1. Ç’është monopoli?
“Më e mira nga të gjitha fitimet e
monopolit është një jetë të qetë”
Sir John Richard Hicks, Econometrica, "Teoria e Monopolit”

2.  Në ekonomi, një monopol [(nga monos
greke / μονος (vetëm ose e vetme) +
polein / πωλειν (për të shitur)] ekziston
kur një individ i veçantë apo një
ndërmarrje ka kontroll të mjaftueshëm në
lidhje me një produkt apo shërbim të
veçantë, duke përcaktuar ndjeshëm
kushtet në të cilat të individët tjerë do të
kenë qasje në të.

3.  Monopoli në këtë mënyrë karakterizohet
nga mungesa e konkurrencës ekonomike
për një të mirë (mallë) ose shërbim që
ata ofrojnë, dhe një mungesë e mallrave
zëvendësues praktikë.

4. Folja "monopolizoj" i referohet procesit me
të cilin fitimet e firmës vazhdimisht marrin
pjesën më të madhe të tregut sesa ajo që
pritet në konkurrencën e përsosur.

5.  Një monopol duhet të dallohen nga monopsoni, në të
cilën ka vetëm një blerës të një produkti ose
shërbimi; monopoli mund të ketë kontroll monopson
të një sektori të tregut. Po ashtu, një monopol duhet
të dallohen nga një kartelat (një formë e oligopolit
ilegal), në të cilën disa ofruesve të veprojnë së
bashku për koordinimin e shërbimeve, çmimeve ose
shitjes së mallrave.
 Monopoli është thënë të jetë detyrues kur firma
monopol në mënyrë aktive ndalon konkurrentët të
hyjnë në fushë ku firma e tyre vepron.

6.  Në shumë juridiksione, ligjet e konkurrencës
vendosin kufizime specifike mbi monopolet.
Mbajtja e një pozicioni dominues apo një
monopol në treg nuk është i paligjshëm në
vetvete, por kategori të caktuara të sjelljes
monopolistike kur një biznes është dominues
mund të jenë të paligjshme, dhe do të
konsiderohen abuzive, për këtë arsye të
përballen me sanksione ligjore.

7.  Monopoli i dhënë nga qeveria apo monopoli
ligjor, nga ana tjetër, bëhet shpesh për të
dhënë një stimul për të investuar në një
sipërmarrje të rrezikshme. Qeveria mund të
rezervojë aktivitetin që merr sipërmarrja për
veten, duke krijuar kështu një monopol të
qeverisë (shembull konkret në Kosovë kemi
KEK-un i cili ka qenë monopol shtetëror, por
që për fat të keq duket që po i afrohet fundi).

8. Strukturat e Tregut
 Në ekonomi, monopoli është një zonë e
rëndësishme për studimin e strukturave të
tregut, që kanë të bëjnë drejtpërdrejt me
aspekte normative të konkurrencës
ekonomike, dhe vendos themelet për fusha
të tilla si industrin e organizuar dhe
ekonominë e drejtuar.

9.  Ka katër lloje themelore të strukturave të
tregut në analizën tradicionale ekonomike:
Konkurrencës perfekte (apo konkurrenca e plotë),
Konkurrencë monopoliste,
Oligopoly dhe
Monopoli.

10.  Monopoli është një strukturë tregu në të
cilin një furnizues i vetëm prodhon dhe
shet produktin. Nëse ka një shitës të
vetëm në një industri të caktuar dhe nuk
ka zëvendësues të afërt për mallrat që
prodhohen, atëherë në strukturën e tregut
thuhet se është një monopoli "i pastër".

11.  Ndonjëherë, ka shumë shitësit në një industri
dhe / ose ekzistojnë shumë zëvendësues të
afërt për mallrat që prodhohen, por
megjithatë disa firma mbajnë fuqinë. Kjo
është quajtur konkurrencë
monopoliste, ndërsa në kuadër oligopolit
teoria kryesore sillet rreth bashkëveprimit
strategjik firmës.

