EKOLOŠKE KARAKTERISTIKE PLANINE TARE
Jelena Ivković 247-08
Brankica Novitović 257-08

GEOGRAFSKI POLOŽAJ
• NALAZI SE NA SAMOM ZAPADU SRBIJE.
na zapadu suva granica sa Republikom Srpskom, počev od Kozjeg
rida, do ušća reke Dervente u Drinu
severnu stranu obavija Drinska dolina , sa stranama visokim i do
1000 m
na jugu Tara se polako spušta ka Mokrogorskoj I Kremanskoj
kotlini
na istoku njenu granicu predstavlja Solotuška reka I reka Pilica
• 183 km². Dolina reke Dervente u donjem delu odvaja Taru i planinu
Zvezdu

• PRIPADA DELU STAROVLAŠKIH PLANINA DINARSKOG SISTEMA
• PROSEČNA NADMORSKA VISINA JE 1150 m, SA NAJVIŠIM VRHOM KOZJI
RID (1591 m)
NAJNIŽA KOTA JE JEZERO PERUDAC NA 316 m NADMORSKE VISINE

RELJEF
• OSNOVNU KARAKERISTIKU RELJEFA ČINE DVE POVRŠI: VIŠA I NIŽA
• VIŠA POVRŠ IMA NADMORSKU VISINU OKO 1200 m, BLAGO NAGNUTA
PREMA S I SE
• NIŽA ZARAVLJENA POVRŠ IMA VISINU OKO 1000m,ZAUZIMA
PROSTRANSTVO UGLAVNOM OKO KALUDJERSKIH BARA
• OBE POVRŠI PRESECAJU DOLINE REKA I POTOKA ( BELI RZAV, DERVENTA,
RAČA, BRUSNIČKI POTOK, KONJSKA REKA…)
• KARAKTERIŠU JE MNOGOBROJNI GEOMORFOLOŠKI OBLICI; PEDINE,
VRTAČE, UVALE, KRAŠKA VRELA, VIDIKOVCI, KANJONI, KLISURE…

ZEMLJIŠTE
• ZNATNA GEOMORFOLOŠKA RAZNOVRSNOST
• UGLAVNOM SASTAVLJENA IZ TERCIJARNIH I DELIMIČNO JURSKIH
KREČNJAKA, DOK JE JEDAN BROJ VISOVA I JUŽNIH STRANA OD
SERPENTINITA
• RAZNOLIKOST GEOLOŠKOG SASTAVA, RELJEFA, DEJSTVO KLIME,
VEGETACIJE KAO I ANTROPOGENI FAKTOR USLOVILI SU VELIKU
RAZNOVRSNOST U PEDOLOŠKOM SMISLU

• KAMENJARI – U MALIM UVALAMA
• KALUVIJUM- KALUVIJALNI NANOSI U PODNOŽJU PLANINA
• KREČNJAČKA CRNICA(KALKOMELANOSOL) - NAGOMILANE HUMUSNE
MATERIJE U KREČNJAČKIM STENAMA ILI NJIHOVIM PUKOTINAMA.
STANIŠTE PANČIDEVE OMORIKE
• REDZINA- HUMUSNO-AKUMULACIONI SLOJ 20-30 cm. VEOMA
PROPUSTLJIVO
• SMEĐE ZEMLJIŠTE(KALKOKABISOL)- TERRA FUSCA, SREDNJE DUBOKO,
GLINOVITO ZEMLJIŠTE SA PRIMESAMA SILIKATNOG MATERIJALA,
SPOSOBNOST ZADRŽAVANJA VODE
• ILIMERIZOVANO ZEMLJIŠTE(LUVISOL)- LESIVIRANA TERRA FUSCA,
DVOSLOJNO ZEMLJIŠTE, SILIKATNI MATERIJAL NANET PREKO SMEĐEG
ZEMLJIŠTA
• NA SERPENTINITIMA DVA TIPA ZEMLJIŠTA;
humusno- silikatno
eutrično smeđe zemljište

