Continuous Classroom Assessment Manual for Ethiopian Teachers (Amharic Language Version)

1. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ማንዋሌ ሇአንዯኛና ሁሇተኛ ዯረጃ
ትምህርት ቤት መምህራን
እያንዲንደን ተማሪ በክፌሌ ም዗ና ውጤታማ ማዴረግ
አረጋ ማማሩ
ሀገር አቀፌ የትምህርት ም዗ናና
ፇተናዎች ኤጀንሲ
ጥር 2014
አዱስ አበባ
ይህ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ማንዋሌ
የተ዗ጋጀው ከሩስያ ትምህርት ተራዴኦ ሇሌማት
ትረስት ፇንዴ በተገኘ ዴጋፌ ነው፡፡
ተሇምድአዊ የክፌሌ ም዗ና
የሂዯት ም዗ና
 ምሌከታዎች
 ጥያቄ መጠየቅ
የማጠቃሇያ ም዗ና
 ፇተናዎች
 የ዗ገባ ካርድች
ወቅታዊ የክፌሌ ም዗ና
የ
(የማጠቃሇያ ም዗ና)
ሇ
(የሂዯት ም዗ና)
እንዯ
(የእራስ ም዗ና)
ም዗ና መማር

2. ii
ሀገር አቀፌ የትምህርት ም዗ናና ፇተናዎች ኤጀንሲ ©
አ዗ጋጅ፡
አረጋ ማማሩ የወሬ
abitygobez@gmail.com
ረዲት አ዗ጋጆች
ይሌቃሌ ወንዴሜነህ
ኢፊ ጉርሙ
በቀሇ ገሇታ
ተርጔሚ
ማይቲ ኮንሰሌታንሲ ሴንተር
ሌዩ አስተዋጽዎ ያበረከቱት
ፌቃደ ቦጋሇ የፇተናዜግጅት ባሇሙያ ፣ ሀአትምፇኤ
ፌቅረማርያምረጋሳ የፇተና ዜግጅት ባሇሙያ፣ ሀአትምፇኤ
ዋሇሌኝ አዴማሱ ላክቸረር፣ ኮተቤ ዩኒቨርስቲ ኮላጅ
ዲንኤሌ ዗ውዳ ላክቸረር፣ ኮተቤ ዩኒቨርስቲ ኮላጅ
ታምራትፉጤ የስርዓተ ትምህርትባሇሙያ፣ ት/ሚ
ዩሴፌ ምህረት የስርዓተ ትምህርትባሇሙያ፣ ት/ሚ
ሊቀ በዴለ ላክቸረር፣ ባህርዲር ዩኒቨርስቲ
ዮሏንስ ትግሮ ላክቸረር፣ አርባምንጭ ዩኒቨርስቲ
ምስግናው አሇነ ላክቸረር፣ ጎንዯር ዩኒቨርስቲ
ሔኖክ ጀማሌ ላክቸረር፣ ዱሊ ዩኒቨርስቲ
ተስፊዬ ዯገፊ መሌመ ባሇሞያ፣ ት.ሚ.
ገዚኸኝ ዯግፋ የፇቃዴ አሰጣጥና እዴሳት ባሇሙያ፣ ት.ሚ.
ንጉሴ ወርቁ ላክቸረር፣ ሆሳእና መትኮ
ስሌክ ቁጥር፡- 011-1-22-65-21/011-1-23-28-84/09-11-01-21-09
ፊክስ ቁጥር፡- 011-1-22-65-21/251-11-1-23-28-90
ፕ.ሣ.ቁ.፡- 30747
Website: www.nae.gov.et
E-mail: noe@telecom.net.et
ጥር 2014
አዱስ አበባ፣ ኢትዮጵያ

3. iii
የይ዗ት ማውጫ
ገጽ
1.0 መግቢያ................................................................................................................ 1
1.1 ዲራ (መነሻ) ................................................................................................... 1
1.2 ማንዋለ የተ዗ጋጀበት ምክንያት...................................................................... 3
1.3 የማንዋለ ዓሊማ .............................................................................................. 6
1.4 የማንዋለ አዯረጃጀት ...................................................................................... 7
ምዕራፌ ሁሇት...........................................................................................................10
2.0 የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና አጭር ዲሰሳ ................................................................10
2.1 ከክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ጋር ተዚማጅ ቃሊትና ጽንሰ ሏሳቦች......................10
2.1.1 መፇተን፣ሌኬት፣ም዗ናና ግምገማ.............................................................10
2.1.2 የክፌሌ ም዗ናና ፇተናዎች ........................................................................11
2.1.3 ም዗ና፣ግምገማና ዴርጊት (ተግባር) .........................................................12
2.1.4 ሂዯታዊና የማጠቃሇያ ም዗ናዎች............................................................15
2.2 የክፌሌ ም዗ና ዓሊማና ባህሪያት.....................................................................15
2.2.1 የክፌሌ ም዗ና ዓሊማዎች.........................................................................15
2.2.2 የውጤታማ ክፌሌ ም዗ና ባህሪያት.............................................................16
2.3 የክፌሌ ም዗ና ታሳቢዎችና መርሆዎች (Assumptions and Principles) ....17
2.3.1 የክፌሌ ም዗ና ታሳቢዎች(ግምቶች).........................................................17
2.3.2 የክፌሌ ም዗ና መርሆዎች..........................................................................18
2.4 በብቃት ሊይ የተመሠረተ ሥርዓተ ትምህርት፣የመማርና የም዗ና መስተጋብር20
2.4.1 ብቃትን መሠረት ያዯረገ ሥርዓተ ትምህርት.........................................20
2.4.2 መማር ...................................................................................................23
2.4.3 የሥርዓተ ትምህርት፣የመማርና የም዗ና መስተጋብር ...............................24
2.5 በክፌሌተከታታይም዗ናየሀገራትሌምድች ........................................................28
ምዕራፌ ሦስት ...........................................................................................................33

4. iv
3.0 የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ዋና ዋና ዓይነቶች.......................................................33
3.1 ም዗ና ሇመማር (Assessment for learning) ................................................34
3.1.1 የም዗ና ሇመማር ዓሊማዎችና መርሆዎች ................................................34
3.1.2 የም዗ና ሇመማር ስትራቴጂዎች ..............................................................36
3.1.3 የም዗ና ሇመማር ሌምድች ......................................................................40
3.1.4 በም዗ና ሇመማር በብዚት የሚያገሇግለ ዗ዳዎችና መሣሪያዎች ...............46
3.1.5 ብዘውን ጊዛ የሚያገሇግለ የም዗ና ሇመማር መሣሪያዎች.......................53
3.2 ም዗ና እንዯመማር (Assessment as learning)............................................63
3.2.1 የም዗ና እንዯመማር ዓሊማዎች................................................................63
3.2.2 ም዗ና እንዯመማርን ማቀዴ....................................................................65
3.2.3 የም዗ና እንዯመማር ቴክኒኮች.................................................................67
3.3 የመማር ም዗ና (Assement of Learning) .......................................................74
3.3.1 የመማር ም዗ና ዓሊማዎች..........................................................................75
3.3.2 የመማር ም዗ና ቴክኒኮች...........................................................................76
3.4 ሇተቀናጀ ም዗ና የሚያገሇግለ የም዗ና መሣሪያዎች..........................................77
3.4.1 የተግባር አፇፃፀም ም዗ና...........................................................................78
3.4.2 የግሊዊ ግንኙነት ክህልት ም዗ና (Personal Communication Assessment)
..........................................................................................................................94
ምዕራፌ አራት.........................................................................................................101
4.0 ሇክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ግብረ-መሌስ አሰጣጥ..............................................101
4.1 የግብረ-መሌስ ፅንሰ ሏሳብ ..........................................................................101
4.1.1 ግብረ-መሌስ ምንዴነው? ......................................................................101
4.1.2 የግብረመሌስ ዓሊማዎች........................................................................103
4.1.3 ግብረመሌስ እንዳት መስጠትና መቀበሌ ይቻሊሌ? ..............................103
4.1.4 ውጤታማ የግብረመሌስ ስሌቶች ..........................................................105
4.2 የግብረመሌስ መስጫ መንገድች/ስሌቶች .....................................................107

5. v
4.2.1 በማወዲዯር የሚሰጥ ግብረመሌስ...........................................................107
4.2.2 ውጤትና ሂዯትን መሰረት ያዯረገ ግብረመሌ ስአሰጣጥ ........................108
4.2.3 ገሊጭና ግምገማን መሠረት ያዯረገ የግብረመሌስ አሰጣጥ ....................110
4.3 ግብረመሌስ ሇቀጥተኛ ተጠቃሚዎችና ባሇዴርሻ አካሊት .............................114
4.3.1 ግብረመሌስ ሇተማሪዎች.......................................................................115
4.3.2 ግብረመሌ ስሇመምህራን ......................................................................115
4.3.3 ግብረመሌስ ሇወሊጆች...........................................................................116
4.3.4 ግብረመሌስ ሇትምህርት ቤት አስተዲዲሪዎችና ሇትምህርት አመራር
አካሊት 117
4.4 ግብረመሌሱን/መረጃውን መማር ማስተማርን ሇማሻሻያ መጠቀም ...............117
ምዕራፌ አምስት ......................................................................................................120
5.0 የጽሁፌ ፇተናዎች እቅዴና ዜግጅት..................................................................120
5.1. ከፇተና ዜግጅት በፉት መታወስ ያሇባቸው ቅዴመ ሁኔታዎች......................120
5.2 የም዗ና መሳሪያዎች (ፇተናዎች) ዕቅዴና ዜግጅት.......................................121
5.2.1 የም዗ናውን ዓሊማ መወሰን.......................................................................121
5.2.2 የሚሇኩትን የመማር ውጤቶች መሇየት................................................121
5.2.3 የትምህርት ውጤቶችን መግሇጽ..............................................................124
5.2.4 የሚሇካውን የትምህርት ይ዗ት መ዗ር዗ር...............................................125
5.2.5 የም዗ና እቅዴ መመሪያ ሠንጠረዥ ማ዗ጋጀት (Table of Specification)
125
5.3 የጽሐፌ ፇተናዎችን ማ዗ጋጀት...................................................................131
5.3.1 ውስን ምሊሽ ያሇው የፇተና ጥያቄዎች አ዗ገጃጀት.................................131
5.3.2 በማፌሇቅ የሚመሇሱ ጥያቄዎችን ማ዗ጋጀት .........................................150
5.3.3 የገሇጻ ፇተና ጥያቄዎች(Essay) አ዗ገጃጀት .............................................152
ምዕራፌ ስዴስት.......................................................................................................161
6.0 የፇተናዎች አዯረጃጀት፣ አሰጣጥ፣ እርማትና ውጤትን ሪፕርት ማዴረግ............161

6. vi
6.1 የፇተና ጥያቄዎች አዯረጃጀት፣ አሰጣጥና እርማት..........................................161
6.1.1 የፇተና ጥያቄዎች አዯረጃጀት .................................................................161
6.1.2 የፇተና አሰጣጥ.......................................................................................164
6.1.3 የፇተና መሌስ እርማት...........................................................................167
6.2 የውጤት አሰጣጥ፣ የውጤት አመሰራረት፣ አመ዗ጋገብና የፇተና ውጤት አ዗ጋገብ
............................................................................................................................169
6.2.1 የውጤት አሰጣጥ.....................................................................................169
6.2.2 የውጤት አመሰራረትና (Referencing) አተረጓጎም አቀራረቦች................171
6.2.3 የተማሪዎችን መሻሻሌና ስኬት መመዜገብና መ዗ገብ ..............................174
ምዕራፌ ሰባት..........................................................................................................176
7. 0 የፇተና ውጤቶችን መተንተንና ማጠቃሇሌ......................................................176
7.1 የፇተና ውጤቶችን የመተንተን ዗ዳዎች........................................................176
7.1.1 የዴግግሞሽ ስርጭት...............................................................................176
7.1.2 ግራፍች ..................................................................................................177
7.2 የአማካይ ሌኬቶች .........................................................................................179
7.3 የስርጭት ሌኬቶች ........................................................................................181
ምዕራፌ ስምንት ......................................................................................................184
8.0 ፇተናንና የፇተና ጥያቄዎችን መገምገም...........................................................184
8.1 የጥሩ ፇተና ባሕሪያት ...................................................................................184
8.1.1 ተገቢነት (Validity) ..............................................................................184
8.1.2 አስተማማኝነት (Reliability).................................................................186
8.1.3 ፌትሏዊነትና የም዗ና ስሌት ተጽእኖ ውጤት (Fairness and Wash-back
Effect) 188
8.1.4 ተግባራዊነት (Practicability)................................................................192
8.2 የፇተና ጥያቄዎችን ጥራት በቅዴመ ሙከራ ውጤት ትንተና ማሻሻሌ ........192
8.2.1 ቁጥር ተኮር የጥያቄ ትንተና ................................................................192

7. vii
8.2.2 የጥያቄ ትንተና መረጃን መተርጎም .....................................................198
ምዕራፌ ዗ጠኝ .........................................................................................................202
9.0 የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና አተገባበርን በተመሇከተ ቀጣይ ተግባራት..................202
9.1 በትምህርት ሚኒስቴር ተግባርና ኃሊፉነት ......................................................202
9.2. የኤጀንሲው ተግባርና ኃሊፉነት .....................................................................204
9.3 በክሌሌ ትምህርት ቢሮዎች/በዝን ትምህርት መምሪያዎች ተግባርና ኃሊፉነት.204
9.4. በዩኒቨርሲቲዎችና በኮላጆች ተግባርና ኃሊፉነት............................................205
9.5. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና በጉዴኝት ማዕከሊት/በትምህርት ቤት ዯረጃ............205
ማጣቀሻ መጻህፌት ..................................................................................................208
ቅጥያዎች ................................................................................................................218

8. viii
አህፅሮተ ቃሌ
ም እ መ ፡- ም዗ና እንዯ መማር
ም ሇ መ ፡- ም዗ና ሇ መማር
ም የ መ ፡- ም዗ና የ መማር
ም ተ ቡ ፡- የም዗ና ተሏዴሶ ቡዴን
ተ ም ፡- ተከታታይ ም዗ና/የክፌሌ ም዗ና
ስ ት ዜ ት ወ ስ ሑ፡- የስርዓተ ትምህርት ዜግጅትና ትግበራ ወሳኝ የስራ ሂዯት
ሑ ተ ም ፡- ሑዯታዊ ተከታታይ ም዗ና
ስ ት ዜ ጥ ም ኢ፡- የስርዓተ ትምህርት ዜግጅት ጥናትና ምርምር እንስቲትዩት
ት ጥ ማ፡- የትምህርት ጥራትን ማሻሻሌ
በ የ የ ብ ፡- በአነስተኛ የሚጠበቅ የትምህርት ብቃት
ት ሚ ፡- ትምህርት ማኒስቴር
አ አ ፇ ዴ ፡- አገር አቀፌ የፇተናዎች ዴርጅት
አ አ ት ም ፇ ኤ ፡- አገር አቀፌ የትምህርት ም዗ናና ፇተናዎች ኤጀንሲ
አ ተ ም ፡- አጠቃሊይ ተከታታይ ም዗ና
ኢ ሽ መ ፡- የኢትዮጵያ የሽግግር መንግስት

