1. administratie
Kwekers kampen steeds vaker met stress
schaalvergroting
milieuvergunningen
relatie
dubieuze debiteuren
rechter
gezondheidwerkdruk
kredietcrisismanagen
regelgeving onkruid
verantwoordelijkheidsgevoel
vakbebekwaam personeel
Het aantal kwekers dat met fysieke en psychische klachten uit-
valt, is de laatste jaren sterk gestegen. Onderliggende oorzaak
is vaak stress. Hoe voorkom je als kweker dat het werk je boven
het hoofd groeit?
Kwekers zijn steeds minder op de werk-
vloer te vinden en zitten steeds vaker
achter hun bureau. Ook moeten ze als
‘manager’ van het bedrijf goed op de
hoogte zijn van allerlei nieuwe regels.
Ondertussen neemt de werkdruk op de
kwekerij toe, met als gevolg: veel stress
en in een aantal gevallen een fikse burn-
out.
Frank van Helvert, organisatieadvi-
seur van LTO Noord Advies, herkent
dat beeld. „Ja, ik kom regelmatig kwe-
kers tegen die – in dit geval figuur-
lijk – door de bomen het bos niet meer
zien. Ik adviseer ze altijd om een keuze
te maken.”
Kwekerijenzijndelaatstejarenenorm
aan verandering onderhevig; schaal-
vergroting en specialisatie zijn dingen
waar kwekers niet onderuit kunnen.
Ook is er sprake van toenemende regel-
geving en administratie, en daarnaast
zorgt het personeelsbeleid voor een toe-
nemende werkdruk. Bedrijven worden
steeds groter, investeringen dus ook, en
ook de risico’s die daarmee samenhan-
gen. Wanneer een bedrijf groeit, komt
er een moment dat een eigenaar het niet
meer alleen kan bolwerken. Dat geeft in
de meeste gevallen veel stress.
Afhankelijkheid
„Afhankelijkheid van personeel levert
sowieso stress op”, zegt Van Helvert.
„Je moet leren dingen uit handen te
geven, leren dat het niet meer alleen om
het product draait of om de handel. En
dat is zwaar.”
Vakbekwaam personeel is boven-
dien moeilijk te krijgen. „Dat is ook
een stressfactor waar kwekers mee te
maken krijgen”, licht Van Helvert toe.
„Erwordtdikwijlsgebruikgemaaktvan
Poolse medewerkers en dat brengt veel
regels met zich mee. Dat zorgt ook weer
voor extra werk. Daarnaast worden
de administratie en de productiecijfers
steeds belangrijker. De investeringen
moeten worden bijgehouden, de kwe-
kers hebben met milieuvergunningen te
maken, het bedrijf moet aan bepaalde
kwaliteitseisen voldoen, et cetera. Op
een gegeven moment hebben de kwe-
kers helemaal geen tijd meer om met
hun klanten bezig te zijn en met hun
vak. De meeste vinden dat vreselijk, dat
willen ze helemaal niet.”
Doodongelukkig
Kwekers gaan volgens Van Helvert te
lang door voordat ze onderkennen dat
het niet meer gaat. „Grote kwekers of
ondernemers zetten veelal een directeur
of manager op het bedrijf en gaan zelf
verder met de teelt of de handel. Zij
maken redelijk snel een keuze. Kleinere
kwekers gaan vaak net zolang door tot-
dat ze er dood bij neervallen.”
Daar komt nog bij dat veel kwekers
het managen helemaal niet leuk vinden.
„Maar ze voelen zich min of meer ver-
plichtomheterbijteblijvendoen.Enna
een aantal jaar komen ze erachter dat ze
doodongelukkig zijn geworden.”
Iemand anders aanstellen voor deze
functie en zelf lekker blijven doen wat
ze leuk vinden én waar ze goed in zijn,
komt meestal niet in ze op. „Kwekers
vinden dat ze hun aanzien verliezen
tegenover de buitenwereld of het per-
soneel als ze een manager aanstellen.”
