1. 25/05/13 1
ÖRGÜTLEME ve EŞGÜDÜM

2. 25/05/13 2
A. ÖRGÜTLEMENİN ÖNEMİ VE TANIMI
 Planlama süreci, örgütün amaçlarına
ulaşılması bakımından tek başına
yeterli değildir.
 Planlama süreci ile çizilen örgüt
stratejisinin uygun bir örgütleme ile
uygulanması zorunludur.
 Yaptığımız plan mükemmel bile olsa, iyi
bir örgütleme ile takviye edilmediği
sürece bir işe yaramayabilir.

3. 25/05/13 3
 İnsan kapasitesinin hem fiziksel hem de
düşünsel olarak, her işi tek başına
yapabilmesine olanak tanımadığını, formal
örgütlerin oluşmasının en temel nedeni olarak
belirtmiştik.
 Aynı neden örgütleme için de sözkonusudur.
Örgüt amaçlarına ulaşmada farklı insanların
farklı yeteneklerinin biraraya getirilmesi
düşüncesi, örgütlemenin çekirdeğini
oluşturmaktadır.

4. 25/05/13 4
 Bir çuvalı tek başına taşıma
kapasitesine sahip bir kişinin
örgütlemeye gereksinimi yoktur. Ancak
bu çuval, tek başına taşınamayacak
kadar ağırsa, çevredeki kimselerin
yardımına başvurulur. Çuvalı sırtına
alacak kişi ile çuvalı kaldıracak kişilerin
birliktelikleri basit anlamda bir
örgütlemedir.

5. 25/05/13 5
 Aynı şekilde bir ilkokulda, bir sınıfın eğitimi
tek bir öğretmene bırakılmıştır. İlkokulun
hedeflerine ulaşması doğrultusunda yapılacak
eğitim-öğretim etkinliklerinin tek bir öğretmen
tarafından başarılabileceği beklentisi vardır.
Çocuğun öğrenim düzeyi artınca, ilkokuldan,
ortaokula geçtikten sonra, tek bir öğretmenin
çabaları yetmemekte ve farklı uzmanlık
bilgisine sahip diğer öğretmenlerin çabalarına
gereksinim duyulmaktadır.

6. 25/05/13 6
 Görüldüğü gibi, örgütleme birden fazla
insanın ortak bir amaç için çalıştığı her
yerde vardır. Amaç doğrultusunda
biraraya gelen ya da getirilen kişilerin
eylemlerinin çeşitli kurallara bağlı
kalarak düzenlenmesidir.

7. 25/05/13 7
Tanımlar
 Örgütleme,
 1. "saptanan amaçlara ulaşmak için
gerekli şartları sağlama faaliyetidir."
 2. "bir örgütün amaçlarını
gerçekleştirmek için gerekli faaliyetleri
personelle kadrolama ve bu personelin
işlevlerini yerine getirmeleri için gerekli
fiziksel koşulları sağlamaktır."

8. 25/05/13 8
 3. "yapılacak işleri tanımlama ve
gruplama,yetki ve sorumluluğu tanımlama,
amaçlara ulaşmak için insanların birarada en
etkin bir biçimde çalışmaları için ilişkileri
belirlemedir."
 4. "bir kuruluşa çalışması için gerekli olan
herşeyi sağlamaktır."(Henri Fayol)
 5."planların verimli ve ekonomik bir biçimde
uygulanması için gerekli koşullar sağlama ve
devam ettirme yolundaki çalışmalardır."

9. 25/05/13 9
 Özet olarak söylemek gerekirse, örgütlerin
oluşmasına neden olan sorunlar, önce
amaçlara dönüşmektedir.
 Bu amaçlara ulaşma stratejileri, kararları,
planlama süreci ile belirlenmekte, yapılan
planların uygulanabilmesi için örgütleme
zorunlu olmaktadır.
 Çünkü örgütleme, planda belirlenen hedeflere
ulaşmak için kimlerin güç ve emeklerinden
yararlanılacağının belirlenmesidir.

10. 25/05/13 10
ÖRGÜTLEME SÜRECİ
1. Örgütlemenin amacının saptanması.
2. Amaçtan türetilen hedeflerin,
politikaların ve planların formüle
edilmesi.

11. 25/05/13 11
3. Formüle edilen politikaların ve
planların uygulamaya konulması
için zorunlu olan etkinliklerin
belirlenmesi.
4. Bu etkinliklerin ayrıntılanması ve
sınıflandırılması.