9. ix
ምስጋና
የዙህ ማንዋሌ ዜግጅት እውን መሆን ተሳትፍ ሊዯረጉት ሁለ ሌባዊ ምስጋናዬ
ይዴረሳቸው፡፡ ምንም እንኳን ሁለንም መጥቀስ ባይቻሌም የተወሰኑ የተሇየ
አስተዋጽኦ የነበራቸውን ባሇሙያዎችና ዴርጅቶችን መጥቀስ ይኖርብኛሌ፡፡ በዙህ
መሠረት ከሁለ በፉት በዙህ ሥራ አጋሮቼ ሇነበሩትና ከዙያም በሊይ የቅርብ ጓዯኞቼ
ሇሆኑት የሥራ ባሌዯረቦቼ አቶ ይሌቃሌ ወንዴሜነህ፣ አቶ ኢፊ ጉርሙና አቶ በቀሇ
ገሇታ ያሇምንም መሰሌቸት ማኑዋለ ከጥንስሱ እስከ ፌጻሜው ዴረስ ባሇፇበት የእዴገት
ሂዯት ቴክኒካዊ ምክር በመሇገስና ጠሇቅ ያሇ ግብረ መሌስ በመስጠት አሁን ያሇበትን
ቅርጽ እንዱይዜ ሇአዯረጉት ጥረት ባሇውሇታዎቼ ናቸው፡፡
የሀገር አቀፌ የትምህርት ም዗ናና ፇተናዎች ኤጀንሲ ዋና ዲይሬክተር አቶ አርአያ
ገ/እግዛብሔር እና ም/ዋና ዲይሬክተር አቶ ዗ሪሁን ደሬሣ ሇዙህ ሥራ ከመጀመሪያው
እስከ መጨረሻው ዴረስ ሌዩ ትኩረት በመስጠትና ያሌተቆጠበ ዴጋፌ በማዴረጋቸው
ከሌብ የመነጨ ምስጋናዬን አቀርብሊቸዋሇሁ፡፡ የሥራ ባሌዯረቦቼ አቶ ታምሩ ዗ሪሁን
(የሀገር አቀፌ የትምህርት ም዗ና ጥናት ዲይሬክቶሬት ዲይሬክተር) ፣ አቶ መንግስቱ
አዴማሱና አቶ አብይ ከፌያሇው ሇዙህ ማኑዋሌ ዜግጅት ሇአዯረጉት የሞራሌና
የማቴሪያሌ ዴጋፌም እውቅና መስጠት ይኖርብኛሌ፡፡
ክቡር አቶ ፈአዴ ኢብራሂም የትምህርት ሚኒስቴር ዯኤታ ማንዋለ ተጠንስሶ
እስከሚጠናቀቅበት ጊዛ ዴረስ ሇሥራው ስኬት በማሰብ ሇሰጡት ትኩረት፣ ክትትሌና
ጥሌቅ ፌሊጎት አዴናቄቴን በመግሇጽ ጭምር እውቅና መስጠት እፇሌጋሇሁ፡፡
በዓሇም ባንክ የሩሲያ የትምህርት ተራዴኦ ሇሌማት ትረስት ፇንዴ የኢትዮጵያ
ጽህፇት ቤት ማንዋለን በተሇያዩ ዓውዯ ጥናቶች ሇመገምገምና ሇማሻሻሌ ሇተሳተፈት
ሙያተኞች የሚያስፇሌገውን የፊይናንስና የማቴሪሌ ዴጋፌ በማዴረግ ስሇተባበረን
የተሇየ እውቅና ከምስጋና ጋር ይዴረሰው፡፡
በመጨረሻም ሇየት ያሇ ምሥጋናዬን የማቀርበው በማንዋለ የብቃት ዯረጃና
አስተማማኝነት ግምገማና በአሰሌጣኞች ስሌጠና ዏውዯ ጥናቶች ሊይ በመሳተፌ ሰፉ
ሙያዊ አስተዋጽኦ ሊበረከቱት ሙያተኞች ነው፡፡

10. ምዕራፌ አንዴ
1.0 መግቢያ
1.1 ዲራ (መነሻ)
የትምህርት ዓሊማዎችን ስኬት በማፊጠን የትምህርት ጥራትንና አካዲሚያዊ ብቃትን
በትምህርት ተቋማት ሇማረጋገጥ፣ የትምህርት ም዗ና በአጠቃሊይ እና የክፌሌ ተከታታይ
ም዗ና (ተከታታይ ም዗ና በሚሌ የሚታወቀው) በተሇይ ዓይነተኛና ትሌቁ መሣሪያ
ስሇመሆኑ በቂና ሰፉ መረጃዎች አለ፡፡
ይህንንም በመገን዗ብ በሥራ ሊይ ያሇው የኢትዮጵያ የትምህርት እና ስሌጠና ፕሉሲ
(የኢትዮጵያ ሽግግር መንግስት 1994)*1
ተከታታይ ም዗ና በቀሇምና በተግባር ትምህርቶች
ተማሪዎች ሁሇንተናዊ የባሕሪ ሇውጥ በሁለም የትምህርት እርከኖች ስሇማምጣታቸው
ትኩረት በማዴረግ ይሠራሌ፡፡ ይህንን የፕሉሲ ጉዲይ በመማሪያ ክፌሌ ዯረጃ ወዯ ተግባር
ሇመተርጏም ሁለንም ነገር የያ዗ (ያጠቃሇሇ) በትምህርት ሥርዓቱ የተ዗ረጋ የመምህራንን
የም዗ና ሥራዎች ሇመርዲት የሚያስችሌ የክፌሌ ም዗ና ማንዋሌ ያስፇሌጋሌ፡፡
ይህን በተመሇከተ ምንም እንኳ በትምህርት ሥርዓቱ የተ዗ረጋ የክፌሌ ም዗ና የፕሉሲ
ማዕቀፌና የአተገባበር መመሪያ የላሇ ቢሆንም መምህራን የክፌሌ ም዗ናን ማካሄዴ
እንዱችለ የሚረደ ጥቂት አጋዥ ማቴሪያልች መኖራቸው ይታወቃሌ፡፡
ብቃትን መሠረት ያዯረገው (competency-based) አዱስ የተቀረጸው የአጠቃሊይ
ትምህርት ሥርዓተ-ትምህርት ተማሪዎች ምን መማር እንዲሇባቸውና እንዳት መገምገም
እንዯሚገባቸው ውስን መመሪያ ይሰጣሌ፡፡ ማዕቀፈ ውስጥ እንዯተጠቀሰው መምህራን
በእያንዲንደ የትምህርት ዓይነት የተማሪዎቻቸውን መሻሻሌና ውጤታማነት በተከታታይና
መዯበኛ ም዗ና ክትትሌ በማዴረግ ማረጋገጥ እንዯሚገባቸው ይመክራሌ (ትምህርት
ሚኒስቴር፣ 2010) ፡፡
1
በማንዋለ ውስጥ ያሇው ዓመተ ምህረት በሙለ እንዯ አውሮፒውያን አቆጣጠር ነው፡፡

11. 2
በተጨማሪ በቀዴሞ አጠራሩ የሀገር አቀፌ ፇተናዎች ዴርጅት (2002፣ 2004) የተከታታይ
ም዗ናን ሇመተግበር የሚያስችለ በአብዚኛው በተሇመዯው የአጠቃሊይ የክፌሌ ም዗ና ሊይ
ያተኮሩ የም዗ና መመሪያና ስሌቶችን ሇማ዗ጋጀት ሙከራ አዴርጓሌ፡፡
በላሊ በኩሌ USAID (2012) በጥቂት ትምህርት ቤቶች ቅዴመ-ሙከራ (ፌተሻ) በማዴረግ
ሂዯታዊና አጠቃሊይ ተከታታይ ም዗ናን ሇማካሄዴ የሚረደ መመሪያዎችን ያካተቱ
መጻህፌትን በተሇይም የመምህራንን የሙያ ማሻሻያ ሇማገዜ የሚረደ ሇማ዗ጋጀት
ሞክሯሌ፡፡ ይህ አጋዥ ጽሐፌ የመጀመሪያ ዯረጃ ትምህርት ቤት መምህራን ሊይ ያተኮረ
በመሆኑ አቀራረቡ ወጥነትና የአጠቃሊይነት(Comprehensiveness) ባህሪ የጎዯሇው ነበር፡፡
በተጨማሪም የቀዴሞው የሥርዓተ ትምህርት ዜግጅትና የጥናትና ምርምር ተቋም (2004)
እና ዯሣሇኝ (2004) በተወሰኑ የክፌሌ ም዗ና ጉዲዮች ሊይ በማተኮር ተመሳሳይነት ያሊቸው
ጽሐፍችን ጽፇዋሌ፡፡
አብዚኞቹ ከሊይ የቀረቡት የክፌሌ ም዗ናን ሇመተግበር የተ዗ጋጁት አጋዥ ማንዋልች
ወጥነትና ሁለን አቀፌነት ስሇሚጎዴሊቸው አሁን በሥራ ሊይ ካሇው ብቃትን መሠረት
ካዯረገው ሥርዓተ ትምህርት ጋር መሄዴ (መጣጣም) የማይችለ ናቸው፡፡ ብቃትን
መሠረት በአዯረገው ትምህርት (Competency-based Education) ውስጥ ም዗ና
የተማሪዎች የመማር ሂዯት ሇማሻሻሌ ጠቃሚ ሚና ይጫወታሌ፤ በተጨማሪም ተማሪዎች
የሚጠበቅባቸውን ችልታ ማምጣት ወይም አሇማምጣታቸውን በተመሇከተ ውሳኔ ሇመስጠት
ያስችሊሌ፡፡
የተማሪዎች ብቃት በአዱስ መሌክ በዴጋሚ ከተቀረፀው ሥርዓተ ትምህርት አንፃር
ሇመመ዗ንና የመማር ሂዯቱ ቀዯም ሲሌ የተቀመጡትን የመማር ውጤቶች በትክክሌ
ሇመዴረስ የሚያስችሌ መሆኑን ሇማወቅ መመህራን ተከታታይ የክፌሌ ም዗ናን ማከናወን
ይጠበቅባቸዋሌ፡፡ የክፌሌ ም዗ና ማንዋሌ መኖር ዯግሞ መምህራን ብቃት ተኮር ሥርዓተ
ትምህርትን ክፌሌ ውስጥ ሇመተግበርና የም዗ና ስሌቶቻቸውን ሇማሻሻሌ እንዱችለ
ይረዲቸዋሌ፡፡
በዙህ መሠረት ማኑዋለ የተ዗ጋጀው መምህራን ተማሪዎቻቸውን ውጤታማ፣ ቀሌጣፊና
ፌትሃዊ በሆነ መንገዴ ሇመመ዗ን የሚያዯርጉትን ጥረት ሇመዯገፌ ታስቦ ነው፡፡ በዙህ

12. 3
ሂዯት ሉዯርስበት የታሰበውም መምህራን በተማሪዎች የተነቃቃ ተሳትፍ የክፌሌ ም዗ናን
ማካሄዴ እንዱችለ በማስቻሌ የተማሪዎችን የመማር ሂዯት ማፊጠን ነው፡፡
1.2 ማንዋለ የተ዗ጋጀበት ምክንያት
ተከታታይ ም዗ናን አስቦና አቅድ በክፌሌ ውስጥ መጠቀም የተማሪዎችን ውጤታማነት
ያጎሇብታሌ፡፡ የክፌሌ ም዗ና የተሇያየ ሲሆንና ሲዯጋገም መምህራን ስሇተማሪዎቻቸው
የሚኖራቸው መረጃ ከፌ ይሊሌ፡፡ በዙህ መንገዴ መምህራኑ ተማሪዎቻቸውን በወቅቱ
በትምህርት በኩሌ ስሇአሊቸው እምነትና እውቀት የበሇጠ መረዲት ይችሊለ፤ በመረዲት
በኩሌ ያሇውን ክፌተት ሇይቶ ከጊዛ በኋሊ ቀዴሞ የነበረውን እውቀትና አዱሱን ትምህርት
ሇማገናኘት እንዱያስችሌ የተማሪዎቹን አስተሳሰብ ሇማወቅ ይረዲሌ (Black እና Wiliam፣
1998፤Hoy እና Grig፣ 1994) ፡፡ ከ Black እና Wiliam ምርምር ሇመረዲት እንዯሚቻሇው
በም዗ና የተማሪዎችን መማር ማሻሻሌ በሚከተለት አምስት ነጥቦች ይወሰናሌ፡፡ እነሱም፡-
ሀ. ግብረ መሌስ ሇተማሪዎች ማቅረብ፣
ሇ. በራሣቸው ትምህርት የተማሪዎችን የተነቃቃ ተሳትፍ ማበረታታት፣
ሏ. የም዗ና ውጤትን መሠረት በማዴረግ ማስተማርን ማስተካከሌ፣
መ. ም዗ና በተማሪዎች መነቃቃትና የግሌ አመሇካከት ሊይ የሚያመጣውን
ተፅዕኖ መሇየት፤ እና
ሠ. ተማሪዎች እራሳቸውን በመመ዗ን ጉዴሇታቸውን እንዳት ማሻሻሌ
እንዯሚገባቸው እንዱረደ ማስቻሌ ናቸው፡፡
ይህ የሚያመሇክተው መምህራን የክፌሌ ተከታታይ ም዗ናን በመጠቀም ተማሪዎቻቸው ወዯ
መማር ሂዯቱ የሚያመጡትን ዕውቀት፣ ክህልትና እምነትቶቻቸውን ማወቅና በመማር
ማስተማሩ ሂዯት የተማሪዎቹን የአስተሳሰብ ሇውጥ መከታተሌ እንዯሚያስችሊቸው ነው፡፡
በዙህ ረገዴ Angelo and Patricia(1993) የተባለ ጸሏፉዎች እንዲስረደት አስዯሳች
ያሌሆኑ ያሌተጠበቁ ክስተቶችን ሇማስወገዴና የመማር ሂዯትን ሇመቆጣጠር ትምህርት
ቤትና ተማሪዎቹ በሰሚስተሩ ውስጥ የተሻለ ስሌቶችን መንዯፌ አሇባቸው፡፡ ሇምሳላ
የአንዴ/ዱት መምህር/ት ግብ ተማሪዎች በትምህርቱ ሂዯት ከ”ሀ” እስከ “ፏ” ያለትን ነጥቦች
እንዱማሩ ማዴረግ ከሆነ በቅዴሚያ ሁለም ተማሪዎች በእርግጠኝነት ከ“ሀ”