12.  Në përgjithësi, rezultatet kryesore nga kjo teori i
referohen fiksimit të çmimit për të krahasuar të gjitha
strukturat e tregut, të analizojë ndikimin e një
strukture të caktuar për mirëqenie, dhe të luajë me
variacione të ndryshme / supozimeve kërkesës
teknologjike për të vlerësuar pasojat e saj në model
abstrakt shoqërisë. Shumica e teksteve ekonomik
ndjekin praktikën që të mos e spjegojnë modelin
konkurencës së plotë, vetëm për shkak të
vështirësisë për tu kuptuar , dhe "largohen" nga të
ashtuquajturat modele konkurrencës së papërkryer.

13. Pse egziston Monopoli?
 Monopolet e kanë ekzistuar gjatë gjithë
historisë njerëzore. Kjo ndodh per shkak se
ekzistojnë forcat e fuqishme si për krijimin
ashtu edhe për mirëmbajtjen e monopolit.

14.  Në rrënjë të këtyre forcave është dëshira
natyrore e njeriut për pasuri dhe pushtet së
bashku me faktin se monopolet mund të jenë
jashtëzakonisht profitabile dhe të ofrojnë
pronarëve të tyre fuqi të jashtëzakonshme
financiare, politike dhe sociale. P.sh.

15.  1. Qeveria ka monopolin e eksplorimit të
naftës, pasi kjo është konsideruar si një
resurs kombëtar sovran.
 2. Qeveria ka monopol mbi
hekurudhat, sepse infrastrukturat
hekurudhore kanë nevojë për një investim të
madh dhe sjell fitim në periudha të gjata.

16.  Monopolet mund të lindin në disa rrethana; si
rezultat i praktikave të biznesit normal që
janë karakteristikë e firmave në një industri
shumë konkurrues. Ose ato mund të lindin si
rrjedhojë e anti ekonomistëve të cilët
konkurrojnë në bazë të çmimit dhe kualitetit
(duke përfshirë cilësinë e shërbimeve që
lidhen me produkt) me qëllim që të
shkatërrojë konkurrencën nëpërmjet mjeteve
të ndryshme.

17. Karakteristikat e monopolit
 Një shitës i vetem: Në një monopol është një shitës
i vetëm i një të mire që prodhon të gjithë prodhimin.
Pra, tregu tërë është duke u shërbyer nga një firmë e
vetme, dhe për qëllime praktike, pra një firmë është
një industri. Në një treg konkurrues (që është një
treg me konkurrencë të përkryer) ka një numër të
pakufizuar të shitësish të çdo prodhimi dhe sasie.

18.  Fuqia e tregut: Është aftësia për të ndikuar afatet
dhe kushtet e këmbimit në mënyrë që çmimi i
produktit është vendosur nga firma (çmimi nuk është
imponuar nga tregu si në konkurrencën e përsosur).
Edhe pse në një monopol fuqia e tregut është e lartë
ajo është ende e kufizuar nga ana e kërkesës së
tregut. Një monopoli nuk ndeshet me një lakore të
përkryer palakueshëme, por me njëkurbë negativisht
pjerrët të kërkesës. Rrjedhimisht, çdo rritje çmimi do
të rezultojë në humbjen e disa konsumatorëve.

19. Burimet e fuqisë së monopolit
 Fuqitë e tregut në monopol rrjedhin nga
pengesat për hyrjen, rrethanat që parandalojnë
ose të pengojnë hyrjen në masë të madhe një
konkurrenti potencial në treg apo me aftësinë
për të konkurruar në treg.
 Ka tre lloje kryesore të barrierave të
hyrjes, ekonomike, ligjore dhe të qëllimshme

20.  1. Barrierat ekonomike: barrierave
ekonomike përfshijnë ekonominë e
shkallës, kërkesat e kapitalit, avantazhet
e kostos dhe epërsi teknologjike.

21.  1. 1. Ekonomia e shkallës: Monopolet karakterizohet nga kosto
degresive në në një fushë relativisht të madhe të prodhimeve. Kostot
degresive u jepin monopoleve një avantazh mbi konkurrentët.
Monopolet janë shpesh në një pozitë për të ulur çmimet më poshtë se
sa e shpenzimet e një hyrje të re operative dhe t'i dëboj prej industrisë.
Më tej përmasat e industrisë në lidhje me shkallën minimale të
efektshme mund të kufizojë numrin e firmave që mund të konkurrojnë
në mënyrë efektive brenda industri. Në qoftë se për shembull industria
është mjaft e madhe për të mbështetur një firmë të shkallës minimale
të efektshme atëherë firmat tjera të industrisë që do të hyjnë veprojë
në një masë që është më pak se kosto e prodhimit do të thotë se këto
firma nuk mund të prodhojë në një kosto mesatare që është konkurrues
me industrinë dominante.