12. 25/05/13 12
5. Bu etkinliklerin eldeki insan ve madde
kaynaklarına göre, etkili olarak
yürütülebilecek biçimde
gruplandırılması.
6. Her etkinlik grubuna, etkinliğin
gerektirdiği yetkinin ve sorumluluğun
verilmesi.

13. 25/05/13 13
7. Otorite ilişkileri ve iletişim sistemi ile
bu grupların yatay ve dikey olarak
birbirine bağlanması.

14. 25/05/13 14
ÖRGÜTLEME İLKELERİ
1. Amaç birliği:
Örgütün maddi /manevi tüm ögelerinin
ve kaynaklarının aynı amaca yönelik
olması.
2. Yeterlilik:
Örgüt, amacı en ekonomik biçimde
gerçekleştirebilecek bir nitelikte
olmalıdır.

15. 25/05/13 15
3. İşbölümü ve uzmanlaşma :
İşler çeşitli parçalara bölünmeli ve her
parçanın sürekli olarak bir kişi tarafından
yapılmasının sağlanması. Böyle bir
uygulama uzmanlaşmayı olanaklı kılar ve
verimi artırır.
4. Birimleşme :
İşler ve görevler, aralarındaki ilişkilerin
yakınlığına göre gruplandırılarak birimler
oluşturulmalıdır.

16. 25/05/13 16
5. Görevlerin tanımı : Her birim ve
konumun görev ve sorumlulukları açık
ve kesin olarak belirlenmelidir.
6. Hiyerarşi : Örgütteki ast-üst ilişkileri
açık olarak tanımlanmalı, yetki ve
sorumlulukları açık ve kesin olarak
belirlenmelidir.

17. 25/05/13 17
7. Yetki ve sorumluluğun denkliği :
Herhangi bir göreve atanan kişiye, o
görevi yerine getirebilmesi için gerekli
olan yetkinin ve sorumluluğun eşit
olarak verilmesi gereklidir.
8. Komuta birliği :
Her astın yalnız bir üstten emir
almasının sağlanması.

18. 25/05/13 18
9. Yönetim birliği :
Aynı amaca yönelik işler grubu, bir
plan dahilinde bir kişinin yönetimine
verilmelidir.
10. Merkezileşme Derecesi:
Örgütte merkezileşmenin dozu iyi
ayarlanmalıdır

19. 25/05/13 19
11. Esneklik :
Örgüt, iç ve dış değişmelere uyum
sağlayabilecek esneklikte bir yapıya
sahip olmalıdır.
12. Denge ilkesi:
Görevler işgörenler arasında dengeli
bir biçimde dağıtılmalıdır.

20. 25/05/13 20
ÖRGÜTLENME BİÇİMLERİ
 1. Dikey (Hat) Örgütlenme : Personel
sayısı çok olan örgütlerde, etkinlikleri
gruplandırmak, amaca uygun olarak
yönetmek için, yetki belli konumlarda
yoğunlaşır. Yönetme yetkisi örgütün
tepesinde toplanır ve yukarıdan aşağıya
doğru aktarılır. Her düzeyde bulunan
görevliler bir üst düzeydeki yöneticiye karşı
sorumludur. Ast-üst ilişkileri dikeydir.
Sorumluluklar kesin olarak saptanmıştır.
Aşağıdan yukarıya doğru bir sorumluluk

21. 25/05/13 21
 Yararları : Çabuk karar verme,
sorumluların belirlenmesi ve disiplini
sağlama olanağı daha fazladır. Emir
verenlerin sayısı az olacağından işler
daha kolay yürür. Uygulama, yürütme
ve emir verme daha çabuk sağlanır.

22. 25/05/13 22
 Sakıncaları : Bu tip örgütlenme
yöneticilerin çok yönlü olmalarını, her konuda
yeterli olmalarını gerektirir. Yöneticinin yükü
çok fazladır. Yöneticilerin yetkilerinin çok fazla
olması, otoriter bir yönetimin oluşmasına yol
açabilir. Danışma birimlerine fazla yer
verilmediği için kararların tutarlılığı azalır.
Emirler çeşitli kanallardan geçerek alt
kademelere ulaşacağı için gecikmeler olabilir.
Uzman personelin görüşlerinden fazla
yararlanılmaz.

23. 25/05/13 23
 2. Yatay (Görevsel) Örgütlenme :
Görevlerin temel alınarak oluşturulduğu bir
örgütlenme türüdür. İletişim ve emirlerin
hiyerarşik bir sıra izlemesi gerekmemektedir.
Önemli olan görevin etkili bir biçimde yerine
getirilmesi olduğundan, görevler dikkate
alınarak, birbiri ile ilgili birimler birbirlerine
emir verebilmektedir. Gereken hallerde daha
üst kademede bulunan yöneticilerle
haberleşme olanağı vardır. Amaç işlerin
görülmesinde çabukluğu ve basitliği
sağlamaktır.

