Revist Cyprus - Rethinking Tourism from an architectural viewpoint. National Participation of Cyprus National participation at the Venezia Biennale in Architecture 2012

1. REVISIT customizing tourism
customizing tourism
REVISIT expresses the idea of rethinking tourism. 13th INTERNATIONAL ARCHITECTURE EXHIBITION
Architecture can re-examine, redesign, reform and reuse existing conditions for providing different approaches 13η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
concerning regeneration of common ground between tourism and urbanism LA BIENNALE DI VENEZIA
Το REVISIT εκφράζει την ιδέα της επανεξέτασης του τουρισμού. CYPRUS NATIONAL PARTICIPATION
Η αρχιτεκτονική μπορεί να επανασχεδιάσει, αναμορφώσει, και να επαναχρησιμοποιήσει υφιστάμενες συνθήκες για να προτείνει Ε Θ Ν Ι Κ Η ΣΥΜ Μ Ε Τ Ο Χ Η Κ ΥΠ Ρ Ο Υ
διαφορετικές προσεγγίσεις για το κοινό έδαφος ανάμεσα στον τουρισμό και την αστικότητα
MINISTRY OF EDUCATION AND CULTURE ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ISBN 978-9963-0-0159-0
OF THE REPUBLIC OF CYPRUS ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

2. customizing tourism

3. 13th INTERNATIONAL ARCHITECTURE EXHIBITION 13η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
LA BIENNALE DI VENEZIA _Common Ground LA BIENNALE DI VENEZIA _Common Ground
directed by David Chipperfield David Chipperfield, Διευθυντής
Venice, 29th August-25th November 2012 Βενετία, 29 Αυγούστου-25 Νοεμβρίου 2012
NATIONAL PARTICIPATION OF CYPRUS ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΥΠΡΟΥ
REVISIT
customizing tourism
ORGANISED BY: ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:
Ministry of Education and Culture of the Republic of Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής
Cyprus Δημοκρατίας
Cyprus Architects Association Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου
Cyprus Civil Enginners+Architects Association Σύνδεσμος Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων
Κύπρου
CURATORS: ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ:
Charis Christodoulou Χάρης Χριστοδούλου
Spyros Th. Spyrou Σπύρος Θ. Σπύρου
ASSISTANT CURATORS: ΒΟΗΘΟΙ ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ:
Aggela Zisimopoulou Αγγέλα Ζησιμοπούλου
Simon Kramer Vrscaj Simon Kramer Vrscaj
Martha Krassari Μάρθα Κρασάρη
Nicosia 2012|Λευκωσία 2012
cover picture: Nissi Beach 2009, Agisilaou and Spyrou Photography|
φωτογραφία εξωφύλλου: Παραλία Nissi beach 2009, Agisilaou and
Spyrou Photography
© 2012, Ministry of Education and Culture of the Republic of Cyprus supported by| organised by|
and the Curators|Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της υπό την αιγίδα : διοργάνωση :
Κυπριακής Δημοκρατίας και οι Επιμελητές
© of the articlesκαι των έργων_οι συγγραφείς και
των αρθρων
and projects_the authors|
οι δημιουργοί των έργων
CYPRUS CIVIL
REPUBLIC OF CYPRUS CYPRUS ENGINEERS+
MINISTRY OF ARCHITECTS ARCHITECTS
ISBN 978-9963-0-0159-0 EDUCATION AND CULTURE ASSOCIATION ASSOCIATION

4. The 13th edition of the International Architecture Exhibition Η φετινή, 13η, διοργάνωση της Διεθνούς
of the Venice Biennale takes place during a time that Έκθεσης Αρχιτεκτονικής της Μπιενάλε Βενετίας,
seems to value the fulfillment of the insatiable desires of πραγματοποιούμενη σε μια εποχή η οποία φαίνεται να
the Individual above everything else. ομνύει πίστη στο εγωκεντρικά Ατομικό, επιχειρεί, μέσω
Contrary to this all-pervasive milieu, the 13th Venice του θέματός της – του Κοινού Εδάφους –, να επαναφέρει
Architecture Biennale shifts the architectural discourse την αρχιτεκτονική προβληματική στο διακύβευμα της
towards Re-working and Re-defining the notions of Συλλογικής Συμβίωσης • σε ό,τι, δηλαδή, παραπέμπει
Collective Memory and Identity, of what constitutes the στην πόλη, όχι ως το άθροισμα μεμονωμένων
public realm. ατομικοτήτων αλλά ως το Αρχέτυπο και την Πεμπτουσία
Reassuringly enough, we Humans still yearn for that “still της Ανθρώπινης Συνύπαρξης.
point of the turning world” (T. S. Eliot, The Four Quartets); Ιδωμένο στο πλαίσιο αυτό, το φαινόμενο του Τουρισμού
that is, for all the archetypal signs that reaffirm our sense μοιάζει να βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της
of Belonging to a Community. προσπάθειας εμπέδωσης του αισθήματος του Ανήκειν
Within this context, opting to tackle the subject of Tourism σε μια Κοινότητα ή Συλλογικότητα.
could, arguably, be deemed quite strange, since Tourism, Η εξυπηρέτηση του τουριστικού ρεύματος στη σημερινή,
or at least what we have come to consider as Tourism, παγκοσμιοποιημένη, εποχή μας υπαγορεύει, σχεδόν
almost inevitably involves catering to the least common αναπόδραστα, την ομοιογενοποίηση των πάντων σε
denominator of aesthetic taste in an effort to forge a βαθμό που συνθλίβει κάθε έννοια εντοπιότητας.
homogenous, globalized whole, where all places look the Παρόλα αυτά, ο Χάρης Χριστοδούλου και ο Σπύρος Θ.