22.  1.2. Kërkesat për kapital: Proceset e
prodhimit që kërkojnë investime më të
mëdha të kapitalit dhe kostot e zhvillimit apo
shpenzimeve janë të
konsiderueshme, kufizojnë numrin e firmave
në industri. Kur shpenzimet fikse janë të
mësdha është vështirë për një firmë të vogël
për të hyrë në një industri dhe zgjerohet.

23.  1.3. Epërsitë teknologjike: Një firmë monopol
mund të jetë në gjendje që më mirë të bëjë
ndërthurjen dhe përdorimin e teknologjisë së
avancuar në prodhimin e mallrave të
tij, njëkohësisht që të kenë fitim më të
mirë, ndërsa firmat e vogla nuk kanë fuqi të
kapitalit për të përdorur teknologjinë më të mirë
në dispozicion. Ta themi më thjesht, firmat e
mëdha shpesh here mund të prodhojnë mallra
më të lira se firmat e vogla.

24.  Nuk zavendësues të përafërt: Një
monopol shet një të mirë për të cilën nuk ka
zëvendësues të ngushtë. Mungesa e
zëvendësuesve bën kërkesën për një mallë
apo shërbim relativisht të palakueshme duke
mundësuar monopoleve që të nxjerrin fitime
pozitive.

25.  2. Kontrolli i resurseve natyrore: Një burim
kryesor i fuqisë së monopolit është kontrolli i
burimeve natyrore që janë kritike për prodhimin e një
të malli apo shërbimi përfundimtar. Shembuj konkret
janë shërbimet publike të tilla si gazi, rryma
elektrike, uji, TV kabllor lokal dhe kompanitë e
shërbimit telefonik, ekipe sportive profesional etj.
◦ Shërbimet publike janë të njohur si monopole
natyrore, sepse ata zotërojnë ekonomitë në shkallë të tilla
◦ Gjithashtu, burime monopolistike mund të ekzistojnë në
nivelin lokal për shkak të vendndodhjes gjeografike.

26.  3. Barrierat ligjore: Ekzistojnë barriera në forma
ligjore si patentat apo licencat. Patentat i japin
shpikësit të drejtën ekskluzive për të prodhuar një
produkt për 20 vjet (periudhë të re në mbarë botën
patentë e themeluar me një marrëveshje të GATT
1995). Licencat janë dhënë nga qeveria dhe lejojnë
vetëm një ose disa firma për të vepruar në një treg të
dhënë. Së fundi, pengesat për hyrjen mund të dalin
nga pronësia ekskluzive apo nga kontrolli i burimeve
thelbësore.

27. Kjo shpesh herë bëhet të stimulojnë shpikje të reja e
që janë të kushtueshme, një industri e tillë mund të ceket
edhe industria farmaceutike, ku derdhen miliarda e miliarda
për ilaçe të reja të cilat nuk dihet se a do funkcionojnë apo
jo, kur e kanë ata sigurine, që përfitimet do i kenë të
garantuara për njëzet vite, ata marrin rreziku, po ta dinin se
ata do e prodhojnë kurse mbas një muaji një kompani do e
prodhonte të njejtin produkt me formulen e tyre, ata nuk do
ta merrnin mundin që të hulumtonin me vite të tëra dhe të
investonin me miliona apo miliarda dollarë.

28.  4. Veprimet e qëllimshme: Një firmë që
dëshiron të monopolizoj një treg, mund të
angazhohet në lloje të ndryshme të veprimit
të paramenduar për të përjashtuar
konkurrentët apo eliminimin e konkurrencës.
Veprimet e tilla përfshijnë
bashkëpunim, lobim autoritetet
qeveritare, dhe dhuna.