24. 25/05/13 24
 Yararları : Açık bir işbölümü
yapılmasını olanaklı kılar. Yetki ve
sorumluluk paylaşılmaktadır. Hiyerarşik
sıra ve formaliteler beklenmeksizin
işlerin çabuk görülmesi mümkündür.
 Sakıncaları : Disiplin eşgüdüm
sağlamada güçlük çekilebilir.

25. 25/05/13 25
 3. Dikey ve Kurmay Örgütlenme : Bu
örgütlenmede, yürütme ve danışma birimleri aynı
yapı içinde bulunur. Uzmanlığa yer veren bir
örgütlenme biçimidir. Kurmayların görevi, planlama,
araştırma yapma ve bunları yetkili kişilere sunmadır.
Böylece yürütme görevini üstlenmiş yöneticilerin işleri
kolaylaşmakta ve daha cesur kara almaları
sözkonusu olmaktadır. Bu tip örgütlenmenin
sakıncası olarak şu ileri sürülebilir: "Yöneticiler karar
vermeden önce danışmanlarla görüşmek
durumundadır. Eğer danışmanlar arasında bir görüş
birliği yoksa, yönetim zaman kaybedebilir."

26. 25/05/13 26
 4. Komite Tipi Örgütlenme: Komite tipi örgütlenmede karar
alma ve yürütme yetkisi, birkaç kişiden oluşan bir gruba
verilmiştir.
 Yararı : Kararlar tartışılarak ve birden çok kişinin katılımı ile
alınır. Kararların yürütülmesinde de büyük çaba gösterilir.
Komite üyeleri örgüt hakkında bütün bilgilere sahiptir.
 Sakıncası : Birden fazla kişiden oluşan komitelerin
toplanması her zaman kolay olmaz. Kararların alınmasında ve
uygulanmasında gecikmeler olabilir. Toplantılar uzayabilir ve bu
nedenle karar alma ve uygulamanın maliyeti daha yüksek olur.
Komite tipi örgütlenmelerde çoğu zaman gerçek sorumlu
bulunamaz. Asıl yetki ve sorumluluğu ortaya çıkarmak zordur.

27. 25/05/13 27
EŞGÜDÜM
 A. Eşgüdümün Önemi ve Tanımı
 Bir örgütün amaçlarının gerçekleştirilebilmesi,
verimliliğinin artması, örgüt içindeki insan ve madde
kaynaklarının birlikte çalışması ile olanaklıdır. Daha
önceki bölümlerde tartıştığımız "planlama" süreci ile
örgütün genel amaçlarından türetilmişilke ve
politikaların nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin
eylemlere karar verilirken, "örgütleme" süreci ile de
sözkonusu etkinliklerin nasıl gerçekleştirileceğine
ilişkin düzenlemeler yapılıyordu. Bu iki süreç de örgüt
için zorunlu olmasına rağmen, örgütsel etkililik için
yeterli değildir. Başka bir deyişle, sözkonusu süreçler
"eşgüdüm" ile desteklenmedikçe başarılı olamazlar.

28. 25/05/13 28
Tanımlar
 Eşgüdümleme, belli bir amacı
gerçekleştirme doğrultusunda eldeki
insan ve madde kaynaklarının
katkılarını bütünleştirme süreci olarak
tanımlanabilir (Aydın, 1991, s.149)

29. 25/05/13 29
 Kaya (1991, s:105) ise eşgüdümü şöyle
tanımlamaktadır : "eşgüdüm, işbölümü
yoluyla çeşitli parçalara ayrılmış
bulunan örgütsel faaliyetlerin, değişik
birimlerde, değişik işgörenler tarafından
harcanan çabaların örgüt amaçları
doğrultusunda bütünleştirilmesidir."

30. 25/05/13 30
 Eşgüdüm, ortak bir amaç
doğrultusundaki planlı bir etkinliğe
katılanların birbirberinin planlanmış
davranışlarından haberdar edilmeleri
sürecidir (Simon, 1957, s.72).

