3. Perkufizimi
• Sistemi i cili siguron informatat te nevojshme
ne funksion te marrjes se vendimeve cilesore.
• Klasifikimi i sistemeve sipas marredhenies
midis inputeve dhe outputeve:
– Sisteme neutrale – sistem vetem transmetues
– Sisteme te informuara – sistem pasiv
– Sistemi informatik qeverises – sistem kreativ
• Sistemi informatik i menaxhmentit eshte
sistem kreativ => Output > Input
4.
5. • Sistemi Informatik i menaxhmentit - efekt edhe
ne rritjen e cilesise se inputeve per te ardhmen
=> outpute me te larta te arritura me lehte.
• Nje numer i kompanive shkojne nje hap me tej
duke zhvilluar sisteme private qe u pergjigjen
me afer nevojave afariste te tyre.
• Roli kryesor i sistemit informaik te
menaxhmentit eshte te vleresoje nevojat
informatike te menaxhmentit gjate procesit te
vendim-marrjes.
6. Komponentet e sistemit informatik te
menaxhmentit te biznesit
•
•
•
•
•
Komponenta materiale
Komponenta jo-materiale
Komponenta njerezore
Komponenta transmetuese
Komponenta organizative
8. • Ne pergjithesi – IT nuk
duhet te jete qellim ne
vetvete, por duhet te
jete servis i
menaxhmentit
• Sistemi informatik mund
te jete specifik per secilin
nivel te menaxhimit
Hierarkia e Qeverisjes
9. Struktura e vendosjes dhe horizonti kohor i vendimeve
• Vendime afategjata (strategjike)
– Politiken afariste, politiken zhvillimore, riorganizimi i
afarizmit, aktivizimi i programeve te reja prodhuese,
tregjet e reja…
• Vendime afatmesme (taktike)
– Strategjite e marketingut, rekrutimit…
• Vendime afatshkurtera (operative)
– Per realizimin praktik te vendimeve te maruna ne nivelet
me te larta.
10. Llojet e vecanta te sistemeve
informatike
• Sistemi per mbeshtetje te vendimeve (SMV) –
Decision Support System (DSS)
• Sistemi per mbeshtetje te vendimeve ne grup
(SMVG) – Group Decision Support System
(GDSS)
• Sistemi i eksperteve (SE) – Expert System (ES)
• Sistemi per mbeshtetje te ekzekutivit (SME) –
Executive Support System (EES)
11. • SMV – eshte sistem informatik i bazuar ne kompjuter
qe mbeshtete aktivitetet vendim-marrese biznesore
ose organizative.
• I sherbejne menaxhmentit, operimeve dhe
planifikimit ne nje organizate si dhe ndihmojne ne
marrjen e vendimeve, qe mund te ndryshojne
shpejte dhe jane te paparashikueshme
• SMV perbehet nga baza e te dhenave, sistemi
softverik, dhe baza e modeleve.
• Analize shume dimensionale te te dhenave
12. • GDSS jane te fokusuara per te ndihmuar grupin qe
punon se bashku per te marre vendime
• Marrin parasysh afersine fizike te pjesemarresve dhe
kohezgjatjen e bashkepunimit ne grup
• Kembimi i informatave eshte me i lehte por nuk
sigurohet kualiteti i vendimeve
• SME ose SIE – mbeshtesin marrjen e vendimeve ne
nivele te departamenteve mbrenda nderrmarjes.
13. Struktura e SIM per nevoja te menaxhmentit
• Sistemi per mbeshtetje te
vendimeve (SMV) –
Decission Support System
(DSS)
– Sistemi i eksperteve (SE) –
Expert Systems (ES)
– Sistemet informatike
ekzekutive (SIE) – Executive
Information System (EIS)
– Sistemet e transaksioneve
(ST) – Transactional
Systems (TS)
14. • Sistemet e eksperteve – zgjidhja e problemeve qe zakonisht
kerkojne pune te eksperteve => Sisteme te bazuara ne dituri
(Knowledge Based Systems)
• SIE - per t’u pergjigjur ne pyetjen si behet dicka.
• ST – per proceset e perditshme biznesore. Kryesisht per
ruajtjen e te dhenave dhe jo per analiza te tyre.
15. • Modeli standard i organizimit – perfshin
minimumin e funksioneve afariste qe nje proces
te realizohet.
• Ka keto nensisteme informatike:
–
–
–
–
–
–
–
–
Planifikimit dhe analizes se procesit afarist
Qeverisjes me te mira materiale
Qeverisjes me resurse njerezore
Furnizimiet me material
I prodhimit
Shitjes se prodhimit dhe sherbimeve
Kontabilitetit
Hulumtimit dhe zhvillimit
18. SI ne nivele mbi kompanite
• BE merr seriozisht iniciativat per eficiencen e energjise
• SI te domosdoshme per te rritur bashkepunimin
• Kompanite hasin probleme ne gjetjen e partnereve
– Managenergy & Cordis
• 80 % e atyre qe i paraqiten projektet e tyre gjeten partnere.
