1. Pierwsza pomoc
przedlekarska

2. Podstawowe definicje

Czynności życiowe – to czynności organizmu
decydujące o jego przeżyciu. Zaliczamy do nich:
1. Czynność oddechowa – pobieranie tlenu z powietrza
2.
3.
atmosferycznego i wydalanie dwutlenku węgla,
Czynność serca i krążenia krwi – transport tlenu i
substancji odżywczych do poszczególnych komórek
oraz wydalanie resztek przemiany materii,
Regulacja składu płynów ustrojowych (wody i
zawartych w niej elektrolitów) – zachowanie
homeostazy.

3. Definicja nagłego
przypadku (Ahnefelda)
 Doraźnej
pomocy wymaga pacjent, u
którego w wyniku urazu (zranienia) lub
groźnego dla życia ostrego zachorowania
dochodzi do zaburzenia ważnych życiowo
czynności, to jest oddychania, akcji serca i
krążenia. To samo dotyczy sytuacji, gdy
stan pacjenta budzi obawę wystąpienia
wspomnianych zaburzeń lub obserwujemy
ich początek

4. Nagły przypadek

Nagłe przypadki są wynikiem:
1. Ciężkich uszkodzeń ciała występujących na
2.
3.
skutek wszelkiego rodzaju nieszczęśliwych
wypadków,
Groźnych dla życia ostro występujących
schorzeń,
Zatruć.

5. Nagła sytuacja
 to
ostry stan chorobowy, któremu
towarzyszą ciężkie zaburzenia czynności
ustrojowych nie stanowiące jednak
zagrożenia czynności życiowych.
 Odróżnienie nagłego przypadku od nagłej
sytuacji jest trudne nawet dla osób
doświadczonych.

6. Łańcuch ratunkowy
 Zgodnie
z wzorem opracowanym przez
Czerwony Krzyż przebieg udzielania
pomocy w nagłych przypadkach lub
sytuacjach można przedstawić w postaci
łańcucha.
czynności wezwanie pierwsza
doraźne pomocy pomoc
transport
pomoc
lekarska

7. Na czynności doraźne
ratujące życie
 Ewakuacja
ofiary z miejsca zagrożenia,
 Resuscytacja, reanimacja,
 Opanowanie groźnego krwawienia,
 Ułożenie na boku,
 Walka ze wstrząsem,
 Zabezpieczenie miejsca wypadku.

8. Ewakuacja ofiary
W
wypadku komunikacyjnym natychmiast
zabezpieczyć miejsce zdarzenia trójkątem
ostrzegawczym (bez takiego ostrzeżenia
zagrożenie może się rozszerzać).
 W wypadku innego rodzaju usunąć
przeszkody utrudniające lub
uniemożliwiające czynności ratownicze.

9. Ewakuacja ofiary
 Jeśli
to możliwe, poszkodowanego należy
jak najdelikatniej wydobyć, by ułatwić
dalsze czynności ratownicze.
 Służy temu np. chwyt Rautka

10. Wezwanie pomocy
już w trakcie czynności doraźnych należy wezwać
pomoc. Pamiętać należy, iż wzywanie pomocy nie
może przerywać czynności ratowniczych. Dlatego
też konieczna jest współpraca innych osób.
 W sytuacji, w której brak jest chętnych do pomocy
należy powierzyć to zadanie konkretnej osobie,
błędem jest zdanie: „niech ktoś wezwie karetkę” –
w takiej sytuacji najczęściej nikt z gapiów nie
poczuje się zobligowany do wezwania pomocy.


11. Wezwanie pomocy

Wezwanie musi zawierać następujące informacje:






Gdzie się to stało?
Co się wydarzyło?
Ile jest ofiar?
Jakie są uszkodzenia ciała?
Kto wzywa pomocy?
W sytuacjach, w których z powodu lokalizacji
karetka może mieć problemy z odnalezieniem
miejsca zdarzenia, ważne jest, by ktoś czekał na
pogotowie w miejscu, do którego łatwo trafić.

12. Pierwsza pomoc
w
oczekiwaniu na przybycie karetki należy
kontynuować czynności ratujące życie, ale
również czas ten można wykorzystać na
zabiegi zmniejszające ból, minimalizujące
ryzyko dalszych uszkodzeń ciała czy
późniejszych powikłań – unieruchamianie
złamań, boczne ułożenie pacjenta, nałożenie
opatrunków na rany, okrycie rannego itp.

13. Transport

jedynymi środkami komunikacji,
nadającymi się do transportu chorych w
stanach zagrożenia życia, jak również
ciężko rannych, są karetki pogotowia
ratunkowego. Należy unikać
transportowania poszkodowanych innymi
środkami transportu, nawet jeśli wiązałoby
się to z wydłużeniem czasu dotarcia do
szpitala.

