16. Verkleinen voetafdruk met Groene Netten;
Energiebesparing
Groningen, april 2017
In het verleden was welvaart synoniem met “De schoorsteen moet roken”
17. ▪ Onderdeel van welvaart is het kunnen beschikken over infrastructuur
voor veiligheid, transport, communicatie en energie
▪ Netwerken brengen vraag en aanbod bij elkaar
Toewerken naar welvaart zonder emissie
Groningen, april 2017
18. Maken van de transitie
▪ Op welke wijze kunnen infra beheerders samenwerken om de transitie te
maken?
▪ Samenwerkende netbeheerders bij energiebesparing
▪ Optimaliseren inzet van de middelen
▪ Leren van elkaars successen
▪ Iedere netbeheerder zoekt tevens oplossingen in eigen
aandachtsgebied
Groningen, april 2017
19. Samenwerking
▪ Optimaliseren
▪ Werken aan een proefproject van Gasunie samen met regionale
netbeheerder om gas minder warm af te leveren na drukreductie
▪ Energie efficiënte invoeding van Groen Gas
▪ Leren van elkaar
▪ Elkaar uitdagen bij de criteria van een besparingsproject
▪ Deelgenoot maken van succesvolle aanpak
Groningen, april 2017
20. Uitdagingen in eigen vakgebied
▪ Vind oplossingen in de keten, zelfs als ze niet bijdragen aan je eigen
bedrijfsresultaat
▪ Eigen werknemers energiebewuster maken
▪ Buurkracht; GroningenWoontSlim
▪ Energiebesparing in gebouwde omgeving
▪ Gasunie heeft 35 jaar geleden de Hoog Rendement CV ketel ontwikkeld
▪ Hybride Warmtepomp
Biedt nieuwe mogelijkheden op energiebesparing en intensiveert samenwerking tussen
de netbeheerders
Groningen, april 2017
23. Sharing Assets
en andere mogelijkheden om assets te delen
Marga Blom
6 april 2017
Pilot KPN en Assets
24. Sharing Assets
Assets KPN
• KPN heeft noodstroomaggregaten maar
accu’s op ale locaties
• Capaciteit 2-5 uur (2 uur zelf nodig) bij
stroomuitval
• Overschot doordat eigen energieverbruik
daalt
-60% in 2030 tov 2010
Dutch Power meeting 6 april 2017SHARING ASSETS24
Hergebruik Accu’s op KPN locaties (ca. 1400)
Pilot met Tennet
• Accu’s inzetten voor primaire reserv
• Capaciteit
• 6,4 MW symmetrisch
• 13,5 MW asymmetrisch
• Deels “oude” accu’s
• Voldoende ruimte
• In centrum steden / wijken
Nog in onderzoek:
• Aansturing via rectifiers
• Meten en rapporteren
• Symmetrisch of asymmetrisch
Alternatieven
• Sharing ruimte met DSO’s?
G
~
=
load A
load B
accu’s
25. Workshop Sharing Assets
Onze klanten hebben in 2016 dankzij het gebruik van deze diensten met elkaar meer
dan 60 miljoen euro bespaard en 1,8 PJ
CLASSIFICATIETITEL VAN DE PRESENTATIE25
Kosten / energie besparen met ICT
Besparingsmogelijkheden:
• Minder apparatuur en meer flexibiliteit door cloud-
oplossingen
• Minder reizen door beter plannen en monitoring op
afstand
• Beter samenwerken door nieuwe technologie
• Niet alleen technische probleem / oplossing, maar
vooral ook manegerial
28. SF6 – wat is het en wat doet het?
• SF6 is een van de broeikasgassen die, naast CO2 als belangrijkste
broeikasgas, mede verantwoordelijk wordt beschouwd voor de
versterking van het broeikaseffect.
• Een kilogram SF6 heeft 23.900 keer meer impact dan een
kilogram CO2.
• Het gas wordt al tientallen jaren gebruikt als isolatie- en
blusmedium in schakelinstallaties en maakt compactere
schakelinstallaties mogelijk, wat met name in bebouwde
omgeving vaak noodzakelijk is.
28
De feiten
29. SF6 – de uitdagingen
29
Technisch Procesmatig Financieel …..
33. 33
Some 45 GWh energy storage is required to facilitate
the energy transition
Source: Goldman Sachs, The Power Shift, European utilities to rediscover growth on path to Low Carbon Economy, September 2016
2016-2025 incremental capex needs of European utilities
€ bln, power distribution capex to implement energy transition
18
7
87
62
Network
digitalisation
Energy
storage
E-mobility Total
Network
digitisation
• Upgrading transformer substations
‒ Absorb the output generated by RES
‒ Self-adjust the frequency of the grid
‒ Fit sensors and communication devices,
ultimately leading to pre-emptive
maintenance
• Developing and installing software to
manage the grid and run the analytics
needed to self-adjust and self-heal the grid
• Installing smart meters
Energy
storage
• Implementing storage of some 45 GWh to
back up renewables, allow for daily arbitrage
and lower overall costs, and grant system
stability
E-mobility
• Charging infrastructure required to ensure
the incipient electrification of passenger cars
34. 34
Energy storage as linking pin in our energy system
Transformer
substations
EV charging
Renewable generation
(Local) electricity
grids
Grid automation
Text
Text Text
Energy
Storage
35. 35
Key applications of energy storage
Load balancing
• As a result of the growing demand of electricity in combination with local intermittent renewable
power generation, the grid has to facilitate increasingly fluctuating patterns
• Energy storage can stabilize the grid and limits investments in grids and grid connections, for
example in combination with EV charging plazas or fast charging stations
Energy trading
• Energy storage allows for trading on energy markets such as imbalance settlement and frequency
control
• These trading options allow for significant improvements in return on investment from sustainable
energy sources
Off-grid
• Energy storage enables autonomous electricity grids in combination with solar or wind energy. As
such TheBattery provides an alternative for new grid connections or oil-fueled generators
• It delivers a reliable supply of electricity for production processes in parts of the world without
(stable) electricity grids, and offers solutions for temporary sites such as festivals
