Τα αντικείμενα μπορεί να φορτιστούν θετικά ή αρνητικά, συνήθως λόγω τριβής.
Αυτό ονομάζεται στατικός ηλεκτρισμός.
Τα όμοια φορτισμένα σώματα απωθούνται και τα αντίθετα φορτισμένα σώματα έλκονται.
Κάθε μπαταρία έχει δύο πόλους, έναν θετικό και έναν αρνητικό. Για να ανάψει το λαμπάκι
πρέπει η μία επαφή του να συνδέεται με τον έναν πόλο της μπαταρίας και η άλλη με τον άλλον
πόλο της μπαταρίας.
Για να έχουμε ηλεκτρικό ρεύμα, δηλαδή ροή ελεύθερων ηλεκτρονίων προς μια κατεύθυνση,
πρέπει να υπάρχει κλειστό ηλεκτρικό κύκλωμα, που να περιλαμβάνει ηλεκτρική πηγή και
ηλεκτρική συσκευή.
Υπάρχουν υλικά που αφήνουν το ρεύμα να περνά από μέσα τους και λέγονται αγωγοί.
Υπάρχουν επίσης υλικά που δεν αφήνουν το ρεύμα να περνά από μέσα τους και λέγονται
μονωτές. Και τα δύο είδη υλικών μας είναι χρήσιμα.
Ο διακόπτης είναι και αυτός απαραίτητο στοιχείο κάθε ηλεκτρικού κυκλώματος. Με τον διακόπτη
μπορούμε εύκολα να ανοίγουμε και να κλείνουμε το ηλεκτρικό κύκλωμα, να διακόπτουμε
δηλαδή για όσο διάστημα επιθυμούμε τη ροή του ηλεκτρικού ρεύματος.
Ηλεκτρικό ρεύμα είναι η ροή των ελεύθερων ηλεκτρονίων προς μια κατεύθυνση.
Υπάρχουν δύο τρόποι να συνδεθούν οι ηλεκτρικές συσκευές στο κύκλωμα.
Σύνδεση σε σειρά: η ροή του ρεύματος διακόπτεται, όταν αποσυνδέεται μία ηλεκτρική συσκευή.
Παράλληλη σύνδεση: το ρεύμα ρέει σε όλους τους κλάδους του κυκλώματος και όταν αποσυν-
δέουμε μία ηλεκτρική συσκευή οι υπόλοιπες συνεχίζουννα λειτουργούν. Αυτό συμβαίνει γιατί η
κάθε ηλεκτρική συσκευή είναι απευθείας συνδεδεμένη με την ηλεκτρική πηγή.
Στα σπίτια μας έχουμε κυκλώματα με παράλληλη σύνδεση.

ΦΕ9: ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ - ΜΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΥΠΟΘΕΣΗ
Εσείς τι πιστεύετε; Είναι στα αλήθεια το ρεύμα επικίνδυνη υπόθεση;
Γιατί είναι το ηλεκτρικό ρεύμα τόσο επικίνδυνο;

Ξέρετε ότι το ηλεκτρικό ρεύμα στα κυκλώματα που συνδέονται στο δίκτυο
της ΔΕΗ είναι πολύ επικίνδυνο. Με ασφάλεια μπορείτε να πειραματίζεστε
μόνο με μπαταρίες.
Γνωρίζετε ποιους κινδύνους εγκυμονεί η χρήση ηλεκτρικών συσκευών;
Στα παρακάτω σκίτσα εικονίζονται κάποιες επικίνδυνες ενέργειες.
Σημειώστε με λίγα λόγια τον κίνδυνο που κρύβεται πίσω από κάθε ενέργεια.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Δεν πρέπει να πιάνουμε τα καλώδια και τα φις με βρεγμένα χέρια.
Και το νερό και το σώμα μας είναι αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος.
Κινδυνεύουμε πολύ.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε ηλεκτρικές συσκευές μέσα στο μπάνιο.
Και το νερό και οι υδρατμοί και το σώμα μας είναι αγωγοί του ηλεκτρικού
ρεύματος. Κινδυνεύουμε πολύ.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Πρέπει να ελέγχουμε τα φις. Αν είναι σπασμένα, δεν πρέπει σε καμία
περίπτωση να τα πιάνουμε, γιατί δεν υπάρχει πλέον μονωτής να μας
προστατεύει από το ρεύμα.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε ηλεκτρικές συσκευές με φθαρμένα
καλώδια, γιατί δεν υπάρχει πλέον μονωτής να μας προστατεύει
από το ρεύμα.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Δεν ανοίγουμε ποτέ τις ηλεκτρικές συσκευές ή τα παιχνίδια που λειτουργούν
με ρεύμα και ειδικά όταν είναι συνδεδεμένα στην πρίζα. Ό,τι υπάρχει μέσα
στη συσκευή είναι αγωγός. Επίσης, αφού δεν έχουμε γνώσεις θα κάνουμε
ζημιές που μπορεί να αποβούν μοιραίες.