13. 4
መጀመራቸውን ማወቅ ያስፇሌገዋሌ/ጋታሌ፤ ትምህርቱ ወዯፉት በገፊ ቁጥር ዯግሞ
በመሃሌ ያለትን “ሇ”፣ “ሏ”፣ “መ”፣ “በ”፣ “ዯ”፣ ወ዗ተ ነጥቦች መዴረሳቸውን ማወቅ
ይኖርበታሌ/ባታሌ፡፡ ጥራት ያሇውን ትምህርት ሇመስጠት በመርሏ ትምህርቱ መሏሌ ሊይ
ማሇትም ነጥብ “ተ” ሊይና መጨረሻ (ነጥብ “ፏ”) ሊይ ብቻ ተማሪዎች ቴስቶችን
እንዱወስደ (እንዱፇተኑ) ማዴረግ ብቻውን በቂ አይሆንም፡፡ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና
በበኩለ ተማሪዎች በትምህርቱ መጀመሪያና መሏሌ ሊይ በጥሩ ሁኔታ እየተማሩ መሆን
አሇመሆናቸውን ሇማወቅና ውጤቱ አጥጋቢ አሇመሆኑ ከታወቀ ዯግሞ በቶል
የሚሻሻሌበትን ሥሌት ሇመቀየስ ይረዲሌ፡፡ ይህም መምህራን ስሇተማሪዎቻቸው ወቅታዊ
የትምህርት ሁኔታ ተከታታይ የመረጃ ፌሰት እንዱኖራቸው ይረዲቸዋሌ ማሇት ነው፡፡
በተመሳሳይ የኢትዮጵያ የትምህርና ስሌጠና ፕሉሲ (የኢትዮጵያ ሽግግር መንግሥት፣
1994) እና የአጠቃሊይ ትምህርት ጥራት ማሻሻያ ፔሮግራም (ትምህርት ሚኒስቴር፣ 2008)
የመሳሰለት ሰነድች ሊይ እንዯተገሇጸው የተማሪዎችን የአካዲሚክ ብቃቶች ሇማፊጠንና ፣
ስሇመማሪያ ክፌሌ፣ ስሇትምህርት ቤትና ስሇትምህርት ስርዓቱ በአጠቃሊይ ሇሚቀርቡ
ጠቃሚ ጥያቄዎች መሌስ ሇማግኘት ካሇው ፊይዲ አንጻር ሇክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የተሇየ
ትኩረት ሰጥተውታሌ፡ ምንም እንኳን ስሇተከታታይ ም዗ና አስፇሊጊነትና ጠቀሜታ
በተሇያዩ ሰነድች፣ ዏውዯ ጥናቶችና የምርምር ውጤቶች የተገሇጸና የሚታወቅ ቢሆንም
በመምህራን ሊይ አሁንም አሳሳቢ የሆነ የጽንሰ ሏሳብና በክፌሌ ውስጥ የአተገባበር ክፌተት
እንዯሚታይባቸው ጥናቶች ያመሇክታለ፡፡ ሇምሳላ አብዚኞቹ መምህራን ም዗ና ዋነኛው
የመማር ማስተማር አካሌ መሆኑን በመ዗ንጋት ከመጠን በሊይ ቴስት ይሰጣለ፣ በበቂ ዯረጃ
ግብረ መሌስ አያቀርቡም፡፡
እንዯ ክብሬ (2010)፣ የኢትዮጵያ ሳይንስ አካዲሚ (2012) እና ትምህርት ሚኒስቴር (2012)
ተከታታይ ም዗ና ካሇው ፓዲጎጂካዊ (ትምህርታዊ) ጠቀሜታ አኳያ አሁን ያሇው
የመምህራን ዕውቀትና በሚያስተምሩት ክፌሌ ውስጥ ሇመተግበር ያሊቸው አመሇካከት
ዜቅተኛ ይመስሊሌ፡፡ በመምህራን በኩሌ ስሇተከታታይ ም዗ና ቴክኒኮች ጥቅም ያሇው
ግንዚቤ የተሳሳተ ይመስሊሌ፡፡ አብዚኞቹ መምህራን የተማሪዎቻቸውን የመረዲት ዯረጃ
ሇመመ዗ን የሚጠቀሙት በሴሚስተሩ መሀሌና መጨረሻ ሊይ የሚያ዗ጋጁአቸውን ፇተናዎች
ነው፡፡ ይህ ከሙያ አንጻር ሲታይ የተሳሳተ ነው፤ ምክንያቱም በዙህ ሁኔታ መምህራኑ

14. 5
የሚጠቀሙት የተወሰኑ የም዗ና ስሌቶችን ብቻ ስሇሆነ ነው፡፡ የም዗ና ጽንሰ ሏሳብን
በተመሇከተ ብዘ ጊዛ የሚስተዋለት የተዚቡ ግንዚቤዎች እንዯሚከተሇው ቀርበዋሌ፡፡
i. የተከታታይ ም዗ናንና የግብረመሌስ አስፇሊጊነትን በመርሳት ብዘ መምህራን
ቴስቶችን በሳምንት፣ በወር፣ በመንፇቀ ትምህርት ማብቂያ ሊይ በተዯጋጋሚ
ይጠቀማለ፡፡
ii. የም዗ናን ዓሊማና ተግባር ባሇመረዲት ሳቢያ ብዘ መምህራን በክፌሌ መገኘትን፣
ጥረትን፣ አመሇካከትንና የመሳሰለትን ከስኬት (achievement) ሇይተው ሇብቻ
መያዜ ሲገባቸው ያካትቱአቸዋሌ፡፡
iii. ም዗ና የሚካሄዯው ስሇተማሪው የመማር ሁኔታ መረጃ በመሰብሰብ ሊይ አተኩሮ
ሲሆን ዯረጃ ማውጣት ግን ስሇተማሪው ስኬት መጨረሻ ሊይ የሚዯረስበት ውሳኔ
ነው፡፡ ይሁን እንጂ አብዚኞቹ መምህራን ባሇመገን዗ብ ሁሇቱ አንዴ እንዯሆኑ
ያስባለ፡፡
iv. ብዘ መምህራን ሇቡዴን ሥራ ተሳታፉዎች አንዴ ዓይነት ማርክ/ውጤት ሲሰጡ
ይስተዋሊለ፡፡ ይህ ዯግሞ በቡዴኑ ውስጥ ያሇውን/ችውን የእያንዲንደን/ዋን ተማሪ
v. ሥራ ም዗ና በችልታው/ዋ መሠረት እንዲይሆን በማዴረግ እውነታውን ያዚባዋሌ፡፡
vi. የማስተማር ዓሊማዎችንና የም዗ና ተግባራትን ባሇማዚመዴ በርካታ መምህራን
ም዗ናን ተማሪዎች ምን እንዯሚያውቁና እንዯማያውቁ፣ ምን መሥራት
እንዯሚችለና እንዯማይችለ ሇመቆጣጠር ብቻ ይጠቀሙበታሇ፡፡ ይህን
የሚያዯርጉት የተማሪውን/ዋን የማስታወስ ችልታ በመፇተን፣ የሚያታሌለ
ጥያቄዎችን በመጠየቅ ወ዗ተ ነው፡፡
vii. ሇመማር አስፇሊጊ የሆኑ ነገሮችን በመዲሰስ ፇንታ አብዚኞቹ መምህራን ሇመመ዗ን
ቀሊሌ በሆኑ ነገሮች ሊይ ያተኩራለ፡፡ በአብዚኛው ከፌተኛ የአስተሳሰብና የተግባር
ዯረጃዎችን ከመሇካት ይሌቅ ዜቅተኛ የአስተሳሰብ ዯረጃዎችን (ቀሊሌ የማስታወስ
ጥያቄዎችን ) መመ዗ን ሊይ ያተኩራለ፡፡
ከሊይ ሇተጠቀሱት ችግሮችና የተሳሳቱ ግንዚቤዎች የተሇያዩ ምክንያቶች ሉሰጡ ይችሊለ፡፡
ሆኖም ሇአሁኑ መምህራን ተከታታይ ም዗ናን በሚያስተምሩባቸው ክፌልች መጠቀም
የማይችለባቸውን ዋና ዋና ምክንያቶች ከዯሳሇኝ (2004) ጥናት ውስጥ በማውጣት ከዙህ
እንዯሚከተሇው ማስቀመጥ ይችሊሌ፡፡ እነሱም፡-

15. 6
 በክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ዘሪያ በቂ ስሌጠና አሇመሰጠቱ፣
 የክፌሌ ም዗ና መሣሪያዎችን (ስሌቶችን) ሇመቅረፅ በቂ ክህልት አሇመኖር፤ እና
 መምህራን የተሇያዩ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ስሌቶችን በማ዗ጋጀት መጠቀም
የሚስያችለ የም዗ና ማንዋልችና ዯጋፉ ቁሣቁሶች አሇመኖርና የመሳሰለት
ናቸው፡፡
ከሊይ የተጠቀሱትን ችግሮች ሇመፌታት የሀገር አቀፌ የትምህርት ም዗ናና ፇተናዎች
ኤጀንሲ የአንዯኛና የሁሇተኛ ዯረጃ ትምህርት ቤቶች መምህራን በክፌሌ ተከታታይ ም዗ና
዗ዳዎችና አተገባበር ዘሪያ በቂ እውቀትና ክህልት ሰጥቶ ጭብጡ ሊይ ያተኮረ የም዗ና
ተግባር እንዱያከናውኑ የሚረዲውን ይህን ወጥና ሁለን አቀፌ የሆነ የም዗ና ማንዋሌ
አ዗ጋጅቷሌ፡፡
በዜግጅቱ ሂዯት የትምህርት ም዗ናና የሥርዓተ ትምህርት ኤክስፏርቶች፣ የዩኒቨርሲቲና
የኮላጅ መምህራን ከመነሻው እስከፌፃሜው ዴረስ በሚገባ ተሳትፇዋሌ፡፡ በሂዯትም
ሇፕሉሲ አውጪዎች ሁሇት ጊዛ በማቅረብ ስጋታቸውንና አስተያየታቸውን እንዯግብዓት
(ግብረ መሌስ) በመውሰዴ ማንዋለን ሇማሻሻሌ ጥረት ተዯርጓሌ ፡፡
1.3 የማንዋለ ዓሊማ
በአሁኑ ወቅት የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የትምህርት ጥራትን ሇማምጣት ከሚታሰቡት
ምርጥ መንገድች አንደ ሆኖ ስሇሚታይ አብዚኞቹ ትምህርት ቤቶች ይህን ጉዲይ ሇማሳካት
እየተረባረቡ ይገኛለ፡፡ ብዘዎቹ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ምሳላዎች ሇመጀመሪያና
ሇሁሇተኛ ዯረጃ የቀረቡ ቢሆኑም ፅንሰ ሏሳቦቹና ሂዯቱ በከፌተኛ የትምህርት ዯረጃም ሆነ
በላልች መሰሌ ተቋማት ሉተገበሩ የሚችለ ናቸው፡፡
ይህ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ማንዋሌ ይረዲቸዋሌ ተብሇው በዋናነት ታሳቢ የተዯረጉት
የክፌሌ ም዗ና እንዯሚያካሂደ የሚጠበቁት መምህራን ናቸው፡፡ ስሇዙህ መምህራን ይህን
ማንዋሌ ም዗ናን ከሚያስተምሩት የትምህርትና የክፌሌ ሁኔታና አካባቢ ጋር በማጣጣም
መጠቀም የሚያስችሌ ጠቃሚ መሣሪያ ሆኖ ሉያገኙት ይችሊለ፡፡

16. 7
በመሆኑም ማንዋለ በተሇይ የሚከተለት ዓሊማዎች አለት፡፡ እነሱም፡-
i. መምህራንን ስሇክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ጽንሰ ሏሳብና ተግባራዊ መሠረት
እንዱሁም የተማዎችን ስኬት ሇማምጣት ስሇአሇው ጠቀሜታ ማስተዋወቅ ፣
ii. የም዗ና ሂዯቱ ተማሪዎች፣ መምህራን፣ ርዕሳነ መምህራን እና ላልች
የሚመሇከታቸው ሁለ የክፌሌ ም዗ናን በመመርኮዜ እንዳት በጋራ
በመሥራት የተማሪዎችን ስኬት ማስፇን እንዯሚችለ ማሳየትና ማረጋገጥ፣
iii. መምህራን የክፌሌ ም዗ናቸውን የሚያከናውኑበትን የተሻለና ዜርዜር
ገሇጻዎችን የያዘ ሠንጠረዦች ማ዗ጋጀት እንዱችለ ማብቃት፣
iv. የመምህራንን የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና መሣሪያዎችን የማ዗ጋጀትና
የመጠቀም፤ የክፌሌ ም዗ና መረጃዎችን የመመዜገብ፣ የመተንተንና
የመጠቀም እውቀትና ክህልት ማሻሻሌ፣
v. መምህራን የክፌሌ ተከታታ ም዗ና ውጤቶችን መሠረት በማዴረግ ወቅታዊ
ግብረመሌስ በመስጠት የተማሪዎችን ውጤት ሇማሻሻሌ እንዱችለ መርዲት፣
vi. መምህራን የክፌሌ ም዗ናን በመጠቀም የተማሪዎችን የመማር ችግሮች
በመሇየት የተሇያዩ የማስተማርና የም዗ና መሣሪያዎችን እንዱጠቀሙ
ማስቻሌ፣
vii. መምህራን ሲያጋጥሟቸው የቆዩትን ችግሮች ሇመፌታት መንስኤያቸው ሊይ
ያተኮረ የመፌትሔ እቅዴ እንዱያ዗ጋጁ መርዲት፤ እና
viii. ወዯፉት የእያንዲንደን የትምህርት ዓይነት መሰረት ያዯረገ የክፌሌ
ተከታታይ ም዗ና ማንዋሌ ማ዗ጋጀት ቢያስፇሌግ እንዯመነሻ ማገሌገሌ
ናቸው፡፡
1.4 የማንዋለ አዯረጃጀት
ማንዋለ በተሇያዩ ምዕራፍችና ርዕሰ ጉዲዮች የተዯራጀ ነው፡፡ የመጀመሪያው ምዕራፌ
የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ከቅርብ ጊዛ ወዱህ ሇምን ጎሌቶ ወጥቶ ከፌተኛ ትኩረት
እንዲገኘና ማንዋለን ሇማ዗ጋጀት መንስኤ ስሇሆኑ ጉዲዮች መነሻ ሏሳብ ይሰጣሌ፡፡
ምዕራፌ ሁሇት ም዗ናን አስመሌክቶ ስሊለ ንዴፇ ሏሳባዊ መሠረቶችና ተግባራዊ
እንዴምታዎች፣ ታሳቢዎችና መርሆዎች በዜርዜር ማብራሪያ ይሰጣሌ፡፡ ይህ ምዕራፌ