14. Obowiązek udzielania
pomocy

prawny obowiązek udzielenia pomocy jest
określony artykułem 162 Kodeksu Karnego
(Ustawa z dnia 6.07.1997)

§ 1.
Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu
grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty
życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego
rozstroju zdrowia nie udziela pomocy, mogąc jej
udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego
uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia
wolności do lat 3.

15. Obowiązek udzielania
pomocy

§ 2.
Nie podlega karze, kto nie udziela
pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w
których jest możliwa natychmiastowa pomoc ze
strony instytucji lub osoby bardziej do tego
powołanej.

16. Reanimacja, ożywianie,
resuscytacja
 zabiegi
mające na celu przywrócenie
do życia osób znajdujących się w stanie
śmierci klinicznej.

17. Reanimacja a resuscytacja
Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych
oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i
czynności układu nerwowego, choremu wraca
świadomość, to jest to stan reanimacji.
 Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie
podstawowych funkcji życiowych bez powrotu
świadomości, to jest to stan resuscytacji.
Występuje on wtedy, gdy czynności
ratownicze zostały podjęte po upływie
dłuższego okresu czasu od momentu
zaniknięcia objawów życia.


18. Alfabet reanimacji
A
– airway – czyli udrożnienie dróg
oddechowych
 B – breath – oddech (wspomaganie
oddechu)
 C – circulation – krążenie (masaż serca)
 D – drugs – leki
 E – electrostimulation – stymulacja
elektryczna

19. Gdzie szukamy tętna?
 Tętnice
szyjne wewnętrzne (2-3 cm bocznie
od chrząstki tarczowatej)
 Tętnice promieniowe (wewnętrzne powierzchnie nadgarstków po stronie kciuka)
 Tętnice udowe (1/3 wewnętrzna pachwin)
 Tętnice pachowe (u małych dzieci)??

20. Sposoby kontroli oddechu
 Wzrokowe
(obserwacja ruchów klatki
piersiowej)
 Słuchowe (nasłuchiwanie szmerów
oddechowych)
 Palpacyjne (wyczuwanie ruchów
oddechowych)

21. Cechy osoby nieprzytomnej
 Brak
reakcji na bodźce słowne
 Brak reakcji na bodźce bólowe
 Z reguły ciało wiotkie

22. Objawy nagłego zatrzymania
krążenia
 Pewne



Brak tętna na dużych tętnicach
Brak oddechu
Osoba nieprzytomna
 Dodatkowe


Sinica powłok
Szerokie, sztywne źrenice

23. Postępowanie resuscytacyjne
(wg Safara)
I okres – natychmiast podejmowane
podstawowe czynności
resuscytacyjne
 II okres – rozszerzone czynności
resuscytacyjne (z wykorzystaniem
środków pomocniczych – intubacja,
leki, defibrylacja)
 III okres – intensywne leczenie
po resuscytacji

Pierwsza
pomoc
przedlekarska
Kwalifikowana
opieka
medyczna

24. Objawy zatrzymania
krążenia
brak tętna - badamy na tętnicach szyjnych
wspólnych lub promieniowych;
 brak oddychania - zatrzymanie krążenia może
nastąpić równocześnie z zatrzymaniem wentylacji
lub wkrótce potem; nie występuje zjawisko
odwrotne - zatrzymanie krążenia nie poprzedza
nigdy zatrzymania oddychania;
 brak odruchów (rozszerzenie i sztywność źrenic) rozszerzenie źrenic następuje 1- 1,5 min po ustaniu
krążenia mózgowego;


25. Objawy zatrzymania
krążenia
wiotkość pacjenta - zatrzymanie krążenia powoduje
przerwanie ukrwienia ośrodkowego układu nerwowego,
a to z kolei jest przyczyną zniesienia napięcia wszystkich mięśni prążkowanych; całkowicie zwiotczenie (w
tym także mięśni żuchwy - co jest szczególnie ważne
dla podjęcia sztucznej wentylacji) jest nieodłączną
cechą zatrzymania krążenia; utrzymanie napięcia
mięśni dowodzi istniejącej czynności serca;
 bladość lub sinica - bladość powłok miewa charakter
odruchowy i nie może służyć za podstawę do wnioskowania o stanie krążenia; sinica jest wyrazem obecności
w tkankach krwi o niedostatecznym wysyceniu tlenem.


