1. MAKİNA ELEMANLARIMAKİNA ELEMANLARIDestekleme El.Bağlama El.Enerji Depolama El. Güç Aktarma El.İrtibat El. VidaKamaPimKaynakPerçinAkslarMillerYataklarYaylarKaplinKavramaFrenDişli ÇarklarSürtünmeli ÇarklarKayış, KasnakVİDALI BİRLEŞTİRMELERMAKİNA:Güç iletme, değiştirme veya biriktirme gibi işlevlere sahip; civata, kama, yatak, mil, dişli çark gibi makina elemanlarının birleştirilmesiyle meydana getirilen sistemdir.

2. MAKİNA ELEMANLARININ BİRLEŞTİRİLMESİMAKİNA BİRLEŞTİRİLMESİSabit BirleştirmelerHareketli BirleştirmelerSÖKÜLEMEYENSÖKÜLEBİLİRVidalı BirleştirmelerKamalı BirleştirmelerPimli BirleştirmelerKaynaklı BirleştirmelerLehimli BirleştirmelerPerçinli BirleştirmelerBİRLEŞTİRME:Bir makinaya ait kısımların çeşitli makina elemanları kullanarakveya kullanmadanbiraraya getirilmesidir.

3. VİDALI BİRLEŞTİRMELERBİRLEŞTİRMELERVidalı birleştirme:Vidalı Gövdesi üzerine diş açılmış bağlama elemanları ile yapılan sökülGövdesi sökülebilir ebilir birleştirmedir.

4. VİDALAR --VİDA DİŞLERİVİDA DİŞLERİCİVATALARCİVATALARSOMUNLARSOMUNLARSAPLAMALARSAPLAMALAR

5. HAREKETLİ BİRLEŞTİRME ELEMANLARIHAREKETLİ ELEMANLARISıkma AparatıSıkma Aparatı

6. VİDALI BİRLEŞTİRME VE ELEMANLARIVİDALI ELEMANLARI

7. VİDA ELEMANLARI ––Vida DişleriVida Dişleri(TS 61(61--Tanımlar)HelisHelisVida dişiVida dişiDış vida Dış İç vidaİç vidaVida boşluğuVida boşluğuDiş üstüDiş üstüDiş dibiDiş dibiVida adımıVida adımıDiş yüksekliğiDiş yüksekliğiDiş profil açısıDiş açısıAnma çapıAnma çapıBölüm Bölüm dairesi vb.

8. HELİS: Bir eksene, belirli uzaklıktaki bir noktanın, eksen doğrultusundBir doğrultusunda aldığı a yol ile bu noktanın açısal yolunun a/2 oranı sabit kalmak şartıyyol şartıyla çizdiği yörüngedir.la TanTanαα= = P/(ππd)d)

9. VİDA: Belirli bir açı altında birbirini kesen helis yüzeylerin meydanaBelirli meydanagetirdiği getirdiği geometrik şekillerdir.

10. VİDA ELEMANLARIVİDA ELEMANLARIDış/İçvida:Bir silindirin dışında/içindeoluşan vida. Vida dişi/boşluğu:Bir silindirin yanal yüzeyinde, belirli bir açıyla birbirini kesen helis yüzeylerin oluşturduğu sürekli çıkıntı/girinti. Diş üstü/dibi:Bir vida dişinde/boşluğunda,iki komşu diş yanının birleştiği yüzeysel kısım. Adım:Bir dişin veya bir vida boşluğunun, bir devirde vida eksenine paralel bir doğru üzerinde aldığı yol. Profil açısı:İki komşu diş yanı arasındaki açı.

11. VİDA PROFİLİPROFİLİVida profili: Vida Vida ekseninden geçen bir düzlemle vidanın kesişmesi sonucu oluşVida oluşan profil.an

12. VİDA ELEMANLARIVİDA ELEMANLARIKalın dişli vida (Normal vida): Herhangi bir vida anma çapı için, seçim dizisinden en büyük adımı içeren genel kullanınımlı vidadır. İncedişli vida:Herhangi bir vida anma çapı için, kalın diş vida adımından daha küçük adımlı vidadır. Genellikle boru vidalarında kullanılır. Aynı çap için, dişler normal vidaya göre daha sık.

13. VİDALARDA AĞIZ SAYILARIVİDALARDA SAYILARI
•Diş yüksekliğinin az, adımın fazla olmasının istendiği durumlarda çok ağız.
•Su şisesi kapağı, dolma kalem kapağı vb. yerlerde.
•2 ağızlı ise 180º, 3 ağızlıise 120 º, ........... Açıyla..