17. 8
በሥርዓተ-ትምህርት፣ በመማር ሂዯትና በም዗ና መካከሌ ዜምዴና ስሇመኖሩም አጭር
መግሇጫ ይሰጣሌ፡፡ በተጨማሪም በዓሇም አቀፌ የም዗ና ሌምዲቸው ከፌተኛ የሆኑ
ሀገሮችን ሌምዴና ተሞክሮ በምሳላ በማስዯገፌ ይቀርባሌ፡፡ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና
የተሇያዩ ክፌልች ዯግሞ በምዕራፌ ሦስት ሊይ ይዲሰሳለ፡፡ በዙህ ምዕራፌ ውስጥ ም዗ና
ሇመማር(Assessment for Learning) እና ም዗ናን እንዯመማር (Assessment as
Learning) ጽንሰ ሏሳቦች በዜርዜር የሚቀርቡ ሲሆን የመማር ም዗ና (Assessment of
Learning) ዋና ዋና ነጥቦች ይቀመጣለ፡፡ በተጨማሪ ይህ ምዕራፌ ም዗ና ሇመማርና
ም዗ና እንዯመማርን ሇመተግበር በሚያመቹ ስሌቶች፣ እንዱሁም ሇተግባርና ሇግሌ
ሇግንኙነት በሚጠቅሙ የም዗ና መሣሪያዎች በተጨባጭ ምሳላዎች ዲብሮ እንዱቀርብ
ይዯረጋሌ፡፡ በምዕራፌ አራት ዯግሞ ሇተሇያዩ የክፌሌ ም዗ና ክፌልች ሉውለ የሚችለ
የግብረ መሌስ መስጫ የተሇያዩ ዗ዳዎች ይቀርባለ፡፡
ምዕራፌ አምስት መምህራን በፇተና ዜግጅት ሂዯት ጊዛ ሉጠቀሙባቸው በሚችለት
የወረቀትና የእርሳስ ም዗ና መሣሪያዎች አ዗ገጃጀት ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ይህ ምዕራፌ
የመማር ውጤቶችን እንዳት መመ዗ን እንዯሚቻሌ ሰፉ ማብራሪያ አካቶ ይዞሌ ፡፡
ምዕራፈ የእያንዲንደን ተማሪ የመማር ፌሊጎትና የመማር ውጤት ሌኬት ግምት ውስጥ
በማስገባት ተገቢ የም዗ና ዗ዳዎችን ሇመምረጥ የሚያስችለ ዜር዗ር መመሪያዎችና
መስፇርቶች በተሇያዩ ምሳላዎች ተዯግፇው ቀርበውበታሌ ፡፡
ምዕራፌ ስዴስት የሚያተኩረው ጥያቄዎችን በቅዯም ተከተሌ ስሇማዯራጀት፣ ፇተና
አሰጣጥ፣ እርማትና የውጤት አሰጣጥና ማጠናቀር ሊይ ነው፡፡
ምዕራፌ ሰባት በተሇያዩ የመመ዗ኛ ስሌቶች (ቴስቶችና ፇተናዎች) የተሰበሰበውን መረጃ
በግራፌና አማካዮችን በማስሊት እንዳት ማጠቃሇሌ እንዯሚቻሌ ዕውቀትና ክህልት
ያስጨብጣሌ፡፡
ምዕራፌ ስምንት ፇተናና የፇተና ጥያቄዎች ተገቢነት፣ አስተማማኝነትና ፌትሏዊነት
እንዱሁም የፇተና ተጽእኖ ውጤት (Washback Effect) ግምገማ ሊይ ያተኩራሌ፡፡
ምዕራፌ ዗ጠኝ በበኩለ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ናን እንዳት በ዗ሇቂነት መተግበር
እንዯሚቻሌ አስተያየቶችን ያቀርባሌ፡፡ በተጨማሪ ማንዋለን በማ዗ጋጀት ሂዯት ጥቅም
ሊይ የዋለ ማጣቀሻ መጽሏፌት ከምዕራፌ ዗ጠኝ በመቀጠሌ ተ዗ርዜረው ይቀመጣለ፡፡

18. 9
በላሊ በኩሌ ተገቢ ንዴፍች፣ ተግባራዊ ምሳላዎች፣ ጥቂት የም዗ና ቅፆች ከጥቂት
ማብራሪያዎች ጋር በቅጥያነት ሇመምህራን በሚጠቅም መሌኩ በዕሇት-ተዕሇት የም዗ና
ተግባራቸው ውስጥ እንዱጠቀሙበት ቀርበዋሌ ፡፡

19. 10
ምዕራፌ ሁሇት
2.0 የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና አጭር ዲሰሳ
2.1 ከክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ጋር ተዚማጅ ቃሊትና ጽንሰ ሏሳቦች
ሰዎች የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ጽንሰ ሏሳቦችን አንዴ ዓይነት እንዯሆኑ በማሰብ በተሳሳተ
መንገዴ እያቀያየሩ ስሇሚጠቀሙባቸው በዙህ ክፌሌ ውስጥ ጽንሰ ሏሳቦቹን ግሌጽ
ሇማዴረግ ሙከራ ተዯርጓሌ፡፡
2.1.1 መፇተን፣ሌኬት፣ም዗ናና ግምገማ
መፇተን (Testing) ማሇት የተሇያዩ የመሇኪያ መሣሪያዎችን በመጠቀም የተማሪዎችን
ስኬት ወይም ብቃት መሇካት ሲሆን ሌኬት (Measurment) ዯግሞ የተማሪዎችን ስኬት
ወይም የመተግበር አቅም በቁጥር (በመጠን) የመግሇጽ ሥርዓት ነው፡፡ በዋናነት ሌኬት
የተሰጡ ፇተናዎችን በማረም የተማሪውን (የግሇሰቡን) ችልታ በቁጥር (በመጠን) የመግሇጽ
ሂዯት ነው (Alausa፣ 2004)፡፡ ፇተናና ሌኬት የም዗ና ንዐስ ስብስቦች ናቸው፡፡ ም዗ና
(አንዲንዴ ጊዛ “የተማሪ ም዗ና” ፣ “የትምህርት ም዗ና” ወይም በቀሊለ “ም዗ና” በመባሌ
ይታወቃሌ) ጥቅሌ ፅንሰ ሃሳብ ሲሆን ትኩረቱም በመማር ሂዯት ውስጥ የአንዴን ተማሪ
ወዯፉት የመጓዜ (የመራመዴ) ሁኔታ በቅርበት የሚመረምር (የሚፇተን) ነው፡፡ Clarke
(2012) ጽሐፌ ውስጥ እንዯተጠቀሰው ም዗ና የክፌሌ ም዗ናን፣ ፇተናዎችንና በከፌተኛ
ዯረጃ ጥቅም ሊይ የሚውለ ሀገር አቀፌ ም዗ናዎችን ጭምር የሚያካትት ነው፡፡ በአንፃሩ
ግምገማ የትምህርትን ባህሪና ጥራት በተመሇከተ በሰፉው መረጃ የመሰብሰብ ሥርዓት
ሲሆን ዓሊማውም መረጃውን መሠረት በማዴረግ አስፇሊጊ ውሳኔዎችን መስጠት ነው፡፡
በአጠቃሊይ ሲታይ ፇተና መፇተን፣ ሌኬቶችና ም዗ና የግምገማ ንዐስ ስብስቦች ናቸው፡፡
የሚከተሇው ምስሌ ይህንን ግንኙነት የሚያሳይ ነው፡፡

20. 11
ምስሌ 1፡ በቴስት፣ ሌኬት፣ ም዗ናና ግምገማ መካከሌ ያሇ ዜምዴና
ምንጭ፡ ድኪ (2001፣ ገጽ 4343)
2.1.2 የክፌሌ ም዗ናና ፇተናዎች
የክፌሌ ም዗ና ተከታታይ ም዗ና በመባሌ ይታወቃሌ፡፡ በዙህ ምክንያት እነዙህ ሁሇት
ሏረጎችን በዙህ ማንዋሌ ውስጥ ሌክ እንዯላልች መጻህፌት በማፇራረቅ
እንጠቀምባቸዋሇን፡፡ እንዯ ሀገር አቀፌ ፇተናዎች ዴርጅት (2004) ሰነዴ የክፌሌ ም዗ና
የተሇያዩ የም዗ና መሣሪያዎችን (ቼክሉስቶች፣ መዯበኛ ፇተናዎችን፣ ምሌከታዎችን፣ የራስ
ግምገማን፣ የፇጠራ ጽሐፍችን፣ የሥራ ስብስቦችን ወ዗ተ) በመጠቀም በመማር ሂዯት ውስጥ
የተማሪዎችን ወዯፉት የመራመዴ ሁኔታ ሇመመርመር የሚያስችለ መረጃዎችን
የመሰብሰብ ሂዯት ነው፡፡
ሇ Black እና Wiliam (1998) የክፌሌ ም዗ና ማሇት መምህራንና ተማሪዎች እራሳቸውን
ሇመመ዗ን የሚያከናውኗቸው የተሇያዩ ተግባራት ሲሆኑ የተገኘውንም መረጃ በግብረ-
መሌስነት በመጠቀም የመማር ማስተማሩን ተግባራት በሂዯት የማሻሻሌ ሥርዓት ነው፡፡
በም዗ናው የተገኘውን መረጃ በመጠቀመም ማስተማር የተማሪዎችን ፌሊጎት ከማሟሊትጋር
በተጨባጭ እንዱስማማ ማዴረግ ከተቻሇ ም዗ናው ሂዯታዊ ም዗ና (Formative
Assessment) ይሆናሌ፡፡ ፇተና የተሇያዩ የጥያቄ ዓይነቶችን በቅዯም ተከተሌ አካቶ የያ዗
ዓሊማውም ተማሪዎች በአንዴ የትምህርት ዓይነት ያሊቸውን እውቀት፣ ክህልትና
አመሇካከት ሇመሇካት በመንፇቀ ትምህርቱ መሃሌ ወይም ዓመቱ ሲጠናቀቅ ተ዗ጋጅቶ
የሚሰጥ ነው፡፡ የክፌሌ ም዗ናና የማጠቃሇያ ፇተናዎች በመዯጋገፌ የሚከናወኑ ናቸው፡፡
የክፌሌ ም዗ናዎች በተገቢው ሲከናወኑ የዓመቱን መጨረሻ (ማጠቃሇያ) አፇጻጸም ሉተነብዩ
ይችሊለ፡፡
ቴስት ሌኬት ም዗ና ግምገማ

21. 12
2.1.3 ም዗ና፣ግምገማና ዴርጊት (ተግባር)
ም዗ና የተማሪዎችን ውጤት (ተግባር) በጥንቃቄ በተሰበሰበ መረጃ ሊይ ተመስርቶ
የመመርመር፣ የመተንተንና የመተግበር ሥራ ነው፡፡ በአንፃሩ ግምገማ በሥርዓት
የተሰበሰበን መረጃን መሠረት በማዴረግ የመማር ማስተማር ሂዯትንና የሥርዓተ
ትምህርቱን አጠቃሊይ ግን መዯበኛ የሆነ ትንተናና ዲኝነት የመስጠት ሂዯት ነው፡፡
በም዗ና ጊዛ ትኩረት የሚዯረገው በትምህርት ዓይነቱ ዜር዗ር ነጥቦች ሊይ ሲሆን በግምገማ
ወቅት ግን በትምህርት ዓይነቱ አጠቃሊይ ገጽታ ሊይ ነው፡፡ ም዗ና በመማር ሂዯት ወቅት
የሚከናወን ሲሆን ግምገማ ግን በሴሚስተር መጨረሻ ሊይ በሚታየው የሂዯት መዯምዯሚያ
ሊይ ያተኩራሌ፡፡ ም዗ና በአብዚኛው የተማሪውና የመማር ማስተማሩን ሂዯት ሇማሻሻሌ
ይከናወናሌ፡፡ ነገር ግን ግምገማ የመማርን ጥሩነት፣ ዋጋ፣ ጥራት፣ የተማሪዎችን ስኬትና
በአጠቃሊይ የመማር መርሃግብርን በተመሇከተ ውሳኔ የሚሰጥ ነዉ፡፡ መረጃ በም዗ና ውስጥ
ትኩረት ተዯርጎ የሚሰበሰበው የተሇያዩ የም዗ና ዗ዳዎችን በመጠቀም በእያንዲንደ ተማሪ
የአፇጻጸም ዴርጊት ሊይ ነው፡፡ በግምገማ ወቅት የመረጃ ማሰባሰቡ ጉዲይ የሚያተኩረው
በባሕሪ ሇውጦችና በማስተማር ተግባር ሊይ በማተኮር ነው፡፡
የማስተማር ዴርጊት ተማሪዎችን መዜነን የተገኘውን መረጃ (ውጤት) ከገመገምን በኋሊ
የሚከናወን ተግባር ነው፡፡ ሇምሳላ፡ክብዯታችንን ሚዚን ሊይ በመቆም ስንሇካው 100 ኪል
ግራም ቢሆንና ምናሌባት ይህን ክብዯት (ውጤት) ካሇን ቁመት አኳያ ስንገመግመው
ጤነኛ እንዲሌሆንን ሌናስብ እንችሊሇን፡፡በመቀጠሌ ክብዯታችንን ሇመቀነስ እንዴንችሌ
ተመጣጣኝ ምግብ መመገብ ይኖርብናሌ፡፡ ይህን ሂዯት እንዯሚከተሇው ማጠቃሇሌ
ይቻሊሌ፡፡
i. ም዗ና፡ - የክብዯት መጠን 100 ኪል ግራም
ii. ግምገማ፡- ጤናማ ያሌሆነ ሁኔታ
iii. ዴርጊት፡- ክብዯትን ሇመቀነስ የሚያስችሌ አመጋገብ (የተመጣጠነ ምግብ
በመመገብ ክብዯትን መቀነስ)