26. Podjęcie próby resuscytacji
jest celowe, gdy:

zatrzymanie serca nastąpiło nagle na skutek
gwałtownych bodźców uszkadzających, jak np.:




rażenie prądem,
zatkanie dróg oddechowych,
zawał mięśnia sercowego
zatrzymanie serca jest skutkiem gwałtownych
zaburzeń ustrojowych, dających się odwrócić lub
usunąć, jak np.:


bardzo obfity krwotok,
nadmierne podrażnienie układu przywspółczulnego

27. Z reguły skazane na
niepowodzenie są sytuacje,
gdy:

zatrzymanie serca jest wynikiem od dawna
toczącego się w ustroju procesu chorobowego, np.:





nie istnieje szansa wyrównania zaburzeń, które
doprowadziły do zatrzymania serca, np.:


niewydolności krążenia,
zapalenia płuc,
ciężkiej miażdżycy,
choroby nowotworowej.
nieopanowane krwawienie z wielkiego naczynia
(przerwanie aorty, pęknięcie serca)
nie podejmuje się jednocześnie wentylacji płuc.

28. Ocena stanu poszkodowanego
i pierwsza pomoc
Poszkodowany
przytomny
tak
Obserwacja
nie
Poszkodowany
oddycha
tak
Pozycja boczna
bezpieczna
nie
Czy zachowane
krążenie
nie
Masaż serca,
sztuczny oddech
tak
Udrożnienie dróg oddechowych, sztuczny oddech

29. Udrożnienie dróg
oddechowych

Aby nasze czynności były efektywne
powinniśmy zapobiec niedrożności górnych
dróg oddechowych do której najczęściej
dochodzi w wyniku zapadania się języka
blokującego wejście do krtani. Aby to zrobić
należy:


skontrolować jamę ustną usuwając z niej resztki
pokarmu, protezy zębowe czy też muł ofiarom
utonięć
położyć chorego na wznak a następnie trzymając
jedną dłoń na czole ofiary odchylić głowę do tyłu
oraz jednocześnie dwoma palcami drugiej ręki
unieść podbródek do góry

30. Udrożnienie dróg
oddechowych

przesunąć żuchwę ku przodowi tak, aby
zęby dolne znalazły się przed górnymi
 Jeśli
podejrzewamy uszkodzenie
kręgosłupa szyjnego nie powinniśmy
odginać głowy do tyłu. Możemy jednak
przesunąć żuchwę do przodu oraz
powinniśmy unieruchomić kręgosłup

31. Sztuczne oddychanie
 to
zabieg stosowany w celu przywrócenia
czynności oddechowej. Warunkiem
powodzenia zabiegu jest:



natychmiastowe rozpoczęcie zabiegu,
utrzymanie drożności dróg oddechowych,
stosowanie do momentu rozpoczęcia
samoistnego oddychania.

32. Sztuczne oddychanie

Bezprzyrządowe


metoda usta-usta (usta-usta nos)
Przyrządowe

Bez sztucznej drogi oddechowej


maseczka twarzowa, worek samorozprężalny
Ze sztuczną drogą oddechową




rurka intubacyjna
rurka tracheostomijna
(maseczka krtaniowa- u dzieci większych)
worek samorozprężalny lub respirator

33. Sztuczne oddychanie

Kolejność czynności przy metodzie „usta-usta":


ratowanego układa się na wznak z barkami uniesionymi
około 10 cm nad poziom podłoża przez podłożenie
wałka lub zwiniętego koca w celu odchylenia głowy do
tyłu;
ratownik oczyszcza jamę ustną ratowanego (muł
rzeczny w przypadku utonięć, ziemia, wydzielina, ciała
obce itp.) za pomocą palca lub gazy i podciąga do góry
żuchwę;

34. Sztuczne oddychanie

odciągając żuchwę jedną ręką i
odginając głowę ratowanego ku
tyłowi, drugą ręką położoną na
czole (kciuk i palec wskazujący
tej ręki zaciskają nozdrza)
ratownik wdmuchuje powietrze
do ust ratowanego bezpośrednio
albo przez cienki płat gazy i
czeka chwilę, aby umożliwić
ratowanemu samoistny wydech;

35. Sztuczne oddychanie

cykl ten powtarza się możliwie szybko przez
pierwszych 10 wdechów, a następnie zwalnia
się oddychanie do 12-14 oddechów na minutę;
wdmuchując powietrze do ust ratowanego,
należy kątem oka obserwować jego nadbrzusze
i klatkę piersiową; dowodem skutecznej
wentylacji jest ich rytmiczne unoszenie się oraz
słyszalny szmer wydechu następujący po
każdym wdechu.

36. Sztuczne oddychanie

37. Sztuczne oddychanie dzieci
 Częstość

oddechów:
noworodek, niemowlę:
40/min (1 wdech na 3 uciski mostka)

dziecko większe:
20-30/min

38. Sztuczne oddychanie dzieci
 Głębokość



wg oceny ruchomości klatki piersiowej
zazwyczaj ciśnienie ok. 20-30 cm H2O
noworodkowy worek Ambu:
1 palec ≈ 5 cm H2O
 Czas

wdechów:
trwania wdechu:
ok. 0,5 sek.

