖ ἀπὸ τὸ Οἰκ. Πατριαρχεῖο, ὡς
Ἐξαρχία. Ἦταν οἱ βουλγαρίζοντες Μακεδό-
νες, ποὺ δὲν ἀποτελοῦσαν ἰδιαίτερο ἔθνος,
ἀλλὰ κάτω ἀπὸ συνθῆκες πιέσεων καὶ ἐκβι-
ασμῶν, δήλωναν φιλοβούλγαροι καὶ ἐχθροί
τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
2. Χωριὰ μὲ γηγενεῖς Μακεδόνες κατοί-
κους, ποὺ ὁμιλοῦσαν, συνήθως, τὸ τοπικὸ
σλαβοφανὲς γλωσσικὸ ἰδίωμα.
3. Τὰ Γιαννιτσά, κατὰ τὴν Τουρκοκρα-
τία Jennice Vardar, εἶχαν μιὰ ἱερότητα καὶ
προσκυνηματικὸ χαρακτήρα γιὰ τοὺς Ὀθω-
μανούς, γιατί ἐκεῖ εἶχε ἐνταφιασθεῖ ὁ μέγας
στρατηγὸς καὶ κτήτορας τῆς πόλης Ἀχμὲτ
Γαζῆ Ἐβρενὸς (1417) καὶ ὑπῆρχαν πολλὰ
μνημεῖα ἀφιερωμένα στὴ μνήμη του.
4. Ἱστορικὴ πόλη καὶ περιοχὴ τῆς Ἀρκα-
δίας.
5. Α΄Βαλκανικὸς Πόλεμος: Ὁ πόλεμος
ποὺ κήρυξαν τὰ τέσσαρα βαλκανικὰ κράτη
(Ἑλλάδα, Σερβία, Βουλγαρία, Μαυροβού-
νιο) ἀπὸ τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 1912 ἕως τὸν
Φεβρουάριο τοῦ 1913. Συνέχειά του ἀπο-
τελεῖ ὁ Β΄ Βαλκανικὸς Πόλεμος (Ἰούνιος
1913) ποὺ κήρυξε ἡ Βουλγαρία ἐναντίον
τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς Σερβίας καὶ ἔληξε μὲ
περιφανῆ νίκη τῆς Ἑλλάδος (Κιλκὶς καὶ Λα-
χανά), μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἀπελευθέρωση
τῆς Ἠπείρου καὶ τῆς Μακεδονίας ἕως τὴν
Καβάλα καὶ τὸν διπλασιασμὸ τῆς Ἑλλάδος
κατ’ ἔκταση καὶ πληθυσμό.
6.Κυναίγειρος: Ἀδελφός τοῦ τραγικοῦ
ποιητῆ Αἰσχύλου, ἕνας ἀπὸ τοὺς στρατη-
γοὺς τῆς Μάχης τοῦ Μαραθώνα. Στὴν προ-
σπάθειά του νὰ συγκρατήσει ἕνα περσικὸ
πλοῖο, ἕνας Πέρσης τοῦ ἔκοψε τὸ χέρι. Συ-
νέχισε τὴν προσπάθειά του μὲ τὸ ἄλλο χέρι,
τοῦ τὸ ἔκοψαν κι αὐτό, τελευταῖα προσπά-
θησε νὰ τὸ συγκρατήσει μὲ τὰ δόντια καὶ
ἔχασε ὁριστικὰ τὴ ζωή του.
7. Στὴ διάρκεια τῶν Βαλκανικῶν Πο-
λέμων ἡ Κρήτη ἦταν ἀκόμα ὑπόδουλη τῆς
Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ οἱ Κρητικοὶ
λάμβαναν μέρος στοὺς πολέμους ὡς ἐθελο-
ντές, μὲ τὸ περίφημο Σύνταγμα τῶν Κρητῶν
Ἐθελοντῶν.

25. 24
Ἑλληνομνημοσύνη
Ἡ πίστη τῶν κλεφταρματωλῶν
γεννᾶ τοὺς ἐλευθερωτὲς
τοῦ ἔθνους μας.
Ὁ
Ἰωάννης Πετρώφ (19ος αἰώνας)
ὑπῆρξε φιλέλληνας ἀπό τή Μόσχα,
πού ἀσχολήθηκε εἰδικά μέ τή συλ-
λογή πλούσιου ὑλικοῦ γιά τόν ἀγώνα τῶν
Πανελλήνων κατά τούς χρόνους τῆς Τουρ-
κοκρατίας, ἰδιαίτερα στή Μακεδονία. Μέσα
ἀπό τίς μελέτες του γιά τούς κλεφταρματω-
λούς μᾶς μεταφέρει μέ πολύ ζωντανό τρόπο
στή ζωή καί τήν πίστη τῶν ἀδούλωτων πα-
λικαριῶν, πού ἀγωνίσθηκαν τόν καλόν καί
ἱερόν ἀγώνα ὑπέρ τῆς Θρησκείας καί τῆς
Πατρίδας.