22. 13
የእርምት ዴርጊትን ከመማሪያ ክፌሌ ሁኔታ ጋር ማጣጣም
መፌትሔ (ፇውስ) መስጠት (Remediation)
መፌትሔ መስጠት ተማሪዎች ያለባቸውን የመማር ችግሮች እንዱያቃሌለ የመረጃ ዗ዳ
ነው፡፡ አንዴ/ዱት መምህር/ት ተማሪዎቹን/ቿን ከመ዗ነ/ች በኋሊ ውጤታቸው ዜቅተኛና
ጠርዜ ሊይ የሆኑትን በመሇየት በችግራቸው ዘሪያ የመፌትሔ እርምጃ
ይወሰዲሌ/ትወስዲሇች፡፡ ከታች በምስሌ 2 እንዯተመሇከተው የመፌትሔ እርምጃ በአቻዎች
ሲከናወን የመማር ችግር ያሇባቸው ተማሪዎች ቀሇሌ ያሇ የመረጋጋት ስሜት
ይፇጥርሊቸዋሌ፡፡
ምሣላ
ም዗ና፡- አንዴ የ2ኛ ክፌሌ ሑሳብ መምህር/ት በመማር ማስተማሩ ሂዯት ተማሪዎች
የካሬ ቅርጽ ያሊቸውን ምስልች እንዱሇዩ ይጠይቃለ፡፡ ተማሪዎቹ የካሬ ምስልችን
ከላልች ምስልች ሉሇዩ አሌቻለም እንበሌ፡፡
ግምገማ፡- ተማሪዎች የካሬ ቅርጽ ያሊቸውን ምስልች አሇመሇየታቸው ጥሩ እንዯዲሌሆነ
መምህሩ/ሯ ተረዴተዋሌ፡፡ ተማሪዎች ወዯሚቀጥሇው ትምህርት ሇማሇፌ ማሇትም
የተሇያዩ ምስልችን ሇመሰየምና ተመሳሳይ ቅርጽ ያሊቸውን ቁሳቁሶች ሇመሇየት
በቅዴሚያ የካሬ ምስልችን መሇየት ይገባቸዋሌ፡፡
ዴርጊት (ተግባር)፡- የተማሪዎችን ውጤት (ተግባር) መሠረት በማዴረግ መምህሩ/ሯ
ተገቢና አስፇሊጊ የሆኑ የመፌትሔ (Remediation) ወይም የማበሌፀጊያ
(enrichment) ተግባራት ሊይ ሉወስን/ሌትወስን ይችሊሌ/ትችሊሇች፡፡ በመቀጠሌ
መምህሩ/ሯ ተማሪዎች ጥንዴ ጥንዴ የሆኑ ቡዴኖች በማዯራጀት ትሌቅና ትንሽ
የሆኑ ካሬዎችን፣ ክቦችንና ሦስት ጎኖችን በመሳሌ እንዱሇማመደ
ያዯርጋሌ/ታዯርጋሇች፡፡ በመቀጠሌ ተማሪዎች የካሬ ምስልችን ከላልች ምስልች
እንዳት መሇየት እንዯሚችለ በመምራት ይረዲቸዋሌ/ትረዲቸዋሇች፡፡

23. 14
ምስሌ 2፡ በአቻ መካከሌ የሚዯረግ ማበሌፀጊያ
ማበሌፀግ (Enrichment)
የሚጠበቀውን የባሕሪ ሇውጥ (የማከናወን ብቃት) ሇአመጡ ተማሪዎች የሚሰጥ ተጨማሪ
ሥራ ማበሌፀጊያ በመባሌ ይታወቃሌ፡፡ ተማሪዎች የማበሌፀጊያ ሥራውን በራሣቸው ነፃ
በሆነ መሌኩ የሚያከናውኑ ሲሆን መምህሩ/ሯ ሥራቸውን ይከታተሊሌ/ትከታተሊሇች፡፡ ነገር
ግን የሚሰጠው የማበሌፀጊያ ሥራ ውጤታማ እንዱሆን በመጀመሪያ ሥራው ትርጉም
ያሇው፣ የሚያበረታታ (የሚያነቃቃ)፣ ሸሊሚ፣ ችልታን የሚፇትን መሆን ይጠበቅበታሌ፡፡
የመፌትሔ እርምጃውና ማበሌፀጊያው በትይዩ በክፌሌ ውስጥ እንዱሰጡ መታቀዴ
ይገባቸዋሌ፡፡
ምሳላ
ም዗ና፡- አንዴ መምህር/ት ተማሪዎችን በሁሇተኛ ክፌሌ ትምህርት ክቦችን እንዱሇዩ
በሚያስተምርበት/በምታስተምርበት ጊዛ በቅዴሚያ ተማሪዎቹ ክቦችን መሇየት
የሚያስችሊቸውን መረጃ ይሰበስባሌ/ትሰስባሇች፡፡
ግምገማ፡- ተማሪዎች ክብ ምስልችን የመሇየት ችልታቸው በጣም ጥሩ እንዯሆነ
በመምህሩ/ሯ ተወስኗሌ፡፡ ወዯ ቀጣይ ዓሊማዎች (ሇምሳላ፡- የተሇያዩ ምስልችንና
ተመሳሳይ ቅርጽ የአሊቸውን ቁሳቁሶች መሇየት) ከመሸጋገራቸው በፉት ተማሪዎች
ክብ ምስልችን መሇየት አሇባቸው፡፡
ዴርጊት/ተግባር፡- በአሇው ጊዛ ሊይ በመመስረት መምህሩ/ሯ የሚቀጥለትን የብቃት
ዯረጃዎችን ሇማስተማር ሉወስን/ሌትወስን፣ ወይም በክብ ሊይ ያተኮረ የማስተማር

24. 15
(የማበሌፀግ) ሥራ ሇተማሪዎች ማቅረብ ይችሊሌ/ትችሊሇች፡፡ ሇምሳላ መምህሩ
ተማሪዎቹን የክብ ምስልችን በተሇመደ ቁሳቁሶች እንዯ መኪናና ብስክላቶች ውስጥ
እንዱሇዩዋቸው ጥያቄ ማቅረብ ይችሊሌ/ትችሊሇች፡፡ ወይም መምህሩ/ሯ ተማሪዎች
በትምህርት ቤታቸው ውስጥ የተሇያዩ ቁሳቁሶችን ምስልች በመሳሌ ክቦች የገሃደ
ዓሇም አካሌ መሆናቸውን እንዱያሳዩ ሉጠይቋቸው ይችሊለ ( Angelo and Patricia,
1993)፡፡
2.1.4 ሂዯታዊና የማጠቃሇያ ም዗ናዎች
ሂዯታዊ ም዗ና ተከታታይ ም዗ና ሲሆን የማስተማሩን ሥራ ሇማሻሻሌና ተቀባይነት ያሇው
እንዱሆን ከመፇሇግ የተነሣ የክፌሌ ውስጥ መሌስ ማየትና ምሌከታን የማስተማር ሂዯት
አካሌ አዴርጎ ይቀበሊቸዋሌ፡፡ በላሊ መሌኩ የማጠቃሇያ ም዗ና በሌዩ ሁኔታ የአንዴን
የማስተማር ፔሮግራም ዓመታዊ ሥራ ሲጠናቀቅ ውጤታማነትንና አገሌግልቱን
የመገምገም ወይም አንዴ የማስተማር ዯረጃ ሲገባዯዴ በቅዴሚያ በተወሰነ ጊዛ የተማሪ
ብቃት ሊይ ዲኝነት ሇመስጠት ሉጠቅም ይችሊሌ ( READ, 2011)፡፡ ሇማጠቃሇሌ እንዯ
Earl (2004) ስሇ ም዗ናና ግምገማ አተናተን “አብሳዩ ሾርባውን ሲቀምስ ይህ ዴርጊት
ሂዯታዊ ም዗ና ሲሆን፣ በላሊ በኩሌ እንግድቹ ሾርባውን ሲቀምሱ ዯግሞ ግምገማ ነው
ማሇት ይቻሊሌ፡፡ አብሳዩ/ይ ሾርባውን መቅመሱ/ሷ ያሌተሟሊ ነገር ካሇ በጊዛ
የሚጨመረውንም ነገር ጨምሮ/ራ በማስተካከሌ በቀጣይ ሇሚሠራቸው/ሇምትሠራቸው
ሾርባዎች ትምህርት ያገኝበታሌ/ታገኝበታሇች፡፡ እንግድቹ ሾርባውን ሲቀምሱት ግን
ስሇሾርባው ጥሩ መሆን ወይም አሇመሆን በመናገር አስተያየት ይሰጣለ፡፡
2.2 የክፌሌ ም዗ና ዓሊማና ባህሪያት
2.2.1 የክፌሌ ም዗ና ዓሊማዎች
አንዴ/ዱት መምህር/ት ተማሪዎች ምን እንዯሚያውቁ፣ ምን እንዯሚረደ እና ምን
መሥራት እንዯሚችለ ሇማወቅ በማሰብ ተከታታይ የክፌሌ ም዗ናን ቢያካሄዴ/ብታካሄዴ
ተማሪዎቹ/ቿ የት ሊይ እንዲለ እና የመማር ፌሊጎታቸው ምን እንዯሆነ ሇማወቅ የተሻሇ
ግንዚቤ ማግኘት ይችሊሌ/ትችሊሇች፡፡ መምህራን ተማሪዎች እንዳት ወዯፉት እየተጓዘ
እንዯሆነ ወይም ምን ችግር እንዲሇባቸው ማወቅ ከቻለ ይህን መረጃ በመጠቀም አስፇሊጊ
የሆኑ የማስተማር ማስተካከያዎችን (እንዯ፡- ዴጋሚ ማስተማር፣ አማራጭ የማስተማር

25. 16
አቀራረብ ሙከራ ወይም ሇተግባር ሥራ የበሇጠ እዴሌ መስጠት ወ዗ተ የመሳሰለትን)
ማዴረግ ይችሊሌ፡፡
የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ዋና ዋና ዓሊማዎች
i. ተማሪዎች ምን እንዯሚያውቁና ማዴረግ እንዯሚችለ ሇማወቅ፣
ii. መምህራን የተማሪዎቻቸውን ፌሊጎት መሠረት በማዴረግ የማስተማር ዗ዳዎችን
ማመቻቸት እንዱችለ ሇመርዲት፤
iii. ተማሪዎች በሚያውቁት፣ በሚረደትና መሥራት በሚችለት ነገር ሊይ እምነት
ሇማሳዯር፤
iv. ሇሁለም ተማሪዎች የሚያውቁትን እንዱያሳዩ ዕዴልችን ሇመስጠት፤
v. ተማሪዎች በግንዚቤ እንዱማሩ ሇመርዲት፤
vi. የማስተማር ስሌቶችን ሇማሻሻሌ፤
vii. የመፌትሔ እርምጃዎችንና የማበሌፀጊያ ዗ዳዎችን ሇመወሰን እንዱቻሌ መርዲት፤
viii. ተማሪዎች የራሳቸውን ሇውጥ በሂዯት እንዱረደ ማስቻሌ፤
ix. ቤተሰቦች ስሇሌጆቻቸው መማር ሁኔታ ክትትሌ ማዴረግ እንዱችለ ሇመርዲት፤
x. ወዯ አጠቃሊይ የተማሪዎች ግምገማ ሇማምራት ምቹ ሁኔታ መፌጠር ናቸው፡፡
2.2.2 የውጤታማ ክፌሌ ም዗ና ባህሪያት
በ Atkin, Black and Coffey (2001) መሠረት የሚከተለት የክፌሌ ም዗ና ባህሪያት
ናቸው፡፡
 በሥርዓት የተቀረፀ (የታቀዯ)
 ሁለን የሚያካትት (ሰፉ)
 የሚያዴግ (የሚጨምር)
 ምክር - ሰጪ
 ተማሪ - ተኮር
 በመምህር - የሚመራ
 የጋራ ጠቀሜታ
 ባህሪን የመሇወጥ ተፅዕኖ ያሇው
 በተወሰነ ሁኔታ ውስጥ የሚከናወን

26. 17
 ቀጣይ
 በጥሩ የማስተማር ተግባር ሥር ይካሄዲሌ
ከታች የቀረበው ሰንጠረዥ የክፌሌ ም዗ና ሇተማሪዎችና ሇመምህራን ምን ያህሌ ጠቃሚ
እንዯሆነ ያመሇክታሌ፡፡
ሠንጠረዥ 1 ፡ሇተማሪዎችና መምህራን የክፌሌ ም዗ና አስፇሊጊነት
የክፌሌ ም዗ና የሚከተለትን ጉዲዮች ሇማከናወን ይረዲሌ፡፡
ሇተማሪው(ዋ) ሇመምህሩ/ሯ
 ቅዴመ-ግንዚቤን ሇመሇየት፣
 ጠንካራና ዯካማ ጎኖችን ሇመሇየት፣
 የስኬት መስፇርቶችንና የመማር ግቦችን
ሇማስቀመጥ ማገዜ፣
 ራሳቸውን እንዯተማሪ እንዱያውቁ ሇማገዜ፣
 የመማር ሂዯትን እንዱረደ ሇማስቻሌ፣
 የመማር ዕዴገትና መዲረሻን ሇመሇካት፡፡
 የማስተማሩን ሂዯት ጠንካራና ዯካማ ጎኖችን
ሇመሇየት፣
 የትምህርት ዓሊማዎችን ሇመቅረጽ፣ እንዳትና
ምን እንዯሚመዜን መንገር፣
 የም዗ና ፌትሏዊነትና ተጨባጭነት ማሳየት፣
 ማስተማር መማርን ማሳወቅና ሇመምራት፣
 ውጤት ሇመስጠት፣
 የተማሪዎችን የወዯፉት እርምጃና መዲረሻ
ሇመቆጣጠር፣
 እንዯ መምህር/ት የእራስን ሙያ ማጎሌበት፡፡
2.3 የክፌሌ ም዗ና ታሳቢዎችና መርሆዎች (Assumptions and Principles)
2.3.1 የክፌሌ ም዗ና ታሳቢዎች(ግምቶች)
ታሳቢዎች የእምነቶችና ንዴፇ ሏሳቦች ስብስቦች ወይም ተግባራዊ ግንዚቤን ሇማሳዯግ
የሚያስችለ ጽንሰ ሏሳባዊ ማዕቀፍች ናቸው፡፡ ከም዗ና አስተሳሰብ አኳያ መምህራን
ስሇተማሪዎቻቸው ተጨባጭ የመማር ችልታ በይበሌጥ ሇማወቅና ውጤታማ የሆኑ
ውሳኔዎች ሊይ ሇመዴረስ ከክፌሌ ም዗ና ጉዲዮች ጋር ተያያዥነት ያሊቸው የተወሰኑ