Dat beeld klopt overigens niet, meent
Van Helvert. „Ik zie juist om me heen
dat medewerkers het prettig vinden als
de kweker weer wat vaker op de werk-
vloer te vinden is. ‘Ga je je handjes weer
eens laten wapperen’, hoor ik dan.”
Veel beter kunnen
Daar komt nog bij dat het uit handen
geven van het werk heel moeilijk is,
omdat kwekers vaak het idee hebben
dat ze het zelf veel beter kunnen dan een
ander. „Iemand met een hoge opleiding
die weinig planten door zijn handen
heeft laten gaan, weet in hun ogen niet
waar het over gaat.”
Het is bovendien vaak een geldkwes-
tie, weet Van Helvert. „Een manager
aannemen of een medewerker die de boek-
houding bijhoudt, kost nu eenmaal geld.”
Dat zo iemand in de meeste gevallen geld
oplevert, weten de kwekers dikwijls niet.
„Kwekers staan er niet bij stil dat ze hun
handen dan weer vrij hebben om de handel
goedtedoen.”Destapmakenomzoiemand
aan te nemen, is heel moeilijk. „Je kunt
echter gewoon uitrekenen wat het je per
maand oplevert als je bijvoorbeeld tien uur
in de week meer tijd hebt voor een bepaalde
klant. Het geeft heel veel rust als je dat hebt
geregeld. Administratie en personeelsbeleid
veroorzaken veel stress en kunnen het best
als eerste worden uitbesteed.”
Van Helvert ziet genoeg voorbeelden om
zich heen waar het fout is gegaan. „Ik ken
een kweker van 40 die al acht jaar een alco-
holprobleem heeft. Hij drinkt zichzelf elke
ochtend moed in, want anders durft hij zijn
bedrijf niet op.” Een van de redenen is dat
hij ziet dat de energie die hij in zijn bedrijf
stopt,nietresulteertinmeeromzet.„Sterker
nog, hij begint klanten te verliezen, omdat
hij geen tijd voor ze heeft. Hij zit alleen
nog maar met zijn hoofd in de boeken en
is doodongelukkig.” Voor boomkwekers
is het allemaal heel ingewikkeld geworden,
vindt Van Helvert. „De kweker is van vak-
man en handelaar een ondernemer en ma-
nager geworden. Tegen wil en dank.”
Kwelgeest
Het verantwoordelijkheidsgevoel is vol-
gens Van Helvert de grootste kwelgeest van
alle boomkwekers. „Ze willen goed zor-
gen voor hun product, hun klanten en hun
mensen. Daar lopen ze in vast.”
Volgens Van Helvert is dat een algemeen
beeld. „De meeste kwekers hebben alles
zelf opgebouwd en alles wat ze hebben
gedaan, leverde ze ook iets op. Op een ge-
geven moment komen ze op een top dat ze
het niet meer kunnen behappen en krijgen
ze last van stresssymptomen.”
Volgens Van Helvert moeten ze dan juist
andersom redeneren: alles wat ze minder
doen, gaat ze wel iets opleveren. „Ze moe-
ten een stap terug doen, en vaak moeten ze
daarbij worden geholpen. Zelf zien ze het
niet. Ze werken net zo lang en hard door
totdat ze op bed belanden. Aandacht aan
zichzelf schenken en stilstaan bij hun eigen
problemen vinden ze een te grote luxe.
Deze luxe staan ze zichzelf niet toe, terwijl
dat juist het belangrijkst is.”
Organisatieadviseur Van Helvert helpt
kwekers bij dit soort problemen. „Ik heb
een eigen netwerk, daar komen vragen
vandaan. Maar er zijn ook mensen die in
paniek de infolijn van LTO Noord bellen.
In veel gevallen zijn ze te lang doorgegaan
en is er ook nog ruzie ontstaan op het be-
drijf.”
Barrières
Wanneer de organisatieadviseur wordt in-
geschakeld gaat hij regelmatig naar de kwe-
ker toe. „Ik wil mensen apart spreken, niet
alleen de eigenaar, maar ook het personeel.