same and feel the same. Σπύρου, οι επιμελητές της κυπριακής συμμετοχής η
But, Charis Christodoulou and Spyros Th. Spyrou, the οποία τιτλοφορείται REVISIT, έχουν κατορθώσει να
curators of Cyprus’ participation entitled REVISIT, have υπερβούν τη φαινομενική αυτή αντίφαση εστιάζοντας
managed to overcome this contradiction by focusing on τη ματιά τους στη δυνατότητα του Τουρισμού και των
Re-thinking new spatial possibilities that range in scale διεργασιών που αυτός συνεπιφέρει σε οικονομικό,
from the single object to an urban development. κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο, να δράσει ως
Developed through a workshop with student participation καταλύτης στη δημιουργία και ανάδειξη νέων χωρικών
from the four university-level Architecture Schools πραγματικοτήτων.
currently operating in Cyprus, the final outcome that Έχοντας λάβει την τελική του μορφή μέσω ενός
informs REVISIT undoubtedly succeeds in Re-discovering εργαστηρίου όπου κλήθηκαν να λάβουν μέρος φοιτητές
the Common Ground existing between Local and General, από τις τέσσερεις, πανεπιστημιακού επιπέδου, Σχολές
Urban and Rural, ultimately Re-Connecting Man and Αρχιτεκτονικής που λειτουργούν αυτή τη στιγμή
Nature. στην Κύπρο, το RE-VISIT παρείχε την ευκαιρία στην
Αρχιτεκτονική Σκέψη και Πρακτική να αρθρώσει, να
επεξεργαστεί και να διατυπώσει τρόπους συγκερασμού
μιας σειράς δίπολων, όπως Τοπικό - Παγκόσμιο, Αστικό
- Αγροτικό, κατορθώνοντας, εν τέλει, να επανακαλύψει
το Κοινό Έδαφος ανάμεσα στον Άνθρωπο και τη Φύση.
Petros Dymiotis Πέτρος Δυμιώτης
Cultural Officer Πολιτιστικός Λειτουργός
Cultural Services Πολιτιστικές Υπηρεσίες
Ministry of Education and Culture Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού
of the Republic of Cyprus της Κυπριακής Δημοκρατίας

5. REVISIT - customizing tourism PROJECTS
A INTRODUCTION pages 08-15 1 STRAWBERRY “TOURS” FOREVER pages 48-51
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou Constantina Agroti, Melina Andoniou
B THE TOPICS pages 16-19 2 LOST IN CYPRUS pages 52-55
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou Evangelos Theofanous, Christos Palates
PROCESS 3 TOURIST SCHOOL & FLAVOURS NETWORK pages 56-59
Avgi Perikleous, Eleni Christodoulou, George Yiasemis
C THE WORKSHOP 4 ARMYTOURISM pages 60-63
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou pages 22-31 Eugenios Vassiliou, Marinos Kyriakou
5 _STRETCH MARKS pages 72-75
Despo Anayiotou, Maria Protou
ARTICLES
6 ALL-EXCLUSIVE HOTEL pages 76-79
CONTENT
CONTENT
Konstantinos Tsiarkezos, Ioakeim Liassides
D HISTORICAL TOUR OF TOUR-ISM IN CYPRUS pages 34-41
Michael Sioulas 7 pages 80-83
4 H(OUR) LOCALS
Maria Prokopiou, Maria Prodromou
E EXPLORING THE SATISFACTION OF RURAL TOURISTS pages 42-47 8 MAGIC BOX pages 84-87
Dr. Alexis Saveriades, Dr. Prokopis Christou Eleni Flouri, Pavlina Platonos
9 URBAN BIO-EXCHANGE pages 104-107
Chrysanthos Yiakubiv, Lefki Charalambous, Stephanie Zavalli,
F UPGRADING TOURIST COASTAL ZONES pages 64-71
Yiota Kyriacou, Yianna Hadjicosti
THROUGH DESIGN STRATEGIES 10 pages 108-111
RE-FORMATTING TOURISM
Nektarios Kefalogiannis
Ifigenia Neofytou, Chrystalla Psathite
G CONSTRUCTING THE CYPRIOT “FLANEUR” page 88-95 11 PAPHOS EXTREME pages 112-115
Byron Ioannou George Bozis-Tzetzis, Giannis Georgiou
12 MIND THE GAP / BIKE THE GAP pages 126-129
Glykeria Anaxagorou, Giorgos Kyriazis
H THE EFFECT OF TOURISM MARKETING pages 98-103
PRACTICES IN URBAN ENVIRONMENT OF CYPRUS 13 pages 130-133
TOURING CONTAINERS
Stella Michael
Panayiota Kasia, Georgia Pachiti
I “PRACTICING” NATURE AS A FORM pages 116-125 14 TOURISM - INDUSTRY - ARCHEOLOGY pages 134-137
OF CREATIVE ECO-TOURISM Elli Balampanidou, Evgenios Zozoulya
Christos Papastergiou, Christiana Ioannou
EXHIBITION
J THE INSTALLATION pages 138-143
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou
CONTRIBUTORS
K BIOGRAPHIES - ACKNOWLEDGEMENTS - CREDITS pages 146-159
6 7

6. A REVISIT A
customizing tourism
by
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou
curators
TOURISM AND COMMON GROUND ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟ ΕΔΑΦΟΣ
CONCEPT
CONCEPT
In a time of high speed physical and virtual connections Σε μια εποχή ταχέων φυσικών και εικονικών συνδέσεων
as well as rapid sharing of information in the palm of καθώς και ανταλλαγής πληροφοριών στην παλάμη του
a hand, the global phenomenon of tourism becomes ενός χεριού, το παγκόσμιο φαινόμενο του τουρισμού
more and more of a common activity. The global ground καθίσταται ολοένα και περισσότερο μια κοινή
becomes a common ground of activity. However, the δραστηριότητα. Ο παγκόσμιος χώρος μετατρέπεται σε
recreational character of modern tourism and the lack of κοινό έδαφος δραστηριότητας. Ωστόσο, ο ψυχαγωγικός
local interaction and commitment between visitors and χαρακτήρας του σύγχρονου τουρισμού και η έλλειψη
locals, alienate the notion of the common ground. The αλληλεπίδρασης και εμπλοκής επισκεπτών και
traveller and the host embody a relationship of demand ντόπιων αλλοιώνουν τη σημασία του κοινού εδάφους.