39. Oddech zastępczy – warunki
powodzenia
 Natychmiastowe
rozpoczęcie zabiegu
 Utrzymanie drożności dróg oddechowych
 Stosowanie do momentu rozpoczęcia
samoistnego oddychania

40. Masaż serca
 to
zabieg mający na celu przywrócenie akcji
serca.
 Ratowanego umieszcza się na twardym podłożu,
możliwie nisko (najlepiej na podłodze).
 Istotą zabiegu jest rytmiczne masowanie klatki
piersiowej między mostkiem a kręgosłupem
 Oraz jednoczesne prowadzenie wentylacji płuc
(resuscytacja krążeniowo-oddechowa – RKO)

41. Masaż serca
 Rytmiczne
uciski dolnej części mostka
w kierunku kręgosłupa – daje ok. 1040% normalnego rzutu serca
 Ilość ta zapobiega przez 1-2 h śmierci
mózgu, ale nie wystarcza, by przywrócić
świadomość

42. Masaż serca
 Klęcząc
lub stojąc
obok ofiary,
ratownik
rytmicznie i dość
silnie uciska w 1/3
mostka,

43. Masaż serca
w rytmie 60-70 (100) razy na
minutę.
 Według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji z
2000 roku nie ma już podziału na 1 i 2 ratowników.
 Według wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji z
2005 roku : 30 uciśnięć
mostka na 2 wdechy,
rozpoczyna się od uciśnięć
klatki piersiowej.


44. Warunki skutecznego masażu serca
 Twarde
podłoże
 Właściwy punkt przyłożenia rąk:

1/3 dolna mostka (2 palce powyżej końca
mostka)
 Do
klatki piersiowej przylegają tylko
nadgarstki!!!
 Właściwa częstość uciśnięć (80-100/min)
 Głębokość ucisku 3-5 cm
 Wyprostowane ramiona

45. Masaż serca – noworodki
 Miejsce

ucisku
w połowie mostka
 Technika

masażu
noworodek, małe niemowlę

dwoma palcami jednej ręki

kciukami

46. Masaż serca – noworodki

47. Masaż serca - noworodki

48. Masaż serca - noworodki
 Częstość
ucisków:

noworodek, niemowlę: 120/min

dziecko większe: 100/min.
 Siła
ucisku:

ugięcie klatki piersiowej ok. 2-3 cm

fala tętna na tętnicach udowych

49. Masaż serca – dzieci

Mostek uciska się kłębem
prawego nadgarstka,
podtrzymując plecy
dziecka lewą dłonią.

Częstotliwość ucisków:
ok. 100/min.

Co 5 ucisków 1 wdech.

50. Objawy skutecznej reanimacji
Obecność ruchów klatki piersiowej podczas
wentylacji
 Obecność tętna na dużych naczyniach
przy każdym uciśnięciu mostka
 Zaróżowienie skóry pacjenta
 Zwężenie się źrenic
 Pojawianie się poronnych oddechów pacjenta
 Powrót świadomości u niektórych


51. Reanimacja – duże szanse
powodzenia
 Gdy
NZK jest efektem gwałtownych,
odwracalnych procesów, jak: gwałtowny
krwotok, niedrożność dróg
oddechowych, zawał mięśnia
sercowego, wstrząs, porażenie prądem,
niektóre zatrucia, zaburzenia
metaboliczne, tamponada osierdzia,
odma opłucnowa

52. Reanimacja – nikłe szanse
powodzenia
 NZK
jest wynikiem długotrwałego procesu
chorobowego, jak: przewlekła niewydolność
krążenia, nerek, oddechowa, rozsiany proces nowotworowy, uogólniona miażdżyca
 Nie istnieje możliwość usunięcia przyczyny
NZK – gwałtowny krwotok wewnętrzny,
niektóre zatrucia, wstrząs septyczny

53. Przerwanie postępowania
resuscytacyjnego
 Zawsze
jest decyzją lekarza
 Następuje w chwili stwierdzenia
nieodwracalnych cech śmierci
 Następuje w chwili powrotu
hemodynamicznie skutecznej pracy
serca i stabilizacji stanu pacjenta

54. Błędy podczas resuscytacji
 Zbyt
długa przerwa w czynnościach
reanimacyjnych (nie powinna trwać
powyżej 5s, wyjątek – intubacja, <15s)
 Uciskanie górnej części mostka
 Uciskanie okolicy serca (na lewo
od mostka)
 Odrywanie dłoni od klatki piersiowej
pomiędzy uciśnięciami

55. Błędy podczas resuscytacji cd.
 Ucisk
żeber pacjenta palcami ratownika
 Brak kontroli efektów reanimacji w
krótkich i regularnych odstępach czasu
 Brak synchronizacji wentylacji i masażu
serca

56. Leki w reanimacji
 Mogą
być stosowane tylko na zlecenie
lekarza
 Ich podawanie nie wchodzi więc w zakres
pierwszej pomocy przedlekarskiej
 W zasadzie jedyną skuteczną drogą podaży
jest droga dożylna
 Wyjątkowo – podjęzykowo, dotchawiczo
lub do jamy szpikowej (noworodki)