14. SOL VE SAĞ VİDALARSOL VİDALAR
Sağ vida (RH): Eksen yönünde bakıldığında, saat ibresi yönündekıvrılan ve eksen doğrultusunda ilerleyen vida.
Sol vida (LH): Eksen yönünde bakıldığında, saat ibresinin ters yönündekıvrılan ve eksen doğrultusunda ilerleyen vida.

15. VİDALARIN SINIFLANDIRILMASI (TS 61)Dişin açıldığı yer bakımındanYön bakımındanÖlçü sistemi bakımındanAğız sayısı bakımından(Metrik)(Parmak) (Çok ağızlı)(Tek ağızlı)

16. VİDALARIN SINIFLANDIRILMASIVİDALARIN SINIFLANDIRILMASIDişDişprofiline göreprofiline göreMetrikMetrikWithworthWithworthTrapezTrapezYuvarlakYuvarlakTestereTestereKareKareÜçgenÜçgenÜçgen:Tepe açısı 55o ve 60o. Bağlantı amaçlı kullanılır. Trapez:Hareket vidası olarak preslerde, krikolarda, vanalarda, torna ve freze tezgahlarının tabla ve konsol millerinde kullanılır. Testere:Diş açısı 33o ve profili testereye benzer olan vida. Tek yönlü aşırı yüklemelerde, özellikle preslerde kullanılır. Yuvarlak:Diş dibi ve tepesi yuvarlatılmış, tepe açısı 30o ikizkenar üçgen vida. Keskin kenarlı olmadıklarından gereksiz maddeler, toz kum ve pastan daha az zarar görürler. Bu nedenle kirli su vanalarında, düzgünlük gerektirmeyen ampullerde ve gereci plastik ve cam gibi kırılma tehlikesi olan yerlerde kullanılır. Kare:Kuvvet ve hareket iletiminde kullanılır. Kare vidanın standardıyoktur.

17. VİDALARIN AÇILMASIVİDALARIN AÇILMASIEl kılavuzu 3 tane kısa, makina kılavuzu 1 tane uzun kılavuzdur.

18. VİDALARIN AÇILMASIVİDALARIN AÇILMASI
Torna kalemi, metrik vida için 60ºbilenir. Mastarla kontrol edilir.

19. METRİK ISO STANDARTSTANDARTVİDA DİŞ ÖLÇÜLERİVİDA ÖLÇÜLERİAdım=Hatve=PitchNot:Vidalar dipten sıkmaz, yan yüzeyden sıkar. Yalama olmasın diye civata üstüyle somun dibi sürtünmemeli. Whitworth’ta civata üstü yuvarlak, somun dibi üçgen.

20. METRİK ISO STANDARTSTANDARTVİDA DİŞ ÖLÇÜLERİVİDA ÖLÇÜLERİVida tablosu imalata yönelik, ÇİZİME DEĞİL...

21. EN ÇOK KULLANILAN STANDARD VİDALAREN VİDALARTS 61/3TS 3: Metrik ISO : TS 61/60TS 60: Trapez: TrapezTS 61/95TS 95: Testere: TestereTS 61/114TS 114: Yuvarlak: YuvarlakTS 5466TS 5466: : WithworthWithworthboru vidalarboru vidalarTS 10036TS 10036: Metrik : konik dış vidakonik vidaMetrik ISO normal diş vida gibi standartlaştırılmış vidaların (Ör: Metrik ISO ince diş, Metrik ISO trapez, testere, yuvarlak ve whitworth vidalar vb.) aksine, KARE VİDANIN STANDARTI YOKTUR. Tavsiye niteliğinde çizelgeler mevcuttur.

22. VİDA DİŞLERİNİN ÖLÇÜLMESİVİDA ÖLÇÜLMESİ1.1.Diş üstü çapı ölçülür.2.2.Diş adımı ölçülür.3.3.Ağız sayısı için vidanın daireselvidanın daireselkısmınakısmınabakılır.bakılır. 4.4.Bulunan değerler standartstandartçizelgeyle çizelgeyle karşılaştırılır.5.5.Kesin sonuç için diş tarağı kullanılır.6.6.Varsa kontrol mastarı kullanılır.

23. VİDA DİŞLERİNİN GERÇEK GÖRÜNÜŞLERİGERÇEK GÖRÜNÜŞLERİ
Gerçek görünüşlerinin çizilmesi oldukça zordur ve zaman alıcıdır.