Στήν ἀρχή ἦταν οἱ κλέφτες καί οἱ ἀρματω-
λοί, πάνω στά σκληρά καί ἄγρια βουνά τῆς
πατρίδας μας. Αὐτοί κατά πολύ ἀποτέλεσαν
τούς γυμναστές καί τά ἄριστα παραδείγμα-
τα πού γύμναζαν καί ἐμψύχωναν τά κατο-
πινά πρῶτα στελέχη τοῦ κυρίου τακτικοῦ
στρατοῦ τῆς ἀναγεννημένης Ἑλλάδας. Αὐτοί
πού τούς διαδέχτηκαν φάνηκαν πρωταθλη-
τές τοῦ ἱεροῦ ἀγώνα, γιατί ἔμαθαν ἀπό τούς
πολεμικούς δασκάλους τους ὄχι μόνο τήν
τέχνη τοῦ τουφεκιοῦ, ἀλλά καί τήν εὐλάβεια
καί προσήλωση στήν ἅγια Πίστη τῆς Πατρί-
δας τους.
Ἡ δημώδης μούσα, πού τραγούδησε
τούς ἄθλους αὐτῶν τῶν παλικαριῶν, ἐκφρά-
ζοντας τήν ἀφοσίωσή τους στήν πίστη τοῦ
Χριστοῦ, δέν παρέλειψε ποτέ νά βάλει στά
χείλη τῶν ἀγωνιστῶν λόγους ὁμολογίας καί
καθαρῆς πίστης στόν Χριστό, τούς Ἁγίους,
τήν Ἐκκλησία. Παράδειγμα: ὁ περίφημος
ἀρματωλός τῶν Γρεβενῶν Τόσκας, πού ἔδρα-
σε στό β΄ μισό τοῦ 18ου αἰώνα, ἀκούγεται
νά τραγουδᾶ καί νά προσεύχεται:
«Βοήθ’ Ἁϊλιά τοῦ Μπουρμπουντσό
κι ἀπό τήν Σαμαρίνα,
Τούς Τούρκους νά χαλάσωμε,
τσ’ ἐχθροὺς τῆς πίστεώς μας,
Πού τυραννᾶν τ’ ἀδέλφια μας,
πού σφάζουν τά παιδιά μας. »
Οἱ ἀοίδιμοι ἐκεῖνοι ἄνδρες προτίμησαν
νά ζοῦν βίο πενέστατο καί σκληρότατο, για-
τί στήν καρδιά τους βρῆκε πιστή ἐφαρμογή
τό ρητό:
« Ἕλληνος ὁ τράχηλος
ζυγό δέν ὑποφέρει ».
Εἶχαν τήν πέτρα στρῶμα τους
τό χιόνι πάπλωμά τους,
ἀλλά φωτιά ἀκοίμητη
τή φλογερή καρδιά τους!…
Ἐπειδή οἱ κλεφταρματωλοί ζοῦσαν τόν
περισσότερο χρόνο τοῦ βίου τους πάνω
στά βουνά, πολλοί ἀπό μικρά παιδιά ἀκόμη,
ἦταν ἄμοιροι κάθε παιδείας.
Ὁ κύκλος τῶν γνώσεών τους ἦταν μικρός·
τούς ἀρκοῦσε ὅμως νά μποροῦν νά διαβά-
ζουν τό Εὐαγγέλιο καί δυὸ τρεῖς προσευχές.
«Ναί! τότε φιλελεύθερα
δέ διάβαζαν βιβλία,
γιατί τούς ἔλεγ’ ἡ σκλαβιά
τί εἶν’ ἐλευθερία·
Ἕνα βιβλίο μοναχά
δέν ἄφην’ἀπ’τό χέρι,
ὁπόταν ξεκουράζονταν
στό ἔρημο λιμέρι,
Γρηγοριάδη Στυλιανοῦ

26. 25
Ἡ ἱστορία μας
τό ἅγιο Εὐαγγέλιο·
κι ἐδιάβαζαν μέ πόνο
τά πάθη, τήν Ἀνάσταση
-αὐτά τά δύο μόνο»
Δέ θά μπορούσαμε, βέβαια, νά μήν ἐπι-
μείνουμε σέ μιὰ παρατήρηση στόν πρῶτο
στίχο τοῦ παραπάνω τραγουδιοῦ: ὅτι τά
παλικάρια τῆς πατρίδας μας δέν εἶχαν
γνώμη γιά τήν ἐλευθερία διαβάζοντας θε-
ωρητικές συλλήψεις, πού γράφηκαν μέσα
στά ἄνετα εὐρωπαϊκά σαλόνια τῶν διαφω-
τιστῶν, ἀλλά «ἔμαθον ἀφ’ ὧν ἔπαθον» τί
θά πεῖ ἐλευθερία καί δημοκρατία κι ὅλες οἱ
ἄλλες ἀξίες. Σήμερα μπορεῖ νά διαθέτουμε
πολλούς διαβασμένους, πού ἀραδιάζουν
ὁλόκληρα κεφάλαια περί δημοκρατιῶν καί
ἐλευθεριῶν καί ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων,
ἀλλά βλέπουμε πώς, ἄν καί τά κεφάλαια τά
λένε μέ εὐκολία, ἀπό τό κεφάλι τους καί τήν
καρδιά τους λείπει ἡ πίστη, λείπει τό Εὐαγ-
γέλιο, λείπουν τά Πάθη κι ἡ Ἀνάσταση.