31. 25/05/13 31
Eşgüdüm Türleri
 1. Hiyerarşiye Dayanan Eşgüdüm :
Yöneticinin yönettiği bireyler üzerinde sahip
olduğu yetki, eşgüdümü sağlamada önemli
ölçüde kolaylık sağlar. Buradaki eşgüdüm,
işgöreninin kendine emredilenlere itaatine
dayanan bir eşgüdümdür. Bu tip eşgüdüme
uyulmaması, yönetim tarafından cezai
önlemlerin alınmasını yani disiplini gerektirir,
sıkı bir denetleme uygulanır. Bu tip
eşgüdümde, yönetim açısından sorunlar
çözülse de, örgüt çalışanlarının sorunları,
çatışmaları önlenemez. Böyle bir eşgüdümün
her zaman bozulma tehlikesi vardır.

32. 25/05/13 32
 2. İnandırıcı Eşgüdüm : İnandırıcı
eşgüdüm, otoriteye dayanarak emir yoluyla
değil, kişileri birbirine inandırarak ve birlikte
çalışma duygusu yaratarak sağlanan
eşgüdümdür. Bu tür bir eşgüdüm, bir önceki
eşgüdüm türüne oranla daha fazla arzu edilir.
Çünkü sağlam temellere dayanan böyle bir
eşgüdümde, bireyler ve gruplar birlikte, aynı
amaca ulaşmak için severek ve içtenlikle
çalışır. İşler kesintisiz sonuca ulaşır,
personelin birbirine güveni ve bağlılığı artar,
moraller yükselir.

33. 25/05/13 33
 3. Komiteler Yoluyla Eşgüdüm :
Komiteler yoluyla eşgüdüm sağlama, aslında
çalışmaları geciktiren zaman kaybına ve
israfa yol açan bir eşgüdüm biçimidir.
Komitelerde birden fazla üyenin bulunması
nedeniyle, karar almak güçleşebilir ve uzun
zaman alabilir. Bunun yanısıra komitelerin
yararları da vardır. Komitelerden çıkan
kararların, tek bir yönetici tarafından değil,
daha fazla kişinin ortak görüşüne dayanması
nedeniyle, isabet dereceleri yüksektir.

34. 25/05/13 34
4. Yatay ve Dikey Eşgüdüm :
Yatay eşgüdüm: Bir örgütün, birbirine denk yetki ve
sorumluluklara sahip, aynı düzeydeki birimleri arasında
sağlanan eşgüdüme denir.
Dikey eşgüdüm: Üst kuruluşlarla, alt kuruluşlar, amirlerle
memurlar arasındaki veya yetki ve sorumlulukları eşit düzeyde
olmayan kişi ve kuruluşlar arasındaki eşgüdümdür. Yukarıda
açıklanan hiyerarşik eşgüdüm bir dikey eşgüdümdür.
İç eşgüdüm : Bir kuruluşun kendine bağlı birimleri arasındaki
eşgüdüm.
Dış eşgüdüm : Bir kuruluşa bağlı birimlerle, bu kuruluşa bağlı
olmayan diğer kuruluşlar veya birimler arasındaki eşgüdüm.

35. 25/05/13 35
5. Yapısal ve Görevsel Eşgüdüm :
Yapısal Eşgüdüm, bir kuruluşun daha
başlangıçta, ilk kurulurken eşgüdüm yapmaya
uygun olarak kurulmasıdır.
Görevsel eşgüdüm ise, bir kuruluşun
işleyişi sırasında eşgüdümün sağlanmasıdır.
Yapısal eşgüdüm örgütün kuruluşu ile ilgili
olduğu halde, görevsel eşgüdüm, örgütün
işleyişi ile ilgilidir.

36. 25/05/13 36
Eşgüdüm İlkeleri
1. Birliktelik
2. Öncelik
3. Bütünlük
4. Süreklilik

37. 25/05/13 37
D. Eşgüdüm Teknikleri
1. İyi ve basit bir örgüt yapısının
oluşturulması
2. Plan ve programların uyumlu
hale getirilmesi
3. İyi bir iletişim sisteminin
kurulması
4. Gönüllü Eşgüdüm

38. 25/05/13 38
Okullarda Eşgüdüm
Bursalıoğlu (1991, s:127) bir eğitim
örgütünde eşgüdümü sağlamaya
yarayacak koşulları şöyle
özetlemektedir:
1.Görevsel bir yönetim yapısı.
2.Görevlerin ve ilişkilerin açıkça belirtildiği
bir örgüt şeması.
3.Yazılı politika ve tüzükler.

39. 25/05/13 39
4.Etkili bir iletişim sistemi.
5.Koordinasyon birimi ve uzman personel.
6.Yazılı plan ve programlar.

40. 25/05/13 40
7.Yetkinin kendi kavram ve ilkeleri içinde
kullanılması.
8.Düzenli raporlar ve kayıtlar.
9.Programların gerektirdiği uzmanlık
komiteleri.
10.Moral eğitimi.