KLIMA
• UMERENOKONTINENTALNI
KLIMATSKI POJAS. KLIMA
MODIFIKOVANA ZBOG UTICAJA
PLANINE I VEDEG STEPENA
VLAŽNOSTI
• IZNAD TARE SE SUKOBLJAVAJU
TOPLE VAZDUŠNE STRUJE SA
JUGA I HLADNE SA SEVERA
• TEMPERATURNA KOLEBANJA
VAZDUHA NISU VELIKA
januar do -10 °C
jul I avgust do 35 °
• 86 maglovitih dana
prosečna godišnja suma padavina
od 977,3 mm
relativna vlažnost vazduha oko
83%

HIDROGRAFIJA
• ZBOG PRETEŽNO KREČNJAČKOG SASTAVA SIROMAŠNA POVRŠINSKIM
TOKOVIMA
• PREDELI SA SERPENTINSKIM PODLOGAMA BOGATIJI IZVORIMA
• PODZEMNE VODE U VIDU BISTRIH I HLADNIH IZVORA I VRELA,
FORMIRAJUDI BRZE, BISTRE I HLADNE PLANINSKE REKE I POTOKE
3 VRSTE HIDROGRAFSKIH OBJEKATA;
 IZVORI I VRELA (PERUDAČKO VRELO, JOKIDA VRELO…)
 REKE I PLANINSKI POTOCI
 JEZERA (AKUMULACIJE)

BELI RZAV
REKA RAČA
REKA
DERVENTA

• AKUMULACIONA JEZERA
PERUĆAC
ZAOVINE

JEZERO SPAJIDI

KALUĐERSKE
BARE
•16 km OD BAJINE BAŠTE,
JUGOISTOČNI DEO TARE I
NAJPOZNATIJI TURISTIČKI
CENTAR (1059m)
•NA KREČNJAČKOJ
PODLOZI RASTU PRELEPE
ŠUME CRNOG, BELOG
BORA, JELE, SMRČE..
•HOTELI “OMORIKA”, “BELI
BOR”, “JAVOR”

ZAOVINE
•NALAZE SE U JUŽNOM DELU
PARKA, U CELINI POZNATOJ
KAO “RAVNA TARA”
•U GEOMORFOLOŠKOM SMISLU
PREDSTAVLJA SPONU TARE SA
ZLATIBORSKIM MASIVOM I
MOKROGORSKOM KOTLINOM
•POZNATE SU KAO MESTO GDE
JE PRONAĐENA PANČIĆEVA
OMORIKA
•GEOMORFOLOŠKE
ATRAKCIJE:
 GRAD, SREDNJEVEKOVNO
UTVRĐENJE U DOLINI BELOG
RZAVA
MESTO CRKVINE I OSTACI
CRKVE BAZILIKE
IZLETNIĆKI VIDIKOVCI
(ZMAJEVAC, BELA VODA I
GAVRAN)

CRNI VRH
•POKRIVA JUGOZAPADNE
PREDELE NACIONALNOG
PARKA, I DEO GRANICE
IZMEĐU SRBIJE I REPUBLIKE
SRPSKE
•U MEŠOVITIM ŠUMAMA
JELE, SMRČE, BORA, BUKVE,
PANČIĆEVE OMORIKE,
JASIKE, BREZE SU
REZERVATI
“CRVENE STENE”
“BILO”
“LJUTI BREG” SA 24 VRSTA
ŽBUNOVA I 33 VRSTA
ZELJASTIH BILJAKA
•MREŽA ŠUMSKIH PUTEVA
POGODUJE PLANINSKIM
BICIKLISTIMA

ZVEZDA PLANINA
• KRUNA NACIONALNOG PARKA U
SEVEROZAPADNOM DELU
MASIVA TARE
• U ISTOIMENOM REZERVATU I
REZERVATIMA
“BRUSNICA”
“KARAULA ŠTULA”, NALAZE SE
JEDNA OD POSLEDNJIH STANIŠTA
TERCIJARNIH BILJNIH VRSTA,
RETKIH I VREDNIH ŽIVOTINJA I
PTICA
• TAKOĐE OVDE SE DOLAZI NA
VIDIKOVAC SA POGLEDOM NA
BOSNU I JEZERO “PERUĆAC”