29.  Pastaj, përveç pengesave të hyrjes dhe
konkurrencës, barrierat për t'u larguar mund të jetë
një fuqi tjetër. Pengesat për të dalë janë kushtet e
tregut që e bëjnë të vështirë apo e shtrenjtë për një
firmë për të lënë një treg. Kosto e lartë e likuidimit
është një pengesë kryesore për të dalë nga monopoli.
Dalja nga tregu dhe mbylljet janë ngjarje të veçanta.
Vendimi nëse do të mbyllen ose të veprojë nuk është
prekur nga barrierat dalje. Një firmë do të mbyllet
nëse çmimi bie nën minimum shpenzime variabile
mesatare.

30. Monopoli kundrejt konkurencës së
plotë
Përderisa monopoli dhe konkurrenca e përkryer
shënojë ekstremet e strukturave të tregut ka shumë
pika të ngjashme. Funksionet e kostos janë të njëjta. Si
tek firmat monopolistike, po ashtu edhe firmat në
konkurrencë të përkryer mundohen për të minimizuar
koston dhe maksimizuar fitimin. Vendimet për mbyllje
janë të njëjta. Por ka edhe dallime, disa prej më të
rëndësishmeve janë si vijon:

31.  1. Fuqia e tregut - fuqia e tregut është aftësia për të kontrolluar
kushtet dhe gjendjen e këmbimit. Veçanërisht, fuqia e tregut
është aftësia për të rritur çmimet pa humbur të gjithë klientët e
kundrejtë konkurrentëve. Tek konkurenca përfekte (tash e tutje
në disa vende si PC) firmat kanë zero fuqi të tregut, kur është
fjala për përcaktimin e çmimeve. Të gjitha firmat në një treg PC
janë marrësit e çmimeve. Çmimi është vendosur nga
bashkëveprimi i kërkesës dhe ofertës në treg apo të nivelit total.
Firmat individuale thjesht marrin çmimeve të përcaktuara nga
tregu dhe prodhojnë sasi të prodhimit për të maksimalizuar
fitimet e firmës

32. Në qoftë se një firmë PC bënë tentativë për rritjen e
çmimeve mbi nivelin e tregut të gjithë "klientët e saj" do ta
braktisin blerjen firmën kundrejt blerjes me çmimin e tregut
nga firmat e tjera. Një monopol ka kompetencën për të
vendosur çmimet ose sasin edhe pse jo të dyjat. Një
monopoli është vëndosës i çmimeve. Monopoli është tregu
dhe çmimet janë vendosur nga monopolisti bazuar mbi
rrethanat e tij dhe jo si pasojë e ndërveprimit të kërkesës
dhe ofertës. Dy faktorët kryesor përcaktimin e fuqisë së
tregut monopol janë kurba kërkesës së firmës dhe struktura
e kostos së saj.

33.  2. Diferencimi i produktit: Nuk ka
diferencim të produktit në një treg me
konkurrues të përkryer. Çdo prodhim është
krejtësisht homogjen dhe një zëvendësim i
përsosur. Në një monopol diferencimi është i
lartë apo absolut në kuptimin që nuk ka
zëvendësim. Monopolisti është furnizuesi i
vetëm i mirë në fjalë. Një klient ose blen prej
monopolist mbi kushtet e tij ose nuk blen
fare.

34.  3. Numri i konkurruesve: Tregjet me
konkurencë të përkryer përbëhen nga një
numër i pafund i blerësve dhe shitësve.
Monopoli përfshin një shitës të vetme

35.  4. Barrierat e hyrjes - Pengesat në hyrje dhe
rrethanat që e pengojnë nga hyrja në treg janë
faktorët që do të pengojnë konkurrentët të veprojnë
brenda tregut dhe zgjerim të tregut. Tregjet me
konkurencë të përkryer (PC) kanë hyrje të lirë dhe
dalje. Nuk ka asnjë pengesë për hyrje, dalje apo
konkurrencën në treg. Monopolet kanë barriera
relativisht të larta të hyrjes. Barrierat duhet të jenë
mjaft të forta për të parandaluar apo dekurajojnë
ndonjë konkurrent potencial për të hyrë në treg.