and supply respectively while the space is adapted to a Ο ταξιδιώτης και ο οικοδεσπότης διατηρούν μια
global ground away from the locality of the place. Resorts, σχέση ζήτησης και προσφοράς, ενώ ο χώρος έχει
amusement and theme parks, international hotels, global προσαρμοστεί σε ένα παγκόσμιο έδαφος ξένο προς την
fast food chains and city guides have turned tourism into τοπικότητα. Θέρετρα αναψυχής, θεματικά πάρκα, διεθνή
a travelling monopoly. The rules are always the same and ξενοδοχεία, παγκόσμιες αλυσίδες γρήγορου φαγητού
adaptable everywhere. και τουριστικοί οδηγοί, κατέστησαν τον τουρισμό
On the other hand, tourism brings people from different περιοδεύουσα monopoly. Οι κανόνες είναι πάντα ίδιοι
places to a common ground where they can experience the και προσαρμόζονται παντού.
place of visit and interact with the locals. The human need Από την άλλη πλευρά, ο τουρισμός φέρνει ανθρώπους
for experiencing different localities - places and people - από διάφορα μέρη του κόσμου σε κοινό έδαφος, όπου
reinforces tourism: common grounds of interaction can be μπορούν να ζήσουν την εμπειρία του τόπου επίσκεψης
generated all over the world! Tourism is exciting not only και να αλληλεπιδράσουν με τους ντόπιους. Η ανθρώπινη
for the tourists themselves but also for the hosts since ανάγκη για την εμπειρία διαφορετικών τοπικοτήτων -
they have the opportunity to introduce their guests to the τόποι και άνθρωποι - ενισχύει τον τουρισμό: κοινά εδάφη
culture, the heritage as well as the customs and the history αλληλεπίδρασης μπορούν να υπάρξουν σε πολλά μέρη
of their place. Architecture can reinforce the generation of του κόσμου! Ο τουρισμός είναι συναρπαστικός όχι μόνο
such common grounds and orchestrate the interaction για τους τουρίστες αλλά και για τους οικοδεσπότες, οι
which occurs. οποίοι έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν στους
επισκέπτες τον πολιτισμό, την κληρονομιά καθώς και τα
έθιμα και την ιστορία του τόπου τους. Η αρχιτεκτονική
TOURISM IN CYPRUS μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία κοινού εδάφους
μεταξύ τους και να ενορχηστρώσει τις πιθανές
Since the foundation of the Republic of Cyprus, tourism αλληλεπιδράσεις.
has been one of the main pursuits on the governments
and authorities’ agenda as a key factor for the country’s
economic growth and evolution. The Mediterranean climate ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
as well as the island’s natural beauty and cultural heritage
have been the main attributes of the campaigns promoting Από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο
1 internationally a certain image of Cyprus and attracting τουρισμός αποτελεί έναν από τους κυριότερους στόχους
8 9

7. A A
88.234 BEDS
3.0 2.400.924 2001
10 DAYS
TOURISTS ARRIVALS
IN 2006 -28%
2.5 AVERAGE LENGTH OF STAY REVENUE
FROM €17.8 billions
TOURISM REVENUE FROM TOURISM
CONCEPT
CONCEPT
2.0 2001-2010
2010
TOURISTS ARRIVALS (IN MILLIONS)
1.5 LOCALS TOURISTS
JANUARY REGION OF
FAMAGUSTA
1.0
23% OF GDP
BASED ON TOURISM
IN 2010 AUGUST
0.5
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
2
tourists from all over the world. At the same time both the των τοπικών κυβερνήσεων και αρχών, ως βασικός Germasogeia and Ayia Napa everything is at the service of μετασχηματισμό των μεγάλων αστικών κέντρων και
public and the private sector in Cyprus have been closely παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. tourists while almost nothing is related to the local urbanity. της υπαίθρου της Κύπρου, σύμφωνα με τις απαιτήσεις
committed to the development of leisure infrastructure for Το μεσογειακό κλίμα, η φυσική ομορφιά καθώς και η Consequently, with this type of touristic urbanization, the του τουριστικού κλάδου. Σε πολλές περιπτώσεις η
accelerating the greatest national economic generator: πολιτιστική κληρονομιά βρίσκονταν ανέκαθεν ανάμεσα phenomenon of periodic urbanism emerges with areas αστικοποίηση διαμορφώθηκε σε σχέση με τον τουρισμό!