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;

Ποιος είναι ο κίνδυνος εδώ; Γιατί κινδυνεύει το άτομο αυτό;
Δεν πετάμε ΠΟΤΕ χαρταετούς κοντά στα καλώδια του δικτύου της ΔΕΗ.
Το ρεύμα μπορεί να ρέει μέσα από έναν βρεγμένο σπάγκο. Λόγω της
υγρασίας της ατμόσφαιρας, ακόμα κι αν ο σπάγκος μας φαίνεται στεγνός,
υπάρχει κίνδυνος ηλεκτροπληξίας.
Τι μπορούμε να συμπεράνουμε;

Δεν πιάνουμε καλώδια ή φις με βρεγμένα χέρια, ούτε όταν
αυτά είναι σε κακή κατάσταση ή φθαρμένα. Δε χρησιμοποιούμε
ηλεκτρικές συσκευές στο μπάνιο και δεν τις ανοίγουμε για
κανένα λόγο. Δεν πετάμε χαρταετούς κοντά στα καλώδια της ΔΕΗ.
Υπάρχει κίνδυνος ηλεκτροπληξίας.

Παράτολμα πειράματα
Στο πέρασμα από τον 17ο αιώνα στον 18ο εκτελούνταν έρευνες από τους
επιστήμονες γύρω από τον ηλεκτρισμό. Οι επιστήμονες έκαναν υποθέσεις ότι
οι μικροί σπινθήρες που παρατηρούσαν στα πειράματα και οι κεραυνοί
οφείλονται στο ίδιο φαινόμενο, στον ηλεκτρισμό. Για να το αποδείξει αυτό ο
Benjamin Franklin, επιδίωξε να πέσει ένας
κεραυνός πάνω σε έναν χαρταετό.
Στις 15 Ιουνίου του 1752, μία μέρα με
καταιγίδα, άφησε μαζί με τον γιο του
ένα χαρταετό να σηκωθεί.
Ήταν επικίνδυνο αυτό που έκανε;
Γιατί;

Στο πείραμα αυτό ο Φραγκλίνος έδεσε ένα κλειδί στο μεταξένιο νήμα του
χαρταετού, τον οποίο πέταξε στη διάρκεια μιας καταιγίδας. Σύντομα διαπί-
στωσε ότι το μεταλλικό κλειδί είχε φορτιστεί ηλεκτρικά, μια και όταν πλησίασε
σε αυτό το χέρι του, δημιουργήθηκαν σπινθήρες και ένιωσε ένα σοκ.
Γιατί; Τι συνέβη;

Ο ηλεκτρισμός πέρασε από τα
σύννεφα στο κλειδί μέσω του
νήματος. Ο Φραγκλίνος
αισθάνθηκε μόνο ένα δυνατό
χτύπημα.
Ένας άλλος επιστήμονας
που έκανε το ίδιο πείραμα,
έχασε τη ζωή του.
Δεν ήταν τυχερός;
Τι απέδειξε με το πείραμα αυτό
ο Φραγκλίνος;

Ο ηλεκτρισμός πέρασε από τα σύννεφα στο κλειδί μέσω του νήματος. Έτσι
ο Φραγκλίνος απέδειξε ότι ο κεραυνός είναι μια ηλεκτρική εκκένωση μεταξύ
του σύννεφου και του εδάφους.

Φθαρμένα καλώδια και συσκευές και η αλόγιστη χρήση τους μπορεί να
προκαλέσουν βραχυκύκλωμα. Τι είναι;
Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια ακολουθούν κάθε φορά την ευκολότερη πορεία,
την πορεία δηλαδή με τη μικρότερη αντίσταση. Βραχυκύκλωμα λέμε
μια πορεία των ηλεκτρονίων προς μια άλλη εύκολη διαδρομή, πορεία δηλαδη
που εμείς δεν επιθυμούμε. Τότε το κύκλωμα υπερθερμαίνεται με συνέπεια
να καούν τα καλώδια ή να καταστραφεί η πηγή ή να προκληθεί πυρκαγιά.
ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΤΟ ΡΕΥΜΑ;;;;