Vaak komt het erop neer dat de taken niet
goed zijn verdeeld en dat de kweker over-
belast is. Ik help kwekers bij het slechten
van de barrières. Ik loop mee op het bedrijf
en confronteer ze met dingen die ze niet wil-
len horen.”
Kwekers die zichzelf een spiegel durven
voorhouden, maken volgens Van Helvert
keuzes. „Er zijn ondernemers die mana-
gen leuk vinden, die moeten dat vooral
blijven doen. Maar als je merkt dat je daar
ongelukkig van wordt, moet je een mana-
ger aannemen. Dan kun je zelf weer met je
klanten en producten aan de slag. Vroeger
deed men als kweker alles zelf. Nu moet je
je afvragen wat je zelf het liefst doet. Kwe-
kers die tegen een muur aanlopen, moeten
terug naar hun roots. Ze zijn zich er vaak
niet meer van bewust hoeveel ze weten en
hoe goed ze zijn.” 
Illustratie:JosVersteegen
Arbo
DeBoomkwekerij43(24oktober2008)
22
DeBoomkwekerij43(24oktober2008)
23
Rompa is freelancejournalist voor De
Boomkwekerij, boomkwekerij@hortipoint.nl.
Ingrid Rompa
Thema Stress
Kijk voor meer informatie en tips over stress-
management op www.deboomkwekerij.nl.
Meer over onderzoek
Meer informatie over boomkwekerijonderzoek is te
vinden op www.deboomkwekerij.nl.
Geld voor kennis
De Sectorcommissie Boomkwekerij­-
pro­ducten van het Productschap Tuinbouw
heeft onlangs drie projecten voor technisch
onderzoek goedgekeurd. Hiermee is een
bedrag gemoeid van €50.600.
GeldvoorkennisBedrijf
Drie keer per jaar neemt de Sectorcommissie Boomkwekerijproducten van het PT een be­-
sluit over de financiering van projecten. Deze projecten hebben eerder een positief advies
gekregen van de Commissie Onderzoek Boomkwekerij (COB).Het geld voor de financiering
is afkomstig van de PT-heffing,waaraan alle kwekers en handelaren meebetalen.
Tabel. Goedgekeurde onderzoeksprojecten.
Projectnaam Uitvoerder Looptijd Sector-
bijdrage (€)
1. Vertakking Plant 2008-2009 19.070
sierheesters Grow
2. Bestrijding PPO 2008 6.600
Black Mold
3. Bestrijding DLV Plant 2009 24.930
schimmels met UV
1. Vertakking sierheesters
Veel sierheesters vertakken onvoldoende of niet
gelijkmatig met als gevolg extra snoei- en sorteer-
werkzaamheden. In een eerder project zijn twee
toegelaten gewasbeschermingsmiddelen getest op
het bevorderen van zijtakken. Naar aanleiding
van deze proef worden de twee middelen nu op
grotere schaal en bij tien sierheesters getoetst.
2. Bestrijding Black Mold
Black Mold is een schimmel die rozenoculaties
aantast. In 2007 trad op meerdere percelen grote
schade op. Over bestrijding en preventie van de
schimmel was toen niets bekend. In 2007 werd
door het PT een onderzoek gestart. In mei 2008
is hier een vervolg aan gegeven om beter inzicht te
krijgen in de infectieroutes van de schimmel en om
een bestrijdingsadvies op te stellen.
Twee fabrikanten betalen mee aan het onder-
zoek en kennisvouchers van LNV zijn benut.
3. Bestrijding schimmels met UV
SchimmelbestrijdingmetUV-C(ultraviolettelicht-
stralen) lijkt perspectiefvol in bepaalde schimmel-
gewascombinaties in de vollegrond (bijvoorbeeld
echte meeldauw-roos). De methode wordt al een
tijd toegepast in voeding en sinds kort op een aan-
tal bedrijven. Momenteel wordt deze wijze van
schimmelbestrijding beproefd in de boomkwe-
kerijsector bij roos en Prunus laurocerasus. Dit
onderzoek wordt voortgezet. Daarnaast wordt de
methode bij vier nieuwe combinaties getoetst. 
www.deboomkwekerij.nl