19. • 7 miliarde Euro ne infrastrukture per komunikime te
shpejta breze-gjera.
• eShendetesine, eIdentifikimin, eProkurimin…
• Caku – ne vitin 2020, 50 % e shtepive te kene qasje ne
Internet me shpejtesi mbi 100 Mbps
• Per cdo vend pune te humbur nga investimi ne IT, krijohen
2.6 vende te reja punes.
• McKinsey&Co - nje rritje prej 10 % ne perdorimin e
Broadband ne shtepi, rrite GDP e vendit per 0.9 deri 1.5 %
– SME-te kane qasje me te lehte ne SI te standardizuara
• Ne Gjermani priten te krijohen rreth 960.000 vende pune
gjate periudhes 2014-2020
• Ne France, ndertimi i Fiber-to-home pritet te krijoje 360.00
vende te punes ne vit => 20 Miliarde vlere te shtuar
• KE vlereson qe per cdo 1 Eurote investuar do te kthehen 6
deri ne 15 Euro
21. IT doesn’t matter
• Nicholas Carr “IT doesn’t matter” Harvard
Business Review, Maj 2003
• 1965 – 5% te shpenzimeve te kompanive
amerikane shkonin ne IT
• 1980at – paraqitja e PC-se, rriti perqindjen ne
15%
• Ne fillim te 90ve arriti ne 30%, e ne fund te
90ve arriti ne 50%.
• 2002 – rreth $2 trillion shpenzime ne IT
22. • Paraja nuk eshte i vetmi ndryshim – menaxheret po
ndryshojne qendrimet ndaj IT.
• Ne fillim PC-te jane pa vec si kalkulatore dhe makina
shkrimi
• Sot, investime te medha behen ne IT per te tejkaluar
konkurrentet.
• Carr – ky eshte mendim i gabuar.
23. • Carr – burimi eshte strategjik nese rivalet nuk
e posedojne dhe jo nese e posedojne te gjithe.
• Funksionet bazike te IT-se, ruajtja, transferi
dhe perpunimi i te dhenave tashme eshte
omnipresent.
• Kjo i ka transformuar ato ne komoditete
• Ngjashem ka ndodhur me makinen me avull,
hekurudhen, energjine elektrike, telefonin etj.
Ne fillim sollen shume mundesi, por pastaj u
bene komoditete (infrastrukture)
24. • Dallojne teknologjite private nga ato
infrastrukturale
• Teknologjite infrastrukturale ne fillim mund te
funksionojne si pronesore. Kjo eshte faze e
shkurte dhe perfundon me uljen e cmimeve.
• Ndikimi i teknologjise infrastrukturale eshte ne
nivelin makroekonomik dhe jo te kompanive
individuale.
25. Komodizimi i IT-se
• IT – mekanizem transporti i biteve
• IT – vlere me te madhe kur perdoret nga te gjithe
• Me lehte te perdoren aplikacione qe perdoren
nga te gjithe se sa aplikacione te krijuara vete
• Cmimi i IT-se po bie dukshem – Ligji i Moore
• Prodhuesit do te vazhdojne te perfitojne
dukshem
• Carr propozon marrjen e nje qendrimi me
defensiv
26.
27. • Publikim me shume ndikim.
• Per nje kohe ndryshoi qendrimin e
menaxherve ndaj investimeve ne IT
29. Does IT matter?
• Pergjigja vjen nga
– John Seely Brown & John Hagel III “Does IT matter?” –
Harvard Business Review, Korrik 2003.
• Konfirmon te dhenat se kompanite shpesh kane
mbivleresuar potencialin strategjik te IT-se
• Kompanite shpesh duhet te merren me shume
aspekte te IT-se (besueshmerine, sigurine, etj)
– Kjo nuk do te thote qe IT nuk ka vlere strategjike
• John Seely Brown & John Hagel III mendojne qe
pikepamja e Carr eshte e rrezikshme dhe
deorientuese.
30. • Titulli eshte qellimisht shume jo-perfaqesues
• IT ka rendesi strategjike per shkak te efekteve
indirekte – krijon mundesi dhe opcione qe nuk
egzistonin me pare.
• IT ndoshta eshte omni-prezente, por aftesite per ti
perdorur ato nuk jane njejte te shperndara.
• Krijimi i vleres nga IT kerkon inovacione ne praktikat
biznesore.
• Kompanite qe thjeshte investojne ne IT pa ndryshuar
praktiat biznesore vetem sa do te shkaterrojne vleren
ekonomike te IT-se.
31. • Kompanite mendojne ngushte lidhur me rendesine e
IT-se
– Vetem per uljen e kostove te transaksioneve
– Vetem per praktikat biznesore interne
– Vetem per efektet afatshkurtra
• Mendohet si komoditet sepse nuk eshte menduar sa
duhet ne mundesite qe ofron IT
• Njohurite dhe aftesite qe kerkohen per krijimin e
vleres ekonomike nga IT jane mjaft te rralla.