24. VİDA DİŞLERİNİNVİDA DİŞLERİNİNTEKNİK RESİMDE TEKNİK GÖSTERİLMESİGÖSTERİLMESİTS EN ISO 6410TS 6410--11

25. DIŞ VİDA ÇİZİMİDIŞ ÇİZİMİ

26. VİDALARDA DAİRESEL GÖRÜNÜŞLERVİDALARDA GÖRÜNÜŞLER

27. KONİK DIŞ VİDAKONİK VİDAKonik vidalar yarım turda bütün dişler sıkar. Konik vida açmak tornada özel teknikler (uzun koniklerde punta kaydırma ve sevk kızağı kullanma, kısa koniklerde suport) gerektirir. Sondaj borularındagörülebilir. Hem büyük güç taşıyor, hem 2-3 turda tamamen sıkar, ayrıca sızdırmazlık sağlar. Boru dişleri, sıhhi tesisatlar konikdişlidir.

28. KESİTLERDE DIŞ VİDALARKESİTLERDE VİDALARKesitlerde dış vidalar enine kesilir, BOYUNA KESİLMEZ. Yan görünüşlerdeki düşey eksen çizgisi KISMİ KESİTi ifade eder. Dış vida gösteriminde bir değişiklik olmamakla birlikte; •Vida uçlarındaki pah çizgisi değişir. •Vida sonu çizgisi KESİK olarak çizilir. •Bu durum genellikle, borulara açılan vidalarda görülür.

29. YARIM VE KOPARILMIŞ GÖRÜNÜŞLERDEYARIM GÖRÜNÜŞLERDEDIŞDIŞVİDALARVİDALAR

30. GÖRÜNMEYEN DIŞ VİDALARGÖRÜNMEYEN VİDALARÇizilen görünüşte, vida açılmış yerin arkada kaldığı durumlarda, •vida diş dibiveya•diş dibi ve diş üstü KESİK ÇİZGİ ile çizilir.

31. NORMAL GÖRÜNÜŞTE İÇ VİDANORMAL VİDA

32. KESİTLERDE İÇ VİDALARKESİTLERDE VİDALAR

33. GERÇEK ŞEKİLDE VİDA MONTAJIGERÇEK MONTAJI

34. TEKNİK RESİMDE VİDA MONTAJITEKNİK MONTAJI

35. ÇEŞİTLİ VİDA DEMONTAJ VEVİDA VEMONTAJLARIMONTAJLARI

36. ÇEŞİTLİ VİDA MONTAJLARI ––Kör DelikKör Delik

37. ÇEŞİTLİ VİDA MONTAJLARIÇEŞİTLİ MONTAJLARI

38. ÇEŞİTLİ VİDA MONTAJLARI --BorularBorular

39. VİDA UÇ BİÇİMLERİ (TS 5413)* *Bu ders kapsamında en çok kullanacağımız vida uç biçimi...

40. VİDA UÇ BİÇİMLERİ (TS 5413)

41. İİÇ VE DIŞ VİDAÇ VİDASONLARI SONLARI (TS 5265)(5265)

42. VİDAVİDASONLARININ SONLARININ AÇILMASIAÇILMASIVida sonundaki kanal; kalem çarpmasın ve somun tam sıksın diye verilir.

43. KÖR DELİKLERDE VİDA SONU (TS 5265)•Delik derinliği-vida diş boyu = e1 ≈0.5D•Uçaçısıçizimde 120º. Gerçekte 118º.

44. VİDA ÇAP ÖLÇÜLERİVİDA ÖLÇÜLERİ ″ ″

45. VİDA ÇAP ÖLÇÜLERİVİDA ÖLÇÜLERİ

46. DIŞ VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİDIŞ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

47. İİÇ VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİÇ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

48. İİÇ VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİÇ ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

49. STANDARTSTANDARTOLMAYAN VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİOLMAYAN ÖLÇÜLENDİRİLMESİStandart olmayan kare vidaların ölçülendirilmesinde; koparılmışStandart koparılmışkesit kesit alınarakalınarakadım, diş boşluğu ve diş derinliği verilir.adım,