36.  5. Elasticiteti i çmimit të kërkesës: Është
ndryshimi i përqindjes në kërkesën e shkaktuar nga
një ndryshim prej një për qind (1%) të çmimit relativ.
Një monopol i suksesshëm do të përballen me një
kurbë relativisht palakueshëm kërkesës. Një
koeficient i elasticitetit të ulët është tregues i
barrierave për hyrje në fuqi. Një firmë në tregjet me
konkurencë të përkryer përballet me atë që e
percepton lakore të përkryer të jetë elastike kërkesa.
Koeficienti i elasticitetit të kërkesës së një lakore në
tregjet me konkurencë të përkryer është e pafund.

37.  6. Fitimetshtesë ose fitime pozitive janë fitim mbi
kthimin normal që pritet nga investimi. Një firmë në
tregjet me konkurencë të përkryer mund të bëjë fitime
të tepërta në afat të shkurtër, por fitimet e tepërta
tërheqin edhe konkurrentët të cilët mund të hyjnë
lirisht në treg dhe duke ulur përfundimisht çmimet si
dhe fitimet e tepërta në zero. Në monopol ruhet shkalla
e fitimeve të tepërta, sepse egzistojnë pengesat për të
parandaluar hyrjen e konkurrentëve për të hyrë tregut.

38.  7. Maksimizimi i fitimit
Një firmë PC maximizon fitimet duke
prodhuar kur çmimet janë të barabarta me
shpenzimet margjinale. Një monopol maximion
fitimet duke prodhuar kur të ardhurat janë të
barabarta me kostot margjinale anësore.
Rregullat janë ekuivalente.

39. Monopoli dhe efikasiteti
 Sipas modelit standard, në të cilin një monopolisti vendos
një çmim të vetëm për të gjithë konsumatorët, monopolisti
do të shesë një sasi më të ulët të mallrave në një çmim më
të lartë se firma në konkurrencë të përsosur. Për shkak se
konsumatori nuk ndikon në çmim kur kemi monopolin dhe
paguajnë më shumë se kostoja e saj, çmimet monopol
krijon një humbje që nuk atëron as monopolistit e as
konskumatorit duke iu referuar se të ardhurat e mundshme
që shkojnë as tek monopolisti e as tek konsumatorët.

40.  Duke pasur parasysh praninë e kësaj humbje, tepricë
të kombinuara (ose pasuri) për monopolist dhe
konsumatorët është domosdoshmërisht më pak se të
tepërta të marra nga konsumatorët gjithsej në
konkurrencën e përsosur. Ku efikasitet është
përcaktuar nga fitimet e përgjithshme nga
tregtar, vendosjen e monopolit është më pak efikas
se konkurrenca e përkryer.

41. Shpesh thuhet se monopolet e kanë tendencë për
t'u bërë më pak efikas dhe inovative me kalimin e
kohës, duke u bërë "gjigandët e
vetëkënaqur", sepse ata nuk duhet të jenë efikase
dhe inovative për të konkuruar në treg.
Ndonjëherë këtë humbje shumë të efikasitetit
psikologjik mund të rrisë vlerën e një konkurrent
potencial të mjaftueshëm për të kapërcyer
barrierat e hyrjes në treg, ose të sigurojë nxitje
për kërkime dhe investimet në alternativa të reja.

42.  Teoria e tregjeve kontestuese argumenton se në disa
rrethana monopolet janë të detyruar të sillen sikur nuk
kishte konkurrencë për shkak të rrezikut të humbjes së
monopolit të tyre në hyrje të reja. Kjo ka gjasa të
ndodhë, ku barrierat e një tregu në hyrje janë të ulëta. Ajo
mund të jetë për shkak të disponueshmërisë në afat më të
gjatë e zëvendëson në tregjet e tjera. Për shembull, një
monopol mbi një kanal, ndërsa kishte një vlerë të madhe
në fund të shekullit të tetëmbëdhjetë për Mbretërinë e
Bashkuar, ka vlerë shumë më pak në fund të shekullit
nëntëmbëdhjetë për shkak të futjes së hekurudhave si një
zëvendësues.