• Impakti ekonomik i IT-se vjen nga shpikjet
inkrementale e jo nga iniciativat “big bang”
• IT evolon vazhdimisht – efekte te reja
32. • Diferencimi nuk vjen nga vet IT-ja, por nga
praktikat e reja qe ajo mundeson.
• IT eshte vertete e rendesishme
33. • Pozite menaxhuese me rendesi gjithnje e me shume
ne rritje eshte ajo e CIO (Chief Information Officer)
34. • Nderlidhja ndermjet paleve te duhura brenda kompanise
e ben rolin e CIO-se kritik.
• Shpesh te dhena te vlefshme mund te mos arrijne ne
destinacion per shkak te organizimit jo te mire te
sistemit informatik
• SI jo-funksionale => performance me e ulte
• Kompanite shpesh e shohin IT-ne si “kuti te zeze”
– Investime me te larta ne IT me shprese per efekt te duhur
• Vitet e fundit, kompanite posedojne buxhet me te vogel
si pasoje e krizes ekonomike boterore.
– Duhet gjetur zgjidhje tjeter per kete problem
• Kompanite vizionare i mandatojne CIO-te te projektojne
sisteme adekuate
35. • Shembull:
– Nje kompani e madhe kimike gjeti qe ½ e
informatave te gjeneruara nga sistemi ishte
relevant per vendim-marrje
– Sistem i bazuar vetem ne nje rregull: financiare
dhe te kontabilitetit
– E pamundur per te gjeneruar analiza specifike per
lidhshmerine ndermjet produkteve dhe rajoneve
– Kerkohej pune manuale e shpeshte per te
rifreskuar informatat ne baze te te dhenave te reja
• Kompania ne fjale kerkoi nga CIO te dizajnoje
nje sistem me efikas
36. • Faktoret kryesore qe pengojne suksesin jane:
– Permbajtja jo-konsistente dhe e pabesueshme
– Mbikeqyrja dhe mirembajtja e dobet
– Jo-fleksibiliteti i sistemit
37. • Permbajtja jo-konsistente dhe e pabesueshme
• Informatat nga njesite e ndryshme mund te kene
emerime, kategorizime, tregues ndryshme.
• Departamentet e ndryshme funksionale mund te
shqyrtojne te dhenat ne menyra te ndryshme
• Mund te kete mungesa te kontekstit
• Edhe sikur te keteinterface te pershtatshme – nese ka
dyshim ne te dhenat – nuato nuk mirren parasysh
38. • Mbikeqyrja dhe mirembajtja e dobet
• Biznesi dhe IT-ja mund te mos shkojne mire mes
vete.
• Ndonjehere departamenti i IT-se vendose per SI, e jo
departamentet biznesore
39. • Jo-fleksibiliteti i sistemit
• Sistemet mund te mos jene ne gjendje te percjellin
kerkesat e reja – rregullat e reja, apo thjeshte kerkeat
e tregjeve te reja
• Duhet te behet pune manuale ose krijim i sistemeve
paralele per te mundesuar shqyrtimin e informatave
te reja
40. • Faktoret qe rrisin mundesine e suksesit jane:
– Sherbime me eficiente te IT-se
– Perdorimi traditave biznesore ne IT
– Sistem dinamik te IT-se
41. • Sherbimet me eficiente te IT-se
• Para 10 viteve, kompanive u duhej te zhvillonin vete
softveret. => shpenzime me te medha
• Sot, shume produkte te konfigurueshme kryejne te
njejtin funksion
• Standardizim te sistemeve te IT-se
• Nderlidhja ndermjet IT-se dhe proceseve te
maturuara menaxheriale
– Automatizimit, outsorucing, Cloud computing…
42. • Perdorimi i traditave biznesore ne IT
• Teknikat bazike te fushave tjera biznesore vlejne
edhe per IT.
– Rritje rreth 20 % deri ne 30 % te kapacitetit te IT
• Zvogelim i redundances, automatizim i funksioneve
• Perdorim i sistemeve dhe sherbimeve standarde
standarde
• Shpesh – dyfishim i produktivitetit
– Zhvendosje e punetoreve
– Zvogelim te numrit te punetoreve
• Perzgjedhje me e lire ne treg te IT-se
43. • Sisteme dinamike te IT-se
• Politikat afatgjata te IT-se jane te domosdoshme
• Mjedisi biznesor ndryshon shume shpejte
• SI duhet te percjelle ndryshimet duke mos e rrenuar
qellimin afatgjate te IT-se
• Faktore qe ndikojne ne adaptim me te shpejte
– Cloud Computing – NYT perdori sistemin Cloud te
Amazon.com per digjitalizim.
– Zhvillim me agil (te shkathet) – me fleksibile ne ndryshimet
madje edhe te fushes biznesore.
44. •
•
Jörg H. Mayer and Marcus Schaper – “Data to dollars: Supporting top
management with next-generation executive information systems” –
McKinsey, Janar 2010
Roger Roberts, Hugo Sarrazin, and Johnson Sikes – “Reshaping IT
management for turbulent times” – McKinsey, Dhjetor 2010