PERUĆAC
•TURISTIČKO NASELJE NA
DESNOJ OBALI DRINE, 13 km
OD BAJINE BAŠTE
•NAJPOZNATIJE JE PO HE,
ODNOSNO PO JEZERU KOJE
JE NAPRAVLJENO ZARAD
OVE HIDROELEKTRANE
•U NASELJU POSTOJI
NEKOLIKO RESTORANA,
KAFIĆA, VILA “PERUĆAC” I
RESTORAN “VRELO”

• NACIONALNI PARK JE PROGLAŠEN
ISTORIJAT
TEK 1981. GODINE
NACIONALNOG
PARKA • 19 200 ha
• NAZIV PLANINE UPUĆUJE NA
ILIRSKO PLEME AUTARIJATA
• PARK OBILUJE ARHEONOŠKIM
NALAZIŠTIMA KOJA DATIRAJU OD
NEOLITA DO SREDNJEG POZNOG
DOBA
• SREDNJEVEKOVNO UTVRĐENJE
SOLOTINIK I MANASTIR RAČA
ZADUŽBINA KRALJA DRAGUTINA
NEMANJIĆA

FLORA NACONALNOG PARKA
• OČUVANA OAZA PRIRODE SA 1/3 FLORE SRBIJE. OKO 1100 VRSTA
30 endemičnih taksona i još 21 vrsta koje su zbog svoje retkosti stavljene
pod zaštitu
• 80% OD SVIH ŠUMSKIH POVRŠINA SU MEŠOVITE ZAJEDNICE SA SMRČOM,
JELOM I BUKVOM
40 različitih fitocenoza lišdarskog, lišdarsko-četinarskog i četinarskog tipa

• LIŠDARSKE ŠUMSKE ZAJEDNICE:
 reliktne šume crnog jasena i crnog graba (Orno-Ostryetum carpinifoliae)
Fraxinus ornus
Ostrya caprinifolia

• šume crnog graba i crnog bora (Ostryo-Pinetum nigrae)
Pinus nigra
• šume cera (Quercetum cerris)

• šume sladuna i cera (Quercetum frainetto-cerris)
Quercus frainetto
• orahove šume (Querco-Juglandetum)
Juglans regia

• Različiti tipovi bukovih šuma (Fagetum submontanum, Fagetum
montanum, Aceri-Ostryo-Fagetum
Fagus sylvatica

• LIŠDARSKO- ČETINARSKE ŠUME
 reliktna šuma bukve, jele i smrče (Piceo-Abieti-Fagetum)
Abies alba
Picea abies

• NAJVEDU VREDNOST I SPECIFIČNOST IMAJU ŠUME U KOJIMA JE JEDAN OD
GRADITELJA PANČIDEVA OMORIKA (Picea omorika)
RAZVIJA SE NA EKOLOŠKI
VRLO RAZLIČITIM
STANIŠTAMA, MEŠAJUDI SE
SA POTPUNO RAZLIČITIM
VRSTAMA LIŠDARA I
ČETINARA
INTERESANTNO STANIŠTE NA
CRVENOM POTOKU GDE
GRADI ZAJEDNICU Alno-
Piceetum omorikae SA
CRNOM JOHOM
Alnus glutinosa

• OD ČISTIH ČETINARSKIH ŠUMA ZASTUPLJENE SU
 šume crnog bora na serpentinitima (Erico-Pinetum nigrae
serpentiniticum)
 šume belog bora na serpentinitima (Erico-Pinetum sylvestris
serpentinicum)
 mešovite beloborovo-crnoborove šume (Pinetum sylvestris-nigrae
serpentinicum)
• Čiste zajednice smrče(Piceetum abietis montanum i Piceetum
abietis serpentiniticum).
•

• OD ZNAČAJNIH RELIKTNIH VRSTA DRVEDA I ŽBUNOVA TU SU JOŠ I:
Tisa (Taxus baccata)
HILJADU GODIŠNJE DRVO ČIJA
POJEDINAČNA I RETKA STABLA
DOSTIŽU VISINU I DO 25
METARA

Zelenika (božikovina) zimzeleni
žbun ili do 10 m nisko drvo
mediteranskog i atlanskog
rasprostranjenja. Moguce ga je naci
na prelazima izmedu potiske
subalpske klime od 850 do 900 m
nadmorske visine na
severoistocnoj strani masiva Tara.
Takode tercijarni relikt zakonom
zašticena vrsta.
Ilex aquifomium

Cotynus coggigria
ruj

Jeremičak- je takođe
endemična vrsta,
opojnog mirisa,
stavljena pod zaštitu
države. Moguće ga je
pronaći u svim borovim
zajednicama, crnog,
belog bora i crnjuši.
Predstavlja tercijarni
relikt. Daphne blagayana

Gentiana lutea
Žuta lincura vrlo retka gotovo
iscrpljena vrsta na ovom podrucju. Kao
omiljeni narodni lek masovno je vaden
koren tako da je blizu potpunog
išcezavanja zbog cega je stavljen pod
strogu žastitu.