43. Monopolet e garantuara nga
Qeveria
 Një monopol i dhënë nga Qeveria (i quajtur edhe "de jure
monopol") është një formë e monopolit shtrëngues me të
cilat qeveria i jep një privilegj të veçantë për një individ
apo firmë të jetë ofruesi i vetëm i një mall apo shërbim;
konkurentët potenciale janë të përjashtuara nga tregut me
ligj, rregullore, apo mekanizma të tjera të zbatimit të
qeverisë. E drejta e autorit, patentat dhe markat janë
shembuj të dhënë nga monopolet qeveritare.

44. Thyerja e monopoleve
 Kur monopolet nuk janë thyer përmes tregut të
hapur, ndonjëherë një qeveri do të ndërhyjë, ose për
të rregulluar monopolit, kthejnë atë në një ambient
monopol në pronësi publike, ose me ti thyej ato.
Shërbimet publike, shpesh janë efikase me vetëm një
operator dhe për këtë arsye më pak të prekshme
ndaj shpërbërjes efikase, shpesh janë të rregulluara
me forcë ose kthehen në pronësi publike.

45.  AT & T dhe Standard Oil janë shembuj të
diskutueshëm të shpërbërjes së një monopoli
privat: Kur AT & T u thyer deri në "Baby Bell"
komponente, MCI, Sprint, dhe kompanitë e
tjera të ishin në gjendje për të konkurruar në
mënyrë efektive në treg telefonin me
distancë të largët.

46. Çfarë thotë ligji?
 Mbizotrimi mbi një pjesë të madhe të tregut nuk do të
thotë gjithmonë konsumatorët po paguajnë çmime të
tepërta, që do të shtyenin deri tek kërcënimet me hyrje të
reja në treg që do të mund të kufizoin pjesmarrjen e
madhe të një firme. Ligji i Konkurrencës nuk ka të bëjë
thjesht me egzistencën e një monopoli të paligjshëm, por
duke nëqoftëse është duke abuzuar pushtetin një
monopol, për shembull mund të ndërmerr duke praktikuar
bisedime.

47.  Së pari është e nevojshme për të përcaktuar nëse një
firmë është dominuese, ose nëse ajo sillet "në një
masë të dukshëm në mënyrë të pavarur nga
konkurrentët e tij, klientët dhe në fund të fundit të
konsumit të saj".
 Ashtu si me sjellje të mshefta dhe
ilegale, mbizotrimet e tregut janë të vendosura në
lidhje me tregun e veçantë në të cilën firma dhe
produkti në fjalë është shitur.

48.  Sipas ligjit të BE, një pjesë të madhe e tregut
ngre një mendim se një firmë është
dominuese, dhe mund të shpërbët. Nëse një
firmë ka një pozitë dominuese, atëherë nuk
është "një përgjegjësi të veçantë për të mos
lejuar që të pengojë zhvillimin e saj
konkurrencës në tregun e përbashkët ". Ende
pjesa e më e ulët tregut që një firme të
konsiderohet si" dominante " në BE ishte 39,7%.

49.  Disa kategori të sjelljes abuzive zakonisht
janë të ndaluara sipas legjislacionit të
vendit, ndonëse listat janë të mbyllura rrallë.
Kategoritë kryesore të njohura janë:
◦ Kufizimi i furnizimit,
◦ Çmimi grabitqar,
◦ Diskriminim Çmimi,
◦ Refuzimi për tregtim etj.

50. Monopolet historike
 Termi "monopol" për herë të parë
shfaqet në “Politikë” të Aristotelit, të cilin
Aristoteli e përshkruan Thales Miletin ku
dhe tregtia me ullinjë ishte si një monopol
(μονοπωλίαν).

51.  Kripë e thjeshtë (klorid natriumi) historikisht
i dha rritje të monopoleve natyrore. Deri
kohët e fundit, një kombinim me diell të fortë
dhe lagështia e ulët, ishte e nevojshme për
të fituar nga kripa e detit, burimi më
zakonshëm. Ndryshimi i niveleve të detit të
shkaktuar në mënyrë periodike i detyruan
bashkësitë njerëzore të varen nga ato
minierat dhe burimet e kripës të pakta
brendësi rajonit që kontrollonin minierat dhe

52. burimet kripë, të cilat janë shpesh në zonat armiqësor
(shkretëtirë Sahara) për të kërkuar dhe të sigurimit të
organizuar për transportin, ruajtjen, shpërndarjen.
 Pastaj më duhet të shtoj për "Gabelle", një taksë e
lartë mbi kripen dhe me një famë të keqe, ka luajtur
një rol të rëndësishëm në fillimin e Revolucionit
Françez, kur kontrollet e rrepta ligjore në vend lejonin
se kush ishte i lejuar për të shitur dhe shpërndarë
kripë.