Ὅποτε βρισκόταν δάσκαλος τοῦ Γένους,
πάνω σέ κεῖνα τά βουνά, στά ὀρεινά χω-
ριά, κοντά στά ἐρημικά λημέρια, νά μιλήσει
τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ ἅγιος Κοσμᾶς,
θά μποροῦσε νά δεῖ ὁμάδες κλεφταρμα-
τωλῶν κατά καπετανάτα ἤ ἀρματολίκια νά
τρέχουν σάν τά διψασμένα ἐλάφια ν’ἀκού-
σουν μέ ἱερή εὐλάβεια καί προσοχή τόν
λόγο τοῦ παπᾶ καί τοῦ καλόγηρου.
«Συχνά τή βλέπουν τ’ἄγρια
παιδιά της νά μαζεύει
τούς κλέφτας, τούς ἀρματωλούς
καί νά τούς δασκαλεύει
στή θεία πίστη τοῦ Χριστοῦ
κι ἄκουγαν στηριγμένα
στό καριοφίλι τά παιδιά
μέ μάτια βουρκωμένα».

27. 26
Ἑλληνομνημοσύνη
«Τὰ παιδιὰ τοῦ ‘21»
Θεατρικὸ μονόπρακτο
σὲ ρυθμὸ ἰαμβικὸ δεκαπεντασύλλαβο.
Ποίημα & Σκηνοθεσία
τοῦ Ἀρχιμ. Ἀριστοβούλου Κυριαζῆ,
Θεολόγου, Μουσικοῦ, Πρωτοψάλτου
τοῦ Πανιέρου Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.
Σκηνικό: Αἴθουσα θεάτρου. Ὑπάρχουν 6 κα-
ρέκλες γιὰ τὸ κοινό, ποὺ τοποθετοῦνται 3
ἀπέναντι ἀπὸ τὶς ἄλλες 3 ἀμφιθεατρικά, γιὰ
νὰ φαίνονται ὅλα τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸ ἀκροα-
τήριο.
(Γιῶργος καὶ Παῦλος μπαίνουν καὶ κά-
θονται ἀντικρυστά. Ὁ Γιῶργος κρατάει
τηλεχειριστήριο)
Γιῶργος:
Σήμερα ποὺ γιορτάζουμε, τὴν παλιγγενε-
σία, θέλω νὰ δῶ ντοκυμαντέρ, ποὺ νὰ ΄χει
ἱστορία.
Νὰ δῶ τί κάναν οἱ παλιοί, ἥρωες οἱ μεγά-
λοι. Ξέρω! Τοὺς χρειαζόμαστε, στὶς μέρες
μας καὶ πάλι.
Παῦλος:
Βάλε τὸ Πατριαρχεῖο μας, τὴν Ἀρχιγραμ-
ματεία, ποὺ βλέπουμε σὲ βίντεο, τὴν κάθε
Λειτουργία. Σήμερα εἶδα βάλανε, καὶ τὴ
Δοξολογία, κι εἴμαστε καὶ ἐμεῖς μαζί, μέσα
στὴ χορωδία. (Μπαίνουν καὶ ὁ Γιάννης, ὁ
Παναγιώτης καὶ ἡ Μαρίνα)
Παναγιώτης:
Γιατί βιαστήκατε παιδιά; κι ἐμεῖς θέμε νὰ

28. 27
Ἡ ἱστορία μας
δοῦμε, νὰ κάτσουμε ὅλοι μαζί, νὰ ψυχα-
γωγηθοῦμε.
Μαρίνα:
Τί περιμένεις; τὰ μικρά, ὑπομονὴ δὲν
ἔχουν, κι ἂν τὰ ἀφήσεις μιὰ στιγμή, ἀρχί-
ζουνε καὶ τρέχουν.
(Κάθονται καὶ μπαίνει ὁ Συνέσιος)
Συνέσιος:
Τί ἔγινε; σᾶς πρόλαβα; μήπως ἄργησα
πάλι; πιάστηκα μέσ’ στὸ γήπεδο, μὲ τοὺς
Ἑβραίους1
πάλι.