LEKOVITE BILJKE NA TARI
Allium ursinum
ČISTI ŽELUDAC, CREVA I
KRV.
ESENCIJA POBOLJŠAVA
PAMĆENJE, KOD
NESANICE I SRČANIH
SMETNJI.
VINO DOBRO ZA STARIJE
LJUDE

Solidago virga-aurea
ZA CREVNA OBOLJENJA I YA
OBOLJENJA BUBREGA.
DOBRA KOD STRESA I
DUŠEVNOG NEMIRA

Oxalis acetosella
SMETNJE USLED
ŽELUDAČNE KISELINE.
POREMEĆAJI KOD
VARENJA.
KOD ŽUTICE, UPALE
BUBREGA, OSIPA NA
KOŽI, ALI I KOD
UNUTRAŠNJIH I
SPOLJAŠNJIH TUMORA

DELUJE UMIRUJUĆE,
ANTISEPTIČKI.
ZA BOLESTI JETRE I
BUBREGA. LEČI GOVORNE
SMETNJE, NEMIRAN SAN,
NAPADE, HISTERIJE,
MESEČARENJE.
ZA LEČENJE RANA, KRASTI,
OSIPA U OBLIKU ULJA.
GREJE I REGENERIŠE KOŽU
Hypericum perforatum

REDUŠA-DO KRAJA
SMRČAK- U RANO MAJA, PO IVICAMA
PPOLEČE U PTROREĐENIM
ŠUMA
ŠUMAMA
VRGANJ-U LETO I LISIČARKA KOJA RASTE U
JESEN PO GRUPAMA PO TRAVI,
LIŠĆARSKIM I MAHOM PO BOROVIM I
ĆETINARSKIM ČETINARSKIM
ŠUMAMA

FAUNA NACIONALNOG PARKA
• U SLOŽENIM ZAJEDNICAMA FAUNA NACIONALNOG PARKA JE VEOMA
BOGATA SA 56 VRSTA SISARA I 153 VRSTA PTICA
• U NE TAKO DAVNOJ PROSLOSTI ČOVEK JE SVOJEM DELOVANJEM BITNO
IZMENIO KRAKTER NJIHOVIH ZAJEDNICA, ŠTO JE UTICALA NA SMANJENJE
BROJNOSTI, ILI ČAK POTPUNO IŠČEZAVANJE POJEDINIH VRSTA DIVLJAČI
• ZBOG TOGA SU NEKE VRSTE POSEBNO ZAŠTIĆENE KAO ŠTO SU

• LOVNE VRSTE:

Suri orao koji je
mestimicno ili sasvim
istrebljen ,i ovde ga ima
u manjem broju nego
ranije
Sivi soko se u našoj
zemlji gnezdi na vrlo
malo mesta. Na Tari je
takode proreden.
Pojedini primerci
zastupljeni su na
Sokolini u kanjonu Race

Veliki tetreb koji je
prakticno potpuno potisnut
sa Tare gde je u prošlom
veku živeo u velikom
broju.
Šumska šljuka nekad na
ovim prostorima doletala
na Taru na tresetište Crveni
potok kod Mitrovca
gde je i sada prisutna

• Tara, boginja među planinama, jedan je od najlepših nacionalnih parkova u
Evropi.
• Stara legenda kaže da je zbog neponovljive lepote bog Tar izabrao planinu
Taru da na njoj provede svoj božanski život, po kome planina i dobi ime.
• Iako je nacionalni park tek od 1981. godine, na sreću, urbanizcija je zaobišla
ovu zelenu lepoticu. Treba doći i uveriti se u jedinstvene priroden lepote
ove planine.

HVALA NA PAŽNJI!!!