53. Shembuj të monopleve ligjore apo
monopoleve të paligjshme
 Komisioni për kripë, një monopol ligjor në Kinë i formuar në vitin 758.
 British East India Company; krijuar si një monopol tregtarë ligjore në 1600.
 Dutch East India Company; krijuar si një monopol ligjor tregtar në vitin 1602.
 Western Union u kritikua si një monopol me rritjen çmimeve në fund të
shekullit të 19-të.
 Standard Oil; shkatërruar në 1911, dy kompanitë e dala nga ajo janë
ExxonMobil dhe Chevron Corporation.
 US Steel; dështimi nga prokuroria për shpërbëjren e tij më 1911.
 Major League Baseball; mbijetoi gjukimin e iniciuar nga Anti-trust më
1922, megjithëse statusi i saj të veçantë është ende në mosmarrëveshje që
nga 2009.

54.  United Aircraft and Transport Corporation, kompani e prodhues avion
detyruar të marr vetë e linjave ajrore në vitin 1934.
 American Telephone & Telegraph; gjigante e telekomunikacionit
shkatërruar deri në vitin 1982.
 De Beers, akuzat e vendosura të fiksimin e çmimeve në tregtinë diamantë
në 2000s.
 Microsoft, anti-gjyqësore vendosur besimin në SHBA në 2001; gjobitur
nga Komisioni Europian në vitin 2004 për 497 milionë euro, që u
konfirmua për pjesën më të madhe nga Gjykata e Shkallës së Parë e
Komuniteteve Europiane në vitin 2007. Gjoba ishte 1,35 miliard dollarë në
2008 për mungesë bashkëpunimi sipas rregullave te 2004.

55.  Joint Commission, ka një monopol mbi apo spitale SHBA nuk janë
në gjendje të marrin pjesë në programet Medicare dhe Medicaid.
 Deutsche Telekom; ish monopoli i shtetit, ende pjesërisht
shtetërore, aktualisht monopolizes me shpejtësi të lartë rrjetit
VDSL broadband.
 Si dhe shumë e shumë raste tjera, pa harruar ti cekim ato në
vendin tonë siç janë apo ishin deri vonë:
 PTK- Post Telekomi i Kosovës,
 Vala 900,
 KEK-u etj.

56. Përfundim më duhet të shtoj
 Monopolet mund të jenë të dobishme ndonjëherë, shteti si
pronar i disa kompanive të rëndësishme dhe
strategjike, mund të ketë përfitime, gjë të cilën do ja
preferoja dhe lutë Qeverinë Kosovare që të mbaj disa
monopole natyrore që ka Kosova dhe në bazë të tyre të
përfitonte populli i Kosovës.
 Në shumicën e rasteve u vërejt se konsumatori paguan më
shumë për produktin, si dhe merr kualitet më të ulët se sa
në konkurrencë të plotë.

57.  Shumë ishte rregulluar edhe me ligje, të pakten nga ato të BE-së
ku edhe Kosova pretendon të jetë një ditë, nga këto ligje u vërejt
se shumë monopole nacionale u shkatërruan për t’ia lëshuar
vendin tegut të lirë, siç ishte shembulli i monopolit shtetëror të
alkoholit në Suedi të drejtuar nëpërmjet firmës
“Systembolaget”, shembull që nuk ishte i vetëm, por me mjaft
bujë në Skandinavi, ku edhe lojrat e fatit ishin një monopol i
udhëhequr na shteti, por i cili u desht të lëshoj vend për
konkurrent tjerë nga mbarë Evropa, gjë të cilën nuk do mund ta
kishim të zhvilluar në këtë masë pa zhvillim tekniko-teknologjik
të cilin e kemi sot, e në rastin konkret internetin.

58.  www.Biznesi.net