the tourism industry. This development has taken place in στα κύρια στοιχεία των εκστρατειών προώθησης της such as these being densely populated during the warm Μεγάλα ξενοδοχεία κατά μήκος της ακτής, συμπλέγματα
various modes and scales in many regions of the country, εικόνας της Κύπρου σε διεθνές επίπεδο, με στόχο την months and desertified during the winter. These tourban bungalows, τουριστικά χωριά, επιγραφές νέον γραμμένες
from small scale souvenir shops and rooms to let, to large προσέλκυση τουριστών από όλο τον κόσμο. Την ίδια areas have become large theme parks dedicated to leisure στα αγγλικά και τα ρωσικά, θεματικά πάρκα, bars και clubs
scale hotels or holiday villages. στιγμή, τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας uses, limiting the majority of the tourist activity within έχουν σχηματιστεί σε μεγάλες τουριστικές ζώνες με
These economic-driven processes generated a gradual στο νησί ασχολήθηκαν εκτεταμένα με την ανάπτυξη των those spatial enclaves and at the same time reducing the έντονα παγκοσμιοποιημένα χαρακτηριστικά και μειωμένη
transformation of large urban and rural areas of Cyprus υποδομών αναψυχής για την επιτάχυνση της κυριότερης tourist mobility to the rest of the island where the local την αίσθηση του τόπου. Σε περιοχές όπως η Κάτω Πάφος,
according to the demands of the tourism industry. In οικονομικής βιομηχανίας: του τουρισμού. Η εξέλιξη character of Cyprus is vivid. Within the conditions set η Γερμασόγεια και η Αγία Νάπα όλα σχετίζονται με και
many cases urbanization has been articulated in relation αυτή πραγματοποιήθηκε με διάφορους τρόπους και σε by these kinds of developments, the interaction between είναι στην υπηρεσία των τουριστών, και σχεδόν τίποτα δεν
to tourism. Large hotels along the coastline, bungalow διαφορετικές κλίμακες σε πολλές περιοχές της χώρας: tourists and Cypriots as well as the place is limited. σχετίζεται με την τοπική αστικότητα. Κατά συνέπεια, σε
complexes, holiday villages, neon signs written in από μικρής κλίμακας καταστήματα πώλησης souvenirs και Common ground is at stake! μια τουριστική αστικοποίηση αυτού του είδους προκύπτει
English and Russian, theme parks, bars and clubbing δωμάτια ενοικίασης, έως μεγάλης κλίμακας ξενοδοχεία ή Since space, architecture and urban planning can indicate το φαινόμενο της περιοδικής αστικότητας, με βαση την
areas have formed large tourist zones with intense global τουριστικά χωριά. and generate common ground between people, a question οποία παρατηρείται υπερπληθυσμός κατά τη διάρκεια
characteristics and have thus reduced the sense of Αυτές οι διεργασίες, οι οποίες υποκινήθηκαν με needs to be answered: των θερμών μηνών και ερημοποίηση κατά τη διάρκεια
locality. In tourist-centred areas such as Kato-Paphos, βάση οικονομικά κριτήρια, προκάλεσαν τον σταδιακό Can architecture restore these missing associations? του χειμώνα. Αυτές οι τουριστικές ζώνες (tourban) έχουν
10 11

8. A A
3 4 5 6
REVISIT μετατραπεί σε μεγάλα θεματικά πάρκα, αφιερωμένα σε space, stimuli of interaction, creation of networks - spatial αρχιτεκτονική ως μια διαδικασία σχεδιασμού του κόσμου,
CONCEPT
CONCEPT
ψυχαγωγικές χρήσεις, περιορίζοντας την πλειοψηφία της and social - and sustainability of the cities. Ultimately, ανάλογα με τις ανάγκες του, μπορεί να δώσει κάποιες
The global financial crisis, which affected the national τουριστικής δραστηριότητας σε αυτούς τους θύλακες REVISIT explores architectural concepts that may upgrade απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα.
economies of many countries worldwide during the last και μειώνοντας ταυτόχρονα την τουριστική κινητικότητα the tourism product and at the same time regenerate the Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσιάζεται η ευκαιρία
years, had an impact on tourism among other sectors on an προς το υπόλοιπο νησί, εκεί όπου εμφανίζεται ο τοπικός constructed space for locals. επανεξέτασης του τουρισμού, ιδέα η οποία εκφράζεται
international level. Consequently, the recession on tourism χαρακτήρας του. Αυτού του είδους οι αναπτύξεις While the generation of common ground between διαμέσου του REVISIT: επανεξέταση, ανασχεδιασμός,
industry that hit Cyprus affected the country’s economy περιορίζουν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τουριστών και tourism and Cypriot locality is the focus point of the αναδιαμόρφωση και επανάχρηση, εκεί όπου η
and left a large percentage of related infrastructure Κυπρίων. Το κοινό έδαφος διακυβεύεται! National Participation of Cyprus, common ground, as αρχιτεκτονική παρέχει μια νέα προσέγγιση στον τομέα
unused. Since the concepts of sustainability and recycling Δεδομένου ότι ο χώρος, η αρχιτεκτονική και η πολεοδομία the main topic of the 13th Architecture Biennale was also του τουρισμού για εναλλακτικές απαντήσεις στα
are now more than ever synchronized with the current μπορούν να υποδείξουν και να δημιουργήσουν κοινό implemented in other aspects of the participation. It has παραπάνω θέματα, μέσα από διαδικασίες που αφορούν
economic and social conditions on a global level, several έδαφος ανάμεσα στους ανθρώπους, ένα ερώτημα been already acknowledged that Architecture comes into την αναζωογόνηση και τη βιωσιμότητα.
questions are raised: what are we going to do with the αναζητεί απαντήσεις: existence through collaboration and close engagement Στα πλαίσια του θέματος για την 13η Διεθνή Έκθεση
stocks of tourism infrastructure that remain unused for Μπορεί η αρχιτεκτονική να αποκαταστήσει αυτούς τους with other disciplines. Within this framework, people from Αρχιτεκτονικής La Biennale di Venezia, το οποίο
long periods of time in Cyprus? Can we reuse them for χαμένους συνδέσμους; different fields of activity were called to contribute to the έθεσε ο David Chipperfield, το REVISIT διερευνά τις
other purposes? Are we able to regenerate them in order participation of Cyprus: practicing architects, architecture συνθήκες του κοινού εδάφους στην Κύπρο, οι οποίες
to re-become vital parts of society and economy? Can we academics, architecture students, tourism officers, σχετίζονται με τον τουρισμό, και αναζητά εναλλακτικές
invent alternative modes of tourism for the regeneration REVISIT constructors and craftsmen participated in common απαντήσεις στα ερωτήματα που τίθενται από αυτές τις
of the country’s economy? Can local urbanism blend grounds of communication and collaboration for the final συνθήκες για την ενδυνάμωση του κοινού εδάφους. Πώς
