Μία διδακτική πρόταση για τη διδασκαλία της Ιστορίας της Γ' Γυμνασίου, όπως παρουσιάστηκε στα πλαίσια της Μαθηματικής Εβδομάδας

1. Σενάριο Διδασκαλίας της Ιστορίας
με το λογισμικό Centennia – Ιστορικός Άτλαντας.
Εύη Κουσίδου, ΠΕ 02
Γυμνάσιο Ασσήρου Θεσσαλονίκης
Email: ekousidou@gmail.com
Μάθημα: Ιστορία Γ’ Γυμνασίου
Ενότητα 29: Οι Βαλκανικοί πόλεμοι 1912 - 1913
Εισαγωγή:
Ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα στη διδακτική της Ιστορίας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για
τη διδασκαλία της σε εφήβους, είναι η σύνδεση των γεγονότων με το χώρο και η εξέλιξή
τους στο χρόνο. Το πρόβλημα αυτό γίνεται ακόμα πιο σύνθετο και δυσεπίλυτο στην Ιστορία
της Γ' Γυμνασίου για πολλούς λόγους:
 τα γεγονότα που αφηγείται το βιβλίο είναι πολλά,
 οι συνθήκες που τα δημιούργησαν περίπλοκες,
 ο τρόπος της οργάνωσης των ενοτήτων είναι αρκετά αποσπασματικός, αφού η ιστορική
εξέλιξη διακόπτεται από την παρεμβολή ενοτήτων άμεσα ξένων προς την ελληνική
ιστορία, γεγονός που δυσκολεύει τη σύνδεση με τα προηγούμενα και τα επόμενα, αλλά
και την αιτιακή σύνδεση των γεγονότων.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη τη διδακτική προσέγγιση των
γεγονότων της Νεότερης & Σύγχρονης Ιστορίας, λόγω του ότι κάνουν βαρετή και
“δύσκολη” για τους μαθητές την Ιστορία της Γ' Γυμνασίου, παρά το γεγονός ότι η χρονική
της εγγύτητα με το σήμερα θα έπρεπε να την κάνει πιο ενδιαφέρουσα.
Γνωστικοί Στόχοι:
 Να γνωρίσουν τα κύρια γεγονότα των βαλκανικών πολέμων.
 Να κατανοήσουν τις εδαφικές διεκδικήσεις των αντιμαχομένων, ποιοι ήταν, τι
διεκδικούσαν και γιατί και ποια ήταν η έκβαση των διεκδικήσεων.
 Να περιηγηθούν στο χάρτη και στις εδαφικές επικράτειες των χωρών,
παρακολουθώντας την εξέλιξη των συνόρων, μέσα από το λογισμικό Centennia,
αξιοποιώντας και το κειμενικό υλικό που περιλαμβάνεται, με τις αντίστοιχες ιστορικές
πληροφορίες.
 Να αντιληφθούν τις στρατιωτικές κινήσεις, τις διπλωματικές επιλογές, αλλά και τους
συσχετισμούς δυνάμεων και εθνικών συμφερόντων, που συνέβαλαν στην έκβαση των
βαλκανικών πολέμων
Παιδαγωγικοί στόχοι:
 Να ασκηθούν οι μαθητές στην διερευνητική, ανακαλυπτική μάθηση, μέσα από την
έρευνα και τις σύγχρονες μεθόδους της, ώστε να έρθουν σε ενεργητική και άμεση
επαφή με πρόσωπα, γεγονότα και αντικείμενα, αφομοιώνοντας τα πληροφοριακά
ερεθίσματα. (Jean Piaget)
 Μέσα από την αναζήτηση, την αξιολόγηση και επιλογή πληροφοριών και πηγών στο
ιστορικό υλικό του λογισμικού Centennia, να αναπτύξουν την αφαιρετική και συνθετική
τους ικανότητα, αναλύοντας και συνθέτοντας πληροφορίες.

2.  Να ασκηθούν στη διάκριση κύριων και δευτερευουσών πληροφοριών, επιλέγοντας
όσες τους είναι χρήσιμες για την απάντηση των φύλλων εργασίας.
 Να εξοικειωθούν με την έννοια της στρατιωτικής σύγκρουσης, των αλληλοσυγκρουό-
μενων εθνικών συμφερόντων, των διπλωματικών, στρατιωτικών, πολιτικών επιλογών,
ώστε να αντιληφθούν ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην έκβαση μιας
στρατιωτικής σύγκρουσης.
 Να μετατραπούν οι μαθητές από παθητικοί αποδέκτες πληροφοριών και ίσως βαρετής
για αυτούς ιστορικής γνώσης, σε ερευνητές, διαμορφωτές της γνώσης και ίσως
μεταδότες της στους συμμαθητές τους, κάνοντας πράξη την αρχή “μάθε πώς να
μαθαίνεις”.