50. VİDALI BAĞLAMA ELEMANLARININ MALZEMELERİ
Malzeme cinsi ve TS
numarası Semboller
Dayanım sınıfı
3.6-4.6-5.6-5.8-6.8 Sade karbonlu
8.8-9.8-10.9-12.9-Sertl. ve menevişl.
Çelik sınıfı Nitelik sınıfı Özellik
A1-A2-A4 50-70-80 Östenitik
C1-C3-C4 50-70-80 Martenzitik
F1 45-60 Ferritik
Aluminyum alaş.: Al1-Al2-Al3-Al4-Al5-Al6 Demir olmayan alaşımlar TS 7011 Bakır alaş.: Cu1-Cu2-Cu3-Cu4-Cu5-Cu6-Cu7
0.8D>m>0.5D m>0.8D
04-05 4-5-6-8-10-12
Somunlar için sertlik
dereceleri 11H-14H-17H-22H
Somunlar için sade karbonlu
çelik
TS 5957
Paslanmaz çelik
TS 4177
Sade karbonlu çelik
TS 3576

51. VİDA MALZEMELERİVİDA MALZEMELERİ88.8 Dayanım sınıf numarası .8 (Sertl. ve menev. Sade C’lu çelik)(çelik) AkmaAkmagerilmesi = (8x8)x10 = 640 gerilmesi N/mmN/mm22Çekme dayanımı = (Çekme 88x100) = 800 N/mm2x100) mm2

52. SADE KARBONLU ÇELİK İŞARETLEMESİ (TS 5576)

53. PASLANMAZ ÇELİK (TS 4177) ve DEMİR DIŞI MALZEME (TS 5385) İŞARETLEMESİDEMİR İŞARETLEMESİ

54. SOMUNLARIN İŞARETLENMESİ (TS 3611 vd.)Şekil ve kural olarak civatalarla aynı.

55. İİMALAT KALİTELERİNİN MALAT SINIFLANDIRILMASISINIFLANDIRILMASITS 80 ve TS 9603TS 9603Sade karbonlu çelikler Sade Paslanmaz ve yüksek ısıya dayanıklı çeliklerPaslanmaz çeliklerAA--orta, Borta, B--orta kaba, Corta C--kaba, Fkaba, F--inceinceT1T1--ince, T2ince, T2--orta, T3orta, T3--orta kabaorta kaba

56. Genellikle, standartstandartbağlama elemanlarının imalat bağlama resimleriresimleriçizilmez. çizilmez. Bunun yerine, tüm özelliklerini anlatan ifadeleranlatan ifadelerkullanılır.kullanılır. BAĞLAMA ELEMANLARININ GÖSTERİLİŞİGÖSTERİLİŞİ(TS 8201 [ISO 8991])(8991])

57. BAĞLAMA ELEMANLARININ GÖSTERİLİŞİBAĞLAMA GÖSTERİLİŞİ

58. CİVATA VE VİDALARCİVATA VİDALARCİVATA: Somun kullanılarak parçaları sökülebilir şekilde birleştiren, sıkma momenti genellikle somuna uygulanan, altıgen vb. başı olan, gövdesine vida dişi açılmış bağlama elemanı. VİDA: Somun kullanmadan parçaları sökülebilir şekilde birleştiren, sıkma momenti genellikle vida başına uygulanan, altıgen vb. başı olan, gövdesine vida dişi açılmış bağlama elemanı. TS’de Tamamı CİVATA. VİDA TANIMI PİYASADA YAYGIN.

60. CİVATA VE VİDALARDA ANMA BOYLARICİVATA BOYLARI

61. CİVATA VE VİDALARDA ANMA BOYLARICİVATA BOYLARI

62. CİVATA VE VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİCİVATA ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

63. CİVATA VE VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİCİVATA ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

64. CİVATA VE VİDALARIN ÖLÇÜLENDİRİLMESİCİVATA ÖLÇÜLENDİRİLMESİ

65. ALTI KÖŞE BAŞLI
CİVATA ÇİZİMİ

66. ALTI KÖŞE BAŞLI
CİVATA ÇİZİMİ

67. ALTI KÖŞE BAŞLI
CİVATA ÇİZİMİ

68. ÖRNEK (çapa bağlı pratik çizim)Sayfa 29, M16x40Sayfa M16x40ALTI KÖŞEBAŞLI ALTI CİVATA PRATİK ÇİZİMÇİZİMAUTOCAD ileAUTOCAD ileh1 diş derinliği = 0.1dh1 0.1dD3 diş dibi çapı = 0.8dD3 0.8dR3 cıvata başı yan yarıçapı = e/2R3 2