into touristic urbanism, and vice-versa, in favour of the Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία, μεταξύ άλλων outcome of the participation. μπορούν οι τουριστικές υποδομές - ένας σημαντικός
creation of common grounds and the invention of more τομέων, επηρέασε τις εθνικές οικονομίες πολλών The presented projects are the result of a workshop that παράγοντας αστικοποίησης και ανάπτυξης στην Κύπρο
sustainable economic models? Architecture, as a process χωρών σε όλο τον κόσμο κατά τα τελευταία χρόνια, είχε was organized with participating students and academic - να ανασχεδιαστούν και να αναπροσανατολιστούν
of designing the world according to its needs, may provide επιπτώσεις και στον τουρισμό σε διεθνές επίπεδο. Ως staff from all four Architecture Schools in Cyprus. με αρχιτεκτονικά μέσα, προκειμένου να φέρουν
some answers to the above questions. αποτέλεσμα, υπήρξε σχετική ύφεση του τουρισμού και Through a process of sharing ideas and concepts, thirty- τους ανθρώπους σε ένα κοινό έδαφος; Ο τουρισμός
Within this frame, the opportunity to rethink tourism στην Κύπρο, η οποία επηρέασε την οικονομία της χώρας two students under the coordination of seven teachers επανεξετάζεται με στόχο την αναγέννηση του δημόσιου
emerges. REVISIT expresses the idea of rethinking tourism και άφησε ένα μεγάλο ποσοστό σχετικών υποδομών developed fourteen innovative projects that investigate the χώρου, την πρόκληση της αλληλεπίδρασης, τη
in order to re-examine, redesign, reform and reuse: αχρησιμοποίητο. Τώρα που οι ιδέες περί αειφορίας boundaries of architecture while dealing with the existing δημιουργία δικτύων – χωρικών και κοινωνικών - και τη
architecture provides a new approach to tourism for και ανακύκλωσης είναι περισσότερο από ποτέ άλλοτε condition of both artificial and natural environment of the βιωσιμότητα των πόλεων. Εν κατακλείδι, το REVISIT
alternative answers to the aforementioned issues through συγχρονισμένες με την τρέχουσα οικονομική και κοινωνική country. The representatives of the four Departments met εξερευνά αρχιτεκτονικές ιδέες που μπορούν να
processes concerning regeneration and sustainability. κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο, εγείρεται μια σειρά and interacted for the first time on a common ground for αναβαθμίσουν το τουριστικό προϊόν και, την ίδια στιγμή,
Within the framework of the topic of the 13th International από ερωτήματα: τί θα κάνουμε με τα αποθέματα των introducing their ideas for la Biennale. να αναζωογονήσουν το δομημένο περιβάλλον για τους
Architecture Exhibition La Biennale di Venezia given by τουριστικών υποδομών που παραμένουν αχρησιμοποίητα The preparation of the installation presented in the Pavilion ντόπιους.
David Chipperfield, REVISIT investigates the conditions για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην Κύπρο; Μπορούμε να of Cyprus is another product of common field of activity. Καθώς η εθνική συμμετοχή της Κύπρου εστιάζει στη
of common grounds related to tourism in Cyprus and τα επαναχρησιμοποιήσουμε για άλλους σκοπούς; Έχουμε Different craftsmen were called for a collaboration with δημιουργία του κοινού εδάφους μεταξύ τουρισμού και
explores alternative answers to questions raised from τους τρόπους να τα αναζωογονήσουμε ώστε να γίνουν the curators for the production of special wood and metal κυπριακής τοπικότητας, το κοινό έδαφος, ως το κύριο
these conditions that may empower the idea of common ξανά ζωτικά τμήματα της κοινωνίας και της οικονομίας; structures as well as customized furniture. The spatial θέμα της 13ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας
ground. How can tourism infrastructure - a key factor Μπορούμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους τουρισμού metaphor of a beach – the stereotypical scenery of tourism επιδιώχθηκε και από άλλες πτυχές της συμμετοχής. Είναι
for urbanization and developmen t in Cyprus - be για αναζωογόνηση της οικονομίας της χώρας; Μπορεί in Cyprus – presented in the pavilion was implemented ήδη γνωστό ότι η αρχιτεκτονική πραγματώνεται μέσα απο
redesigned and redirected with architectural means in η τοπική αστικοποίηση να αναμειχθεί με την τουριστική after a creative process of dialogue where the role of the με τη συνεργασία και τη στενή εμπλοκή της με άλλους
order to bring people together on a common ground? αστικοποίηση υπέρ της δημιουργίας κοινού εδάφους και architect and the builder blended into each other. επιστημονικούς κλάδους. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο,
Tourism is readdressed for the regeneration of public της εξεύρεσης βιωσιμότερων οικονομικών μοντέλων; Η The overall process of conceptually and physically άνθρωποι από διαφορετικά πεδία δράσης κλήθηκαν να
12 13

9. preparing the National Participation of Cyprus at the 13th συμβάλουν στην Κυπριακή συμμετοχή: επαγγελματίες
A International Architecture Exhibition La Biennale di Venezia αρχιτέκτονες, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, A
became an interesting experience that we shared with φοιτητές αρχιτεκτονικής, ανώτεροι τεχνικοί λειτουργοί
many people. While trying to think of and act on common τουρισμού, κατασκευαστές και τεχνίτες, συμμετείχαν
ground, many relationships were constructed and new σε κοινό έδαφος επικοινωνίας και συνεργασίας για το
bridges of communication were built between people τελικό αποτέλεσμα.
sharing a common goal. It is through these processes that Οι προτάσεις που παρουσιάζονται είναι προϊόν ενός
we consider REVISIT to be the product of collective effort. εργαστηρίου που οργανώθηκε, με τη συμμετοχή φοιτητών
και ακαδημαϊκού προσωπικού από τα τέσσερα τμήματα
αρχιτεκτονικής στην Κύπρο. Μέσα από μια διαδικασία
ανταλλαγής ιδεών, τριάντα δύο φοιτητές, με το
συντονισμό επτά διδασκόντων, ανέπτυξαν δεκατέσσερις
καινοτόμες προτάσεις, οι οποίες διερευνούν τα όρια
της αρχιτεκτονικής, ενώ ασχολούνται με την υπάρχουσα
κατάσταση του τεχνητού και φυσικού περιβάλλοντος
της χώρας. Οι εκπρόσωποι των τεσσάρων τμημάτων
συναντήθηκαν και αλληλεπίδρασαν για πρώτη φορά σε
κοινό έδαφος, με στόχο τη διαμόρφωση των ιδεών τους
για τους σκοπούς της Μπιενάλε.
CONCEPT
CONCEPT
Η προετοιμασία της εγκατάστασης που παρουσιάζεται
στο περίπτερο της Κύπρου είναι ακόμη ένα προϊόν
κοινού τομέα δράσης. Διάφοροι τεχνίτες κλήθηκαν να
συνεργαστούν με τους επιμελητές για την παραγωγή
ειδικών ξύλινων και μεταλλικών κατασκευών καθώς
και τη μεταποίηση επίπλων. Η χωρική αλληγορία μιας
παραλίας, στερεότυπη σκηνή του τουρισμού στην Κύπρο,
υλοποιήθηκε στο περίπτερο μετά από μια δημιουργική
διαδικασία διαλόγου, κατά τον οποίο οι ρόλοι του
αρχιτέκτονα και κατασκευαστή αναμίχθηκαν.