41. Vraag infrabeheerders = aanbod infrabeheerders
Verkenning: 15-25 PJ
wind
zon op water
zon op land
42. What would Lely do?
Een stoer plan: Petaplan
Grootschalige opwek areaal RWS en Prorail,
samen met Alliander, Stedin, Enexis
Opwekpotentie (conservatief): 15-25PJ
zelfde ordegrootte als het energieverbruik van de partners
Opgave voor Nederland: dit x100
54. 54
Het is onze gezamenlijke ambitie om het inzicht in de
keten van onze producten en diensten te vergroten.
Als eerste richten we ons op inzicht in de gebruikte
grondstoffen, omdat daar impact zit, het tastbaar is
en het de meeste potentie heeft voor
duurzaamheidsverbeteringen.
Uiterlijk in 2020 zullen alle partners informatie over
grondstoffen op een uniforme manier bij
hun relevante leveranciers uitvragen.
Graag werken we samen met leveranciers aan het
bereiken van deze ambitie, wat alleen lukt als alle
ketenpartners meewerken.
TRANSPARANTIE
AMBITIE
N.B. Definities zullen zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande definities uit
het Global Reporting Initiative en NEN-normen
55. 55
Het grondstofpaspoort van AVK/Alliander
blijkt uit de vergelijking van MVO Nederland
in opdracht van Groene Netten daarbij op dit
moment het meest geschikt. Hierom nemen
we dit ontwerp als startpunt.
De komende jaren zal dit concept door
praktijktoetsen en in samenwerking door
ontwikkeld worden naar een uniforme
manier om de belangrijke data over
producten op te halen.
TRANSPARANTIE
GRONDSTOFPASPOORT
N.B. Het is onze wens om de data-verzameling te vereenvoudigen, en
uitdrukkelijk niet om een nieuwe certificering op te zetten. Opgehaalde
informatie kan gebruikt worden voor verdere analyse, bijvoorbeeld in
DuboCalc.
56. 56
TRANSPARANTIE
2017
In 2017 kunnen de volgende tests verwacht worden:
- Enexis, Stedin en Alliander testen het format bij de
gezamenlijke aanbesteding van
distributietransformatoren
- Gasunie test het format bij de aanbesteding van
kunststof palen
- Stedin zal het format inzetten bij de aanbesteding van
kabels
- Tennet test bij een aanbesteding over wind op zee
- Transparantie wordt door Stedin opgenomen in het
inkoopbeleid
- Enexis zal het format inzetten als
uitvoeringsvoorwaarde bij die aanbestedingen
waarbinnen dat past
62. ▪ Enexis & Liander besteden aandacht aan het icoonproject circulaire kabel:
▪ Enexis heeft de circulaire kabel voor het eerst meegenomen in de Europese aanbesteding
▪ Samenwerking Enexis/Liander en kabelfabrikanten binnen RACE programma: Realisatie van
Acceleratie naar een Circulaire Economie
▪ Er lopen op dit moment meerdere pilots/onderzoeken, zoals:
▪ Prysmian P-laser. De P-Laser kabel wordt vervaardigd met thermoplastische materialen en
uit elke kilometer kabel kan 500kg plastic worden teruggewonnen
▪ MS kabel: mogelijkheid om een kabel met groter aandeel recyclaat te produceren
▪ Meetlat: ontwikkeling meetlat duurzame asset/kabel: methodiek waarmee de duurzaamheid
van kabel ontwerpen objectief berekend kan worden. Effect van individuele maatregelen
worden bepaald en voorstellen van leveranciers kunnen onderling vergeleken en gescoord
worden
▪ Afgelopen jaar is er dus gewerkt aan 1) minder materiaal 2) recyclebaar materiaal
3) gebruik van recyclaat en 4) minder uitputting grondstoffen
63. ▪ In november 2016 is n.a.v. een workshop op de nationale Kabeldag gebleken dat
……..circulariteit lastig is te definiëren & wanneer is circulair circulair genoeg?
…….. Recyclebaar of Gerecycled?
…………………is er wel genoeg afval beschikbaar die ook van voldoende kwaliteit is?
▪ Dit jaar en komend jaar gaan we (o.a.) analyseren en onderzoeken:
▪ Ook Liander gaat de circulaire kabel integreren binnen MS/LS Europese aanbesteding
▪ Kalibratie meetlat
▪ Starten technisch onderzoek naar pilot op laagspanning met recyclebaar materiaal
▪ Starten analyse hoe we aan voldoende (kwalitatief goed) afval komen om recyclaat te gebruiken in kabels
64. Is er voldoende (en kwalitatief) afval
beschikbaar t.b.v. recyclaat in kabels?