69. AltıköşeBaşlıISO 4014 M30x110 (Normal Diş) Ölçülendiriniz. ÖRNEK (MECHANICAL) Cıvata ÇizimiÖRNEK Çizimi

70. SAPLAMALARSAPLAMALAR

71. SAPLAMA:Her iki ucuna vida açılmış başsız bağlama elemanıdır.
•Saplamanın bir tarafı parçalardan birine bağlandıktan sonra, diğer tarafı ikincisine serbest geçirilerek, bir somun yardımıyla parçaları çözülür şekilde birbirine bağlar.
•Sık sık sökülüp takılan civatalarda, takıldığı yerin dişleri zamanla bozulur. Özellikle Al bloklardaki dişler çabuk bozulur. Buralarda saplama kullanılır.
•Saplamalar başsız oldukları için, kolay takabilmek için iki vida arasına AA açılır, kontra somun kullanılır veya özel saplama anahtarı kullanılır.

73. SAPLAMALARSAPLAMALAR

74. Saplama DIN 835 Normal DişM16x80 Ölçülendiriniz. ÖRNEK (MECHANICAL) Saplama ÇizimiÖRNEK Çizimi

75. SOMUNLARSOMUNLAR

76. SOMUNLARSOMUNLARSOMUN: SOMUN: Ortasında vida açılmış deliklerden civata, saplama vb. takılarakOrtasında takılarakparçaları birbirine bağlayan, anahtar, tornavida veya elle sökülparçaları sökülüp üp takılacakşekillerde yapılan elemanlara somun denir.

81. Kopilya: çatal pim veya maşalı pim de denir.
Taçlı somun-kopilya kesin frenleme, yaylı rondela ve kontra kısmi frenleme

82. RONDELARondela: Civata başı ve somun arasında kalan parçalarda, sıkma kuvvetini daha geniş bir yüzeye yaymak, somun ve parça yüzeylerinin bozulmasını önlemek gibi amaçlarla kullanılan makina elemanıdır.

83. DÜZ RONDELA
•pah ile geriye kalan kısım yarı yarıya.

84. MONTAJ RESMİNDE DÜZ RONDELAS= 0.2dd2= 2d

85. YAYLI RONDELA

86. MONTAJ RESMİNDE YAYLI RONDELAS= 0.2dd2= 1.75d45ºçizgiler merkez çizgiden başlıyor.

87. CİVATALI BİRLEŞTİRME RESİMLERİ

88. CİVATALI BİRLEŞTİRME RESİMLERİ

89. SOMUNLU VE RONDELALI CİVATALIVE CİVATALIBİRLEŞTİRMEBİRLEŞTİRME

90. SOMUNLU VE RONDELALI CİVATALIVE CİVATALIBİRLEŞTİRMEBİRLEŞTİRME

91. SOMUNLU VE RONDELALI CİVATALIVE CİVATALIBİRLEŞTİRMEBİRLEŞTİRME

92. Civata6 köşebaşlıM30 ISO 4014 (Regular thread) DelikM30 (ISO 273) RondelaM30 (ISO 7089) Somun6 KöşebaşlıM30 (ISO 4032) ÖRNEK (MECHANICAL) Sayfa 36 Önden GörünüşÖRNEK GörünüşAltıKöşebaşlıM30 Cıvata somun birleştirmesini yapınız?

93. SOMUNSUZ CİVATA İLESOMUNSUZ İLEBİRLEŞTİRMEBİRLEŞTİRME

94. SAPLAMA UCUNUN MONTAJISAPLAMA MONTAJI

95. ÖRNEK (MECHANICAL) Sayfa 37ÖRNEK 37Civata6 köşebaşlıM30 ISO 4014RondelaM30 (ISO 7089) Delik1M30 (ISO 273) Delik2 M30 ISO 262 (RegularThread) AltıKöşebaşlıM30 Vida birleştirmesini yapınız?

97. HAVŞA VE SİLİNDİR BAŞLI VİDALARLA BİRLEŞTİRMEHAVŞA BİRLEŞTİRME
HAVŞA: Dışarıda kalması istenmeyen konik veya silindirik civata başlarıiçin parçaya açılan özel yuvadır.

98. HAVŞAHAVŞA

99. HAVŞAHAVŞA

100. DEMONTEDEMONTEHAVŞALI BİRLEŞTİRMEHAVŞALI BİRLEŞTİRME

101. HAVŞALIHAVŞALIBİRLEŞTİRMEBİRLEŞTİRMEMONTAJIMONTAJI