Η συνολική διαδικασία προετοιμασίας της εθνικής
συμμετοχής της Κύπρου στη 13η Διεθνή Έκθεση
Αρχιτεκτονικής La biennale di Venezia ήταν μια
ενδιαφέρουσα εμπειρία που μοιραστήκαμε με πολλούς
ανθρώπους. Καθώς προσπαθούσαμε να σκεφτόμαστε
και να δρούμε σε κοινό έδαφος, δημιουργήθηκαν πολλές
σχέσεις και κτίστηκαν νέες γέφυρες επικοινωνίας
μεταξύ ανθρώπων που μοιράστηκαν έναν κοινό στόχο.
Είναι μέσα από αυτές τις διαδικασίες που θεωρούμε ότι
το REVISIT είναι προϊόν μιας συλλογικής προσπάθειας.
PICTURE CREDITS ΕΙΚΟΝΕΣ
1_Ayia Napa coastline, ©agisilaou and spyrou photography 1_Αγία Ναπα,©agisilaou and spyrou photography
2_Data concerning tourism in Cyprus, source: Cyprus Tourism 2_Δεδομένα που αφορούν τον τουρισμό στην Κύπρο, πηγή:
Organization (the data concern areas under the control of the Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού (τα δεδομένα αφορούν τις
Republic of Cyprus) περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας)
3_Touristic infrastructure, ©agisilaou and spyrou photography 3_Τουριστικές υποδομές, ©agisilaou and spyrou photography
4_Finikoudes area, Larnaca, ©agisilaou and spyrou photography 4_Φοινικούδες, Λάρνακα, ©agisilaou and spyrou photography
5_Limassol, ©agisilaou and spyrou photography 5_Λεμεσός, ©agisilaou and spyrou photography
6_Walled city of Nicosia, ©agisilaou and spyrou photography 6_Εντός των τειχών Λευκωσία, ©agisilaou and spyrou photography
7_Common ground for the participation of Cyprus, 7_Κοινό έδαφος για την Κυπριακή συμμετοχή,
©Charalambos Charalambous and ©NOA ©Χαράλαμπος Χαραλάμπους και ©NOA
7
14 15

10. design *BURSTING THE TOURISTIC BUBBLE *BURSTING THE TOURISTIC BUBBLE
B invent
alternative modes of tourism εναλλακτικοί τρόποι του τουρισμού
B
redesign reinvent
act
react generate The majority of tourist activity is limited within tourban Η πλειονότητα της τουριστικής δραστηριότητας είναι
regenerate bubbles, where applications of various kinds of leisure περιορισμένη εντός τουριστικών θυλάκων, οι οποίοι
uses are located, while the tourist mobility to the rest of περιλαμβάνουν διάφορες δραστηριότητες αναψυχής,
the island, where the locality of Cyprus is more present, μειώνοντας, έτσι, την τουριστική κινητικότητα
is reduced. Can we invent alternative modes and forms προς το υπόλοιπο νησί, εκεί όπου εμφανίζεται η
examine of tourism that will introduce a larger tourist network τοπικότητα του. Μπορούμε να βρούμε εναλλακτικούς
reexamine build
which will include rural areas? Do the rural areas have τρόπους και μορφές τουρισμού, μέσω των οποίων θα
rebuild
evaluate the potential of touristic development? Can we reform δημιουργηθεί ένα ευρύτερο τουριστικό δίκτυο, στο
reevaluate use
form reuse the concept of agrotourism in order to introduce an active οποίο θα περιλαμβάνονται και αγροτικές περιοχές;
reform engagement of tourists with agricultural activities? How Οι αγροτικές περιοχές έχουν τη δυνατότητα της
can we generate common ground between tourism and τουριστικής ανάπτυξης; Μπορούμε να αναμορφώσουμε
the rural areas of Cyprus? τα σχέδια αγροτουρισμού για την υιοθέτηση μιας
THE TOPICS ΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ενεργής συμμετοχής των τουριστών σε γεωργικές
in architectural pursuit of common grounds σε αρχιτεκτονική αναζήτηση κοινών εδαφών δραστηριότητες; Πώς μπορεί κανείς να δημιουργήσει
κοινό έδαφος μεταξύ του τουρισμού και των αγροτικών
Within the conceptual frame of REVISIT four major topics Στο εννοιολογικό πλαίσιο του REVISIT, μέσω ανάλυσης περιοχών της Κύπρου;
CONCEPT
CONCEPT
are identified through analysis and documentation of the και τεκμηρίωσης των υφιστάμενων συνθηκών του
existing conditions of tourism and urbanization in Cyprus. τουρισμού και της αστικοποίησης στην Κύπρο, *TOURISTIC DEFRAGMENTATION *TOURISTIC DEFRAGMENTATION
The outcome of this analytical process for each topic is επισημαίνονται τέσσερις κύριες θεματικές ενότητες. Το overlaying a tourist network on an urban environment προβάλλοντας ένα τουριστικό δίκτυο σε αστικό περιβάλλον
a synopsis identifying specific issues, setting specific αποτέλεσμα αυτής της αναλυτικής διαδικασίας για κάθε
questions and calling for different kinds of architectural ενότητα είναι ένας σύντομος θεματικός προβληματισμός, The case of Nicosia clearly portrays the phenomenon of Στην περίπτωση της Λευκωσίας αποτυπώνεται ξεκάθαρα
and urban design projects: *urban-tourban symbiosis, ο οποίος εγείρει συγκεκριμένα ζητήματα και αναζητά fragmented tourism in urban environment: the numbers of το φαινόμενο του αποσπασματικού τουρισμού σε αστικό
*bursting the touristic bubble, *touristic defragmentation χωρικές προτάσεις αρχιτεκτονικής και αστικής κλίμακας: tourist accommodation units are limited while the popular περιβάλλον: οι μονάδες τουριστικών καταλυμάτων
and *touristic archaeology. The topics are related to *urban-tourban symbiosis (συμβίωση τοπικής και tourist spots are disconnected. The city itself discourages είναι περιορισμένες ενώ τα δημοφιλή αξιοθέατα είναι
spatial conditions that vary in scales while some of the περιοδικής αστικότητας), *bursting the touristic bubble tourist activity. The vast majority of tourists visiting αποσυνδεδεμένα. Η πόλη αποθαρρύνει την τουριστική
issues addressed are related to and overlaid in more (αποκέντρωση των πόλεων που χαρακτηρίζονται ως Nicosia are organized in small groups with a guide, using a δραστηριότητα. Η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών
than one topic. The final goal of the four topics is to «φούσκες»), *touristic defragmentation (τουριστική bus that makes a few stops at the main tourist attractions. που επισκέπτονται τη Λευκωσία είναι οργανωμένοι σε
focus on specific areas and conditions related to tourism ανασυγκρότηση) και *touristic archaeology (τουριστική Therefore, a fragmented experience of the city occurs. Can μικρές ομάδες, μ’ έναν οδηγό κι ένα λεωφορείο που
and urbanity in Cyprus that can be revisited through αρχαιολογία). Οι θεματικές αυτές συνδέονται με we connect the dots in order to provide a more complete κάνει ορισμένες στάσεις στα κύρια τουριστικά αξιοθέατα.