27. 18
ታሳቢዎች ያስፇሌጉዋቸዋሌ፡፡ እንዯUTC (2002) የክፌሌ ም዗ና ታሳቢዎች የሚከተለት
ናቸው፡፡
i. ጥራቱ የተጠበቀ የተማሪ መማር ሁኔታ ከማስተማር ጥራት ጋር ቀጥተኛ ግንኙነት
አሇው፡፡ በመሆኑም መማርን ሇማሻሻሌ ተስፊ ከሚጣሌባቸው ዗ዳዎች ዋነኛው
የማስተማር ሁኔታን ማሻሻሌ ነው፡፡
ii. የማስተማር ውጤታማነትን ሇማሻሻሌ መምህራን በመጀመሪያ ዯረጃ የትምህርት
ግቦችን ግሌጽ ውስንና ሁለን አቀፌ ግብረ-መሌስ በማግኘት ግቦቻቸውን በምን
ያህሌ እንዲሳኳቸው ማረጋገጥ ይገባቸዋሌ፡፡ መምህራን ወዯየት እየሄደ እንዯሆነና
ተማሪዎቻቸው ወዯየት መሄዴ እንዯሚፇሌጉ ዜርዜር ክህልቶችንና ብቃቶችን
ማስቀመጥ አሇባቸው፡፡
iii. እውቀታቸውን ሇማሻሻሌ ተማሪዎች ተገቢ ግብረ-መሌስ በቅዴሚያና ሁሌጊዛ
ማግኘት ይኖረባቸዋሌ ፡፡ እንዱሁም የራሣቸውን የመማር ሁኔታ እንዳት መመ዗ን
እንዲሇባቸው ማወቅ ያስፇሌጋቸዋሌ ፡፡
iv. የመማር-ማስተማር ሥራን ሇማሻሻሌ የሚካሄዯው የም዗ና ዓይነት ከሁለ የበሇጠ
ተገቢ ሉሆን የሚችሇው መምህራን ራሳቸው በሚያስተምሩት ርዕሰ ጉዲይ ሊይ
ሇሚያነሷቸው ጥያቄዎችና ችግሮች መሌስ መስጠት ነው፡፡
v. ሇመምህራን መነቃቃት፣ ዕዴገትና መታዯስ ጠንካራ ምንጮች የሚሆኑት በዯንብ
የታቀደ ጥያቄዎችና ምሁራዊ ተግዲሮት ናቸው፡፡ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ዯግሞ
እነዙህን መሰሌ ተግዲሮቶችን መፌጠር ይችሊሌ፡፡
vi. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ሌዩ የሆነ ስሌጠናን አይጠይቅም፡፡ በማንኛውም
ስሇአመዚ዗ን መጠነኛ ዕውቀት፣ ፌሊጎትና የተማሪዎቹን ውጤት ሇማሻሻሌ ቁርጠኛ
የሆነ መምህር/ት ሉተገበር/ሌትተገብር ይችሊሌ/ትችሊሇች፡፡
vii. ከሙያ ባሌዯረባዎች ጋር በመተባበርና ተማሪዎችን በክፌሌ ም዗ና አተገባበር
በማሳተፌ መምህራንና ተማሪዎች የመማር ስርጸትንና የግሌ እርካታን ማሳዯግ
ይችሊለ፡፡
2.3.2 የክፌሌ ም዗ና መርሆዎች
የትምህርት ጥራትን በክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ሇማረጋገጥ የሚያስችለ ዋና ዋና መርሆዎች
እንዯሚከተሇው ቀርበዋሌ (Rudner and Schafe ፣ 2002) ፡፡

28. 19
i. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የሚጀምረው ከዋና ዋና የትምህርት ዗ርፍች (Domains)
ማሇትም ከዕውቀት፣ ክህልትና አመሇካከት ነው፡፡
ii. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የበሇጠ ውጤታማ የሚሆነው ተከታታይና የማያቋርጥ
ሲሆን እንጂ ወቅታዊና አንዴ ጊዛ ብቻ ሲሆን አይዯሇም፡፡
iii. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የመማር-ማስተማር ሂዯትን በተመሇከተ የማበሌጸግ እና
የመፌትሔ ዴርጊት ውሳኔ የሚረዲ ቀሌጣፊ ግብረ መሌስ ይሰጣሌ፡-
 አጥጋቢ ከሆኑ ወዯፉት ሇመቀጠሌ
 አጥጋቢ ካሌሆኑ ወዯኋሊ ተመሌሶ እንዯገና ሇማስተማር ወይም ሇመከሇስ
ይረዲሌ፡፡
iv. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የተሇያዩ የም዗ና ዗ዳዎችን በመጠቀም ስሇተማሪዎች
ዕውቀት፣ ክህልትና አመሇካከት ተገቢ መረጃዎችን ይሰበስባሌ ፡፡ አንዴ የመማሪያ
ስሌት ሇሁለም ይ዗ቶችና ዓሊማዎች ሊይስማማ እንዯሚችሌ ሁለ በአንፃሩ አንዴ
የም዗ና ስሌት ሇሁለም ይ዗ቶች ሊይሰራ/ሊይመች/ ይችሊሌ፡፡
v. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ም዗ናዎች ተቀባይነት ፣ አስተማማኝነት፣ ፌትሏዊና
ጠቀሜታ ያሊቸው መሆናቸውን ያረጋግጣሌ፡፡ እዙህ ሊይ
 ተቀባይነት፡- የፇተናውን ዓሊማ ያንፀባርቃሌ (ከዓሊማው ጋር
ይገጥማሌ)፤
 አስተማማኝነት፡- የውጤቶች ተዯጋሚነትን ያሳያሌ፤
 ፌትሏዊነት፡- ከአዴል ነጻ መሆኑን ያሳያሌ፤
 ጠቀሜታ፡- ተግባራዊ ፣ የትምህርት ይ዗ቱን ማካተቱን ፣ ምቹነት
እና ወጪ ቆጣቢ መሆንን ያመሇክታሌ፡፡
vi. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ተማሪዎች የተግባር ም዗ና ውጤታቸውን በሰነዴነት
እንዱይዘ ወይም ሪከርዴ እንዱያረጉ ዕዴሌ ይሰጣቸዋሌ ፡፡
vii. የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና ሰፉ መሻሻሌን ሉያፊጥን የሚችሇው የሁለም የትምህርት
ባሇዴርሻ አካሊት የነቃ ተሳትፍ በሚከተሇው አኳኋን ሲኖር ነው፡፡
 የም዗ና ውጤቶችን ከባሇዴርሻ አካሊት ጋር ትርጉም ባሇው መንገዴ
መተንተን ወይም በጉዲዩ ሊይ ሃሳብ መቀያየር፡፡

29. 20
 በትክክሇኛው ትርጉም መመ዗ን ተማሪውን/ዋን ትክክሇኛ ውሳኔ ሊይ
እንዱዯርስ/እንዴትዯርስ ያዯርገዋሌ/ጋታሌ፡፡ የመውዯቂያ ነጥብ ያነቃሌ፣
የማሇፉያው ዯግሞ የበሇጠ ያነሳሳሌ፡፡
 በም዗ና አማካኝነት የትምህርት ባሇሙያዎች ያሇባቸውን ኃሊፉነት
ሇተማሪዎችና ሇህብረተሰቡ በአግባቡ እንዱወጡ ያስችሊሌ ፡፡
2.4 በብቃት ሊይ የተመሠረተ ሥርዓተ ትምህርት፣የመማርና የም዗ና መስተጋብር
2.4.1 ብቃትን መሠረት ያዯረገ ሥርዓተ ትምህርት
ብቃትን መሠረት ያዯረገ መማር ወይም ብቃት ሊይ የተመሠረተ ትምህርትና ስሌጠና
አብዚኛውን ጊዛ ከአጠቃሊይ ትምህርት ይሌቅ ሇተጨባጭ ክህልቶች መማርና ማስተማር
የሚጠቅም አቀራርብ ነው፡፡ በዙህ ዓይነት የመማር ሁኔታ ተማሪዎች በአንዴ ጊዛ
የሚሠሩት በአንዴ የትሌቅ መማር ግብ ትንሽ ክፌሌ በሆነው ብቃት ሊይ ነው፡፡
በመሆኑም ተማሪው/ዋ ወዯሚቀጥሇው የትምህርት ብቃት (competency) መሸጋገር
ያሇበት/ባት እየተማረ/ረች ያሇውን እያንዲንዶን የትምህርት ብቃት (competency) በሚገባ
ማወቁ/ቋ ወይም መስራቱ/ቷ ከተረጋገጠ በኋሊ መሆን አሇበት፡፡
በብቃት ሊይ የተመሰረተ የመማር ሁኔታ ተማሪ-ተኮር ሲሆን መምህራንም የአመቻችነት
ሚና የሚጫወቱበት የመማር ማስተማር ስነ ዗ዳ ነው፡፡ ይህ ዗ዳ ተማሪዎች በራሳቸው
የመማር ፌጥነት ሇመማር አስቸጋሪ ሆነው የሚያገኙዋቸውን ክህልቶች የሚፇሇገውን ያህሌ
በመሇማመዴና በማጣራት እንዱማሯቸው ያስችሊቸዋሌ፡፡ መምህራን የተማሪዎቻቸውን
ባህሪ፤ መረጃን እንዳት እንዯሚያገኙ፣ እንዯሚያቀነባብሩና እንዯሚገሌጹ፣ የመማርና
የአስተሳሰብ ዗ይቤአቸውን ሇማወቅ ይረዲቸዋሌ ፡፡ ሇዙህም መምህራን የተሇያዩ
የተማሪዎች ፌሊጎቶችን ሇማሟሊት የተሇያዩ የማስተማሪያ ዗ዳዎችንና የም዗ና ስሌቶችን
መጠቀም ይኖርባቸዋሌ፡፡
መምህራን ቀሌጣፊና ውጤታማ የመማር ሂዯትን ሇማረጋገጥ አራቱን የተማሪ ባሕሪያትን
ሁሌጊዛ ማስታወስ ይኖርባቸዋሌ፡፡ እነሱም የተማሪዎች የመማር ዜግጁነት፣ ፌሊጎት፣
ታሪክ እና ስሜት ናቸው፡፡

30. 21
 የመማር ዜግጁነት፡- ይህ የሚሌገጸው የተማሪውን/ዋን ከተወሰነ የመማር ቅዯም
ተከተሌ ጋር የሚዚመደትን እውቀት፣ መረዲትና ክህልት ነው፡፡ ተማሪዎች ስሇአዱሱ
ትምህርት ያሊቸውን ዜግጁነትና ቅዴመ-ግንዚቤ ሇማወቅ ትምህርቱ በተወሰነ ዯረጃ
የሚፇታተን በአንፃሩ ግን የሚተገበር መሆን ይገባዋሌ፡፡
 የመማር ፌሊጎት፡- ይህ በተማሪው ሊይ የዕውቀት ጉጉትንና ታሊቅ ስሜትን የሚያነሳሱ
ርዕሰ ጉዲዮችና ክትትልችን ያጠቃሌሊሌ ፡፡
 የመማር ታሪክ፡- ይህ የሚገሌጸው ተማሪዎች እንዳት በተሻሇ ሁኔታ እንዯሚማሩ
ነው፡፡ በዙህ ውስጥ የሚካተቱት የመማር ዗ዳዎች፣ ፇጥኖ የመረዲት ችልታ፣ ምርጫ፣
የተማሪው ማህበራዊ ኢኮኖሚ ሁኔታ ፣ ባህሌና ፆታ ናቸው፡፡ በመማሪያ ክፌሌ ውስጥ
የተሇያዩ የትምህርት አቀራረቦችን በመጠቀም ትምህርት ቢሰጥና ዴጋፌ ቢዯረግ ብዘ
ተማሪዎች ቀሌጣፊና ውጤታማ ዕውቀት ሉያገኙ ይችሊለ፡፡
 የተማሪዎች የመማር ስሜት (Affect)፡- ይህ ክፌሌ ተማሪዎች ስሇራሳቸው፣ ስሇሚሰሩት
ሥራና የመማር ሁኔታ የሚሰማቸውን ስሜት ያካትታሌ ፡፡ የተማሪዎች የመማር
ስሜትን መረዲት እያንዲንደ ተማሪ ሙለ በሙለ በትምህርቱ እንዱሳተፌና ውጤታማ
እንዱሆን ይረዲሌ ፡፡
መሠረታዊ የሥርዓተ ትምህርት ሇውጥ
በአሁኑ ወቅት መሠረታዊ የሥርዓተ ትምህርት ማሻሻያ ሇውጥ በስታንዲርድች፤ በራሱ
በሥርዓተ ትምህርትና በትምህርት ም዗ና ሊይ በዓሇም አቀፌ ዯረጃ እየተካሄዯ ይገኛሌ፡፡
የአዱሱ ሥርዓተ ትምህርት ግብ በሽምዯዲ ሊይ የተመሰረተ ተዯጋጋሚ ቴስቶችን
መስጠትና “አንዴ ዗ዳ ሇሁለም የሚመች” በሚሌ እሳቤ ሳይሆን በአንፃሩ ተሳትፍ
የጏሊበት ትምህርት፣ ከሌምዴ አዲዱስ ግኝቶችን የመውሰዴ፣ የተሇያዩ የማስተማር
ሁኔታዎች የመጠቀም፣ የህይወት ዗መን ክህልት መማር፣ አዱስና ውጤታማ የማስተማር
አቀራረቦችን በመጠቀም ማንነትን መገንባት ያጠቃሌሊሌ( Bartram፣ 2005)፡፡ በመቀጠሌ
በአዱሱ ብቃት-ተኮርና በተሇምድው ሥርዓተ ትምህርት መካከሌ ያሇውን ሌዩነት
በሚከተሇው ሰንጠረዥ ማየት ይቻሊሌ፡፡