Γιάννης:
Ἔλα κάθησε γρήγορα, ὁ κόσμος ἔχει
μπουχτίσει, καὶ Γιῶργο πάτα τὸ κουμπί,
τὸ ἔργο νὰ ἀρχίσει.
(Ὁ Γιῶργος πατάει τὸ κουμπὶ στὸ τηλεχειρι-
στήριο)
Γιῶργος: Κλίκ!
(Ἐμφανίζεται ὁ Σάββας στὸ κέντρο τῆς
Σκηνῆς)
Σάββας:
Ἀγαπητοὶ ἀκροατές, μικροὶ μὰ καὶ μεγά-
λοι, εὐχαριστοῦμε ποὺ ἤρθατε, στὸ θέα-
τρό μας πάλι.
Καθίστε ἀναπαυτικά, τὸ θέατρο ἀρχίζει,
γι’ αὐτὸ κανένας μὴ μιλᾶ, οὔτε νὰ ψιθυρί-
ζει. Ἡ ἱστορία ποὺ ἔχουμε, γιὰ σᾶς προ-
ετοιμάσει, μπορεῖ νὰ φαίνεται μικρή, μὰ
ὅλους μας θὰ διδάξει.
Ἦταν τοῦ Ἰούνη ἕντεκα, χίλια ὀχτακόσια
εἴκοσι πέντε. Μέσ’ στὸ κατακαλόκαιρο,
ποὺ τὰ τζιτζίκια κλαῖνε. Πολὺ κοντὰ στὸ
Ναύπλιο, στοὺς Μύλους δίπλα στὸ Ἄργος,
ὁ Μακρυγιάννης στάθηκε, μὲ πίστη καὶ μὲ
θάρρος. Μὲ ἑξακόσιους μοναχά, καὶ μὲ
τὸν Ὑψηλάντη, ἀπέναντι στὸν Ἰμπραήμ,
τὸν γύφτο τὸν μπερμπάντη.
Δυὸ μέρες πρὶν τὸ μακελειό, τοὺς ἦρθε
μουσαφίρης, ὁ Ναύαρχος ὁ Δεριγνύ, ὁ μέ-
γας καραβοκύρης.
(Μπαίνουν ὁ Ὑψηλάντης μὲ τὸν Μακρυγιάν-
νη ἀπὸ τὴ μία πλευρὰ καὶ ὁ Δεριγνὺ ἀπὸ τὴν
ἄλλη)
Ὑψηλάντης:
Ἀγαπητέ μας Ναύαρχε, μεγάλη ἡ τιμή
μας, νὰ σὲ δεχτοῦμε σήμερα, στὴν τα-
πεινὴ σκηνή μας.
Δεριγνύ:
Ἔμαθα γιὰ τὸν ἐρχομό, τῆς Ὑψηλότητάς
σας, καὶ ἦρθα νὰ σᾶς ἐπισκεφθῶ, στὰ δια-
μερίσματά σας.
(Ὁ Γιῶργος πατάει τὸ κουμπὶ στὸ τηλεχειρι-
στήριο καὶ σταματάει τὴ σκηνή. Οἱ 3 μένουν
ἀκίνητοι)
Γιῶργος: Κλίκ!
Παναγιώτης:
Γιῶργο τί ἔκανες ἐκεῖ;
Γιάννης:
Γιατί ἔβαλες παύση;
Συνέσιος:
Δὲν γίνεται κάθε λεπτό, νὰ κάνουμε καὶ
στάση.
Γιῶργος:
Ποιὸς εἶναι αὐτὸς ὁ Ναύαρχος, καὶ ποιὰ ἡ
καταγωγή του; Ποῦθε κρατάει ἡ σκούφια
του, ποιὰ εἶναι ἡ ἀρχή του;
Παῦλος:
Αὐτὸς εἶναι ὁ Δεριγνύ, Ναύαρχος τῆς Γαλ-
λίας, στὸ Ναυαρίνο δίδαξε, τὴν τέχνη τῆς
Ναυμαχίας.
Μαρίνα:
Ἓξι χιλιάδες σκότωσε, μέσα σὲ μία μέρα,
οἱ Τοῦρκοι πάθανε ὄλεθρο, λὲς κι ἔπεσε
χολέρα.
Γιῶργος:
Κι αὐτὸς ὁ ἀριστερόχειρας, τοῦ λείπει τὸ
ἕνα χέρι, ἄραγε πόσες συμφορές, ἡ μοίρα
τοῦ ΄χει φέρει;
Παναγιώτης:
Ὁ Ὑψηλάντης στρατηγός, πρίγκηπας,
Φαναριώτης, τοῦ Τσάρου σωματοφύλα-
κας καὶ μέγας πατριώτης.