57. Stymulacja elektryczna
 Jest
również w zasadzie zarezerwowana dla
wykwalifikowanego personelu, choć od
2005 roku jest również częścią pierwszej
pomocy przedlekarskiej
 Polega na przywróceniu rytmu serca przy
użyciu bodźca elektrycznego


Kardiowersja – (zawsze w znieczuleniu), z
koordynacją z czynnością serca
Defibrylacja – bez koordynacji z czynnością
serca (w migotaniu komór)

58. Stymulacja elektryczna
 Programy
publicznego dostępu do defibrylacji
są zalecane w miejscach, w których
spodziewane użycie automatycznego
defibrylatora zewnętrznego przez świadków
NZK przekracza 1 raz w ciągu 2 lat
 Po jednej defibrylacji należy podjąć RKO i
prowadzić ją przez 2 minuty bez sprawdzania
oznak życia czy analizy tętna

59. Reanimacja
 Warunkiem
powodzenia reanimacji jest
dostatecznie wczesne podjęcie zabiegów
reanimacyjnych, prawidłowe ich
wykonanie, a następnie wezwanie
kwalifikowanej pomocy medycznej.
 Decyzja zaniechania akcji ratowniczej
należy do lekarza.

60. Zasady udzielania pierwszej
pomocy
 Podczas
udzielania pierwszej pomocy
należy usunąć z bezpośredniego otoczenia
chorego wszystkie osoby, których obecność
nie jest potrzebna, a które mogą utrudniać
sprawność działania.
 Należy zatrzymać te, które mogą pomóc w
czynnościach ratowniczych, transporcie,
unieruchomieniu itp.

61. Zasady udzielania pierwszej
pomocy
 Należy
zawsze pamiętać, że przy udzielaniu
pierwszej pomocy obowiązuje zachowanie
maksymalnej czystości, gdyż
zanieczyszczenie rany może doprowadzić
do zakażenia i późniejszych powikłań.

62. Zasady udzielania pierwszej
pomocy
Jeśli zachodzi konieczność obnażenia uszkodzonej
części ciała, to należy tego dokonać z największą
ostrożnością; zdejmuje się wówczas najpierw
ubranie ze zdrowej okolicy ciała, a dopiero później
- z uszkodzonych.
 W pewnych sytuacjach lepiej jest ubranie lub
obuwie przeciąć (złamanie otwarte, zmiażdżenie,
silne przyklejenie się odzieży do ran, przy dużych
obrzękach itp.).


63. Postępowanie ratownicze

Do podstawowych czynności składających się na
postępowanie ratownicze należą:





przywrócenie drożności dróg oddechowych,
zastosowanie w razie potrzeby sztucznego oddychania,
pośredni masaż serca, gdy występują cechy przerwania
krążenia (zagadnienia te zostały omówione powyżej),
zatamowanie krwotoku i właściwe ułożenie chorego,
w razie rozpoznania lub podejrzenia wstrząsu
urazowego natychmiastowe rozpoczęcie postępowania
przeciwwstrząsowego,

64. Postępowanie ratownicze

Do podstawowych czynności składających się na
postępowanie ratownicze należą (cd.):




zamknięcie odmy otwartej, odbarczenie odmy
ciśnieniowej, ułożenie chorego na tej stronie klatki
piersiowej, po której stwierdza się rozległe złamania
żeber w celu uniknięcia ruchów opacznych,
w razie potrzeby zastosowanie środków
przeciwbólowych,
założenie opatrunków,
unieruchomienie złamań i zwichnięć,

65. Postępowanie ratownicze
 Do
podstawowych czynności składających
się na postępowanie ratownicze należą (cd.):


ułożenie chorego nieprzytomnego w „pozycji
bocznej ustalonej", jeżeli nie ma do tego
przeciwwskazań (np. złamania kręgosłupa),
przekazanie chorego do szpitala w celu
udzielenia pomocy kwalifikowanej.

66. Krwotoki (krwawienia)
 Krwotokiem
nazywamy nagłą utratę krwi
(dużej ilości w krótkim czasie), prowadzącą
do zaburzeń ogólnoustrojowych, a nawet
zagrożenia życia.
 Krwawienie – to powolna utrata krwi,
początkowo nie dająca objawów
klinicznych.

67. Krwotok tętniczy
gwałtowne tryskanie z rany żywoczerwonej krwi:
przy zranieniu większych tętnic krew tryska falami
wyrzucanymi w rytmie tętna.
 Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym
zatrzymaniu krwotoku.
 Uszkodzoną tętnicę należy ucisnąć powyżej rany.
 Można to wykonać stosunkowo łatwo w tych
miejscach, gdzie tętnica przebiega
powierzchownie i może być przyciśnięta do kości.