31. 22
ሰንጠረዥ 2፡ የመማር ትኩረትን በመቀየር ሊይ ያለ የሇውጥ ባህሪያት
ቁጥር ጉዲዮች ብቃትን መሠረት የአዯረገ ይ዗ትን መሠረት የአዯረገ
1 የመማር
ውጤት
ውስንና የሚሇካ ሁለን አቀፌ
2 ይ዗ት የመማር ውጤትንና ስታንዲርዴን
መሠረት ያዯረገ
የትምህርት ይ዗ትን መሠረት
ያዯረገ
3 ጊዛ የብቃት ዯረጃው እስኪሟሊ የሚቀጥሌ በተወሰነ የጊዛ ገዯብ
4 የመምህር
ሚና
አመቻች እውቀት አስተሊሊፉ
5 ትኩረት የተማሪ ዜግጁነት በመምህር የሚመራ
6 መርጃ
መሳሪያ
የተሇያዩ መርጃ መሣሪያዎችና ግብአት በመማሪያ መጽሏፌ ተጽእኖ ሥር
7 ግብረ
መሌስ
ፇጣን አጠቃሊይና የሚ዗ገይ
8 ም዗ና መሥፇርት ጠቀስና አዲጊ ዯረጃ ጠቀስ
9 መስፇርቶች የሚተገበር ችልታ (ብቃት) ውጤቶች ወይም ነጥቦች
10 ትምህርት
(መማር)
የመግባቢያ ጥያቄ፣ ምክንያታዊና ችግር
ፇቺ
በመምህር ቁጥጥር ሥር ያሇ
የተገዯበ የእውቀት አካሌ
11 ተማሪ በነፃነትና ኃሊፉት የራስን መማር
መከታተሌ
በቅዴሚያ የተወሰነውን የመማር
ሂዯት የሚተከሌ
12 የክስተት
ሁኔታ
አዱስ የተጠቃሇሇ ሁኔታ ሆኖ
ሇመዯምዯሚያ፣ ሇትንበያና ሇማጠቃሇያ
የሚረዲ
በከፌተኛ ዯረጃ ሁኔታው ይ዗ትን
መሠረት ያዯረገ ትምህርት
ማጠቃሇያ ትንበያን ማዴረግ
አያስችሌም፡፡
13 ሪፕርት
አዯራረግ
ገሊጭና እዴገታዊ ዗ገባዋች
ሇመምህራንና ወሊጆች መሻሻሌና ግቦች
ሇተማሪዎች ይገሇፃለ
ሇወሊጆችና መምህራን ውጤቶች
ነጥቦችና ዯረጃዎችን ማቅረብ
ምንጭ፡- Bartram (2005)

32. 23
2.4.2 መማር
዗መናዊው መማር የመነጨው ከገንቢያዊ (constructivism) ንዴፇ ሏሳብ ሲሆን እሱም
መማር እንዯ ዋና ሃሳብ በተማሪዎች ጭንቅሊት ውስጥ የሚፇጠር ነው የሚሌ አመሇካከት
አሇው፡፡ ምንም ያህሌ በማስተማሪያ ጊዛ በጥንቃቄ ብናቅዴ ወይም አስገራሚ ስሌቶችን
ብንጠቀም የተማሪዎች ጭንቅሊት ውስጥ በመግባት ትምህርቱን እዙያ ማስቀመጥ
አንችሌም፡፡ በመማርና ማስተማር መካከሌ ክፌተት ያሇ ሲሆን ተማሪዎች አዱስ እውቀት፣
ክህልትና አመሇካከት ሇመገንባት መወያየት ይገባቸዋሌ፡፡ ይህ አመሇካከት በጣም
የሚዯግፇው ሁለም መምህራንና የትምህርት ቤት አመራሮች የሚያውቁት እና በጥሩ
የክፌሌ ትግበራ ሌብ ውስጥ የሚገኝ ጉዲይ ነው፡፡ የእያንዲንደን ተማሪ ፌሊጎትና
የማስተማርን ጥራት ሇማወቅ እነዙህ ተዋንያን ከተማሪዎች ጋር ጥሩ ግንኙነት መፌጠር
አሇባቸው፡፡ በዙህ በኩሌ በመማርና ማስተማር መካከሌ ያሇው ክፌተት ውጤታማ በሆነ
መሌኩ ሉወገዴ ይችሊሌ፡፡
አራቱ የመማር ምሰሶዎች
አራቱ የመማር ምሰሶዎችና ማብራሪያቸው እንዯሚከተሇው ቀርቧሌ፡፡
I. መማር ሇማወቅ(እንዳት መማር እንዲሇብን መማር)
እንዱህ ዓይነቱ መማር መማርን የሚያየው እንዯስሌትና እንዯመጨረሻ ግብ ነው፡፡
መማር እንዯስሌት ሲታይ ተማሪዎች አካባቢያቸውን ሇመርዲት መማር አሇባቸው፤
ቢያንስ ኑሮአቸውን በተሻሇ ክብር ሇመምራት፣ የሥራ ክህልታቸውን ሇማጎሌበትና
ከላልች ሰዎች ጋር ሇመግባባት በሚረዲቸው መሌኩ መማር ያስፇሌጋሌ፡፡
መማር እንዯግብ ሲታሰብ ከግንዚቤ፣ ከእውቀትና ከግኝት የሚመጣውን እውቀት
የበሇጠ ሇማወቅ ሲባሌ መማርን ይመሇከታሌ፡፡ በዙህ ዓይነቱ የመማር ገጽታ
የሚያተኩሩት ተመራማሪዎች ቢሆኑም ጥሩ ማስተማር እያንዲንደን ሰው ማስዯስት
ይችሊሌ፡፡ የሰዎች እውቀት ሲሰፊ ሇማወቅ ካሊቸው ጉጉት በመነሳት
የአካባቢያቸውን የተሇያዩ ገጽታዎች በተሻሇ ሁኔታ መረዲት ይችሊለ፣ ተፇጥሮአዊ
የሂስ ችልታቸውን ግሌጽ በማዴረግ በአካባቢያቸው ባሇው ነገር ሊይ የእራሳቸውን
ነጻ ፌርዴ ማሳዯግ ያስችሊቸዋሌ፡፡

33. 24
II. መማር ሇመሥራት
ይህ ዓይነቱ መማር ከሙያ ስሌጠና ጉዲይ ጋር በቅርብ የተያያ዗ ነው፡፡
ትምህርት ወዯፉት የሚኖርብንን ሥራ መሥራት የሚያስችሇንን ትጥቅ
እንዱያስታጥቀን እንዳት መውሰዴና ማስማማት ይኖርብናሌ? ይህ የክህልት
ስሌጠና ቀስ በቀስ አዴጎ የተሇመዯውን የእሇት ሥራ ማከናወን የሚያስችሌ
እውቀት ከማስተሊሇፌ የበሇጠ ይሆናሌ ፡፡
III. መማር አብሮ ሇመኖር
ስሇ አንዴ ዴርጊት የላልች ሰዎች ምሊሽ ምን ሉሆን እንዯሚችሌ ሇማወቅ
ተማሪዎች እራሳቸውን በሰዎቹ ቦታ አስቀምጠው ማሰብ እንዱችለ ማስተማር
ተገቢ ነው፡፡ እንዱህ ዓይነቱ የላልችን ስሜትና ችግር የመረዲት መንፇስ
በየትምህርት ቤቶቹ ከተበረታታ ሁኔታው በወጣት ሌጆቹ ቀሪ የህይወት ዗መን
ሁለ አዎንታዊ ውጤት ይኖረዋሌ፡፡ ሇምሳላ ወጣቶችን ወዯዙህች ዓሇም
በላልች የብሔር ወይም የኃይማኖት ቡዴኖች ዓይን እንዱመሇከቱ ማስተማር
ጥሊቻና አመጽን በወጣቶች መካከሌ የሚፇጥሩት የተወሰኑ አሇመግባባቶችን
የማስወገጃ መንገዴ ነው፡፡
IV. መማር የሚመኙትን ሇመሆን
ትምህርት ሇእያንዲንደ ሰው ሙለ እዴገት (አእምሮኣዊና አካሊዊ፣ ችልታ፣
ጥበብ፣ ስሜትን መግሇጽ፣ አካባቢን ማዴነቅና መንፇሳዊነት) አስተዋጽኦ
ማዴረግ አሇበት፡፡ ሁለም ሰዎች በሕፃንነታቸውና በወጣትነታቸው ወቅት
ማግኘት የሚገባቸው ትምህርት ነፃነታቸውን በጥሌቅ የማሰብና የመዲኘት
ችልታቸውን የሚያሳዴግና በሂዯትም አእምሮአቸውን በተሻሇ በማሰባሰብና
በማቀናጀት በእሇት ሕይወታቸው የሚያጋጥሟቸውን ተግባራትና ሁኔታዎች
ሇመፌታት የሚያስችለዋቸው መሆን አሇባቸው
(htt://www.unesco.org/delers/fourpil.htm)በ01/01/2013 የተወሰዯ፡፡
2.4.3 የሥርዓተ ትምህርት፣የመማርና የም዗ና መስተጋብር
ም዗ና ከመማር ማስተማር ጋር ሇምን መዚመዴ አሇበት?

34. 25
መማርን ያሇተከታታይ ም዗ና ማሳካት የማይቻሌ ነው፡፡ መማር ተማሪዎች በሚያውቁትና
ሉያውቁት በሚፇሇገው መካከሌ ያሇውን የእውቀት ክፌተት ሇመቀነስ የሚዯረግ ጥረት
ነው፡፡ ም዗ና ዯግሞ የእውቀት ክፌተቱን አስመሌክቶ መረጃ ሇማግኘት የሚዯረግ ሂዯት
ነው፡፡ መምህራን ቅዴመ ም዗ና በማካሄዴ ተማሪዎች በቅዴሚያ ምን እንዯሚያውቁ
መረዲት፣ ተከታታይ ም዗ናን በመጠቀም በመማር ወቅትና ከመማር በኋሊ በመመ዗ን
የመማር ክፌተቱን መሇየት ይገባቸዋሌ፡፡ የሚከተሇው ምስሌ የተሻሇ ም዗ና ማሇት ሇተሻሇ
የመማር ማስተማር ሂዯት መንገዴ እንዯሆነና የተሻለ ዕዴልች ሇተሻሇ ሕይወት መሰረት
ሉሆን እንዯሚችሌ ያሳያሌ፡፡
ምስሌ 3፡ ም዗ና ሇተሻሇ የመማር ማስተማር ሁኔታ
ማንኛውም የትምህርት ፔሮግራም ሦስት ዋና ክፌልች እንዲለት ይታሰባሌ፡፡ እነሱም
ሥርዓተ ትምህርት (የእውቀትና ችልታዎች ወይም ይ዗ቶች ማዕቀፌ ይሰጣሌ)፣ የማስተማር
዗ዳዎች (ይ዗ቶችን ሇማስተሊሇፌ የሚጠቅሙ ናቸው) እና የም዗ና ስሌቶች (የባሕሪ
ሇውጦች ምን ያህሌ እንዯተሳኩ የሚገመግሙበት) ናቸው፡፡ ውጤታማ ሥርዓተ ትምህርት፣
መማርና ም዗ና ሇተማሪዎች እዴገትና ሇየግሇሰቡ ምርጫና ፌሊጎት ቶል ምሊሽ ሰጪ
እንዱሁም ሇመጡበት ባሕሌና የቋንቋ ሁኔታ ግምት የሚሰጥ ነው ተብል ይታሰባሌ፡፡
ስታንዲርድችን፣ ሥርዓተ ትምህርትን፣ ማስተማርንና ም዗ናን በሁለም አቅጣጫ ማገናኘት
የትምህርት ቅዯም ተከተሌን በመፌጠር ተማሪዎች በእራሳቸው ፌጥነት እንዱማሩ
ሉያዯርግ ይችሊሌ(htt://www.flaguide.org/start/assess-in-context-pup, የተወሰዯው
በ10/06/2013)፡፡
የተሻሇ ም዗ና ማሇት የተሻሇ
ማስተማር ማሇት ነው፡፡
የተሻሇ ማስተማር ማሇት የተሻሇ
ትምህርት መማር ማሇት ነው፡፡
የተሻለ ተማሪዎች ማሇት
የተሻለ ዕዴልች ሇተሻሇ
ሕይወት ማሇት ነው፡፡
የተሻሇ ትምህርት ማሇት የተሻለ
ተማሪዎችን መፌጠር ነው፡፡

35. 26
ም዗ናን በቀጥታ ከሥርዓተ ትምህርትና ከማስተማር ጋር ማያያዜ ትርጉም ያሇውንና
የሚፇሇግ መረጃን በማፌሇቅ ሇማስተማሩ ተግባር ይሰጣሌ፡፡ ተገቢ የሆነ የክፌሌ
ተከታታይ ም዗ናን መጠቀም የመማር ማስተሩን ሂዯት ሇማጥራትና የተናጠሌ ዴጋፌ
በመስጠት ተማሪዎች አካዲሚያዊ መሻሻሌን በማምጣት በሁለም መስክ ማዯጋቸውን
ያረጋግጣሌ፡፡ የሚከተሇው ምስሌ የሦስቱን መስተጋብር ያሳያሌ፡፡
ምስሌ 4፡ የሥርዓተ ትምህርት፣ የመማር ማስተማር እና የም዗ና መስተጋብር
የም዗ና ዓሊማዎችና ተግባራቱ ከሥርዓተ ትምህርት መርሆዎችና ከተማሪዎች የመማር
ተግባራት ጋር የቅርብ ትስስር አሊቸው፡፡ እነዙህ ሦስት ክፌልች መሇያየት የማይችለና
የተሳሰሩ ናቸው፡፡ ከዙህ አኳያ የም዗ና ሚና የሥርዓተ ትምህርቱንና የማስተማር
዗ዳዎችን ከተቀመጡት የባህሪ ሇውጥ አንፃር ውጤታማነታቸውን መሇካት ነው፡፡
“Teachers Handbook on Formative Continuous Assessment Grades 1-4 in
Ethiopia” በሚሌ ርዕስ ከተ዗ጋጀው ጽሐፌ የም዗ና ጥያቄዎች (ተግባራት) ምን ያህሌ
ከአጥጋቢው/ መካከሇኛው፣ ወይም ከፌተኛው የብቃት ዯረጃ ጋር እንዯሚዚመደ የሚያሳይ
ተጨባጭ ምሳላ በውሰት እንይ (USAID, 2012) ፡፡ የሚከተሇው ሠንጠረዥ ምን ያህሌ
የስርዓተ ትምህርቱ ግቦች፣ የባህሪ ሇውጦችና ም዗ናዎች እንዯሚያያዘ ያመሇክታሌ ፡፡
ሥርዓተ ትምህርት
ም዗ና
መማር ማስተማር
ትምህርት