Βραχυκύκλωμα μπορεί να συμβεί όταν ξαφνικά διακόπτεται η τροφοδοσία των
καλωδίων με ρεύμα. Όταν οι ηλεκτρικές γραμμές είναι παλιές και υπερφορ-
τωθούν, όταν ανάψουμε κάποια συγκεκριμένη συσκευή που μπορεί να είναι
ελαττωματική, όταν φθείρεται η μόνωση των καλωδίων σταδιακά λόγω παλαι-
ότητας. Ενδέχεται τότε να δημιουργηθούν ρωγμές με αποτέλεσμα να εισέρ-
χεται στο καλώδιο υγρασία ή σκόνη. Τι θα γίνει αν συμβεί βραχυκύκλωμα
στο σπίτι;

Αρχικά όταν γίνει βραχυκύκλωμα θα
πέσει το ρεύμα, άρα θα πέσει και ο
κεντρικός διακόπτης στον ηλεκτρικό
πίνακα. Πριν τον ανεβάσει (κάποιος
ενήλικας), πρέπει να κατεβάσει και
όλους τους υπόλοιπους. Ύστερα
ανεβάζει τον κεντρικό διακόπτη και
αρχίζει και αρχίζει να ανεβάζει έναν
έναν και όλους τους υπόλοιπους.
Όποιος από αυτούς τους μικροδια-
κόπτες ξαναπέσει σημαίνει ότι το
βραχυκύκλωμα προέρχεται από το
κύκλωμα που ελέγχει αυτός ο δια-
κόπτης. Στη συνέχεια αποσυνδέετε
οποιαδήποτε συσκευή ελέγχεται
από αυτόν τον διακόπτη και καλείτε
τον ηλεκτρολόγο.
Μπορούμε να προστατευτούμε
από τα βραχυκυκλώματα;

Από τα βραχυκυκλώματα μάς προστατεύουν οι ασφάλειες που διακόπτουν το
κύκλωμα και εμποδίζουν τη ροή των ελεύθερων ηλεκτρονίων, όταν η ένταση
του ηλεκτρικού ρεύματος γίνει πολύ μεγάλη. Με απλά λόγια, η ασφάλεια είναι
ένας αυτόματος διακόπτης που προστατεύει το κύκλωμα.

Υπάρχουν δύο ειδών ασφάλειες: οι τηκόμενες, που συνήθως βιδώνονται σε
μία βάση πορσελάνης και οι αυτόματες.
Οι τηκόμενες ασφάλειες έχουν στο εσωτερικό τους ένα λεπτό συρματάκι, από
το οποίο περνά το ρεύμα του κυκλώματος. Όταν η ένταση του ρεύματος
υπερβεί μια συγκεκριμένη τιμή, το συρματάκι αυτό λιώνει διακόπτοντας
το κύκλωμα.

Οι αυτόματες ασφάλειες αποτελούνται από δύο λεπτές μεταλλικές πλάκες
κολλημένες μεταξύ τους. Όταν το κύκλωμα θερμανθεί πάνω από ένα ασφαλές
όριο, τότε οι πλάκες αυτές λυγίζουν ανοίγοντας το κύκλωμα και διακόπτοντας
έτσι τη ροή του ρεύματος. Το μικρό αυτό εξάρτημα του ηλεκτρικού κυκλώματος
πήρε την ονομασία του από τη λειτουργία που έχει. Προσφέρει «ασφάλεια»
από το βραχυκύκλωμα και την υπερφόρτωση. Ασφάλεια προσφέρει και το ρελέ.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε
το βραχυκύκλωμα στο σπίτι;

Φροντίζουμε να αλλάζουμε τις παλιές καλωδιώσεις.
Να μην καρφώνουμε σε σημεία του τοίχου που από
πίσω κρύβονται οι καλωδιώσεις. Ένας τρόπος για να
γνωρίζετε που είναι τα καλώδια είναι στις νοητές
ευθείες που σχηματίζονται κατά μήκος και ύψος
από τις πρίζες.
Και φυσικά προσέχουμε και
όλα τα υπόλοιπα που είπαμε:
Δεν χρησιμοποιούμε
φθαρμένες ηλεκτρικές
συσκευές και κωλώδια, δεν
τις ανοίγουμε, δεν τις
φέρνουμε σε επαφή με νερό κλπ.
Αν παρόλη την προσοχή που δίνει κάποιος, κάνει κάποια ανοησία
και πάθει ηλεκτροπληξία, τι θα του συμβεί;
Και εμείς που τον βλέπουμε τι πρέπει να κάνουμε;

Ηλεκτρικό ρεύμα, μια επικίνδυνη υπόθεση
Το ανθρώπινο σώμα είναι αγωγός του ηλεκτρικού ρεύματος. Αν ρεύμα
μεγάλης έντασης περάσει μέσα από το σώμα μας, ο κίνδυνος μόνιμης βλάβης
είναι ιδιαίτερα μεγάλος. Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια, καθώς κινούνται ομαδικά
προς μια κατεύθυνση, δημιουργούν το ηλεκτρικό ρεύμα, ακολουθούν κάθε
φορά την ευκολότερη πορεία προς τη γη, την πορεία δηλαδή με τη μικρότερη
αντίσταση.