68. Krwotok tętniczy - miejsca
ucisku tętnic

69. Krwotok tętniczy
Tego rodzaju zatrzymanie krwotoku może
być tylko krótkotrwałe, do czasu nałożenia
na ranę opatrunku uciskowego.
 Wszelkie krwotoki w obrębie
kończyn należy tamować opatrunkiem
uciskowym nałożonym na ranę.
 W wyjątkowych przypadkach stosuje
się okrężne uciśnięcie całej kończyny
za pomocą elastycznej opaski uciskowej.


70. Krwotok żylny
 Charakteryzuje
się wypływaniem z rany
krwi koloru ciemnego.
 W tych przypadkach do zatrzymania
krwotoku wystarcza założenie opatrunku
uciskowego.

71. Krwawienie z nosa
Chorego należy wygodnie posadzić (nie wolno
kłaść),
 Pochylić głowę do przodu
 Na nos, czoło i kark położyć zimny kompres.
 Nie należy łykać krwi (może o wywołać wymioty)
 Do nozdrzy wsunąć tampon gazy nasycony
uprzednio wodą destylowaną (koniec tamponu
powinien wystawać z nosa),
 Część źródeł nie zaleca zatykania nozdrzy


72. Krwawienia i krwotoki
wewnętrzne
 mogą
objawiać się wypływaniem krwi na
zewnątrz otworami naturalnymi ciała
 lub też mogą pozostawać niewidoczne - są
to wylewy krwi do jam ciała
 Krew wypływająca z ust może pochodzić z
płuc lub z przewodu pokarmowego.

73. Krwawienie z ust

Krwotok płucny charakteryzuje się wypływaniem
z ust krwi żywoczerwonej, pienistej.


Chorego należy umieścić w pozycji półleżącej, na
klatkę piersiową położyć worek z lodem.
Krwotok żołądkowy objawia się wymiotami
krwawymi, przy czym krew jest zwykle ciemna,
czasem przypomina fusy od kawy.

Chorego należy ułożyć wygodnie z lekko uniesionym
tułowiem, na okolicę żołądka położyć zimny okład.

74. Krwotoki do jam ciała
W takich sytuacjach nie widać wynaczynionej
krwi, gdyż zbiera się ona w jamie otrzewnej,
opłucnowej itp.
 Do krwotoków wewnętrznych dochodzi
najczęściej po tępych urazach brzucha.
 Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu objawów
wstrząsu.
 Zatrzymanie krwotoku wewnętrznego wymaga
interwencji chirurgicznej.


75. Wstrząs - objawy

Objawy wstrząsu są proporcjonalne do ciężkości i
okresu działania jego przyczyny:







szybki, płytki oddech,
bladość i chłód skóry,
wargi przybierają odcień bladosiny,
bledną łożyska paznokci, po ich uciśnięciu bardzo
powoli różowieją,
chory jest niespokojny i lękliwy, drży,
na czole występuje zimny, lepki pot,
bardzo wysokie tętno (180-200 uderzeń na minutę).

76. Wstrząs - postępowanie

Czynności ratujące:







tamujemy krwawienia (jeśli jest to krwawienie
zewnętrzne),
układamy chorego w pozycji przeciwwstrząsowej (nogi
uniesione na wysokość około 30-40 cm powyżej
poziomu głowy),
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego,
systematycznie kontrolujemy tętno i oddech (co 1
minutę),
zakaz palenia oraz podawania pokarmu i alkoholu,
nie wolno przewozić chorego przypadkowym środkiem
transportu.

77. Pozycja przeciwwstrząsowa

78. Wstrząs - postępowanie
 Ułożenie
przeciwstrząsowe nie powinno być
stosowane przy urazach czaszkowomózgowych, duszności, nagłych bólach w
klatce piersiowej i nadbrzuszu.

79. Wstrząs kardiogenny

Inną postać ma wstrząs sercopochodny
(kardiogenny) spowodowany spadkiem
wydajności serca. Występuje on nieraz w trakcie
długotrwałej choroby serca, a powstaje na skutek
zawału serca mięśniowego lub zatoru tętnicy
płucnej. Charakteryzuje się bólem w klatce
piersiowej i śmiertelną trwogą, wzmożonym
wypełnianiem się żył szyjnych, pacjent odczuwa
duszność, może wystąpić rzężący oddech i
wydzielina przy kaszlu podbarwiona krwią.
Ciśnienie krwi spada, nieraz obserwuje się
zwolnienie akcji serca.

80. Objawy wstrząsu
sercopochodnego
 szybkie,
słabo wyczuwalne tętno,
 zimna, blada skóra,
 zimny pot,
 drżenia.

81. Postępowanie we wstrząsie
kardiogennym

Czynności ratujące:





sprawdzamy podstawowe funkcje życiowe,
układamy poszkodowanego z lekko uniesioną górną
częścią ciała (podobnie jak w przypadku zawału serca),
chronimy przed utratą ciepła,
uspokajamy chorego.
Przy wstrząsie kardiogennym nie wolno stosować
pozycji przeciwstrząsowej, która dodatkowo
obciąży krwią niewydolne serce.