36. 27
Table 3: Example of Alignment of curriculum goals, student profiles, learning outcomes,
and assessments in Grade 1 English
Educational
Goal in the
curriculum
Student
Profile
Statements
Learning Outcomes
Assessment
Minimum
Learning
Competencies
Intermediate and
Upper
Competencies
Provide
basic
education
appropriate
to the
learner
developing
basic
language
skills.
1. They will be
able to
write in
standardized
calligraphy,
speak some
English, and
understand
some
English.
2. Have some
awareness
about
themselves
and about
their
families.
1. Pronounce the
26 letters of
the English
alphabet.
2. Copy all 26
capital and
small letters of
the English
alphabet from
model.
3. Identify
English names
of human
body parts.
4. Greet each
other in
English.
5. Follow simple
oral
commands in
English.
6. Read all
English letters.
7. Write the
26 capital and
small letters of
the English
alphabet from
memory.
8. Say short
English phrases
to describe
people, animals
and objects.
9. Listen to
and respond to
greetings in
English.
10. Understan
d and respond
appropriately to
short questions
in English.
1. Giving
assignment to
bring any 5
English letters on
flash card.
2. Class work:
copy A, B, C, D,
and E five times
in your exercise
book.
3. Point to
human body
parts on poster
and say their
English names.
4. Asks oral
questions like,
“What is this?”
5. Pair work on
greeting through
demonstration.
6. Oral
commands, like,
“Show me.”
ምንጭ፡USAID (2012, 7)
ከሊይ በሠንጠረዥ 3 ውስጥ እንዯተመሇከተው፣ ሁለም ም዗ናዎች ከትምህርት ዓሊማዎች
ጋር አሌተዚመደም፡፡ አንዴ መምህር/ት ተማሪዎች እንዱሰሩ የሚያዚቸው/የምታዚቸው
ተግባራትና መሌመጃዎች በም዗ና ውስጥ ከትምህርቱ ዓሊማ ፌሊጎት ጋር ተመሳሳይ መሆን
ይገባቸዋሌ፡፡ መምህራን ተማሪዎችን እንዱሰሩ የሚጠይቁዋቸዉን የተሇየ ነገር ከሆነ
ም዗ናው ከትምህርት ዓሊማው ጋር አሌተያያ዗ም ማሇት ነው፡፡ በም዗ና ሂዯት ሊይ ዯካማ
ዜምዴና ስሇተማሪው ትምህርት የሚያሳስት መረጃ ይሰጣሌ፡፡ ይህ የሚያሳየው
ማስተማሩም ዯካማ (አጥጋቢ ያሌሆነ) መሆኑን ነው፡፡

37. 28
ሀ. “ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃ 1” ከተማሪዎች የሚፇሌገው 26ቱንም የእንግሉዜኛ ፉዯሊት
በቃሊቸው እንዱሎቸው ነው፡፡ ነገር ግን የተቀመጠው ዜቅተኛውን የብቃት ዯረጃ
የሚወክሇው የም዗ና ሥራ ከተማሪዎቹ የሚጠብቀው ይህን ሳይሆን በፌሊሽ ካርዴ
ሊይ 5 ፉዯሊትን ብቻ ማምጣት ነው፡፡ ስሇዙህ ም዗ናው አሌተዚመዯም፡፡
ሇ. “ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃ 2” ከተማሪዎቹ የሚጠብቀው ሇ26ቱም የእንግሉዜኛ ፉዯሊት
ትሌቁንና ትንሹን ከሞዳለ እንዱገሇብጡ ነው፡፡ ሆኖም የም዗ና ተግባራቱ 1 እና
2 የሚፇሌጉት ተማሪዎች 5 ፉዯሊትን ብቻ እንዱገሇብጡ እንጂ ስሇ ሁሇት (ትሌቁና
ትንሹ) ምንም ያለት ነገር የሇም፡፡ እንዱያውም ም዗ና 1 እና 2 አንዴ ሊይ ሆነው
እንኳን ከዜቅተኛው የብቃት ዯረጃ 1 ጋር አሌተዚመደም፡፡
ሏ. “ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃ 3” ሊይ ተማሪዎች የሰውን የአካሌ ክፌልች በእንግሉዜኛ
ስማቸው እንዱጠሩ ነው፡፡ የም዗ና ተግባር 3 ተማሪዎችን የሚጠይቀው ከፕስተር
ሊይ የአካሌ ክፌሌን እንዱያሳዩ ስሇነበር ተዚምዶሌ፡፡
መ. “ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃ 4” የሚፇሌገው ተማሪዎች በእንግሉዜኛ ቋንቋ ሰሊምታ
እንዱሇዋወጡ ነው፡፡ የም዗ና ተግባር 5 ተማሪዎችን የሚጠይቀው ጥንዴ ጥንዴ
እየሆኑ በእንግሉዜኛ ቋንቋ ሰሊምታ ሲሇዋወጡ እንዱያሳዩ በመሆኑ ም዗ና ተግባር 5
ከዜቅተኛው የብቃት ዯረጃ 4 ጋር የተሳሰረ ነው፡፡
ሠ. “ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃ 5” ከተማሪው/ዋ የሚጠብቀው በእንግሉዜኛ ቋንቋ ቀሊሌ
ትዕዚዝችን እንዱከተሌ/እንዴትከተሌ ነው፡፡ የም዗ና ተግባር 6 ያቀረበው ትዕዚዜ ግን
አንዴ ብቻ በመሆኑ ዜቅተኛ የብቃት ዯረጃውን ሙለ በሆነ መሌክ ይመዜነዋሌ
ብል ማረጋገጥ አይቻሌም፡፡
በተጨማሪ የም዗ና ተግባሮቹ ከ6- 10 ከአለት የመካከሇኛና የከፌተኛ የብቃት ዯረጃዎች
ጋር ያሊቸው ዜምዴ በጣም ዯካማ መሆኑን መመሌከት ይቻሊሌ፡፡
2.5 በክፌሌተከታታይም዗ናየሀገራትሌምድች
ብዘ ሀገሮች በትምህርት ማሻሻያ ሇማዴረግ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ናን እንዯ መሠረታዊ
ስሌት ይጠቀማለ፡፡Darling-Hammond and Wentworth (2010) በClarke (2012) ጽሐፌ

38. 29
ውስጥ እንዯተጠቀሰው በአሇም አቀፌ ዯረጃ በትምህርት ሥርዓታቸው ከፌተኛ ዯረጃ ሊይ
የዯረሱ ሃገራት የም዗ና እንቅስቃሴያቸውን እንዯሚከተሇው አጠናቅረውታሌ፡፡
 ም዗ና የመማር፣ ም዗ና ሇመማርና ም዗ና እንዯ መማርን የተነጣጠለ የትምህርት ዗ዳ
ክፌልች አዴርጎ ከመውሰዴ ይሌቅ ማዋሃደ ያሇውን ጠቀሜታ ያሳያሌ፡፡
 ሇተማሪዎች፣ ሇመምህራንና ሇትምህርት ቤቶች ምን አይነት ሌምዴ እንዯተገኘ ግብረ
መሌስ ይሰጣሌ፡፡ የወዯፉቱን ትምህርት መሌክ ሇማስያዜና እንዱሁም ከኮላጅና
ከሥራጋር ተያያዥ የሆኑ ውሳኔዎችን ሇመስጠት የሚያስችለ መረጃዎችን ይመግባሌ፡፡
 በስርዓተ-ትምህርቱ የሚጠበቀውን ከትምህርት ዓይነትና የተግባር መስፇርቶች፣
ከሚፇሇገው የትምህርት ውጤቶች ጋር በቅርበት ያስተሳስራቸዋሌ፡፡
 መምህራንን በም዗ና ዜግጅትና ማረም በማሳተፌ ሙያዊ ችልታቸውን በማሻሻሌና
ብቃታቸውን በማሳዯግ የተማሪዎቻቸውን ትምህርትና ስኬት እንዱዯግፈ ያስችሊቸዋሌ፡፡
 ተማሪዎች የራሳቸውን መነቃቃትና ትምህርት ሇማሻሻሌ በተጨባጭ ም዗ና
እንዱሳተፈና ያዯርጋሌ፡፡
 የተማሪዎችን ትምህርት ወዯ ከፌተኛ የአስተሳሰብና ችግር የመፌታት ክህልት
ሇማሳዯግ ሰፉ የሆኑ የመማር ማስተማርና የም዗ና ስሌቶችን እንዱተገበሩ ያግዚሌ ፡፡
 ዯረጃውን በጠበቀ የፇተና ሁኔታ ከብዚት ይሌቅ ሇጥራት ሌዩ ዕዴሌ ይሰጣሌ (ሇምሳላ
በፉንሊንዴ)፡፡
እነዙህ ነጥቦች ያሊቸው አንዯምታ የክፌሌ ተከታታይ ም዗ና የተማሪዎችን የመማር ፌሊጎት
መሇየትና ምሊሽ ሇመስጠት የሚረዲ መሆኑን ነው፡፡ ይህም ሁኔታ ሀገሮችን የማስተማር
ሥራን በማስተካከሌ የተማሪዎቻቸውን ፌሊጎት በማሟሊትና ሁለንም ተማሪዎች በመረዲት
በተሻሇ ከፌተኛ ዯረጃ ሊይ እንዱዯርሱ አስችሎቸዋሌ ማሇት ይቻሊሌ፡፡ በተመሳሳይ፣
Looney (2011) እንዲረጋገጠው በእነዙህ ሀገሮች ያለ መምህራን የክፌሌ ተከታታይ
ም዗ናን ሥርዓት ባሇው መሌኩ በማስተማር ሥራቸው ውስጥ ያካትቱታሌ፡፡
የሂዯታዊው ተከታታይ ም዗ና ግብ ተማሪዎች የራሳቸውን “መማር ሇመማር” ክህልት
እንዱያዲብሩ መምህራን ሇተማሪዎች ውጤት ሌዩነት ምክንያት የሆኑትን በመሇየትና
መጨረሻ ሊይ ከአካባቢያቸው ተጨባች ሁኔታ ጋር በማዚመዴ ስታንዲርደን ሇማስጠበቅ
ይጠቀሙበታሌ ፡፡

39. 30
በክፌሌ ውስጥ መምህራን በተማሪዎች ግንዚቤ ዘሪያ መረጃ በመሰብሰብ የተሇዩ የመማር
ፌሊጎቶችን በማሟሊት የማስተማር ዗ዳያቸውን ያስተካክሊለ፡፡ በትምህርት ቤቶች
ሃሊፉዎች መረጃውን በመጠቀም ያለ ጠንካራና ዯካማ ጎኖችን በመሇየት የማሻሻያ
ስሌቶችን ሇመንዯፌ ይጠቀሙባቸዋሌ፡፡ በፕሉሲ ዯረጃ ዯግሞ ባሇስሌጣናት በብሔራዊና
በሀገር አቀፌ ፇተናዎች ወይም የትምህርት ቤትን እንቅስቃሴ ክትትሌ በማዴረግ
የተሰበሰቡ መረጃዎችን ሇትምህርት ቤቶች ስሌጠናና ዴጋፌ ሇማዴረግ የሚውለ ሌማቶችን
ሇመምራት ወይም ሰፉ የሆኑ በትምህርት ዘሪያ ቅዴሚያ የሚሰጣቸውን ጉዲዮች ሇመወሰን
ይጠቀሙበታሌ፡፡ በሚከተሇው ሠንጠረዥ የቀረቡት ሃገሮች በዓሇም አቀፌ የተማሪ ም዗ና
(PISA) እና በ3ኛው የአሇም አቀፌ የሑሳብና የሳይንስ ጥናት (TIMSS) ም዗ናዎች ከፌተኛ
ውጤት ያስመ዗ገቡ ናቸው፡፡
ሠንጠረዥ 4፡ በክፌሌ ም዗ና የሀገሮች ሌምዴ
ሀገር የመማሪያ ክፌሌን መሰረት ያዯረገ ም዗ና
ሲንጋፕር መምህራን የክፌሌ ም዗ናን በሁለም የትምህርት ዯረጃዎች ያከናውናለ፡፡ የዕሇት
ተዕሇት ም዗ናው ኢመዯበኛና የሚመሰረተውም ተማሪው በክፌሌና ከክፌሌ ውጪ
በሚሰራው ስራ ነው፡፡ የሕፃኑን ሁሇንተናዊ ስኬት ከግምት በማስገባት መምህራን
ላልች አማራጭ የም዗ና ሞዯልች ከጽሐፌ ፇተናዎች ውጪ፣ እንዯ አስፇሊጊነቱ
ሇሚያስተምሩት ትምህርት ተገቢ የሆነ መምረጥ ይጠበቅባቸዋሌ ፡፡ የክፌሌ ም዗ና
ባህሌ የተዯራጀው የሂዯትና የአጠቃሊይ ም዗ናን በክፌሌ ውስጥ አተገባበሩ ተመጣጣኝ
በማዴረግ ነው፡፡ በተጨማሪ የትምህርት ግቦችን ግሌጽ ማዴረግ ተገቢ የሆኑ
የአጠያየቅ ስሌቶችና ግብረ መሌስ መስጠት ጥቂቶቹ የም዗ና-ማስተማር ስሌቶች
ሲሆኑ በክፌሌ ውስጥ እንዱተገበሩ የሚበረታቱ ናቸው፡፡
አየርሊንዴ አየርሊንዴ በቅዴሚያ ትኩረት የምታዯርገው የማንበብና የመፃፌ ችልታን እና
የቁጥር ችግሮች በአንዯኛ ዯረጃ ትምህርት ውስጥ ምን እንዯሚመስለ መመርመር
ሊይ ነው፡፡ መምህራንና ተማሪዎች ሂዯቱን በመመ዗ንና በመጠቀም ክትትሌ
ያዯርጋለ፣ መረጃውንም ቀጣይ ሁኔታዎችን ቅርጽ ሇማስያዜ ያውለታሌ፡፡ በአንዯኛ
ዯረጃ የክፌሌ ም዗ና ምሌከታን፣ በመምህራን የተ዗ጋጁ ተግባራትንና ቴስቶችን፣
በችግሮች ዘሪያ ጉባኤዎችን ማካሄዴ፣ የስራ-ስብስብ (Portfolio) ም዗ናን መጠቀም
እና የመሳሰለትን ያካትታሌ፡፡ በሁሇተኛ ዯረጃ ትምህርት ቤቶች የቃሌ ም዗ናዎችን
ሇቋንቋ ትምህርቶች እንዱሁም የጽሐፌ ፇተናዎችን ሇጂኦግራፉና ሳይንስ