Το σώμα μας έχει μικρή αντίσταση σε σχέση με αυτή των συνηθισμένων
κυκλωμάτων, είναι δηλαδή η ευκολότερη πορεία για τα ηλεκτρόνια, γι' αυτό
πρέπει με κάθε τρόπο να αποφεύγουμε να αποτελεί το σώμα μας
μέρος ενός ηλεκτρικού κυκλώματος. Πρέπει λοιπόν να ακολουθούμε όλες τις
οδηγίες προφύλαξης που αναγράφονται στις ηλεκτρικές συσκευές.

Ηλεκτροπληξία και πρώτες βοήθειες
Αν ακουμπήσουμε ένα καλώδιο στο οποίο έχει φθαρεί ο μονωτής, το σώμα
μας γίνεται μέρος του κυκλώματος. Αν το ρεύμα που περάσει στο σώμα μας
είναι ισχυρό, ο μυς της καρδιάς δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Το
φαινόμενο ονομάζεται ηλεκτροπληξία και μπορεί να έχει ως συνέπεια την
αναισθησία ή πιο πιθανόν ακόμη και τη διακοπή της λειτουργίας της καρδιάς.

Σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας τον άνθρωπο που
δεν πλησιάζουμε ποτέ
διαρρέεται από ρεύμα.
Κατεβάζουμε τον γενικό διακόπτη. Αν δεν ξέρουμε πού είναι απομακρύνουμε
τον άνθρωπο που έχει γίνει μέρος του κυκλώματος ως εξής: Παίρνουμε ένα
μονωτικό αντικείμενο (ξηρό ξύλο (χωρίς υγρασία), πλαστικό, ειδικά γάντια)
και σπρώχνουμε το θύμα μακριά από την πηγή του ηλεκτρισμού.
ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν πιάνουμε ποτέ το θύμα με γυμνά χέρια. Τέλος καλούμε άμεσα
το ασθενοφόρο.

ΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΣΚΕΨΗ
Πώς ακριβώς μπορεί να γίνει το σώμα μας μέρος του κυκλώματος;
Και γιατί τα πουλιά που κάθονται στα σύρματα της ΔΕΗ
δεν παθαίνουν ηλεκτροπληξία;

Κεραυνός: ένα επικίνδυνο
φαινόμενο
Δεν κινδυνεύουμε μόνο από το
ηλεκτρικό ρεύμα που ρέει στα
κυκλώματα του σπιτιού μας. Κίν-
δυνος υπάρχει και από τα ηλεκτρικά
φαινόμενα στη φύση. Ένα από τα
πιο εντυπωσιακά αλλά και επικίν-
δυνα φαινόμενα είναι και ο κεραυ-
νός. Για να προστατευτείς από τον
κεραυνό, πρέπει να θυμάσαι τα
εξής: Η καλύτερη προστασία είναι
να βρίσκεσαι μέσα στο σπίτι κατά
τη διάρκεια της καταιγίδας, στην
περίπτωση αυτή όμως μακριά
από το τηλέφωνο!

Περίπου το 1% των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους από χτύπημα
κεραυνού μιλούσαν εκείνη τη στιγμή στο τηλέφωνο. Αν βρίσκεσαι έξω, να
μείνεις μέσα στο αυτοκίνητο με τα παράθυρα κλειστά. Ποτέ μην αναζητήσεις
προστασία κάτω από το μοναδικό δέντρο της περιοχής, όπου βρίσκεσαι.
Επίσης, πρέπει να μείνεις μακριά από αγωγούς, όπως οι συρμάτινοι φράκτες,
οι μεταλλικοί σωλήνες ή ακόμη και τα μεταλλικά ποδήλατα.

1. Στην εικόνα βλέπεις ένα κλειστό ηλεκτρικό κύκλωμα. Μπορείς να σημει-
ώσεις όλους τους αγωγούς στο κύκλωμα αυτό;

2. Ποια από τα εργαλεία στην εικόνα είναι κατάλληλα για ηλεκτρολογικές
εργασίες; Μπορείς να εξηγήσεις την απάντησή σου;

3. Όταν στο σπίτι υπάρχουν μικρά παιδιά, στις πρίζες πρέπει να
τοποθετούνται ειδικά προστατευτικά καλύμματα. Γιατί νομίζεις ότι είναι
απαραίτητο αυτό;

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ
Το ανθρώπινο σώμα είναι αγωγός.
Πρέπει να θυμόμαστε ΠΑΝΤΑ ότι
κινδυνεύουμε να σκοτωθούμε από το ηλεκτρικό ρεύμα.

Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