 Να προσεγγίσουν οι μαθητές το παρελθόν, περιηγούμενοι στο χώρο και στο χρόνο,
προβληματιζόμενοι με το σκεπτικό: “Οι ζωές των γονιών μας και των παππούδων μας,
αν συγκριθούν με τις δικές μας, παρουσιάζουν περισσότερες ομοιότητες ή διαφορές;
Όλα όσα βλέπουμε γύρω μας ήταν, άραγε, πάντα έτσι ή μήπως ήταν διαφορετικά; Σε
τελική ανάλυση, πώς διαμορφώθηκε ο κόσμος ( και συγκεκριμένα η χώρα) στον οποίο
ζούμε σήμερα;»
 Να συμπληρώσουν την ιστορική αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου, όπου και όσο
χρειάζεται, λόγω της εξαιρετικά συμπυκνωμένης παρουσίασης των σχετικών με το
κεφάλαιο ιστορικών πληροφοριών.
 Να μετατραπούν οι μαθητές από παθητικοί αποδέκτες πληροφοριών και ίσως βαρετής
για αυτούς ιστορικής γνώσης, σε ερευνητές, διαμορφωτές της γνώσης και ίσως
μεταδότες της στους συμμαθητές τους, κάνοντας πράξη την αρχή “μάθε πώς να
μαθαίνεις”.
 Να κατανοηθεί από τους μαθητές κάτι που στο μυαλό τους δεν είναι καθόλου
αυτονόητο: η άποψη του “άλλου”, του “αντιπάλου”, του διεκδικητή της ίδιας περιοχής
και των ζωτικών συμφερόντων και αναγκών του, που δεν αποτελούν αποκλειστικό
εθνικό προνόμιο.
 Να ξεπεραστούν οι προαναφερόμενες δυσκολίες της διδακτικής προσέγγισης, τόσο
της συγκεκριμένης ενότητας, όσο και της Ιστορίας της Γ' Γυμνασίου συνολικά.
Διάρκεια διδακτικής πρότασης:
1 - 2 ώρες στην τάξη με το διαδραστικό πίνακα. (εναλλακτικά και επειδή το διδακτικό
σενάριο απευθύνεται στη φετεινή Γ' Γυμνασίου, οι μαθητές της οποίας διαθέτουν τα
netbooks της ψηφιακής τάξης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά για την πρώτη ώρα, με
την προϋπόθεση πως θα διαθέτουν εγκατεστειμένο το λογισμικό Centennia και θα είναι
σχετικά εξοικειωμένοι με τη χρήση του. Αξίζει να σημειωθεί πως μία σύντομη παρουσίαση
είναι αρκετή για την αποτελεσματική αξιοποίησή του, μια και η λειτουργία του είναι αρκετά
απλή).
Διαδικασία:
Παρουσιάζονται πολύ συνοπτικά τα γεγονότα της ενότητας στην ολομέλεια της τάξης από
το διδάσκοντα. Αυτή η παρουσίαση μπορεί να αντικατασταθεί κι από μια ανάγνωση της
ενότητας από τους μαθητές. [“Πονηρή” και υστερόβουλη προσέγγιση, προκειμένου να
διαπιστώσουν τη δυσκολία της κατανόησης και παρακολούθησης των γεγονότων, και το
πώς θα μπορέσουν να τα προσεγγίσουν μαθησιακά].
Ξεκινώντας με τον τίτλο της ενότητας και τα χρονικά της όρια (1912 – 1913) αναζητούμε

3. στο λογισμικό το χρόνο και εξελίξεις των γεγονότων. Με τη χρήση της επιλογής εξέλιξη
διαπιστώνουν οι μαθητές τις γρήγορες και ραγδαίες αλλαγές που συμβαίνουν στο χώρο
των Βαλκανίων (που μπορεί να τους είναι και άγνωστα ως ζωτικός χώρος διαφόρων
εθνοτήτων).
Προκειμένου να συνδέσουμε την ενότητα με τα προηγούμενα [η αμέσως σχετική με τους
βαλκανικούς πολέμους ενότητα είναι η ενότητα 22, πριν από επτά ενότητες, που απέχει
πολύ και χρονικά και είναι εξαιρετικά δύσκολο να θυμούνται την εξίσου πυκνή από
εδαφικές διεκδικήσεις και συνοριακές αλλαγές ενότητα], πηγαίνουμε την εξέλιξη πίσω μέχρι
τη βαλκανική κρίση του 1875 – 1878, συνδέοντας την ενότητά μας και με τον αμέσως
συναφή της Μακεδονικό αγώνα.