82. Ciało obce – postępowanie
Ciała obce pozostawia się w ranie. Wyjąć je może
tylko lekarz
 Ciała obce mogą być usuwane z rany tylko przez
lekarza i ta czynność nie wchodzi w zakres
pierwszej pomocy. Niewprawne próby usuwania
grożą pozostawieniem w ranie fragmentów ciała
obcego, a także stanowią niebezpieczeństwo
wprowadzenia dodatkowego zakażenia.
 Większe ciała obce o gładkich brzegach często
tamponują ranę i zapobiegają tym samym
powstaniu dużego krwawienia.


83. Ciało obce w oku
Gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką,
polecamy pacjentowi kierować wzrok ku dołowi.
Górną powiekę nakładamy na dolną. Wówczas
rzęsy dolnej powieki "wymiatają" wewnętrzną
stroną powieki górnej.
 W przypadku gdy ciało obce znajduje się pod
dolna powieką, polecamy pacjentowi patrzeć w
górę. Odchylamy powiekę na około 0,5 cm i
usuwamy ciało obce wilgotnym rożkiem
chusteczki do nosa, kierując się od strony
zewnętrznej do nosa.


84. Ciało obce w oku
 Nie
usuwać szkieł kontaktowych.
 Ciała obce znajdujące się w gałce ocznej
usunąć może tylko lekarz. Należy pamiętać,
że nieumiejętne usuwanie grozi ciężkim
uszkodzeniem oka.

85. Ciało obce w nosie i uchu

Ciało obce w nosie



Jedyne co może zrobić poszkodowany to zatkać druga
dziurkę i spróbować wydmuchnąć.
Użycie jakichkolwiek narzędzi grozi wystąpieniem
krwawienia.
Ciało obce w uchu


Należy spróbować przez zwyczajne potrząsanie głową.
Nie wolno manipulować w przewodzie słuchowym.

86. Ciało obce w przełyku
 Utkwienie
w przełyku ciała obcego jest
brane pod uwagę w przypadku ściskającego
bólu i trudności w przełykaniu. W takiej
sytuacji chorego należy sprowokować do
wymiotów.

87. Ciało obce w tchawicy

Najskuteczniejszą metodą jest tzw. chwyt
Heimlicha, nazywany też tłocznią brzuszną.
Uwaga! Upewnij się, że masz do czynienia z
udławieniem, a nie z atakiem serca!

Ratujący staje z tyłu za pacjentem. Obejmuje go
oburącz za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się na
brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go
mocno do siebie powodując gwałtowne zwiększenie się
tłoczni brzusznej działającej z kolei na klatkę piersiową.
Ciało obce bywa w ten sposób gwałtownie "wyciśnięte"
z tchawicy na zewnątrz.

88. Ciało obce w tchawicy


Można również tą czynność wykonać u pacjenta
leżącego. Ratujący klęka przed pacjentem i
kładzie mu obydwie ręce na nadbrzusze ponad
pępkiem. Teraz przez gwałtowne ściśnięcie
zwiększa się ciśnienie tłoczni brzusznej.
Gdy się dławisz, a jesteś sam, spróbuj wykonać
manewr na sobie, kładąc zaciśniętą pięść
wewnętrzną stroną na brzuchu nieco powyżej
pępka i obejmując ją drugą dłonią. Możesz też
posłużyć się czymkolwiek, co popchnie
przeponę od dołu.

89. Ciało obce w tchawicy
 Rękoczyn




Heimlicha – przeciwwskazania
Kobiety w ciąży
Ludzie o znacznej otyłości
Pacjenci nieprzytomni
Dzieci

90. Bandażowanie
polega na nakładaniu opasek zwanych bandażami
w celu umocowania opatrunku lub
unieruchomienia stawu bądź kończyny.
 Stosujemy opaski z gazy lub innego materiału (np.
bandaż elastyczny wykonany z rozciągliwego
materiału czy przylepca), dzięki którym lepiej
utrzymywany jest opatrunek lub lepiej
unieruchomiona jest owinięta część ciała.


91. Rodzaje opatrunków

Wyróżniamy następujące rodzaje opatrunków:



opatrunek ochronny - zakładany na rany w celu ochrony
przed szkodliwym działaniem środowiska zewnętrznego
(przede wszystkim przed zakażeniem),
opatrunek uciskowy - stosowany w celu zatrzymania
krwawienia,
opatrunek unieruchamiający - stosowany w
przypadkach złamań, zwichnięć oraz w rozległych
uszkodzeniach (np. zmiażdżenie kończyny).