architectural projects and proposals. χωρικές συνθήκες, οι οποίες διαφέρουν σε κλίμακα, ενώ experience of the place? Can we overlay a tourist network Παρατηρείται η αποσπασματική εμπειρία της πόλης.
ορισμένα από τα ζητήματα που θίγονται είναι συναφή over the city that will also provide a common ground for Μπορούμε να συνδέσουμε τα σημεία, προκειμένου να
και αλληλεπικαλύπτονται εντός των διαφορετικών the public? παρέχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία του τόπου;
θεματικών ενοτήτων. Ο τελικός στόχος των τεσσάρων Μπορούμε να επικαλύψουμε ένα τουριστικό δίκτυο στην
θεματικών είναι η επικέντρωση σε συγκεκριμένες πόλη, το οποίο θα παρέχει, επίσης, ένα κοινό έδαφος για
περιοχές, οι οποίες σχετίζονται με τον τουρισμό και την δημόσια χρήση;
αστικότητα στην Κύπρο και μπορούν να αναθεωρηθούν
με αρχιτεκτονικές προτάσεις. *TOURISTIC ARCHAEOLOGY *TOURISTIC ARCHAEOLOGY
the city reoccupies and reuses tourist infrastructure η πόλη επαναχρησιμοποιεί τουριστικές υποδομές
In a hypothetic scenario of a global collapse of Σ’ ένα υποθετικό σενάριο παγκόσμιας κατάρρευσης
*URBAN-TOURBAN SYMBIOSIS *URBAN-TOURBAN SYMBIOSIS tourism, Cyprus will be left with large deserted built του τουρισμού, η Κύπρος θα μείνει μ’ ένα μεγάλο
intrusion of urbanism into tourism and vice-versa διείσδυση της αστικότητας στο τουρισμό και αντίστροφα environments that might resemble the deserted tourist απόθεμα εγκαταλελειμμένων υποδομών, το
zone of Famagusta which is under Turkish occupation. οποίο μπορεί να παρουσιάσει ομοιότητες με την
There is a disconnection between locals and tourists Υπάρχει αποκλεισμός ανάμεσα στις αστικές και τις Can we invent alternative modes of tourism into these εγκαταλελειμμένη τουριστική περιοχή της Αμμοχώστου
from which heterotopia emerges between urban and τουριστικές περιοχές από όπου προκύπτει ετεροτοπία. shell environments? Can we reinvent, reform, and reuse που είναι υπό τουρκική κατοχή. Μπορούμε να βρούμε
tourban areas. Common ground is at stake! How can we Το κοινό έδαφος διακυβεύεται! Πώς μπορούμε να tourism infrastructure for purposes other than leisure and εναλλακτικούς τρόπους τουρισμού σε αυτά τα κελύφη;
bring locals in tourban areas and tourists in urban areas? φέρουμε ντόπιους στις τουριστικές περιοχές και recreation? Can we regenerate spaces of activity and Μπορούμε να εφεύρουμε, να αναδιαμορφώσουμε και
Moreover, how can we reform tourism infrastructure τουρίστες στις αστικές περιοχές; Επιπλέον, πώς θα habitation for society by reforming tourism infrastructure? να επαναχρησιμοποιήσουμε τουριστικές υποδομές για
in order to attract and serve locals too? How can we ανανεώσουμε την τουριστική υποδομή, προκειμένου να What other uses can be accommodated in a hotel, a σκοπούς άλλους από την ψυχαγωγία και την αναψυχή;
reform the city in order to be used by tourists too? Where προσελκύσει και να εξυπηρετήσει και τους ντόπιους; Πώς holiday village or a leisure park and by which means can Μπορούμε να αναζωογονήσουμε τέτοιους χώρους προς
and how can locals and tourists interact on a common μπορούμε να αναδιαμορφώσουμε την πόλη, προκειμένου these transformations be successful? όφελος της κοινωνίας και της κατοίκησης; Ποιες άλλες
ground? How can urban and tourban intrude and blend να χρησιμοποιηθεί και από τον τουρίστα; Πού και πώς χρήσεις μπορούν να αποδοθούν σ’ ένα ξενοδοχείο, σ’
into each other? μπορούν ντόπιοι και τουρίστες να αλληλεπιδράσουν ένα τουριστικό χωριό, σ’ ένα πάρκο αναψυχής, και με
σε κοινό έδαφος; Πώς μπορεί αστικό και τουριστικό να ποιους τρόπους μπορούν να εφαρμοστούν αυτές οι
παρεισφρήσουν το ένα στο άλλο; χρήσεις;
16 17

11. B THE TOPICS B
in architectural pursuit
of common grounds
TOURISTIC ARCHAEOLOGY
the city reocupies and reuses
touristic infrastructure
BURSTING
THE RURAL
TOURISTIC
BUBBLE
CONCEPT
CONCEPT
alternative
modes of tourism
TOURISTIC BUBBLE
URBAN
URBAN
TOURBAN
SYMBIOSIS
intrusion of
urbanism into tourism
and vice-versa
URBAN
TOURBAN
TOURISTIC DEFRAGMENTATION
overlaying a touristic network on an urban environment
18 19

12. ground
...toa common
aces ...