Στη συνέχεια ζητάμε από τους μαθητές να καταγράψουν συνοπτικά από το πληροφοριακό
υλικό (ιστορικό και χαρτογραφικό) τις αλλαγές που παρατηρούν στα σύνορα και τις
επικράτειες των αντιμαχομένων, είτε όσον αφορά την Ελλάδα, είτε τα υπόλοιπα βαλκανικά
κράτη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοηθεί από τους μαθητές κάτι που στο μυαλό τους
δεν είναι καθόλου αυτονόητο: η άποψη του “άλλου”, του “αντιπάλου”, του διεκδικητή της
ίδιας περιοχής. Παρατηρώντας λοιπόν στο χάρτη τις αλλαγές και καταγράφοντας τα
“κέρδη” και της “ζημιές” των αντιμαχομένων, περιορίζουν στο μυαλό τους και τις έννοιες της
“νίκης” και της “ήττας” που συνήθως μονοπωλούν την προσοχή των μαθητών στη
μαθησιακή προσέγγιση της Ιστορίας.
Δραστηριότητες
(ανάλογες με τη διάρκεια που θέλουμε να έχει το διδακτικό μας σενάριο ή τη μέθοδο που
επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε [ομαδοσυνεργατική ή όχι].
 Ποιες ήταν οι αντιμαχόμενες πλευρές στους βαλκανικούς πολέμους και τι διεκδικούσαν;
Εντοπίστε στο χάρτη (με τη χρήση των επιλογών εξέλιξη και εμφάνιση κειμένου) τις
διεκδικήσεις τους.
 Ποια ήταν η πορεία του ελληνικού στρατού και ποιες περιοχές κατέλαβε κατά τον Α' και
Β' Βαλκανικό πόλεμο;
 Ποιες ήταν οι αντίστοιχες στρατιωτικές κινήσεις των Σέρβων, των Βουλγάρων, της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
 Συνθήκη Αγίου Στεφάνου – Συνέδριο Βερολίνου – Συνθήκη Λονδίνου – Συνθήκη
Βουκουρεστίου: αναζητήστε στο χάρτη τις εδαφικές αλλαγές για όλες τις αντιμαχόμενες
πλευρές.

4.  Δικαιολογήστε με βάση όσα βλέπετε στο χάρτη την επιλογή του Ε. Βενιζέλου για
τακτική βαλκανικής συνεννόησης. Γιατί θεωρείτε πως ήταν απαραίτητη;
Σημείωση: Φυσικά εκτός από την περιήγηση στο χάρτη, αξιοποιείται και το πληροφοριακό
υλικό του λογισμικού μέσα από τις επιλογές Ερώτηση Ποιος, Πού Πότε ή την επιλογή
Εμφάνιση Κειμένου [η πρώτη επιλογή είναι συνοπτικότερη ως προς το πληροφοριακό
υλικό, αλλά πιο “εύκολη” στην προσέγγισή της γιατί στη δεύτερη επιλογή τα γεγονότα
παρουσιάζονται χρονολογικά και παρεμβάλλονται και γεγονότα ίσως άσχετα με την
ιστορική αφήγηση της ενότητας]
Αξιολόγηση του διδακτικού σεναρίου:
Η περιήγηση στο χώρο και στο χρόνο από τους ίδιους τους μαθητές κάνει πληρέστερη και
σαφώς πιο ενδιαφέρουσα την προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων της εποχής. Το
πληροφοριακό υλικό του λογισμικού Centennia είναι αρκετά πλουσιότερο από αυτό του
σχολικού εγχειριδίου, το οποίο είναι ιδιαίτερα συμπυκνωμένο και για αυτό αρκετά
δυσπρόσιτο ως προς την κατανόηση και την αφομοίωσή του από τους μαθητές. Ως εκ
τούτου κρίνεται αποτελεσματικότερη η χρήση του από την “παραδοσιακή” διδακτική
προσέγγιση της ενότητας.
Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι μαθητές είτε οι ίδιοι, είτε κατευθύνοντας το διδάσκοντα
στον εντοπισμό των απαραίτητων πληροφοριών, αναζητούν τα γεγονότα, παρακολουθούν
και καταγράφουν τις αλλαγές, βιώνουν την ιστορία στην γέννησή της, αντιλαμβάνονται
καλύτερα τους εθνικούς ανταγωνισμούς, τις διεκδικήσεις, τα κέρδη και τις ζημίες.
Το σύνολο των δραστηριοτήτων κάνει αρκετά πιο ενδιαφέρουσα την προς εξέταση ενότητα
και σίγουρα πιο εύκολο να κατανοηθεί και να αφομοιωθεί από τους μαθητές.
Γίνονται επίσης σχεδόν απόλυτα κατανοητά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο χώρο
της Μακεδονίας, που είναι και ζωτικός χώρος των μαθητών, συνδεόμενα με τα
προηγούμενα και τα επόμενα, από το λογισμικό, απαντώντας στο συνηθισμένο ερώτημα
του μαθήματος της Ιστορίας: «Όλα όσα βλέπουμε γύρω μας ήταν, άραγε, πάντα έτσι ή
μήπως ήταν διαφορετικά; Σε τελική ανάλυση, πώς διαμορφώθηκε ο κόσμος ( και
συγκεκριμένα η χώρα) στον οποίο ζούμε σήμερα;»