92. Unieruchamianie kończyn

Unieruchomienie - złamanie i zwichnięcie należy
unieruchomić bez uprzednich prób repozycji w takim
ustawieniu, w jakim kończyna znajduje się po wypadku.


Przy złamaniach obowiązuje unieruchomienie przynajmniej
dwu sąsiednich stawów, pomiędzy którymi kość uległa
złamaniu.
W przypadku zwichnięć unieruchamiamy zwichnięty staw.
Postępowanie z osobą nieprzytomną polega na ułożeniu
ratowanego w „pozycji bocz-nej ustalonej", która zapobiega
zapadaniu języka i zachłyśnięciu się treścią pokarmową.

93. Ułożenie pacjenta
Przy zachowanym oddechu – pozycja boczna
bezpieczna
 Przy braku oddechu – na wznak na twardym
podłożu (i reanimacja)
 Po udanej reanimacji – pozycja boczna bezpieczna
 Pacjent przytomny może być pozostawiony w
pozycji dla niego wygodnej, ale wymaga
wnikliwej obserwacji


94. Ułożenie pacjenta – pozycja
boczna bezpieczna
Na boku
 Usta stanowią
najniższy punkt ciała
 Tchawica przebiega
skośnie w dół
 Należy odciągnąć
szyję i odgiąć głowę


95. Ułożenie pacjenta
przytomnego
Na wznak z lekko uniesioną głową – pozycja relaksowa
 Na wznak z wałkiem pod kolanami – przy urazie (bólu)
brzucha
 Z uniesionymi nogami (30-40 cm) – pozycja
przeciwwstrząsowa (lub całe ciało głową w dół
– 10-15°)
 Z uniesionym tułowiem – urazy czaszkowo-mózgowe,
lekka duszność
 Pozycja półsiedząca (z podparciem rękami) – znaczna
duszność, uraz klatki piersiowej
 Płasko na wznak – uraz kręgosłupa


96. Zatrucia - postępowanie
ogólne

Natychmiastowe wstępne czynności ratownicze:



Podtrzymanie funkcji życiowych. Przy podejrzeniu
lub pewności nagłego zatrzymania krążenia natychmiast podjąć resuscytację.
Należy zachować ostrożność, gdy zachodzi
niebezpieczeństwo dalszych zatruć (np. trujące gazy,
trucizny skórne).
Przy pewnych rodzajach zatruć, np. cyjanowodorem,
tylko natychmiastowe podanie odtrutki rokuje
powodzenie resuscytacji.

97. Zatrucia - postępowanie
ogólne
 Odtruwanie

Przewód pokarmowy
Podać do picia dużo płynów (z wyjątkiem mleka i
alkoholu).
 Wywołać wymioty drażniąc tylną ścianę gardła.
 Wyjątki



Nie wywoływać wymiotów przy zatruciu kwasami lub
ługami, środkami piorącymi, rozpuszczalnikami, u
chorych nieprzytomnych lub z drgawkami.
Po spożyciu kwasów, ługów, metali ciężkich lub fenoli
podawać do picia dużo wody (celem rozcieńczenia
trucizny). Dalsze postępowanie pod nadzorem lekarza.

98. Zatrucia - postępowanie
ogólne

Odtruwanie

Śluzówki


Oczy



Płukać bieżącą wodą! Nie stosować żadnych rozpuszczalników
ani benzyny!
Płukać bieżącą wodą.
Cząstki stałe (np. wapna) usuwać chusteczką lub wacikiem w
kierunku donosowym.
Drogi oddechowe i płuca

Dużo świeżego powietrza lub tlenu. Przy zatruciu gazami
drażniącymi lub parami metali ciężkich stosować, w miarę
możliwości, deksametazon w aerozolu celem zmniejszenia
toksycznego uszkodzenia tkanki płucnej.

99. Zatrucia - postępowanie
ogólne
 Odtruwanie
w postępowaniu lekarskim to
farmakologiczne wywołanie wymiotów,
płukanie żołądka, podanie adsorbentów (np.
węgla aktywowanego), wywołanie
szybkiego opróżnienia jelit oraz inne
metody szybkiej eliminacji toksyny z krwi i
krążenia.

100. Zatrucia - postępowanie
ogólne

Odtrutki



Tylko w nielicznych zatruciach dysponujemy
specyficznymi odtrutkami.
Ich zastosowanie zależy od decyzji lekarskiej.
!!! Już w czasie wstępnych czynności ratowniczych
należy zabezpieczyć resztki trucizny i powiadomić
lekarza-ratownika oraz ośrodek leczenia zatruć. Należy
poinformować, możliwie dokładnie, o rodzaju zatrucia i
stanie pacjenta.

101.  Postępowanie
ratownicze powinien
cechować spokój i rozwaga
 Nadmierny pośpiech nie jest wskazany