from dif ferent pl
people
touris m brings
©agisilaou and spyrou photography

13. C THE WORKSHOP C
a common ground of concepts
by
Charis Christodoulou, Spyros Th. Spyrou
curators
“…my Biennale will encourage the collaboration
PROCESS
PROCESS
and dialogue that I believe is at the heart of
UCY _University of Cyprus FU _Frederick University architecture, and the title will also serve as a
Faculty of Engineering School of Architecture, Fine and Applied Arts metaphor for architecture’s field of activity.”
Department of Architecture: Department of Architecture: David Chipperfield
director of the 13th International Architecture Exhibition
la Biennale di Venezia
coordinators: coordinators:
_Andreas Savvides - Assistant Professor _Gregoris Kalnis - Lecturer
_Teresa Tourvas - Special Teaching Staff _Stella Michael - Special Teaching Staff
participants: participants:
_Constantina Agroti _Eleni Christodoulou Currently, there are four Architecture Schools operating Αυτή τη στιγμή στην Κύπρο λειτουργούν τέσσερις σχολές
_Glykeria Anaxagorou _Eleni Flouri in Cyprus all of which were founded during the last αρχιτεκτονικής, οι οποίες ιδρύθηκαν κατά την τελευταία
_Despo Anayiotou _Panayiota Kasia decade. Considering the small scale of the country’s size δεκαετία. Λαμβάνοντας υπόψη το μικρό μέγεθος της
_Melina Andoniou _Georgia Pachiti and population, the fact that more than 500 students of χώρας και του πληθυσμού, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός
_Georgios Kyriazis _Avgi Perikleous architecture attend these academic institutions every year is ότι περισσότεροι από 500 φοιτητές αρχιτεκτονικής
_Ifigenia Neofytou _Pavlina Platonos remarkable. In fact, the relatively new architecture schools εκπαιδεύονται σε πανεπιστημιακά ιδρύματα κάθε χρόνο.
_Maria Prodromou _George Yiasemis create a dynamic think tank for local and international Στην πραγματικότητα, οι, σχετικά, νεαρές αρχιτεκτονικές
_Maria Prokopiou architecture that was never before experienced in Cyprus. σχολές δημιουργούν μια πρωτόγνωρη για τη χώρα
_Maria Protou Lectures and exhibitions take place at the facilities of the δυναμική δεξαμενή σκέψης και προβληματισμού για
_Chystalla Psathite schools on a regular basis while an increasing number of την τοπική και τη διεθνή αρχιτεκτονική. Διαλέξεις
journals with articles and student projects are published και εκθέσεις πραγματοποιούνται στις εγκαταστάσεις
by the schools. These processes generate expectations των σχολών σε τακτική βάση, ενώ δημοσιεύεται ένας
UNIC _University of Nicosia NUP _Neapolis University Pafos for the development of local architectural production and αυξανόμενος αριθμός περιοδικών εντύπων με άρθρα
School of Humanities, Social Sciences and Law School of Architecture, Land and Environmental Sciences: discourse. και έργα φοιτητών. Αυτές οι διεργασίες δημιουργούν
Department of Architecture: Given the opportunity to curate the National Participation προσδοκίες για την ανάπτυξη της τοπικής αρχιτεκτονικής
coordinator:
of Cyprus at the 13th International Architecture Exhibition παραγωγής και του διαλόγου.
coordinators: _Dimitris Antoniou - Assistant Professor la Biennale di Venezia, whose general title is Common Δοθείσας της ευκαιρίας για την επιμέλεια της εθνικής
_Yiorgos Hadjichristou - Associate Professor participants:
Ground, we decided to bring students and academic staff συμμετοχής της Κύπρου στη 13η Διεθνή Έκθεση
_Angela Kyriacou-Petrou - Lecturer _George Bozis - Tzetzis from all four schools on a common ground in order to Αρχιτεκτονικής la Biennale di Venezia, υπό το γενικό θέμα
participants: _Giannis Georgiou generate a creative dialogue and exchange of ideas from Κοινό Έδαφος, αποφασίσαμε να φέρουμε φοιτητές και
_Elli Balampanidou _Ioakeim Liassides which architectural approaches answering the questions μέλη του ακαδημαϊκού προσωπικού και από τις τέσσερις
_Lefki Charalambous _Christos Palates set by REVISIT could arise. σχολές αρχιτεκτονικής σε ένα κοινό έδαφος, με στόχο τη
_Yianna Hadjicosti _Evangelos Theofanous For this reason, a two-week workshop was organized δημιουργία ενός δημιουργικού διάλογου και ανταλλαγής
_Yiota Kyriacou _Konstantinos Tsiarkezos with the participation of a number of students and ιδεών, μέσω των οποίων θα μπορούσαν να προκύψουν
_Marinos Kyriakou teachers from the four Departments of Architecture αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις που ανταποκρίνονται στα
_Eugenios Vassiliou Schools from the country’s Universities: the University ζητήματα που θέτει το REVISIT.
_Chrysanthos Yiakubiv general coordinators:
of Cyprus, the University of Nicosia, Frederick University Για το λόγο αυτό οργανώθηκε ένα εργαστήριο
_Stephanie Zavalli _Charis Christodoulou - Architect and Neapolis University Pafos. Thirty-two students διάρκειας δυο εβδομάδων, με τη συμμετοχή φοιτητών
_Evgenios Zozoulya _Spyros Th. Spyrou - Architect under the coordination of seven teachers developed their και διδασκόντων αρχιτεκτονικής από το Πανεπιστήμιο
22 23