10. I .5. ELEGIA: TIBULO PROPERCIO OVIDIO : Amores ; Heroidas ; Ars Amandi ; Remedia amoris ; Tristia ; Epistulae ex Ponto ( Pontikak ) I .6. SATIRA: LUCILIO VARRON HORACIO PERSIO JUVENAL I.7. EPIGRAMA: MARTZIAL I.8. FABULA: FEDRO
11. I.9. OLERKI DIDAKTIKOA: LUCRECIO : De rerum natura VIRGILIO : Georgikak OVIDIO : Metamorfosiak ; Fastoak . GRATIO FALISCO: Cynegeticon OLIMPIO NEMESIANO: Cynegetica VARRON ATACINO: Chorografia COLUMELA: De agricultura . RUFO FESTO AVIENO: De ora maritima ARATO: Fenomenoak ; Pronostikoak MANILIO: Astronomica . COMODIANO: Instrucciones ; Carmen apologeticum PRUDENCIO: Contra symmachum ; Psychomia
12. II. PROSA II.1. HISTORIA: ANALISTAK: FABIO PICTOR ; CINCIO ALIMENTO ; CORNELIO ESCIPION ; GAYO ACILIO ; POSTUMIO ALBINO. CATON CESAR : De Bello Gallico ; De Bello Civili NEPOTE : De viris illustribus ; Chronica SALUSTIO : Historiae ; Catilina ; Bellum Iugurthinum TITO LIVIO : Ab urbe condita VELEYO PATERCULO VALERIO MAXIMO QUINTO CURCIO TACITO : Agricola ; Germania ; Historiae ; Annales . SUETONIO : De vita Caesarum . FLORO JUSTINO AMIANO MARCELINO:
13. II.2. ELOKUENTZIA: APIUS CLAUDIUS CAECUS QUINTO FABIO MAXIMO QUINTO CECILIO METELO LUCIO EMILIO PAULO MARCO PORCIO CATON ESCIPION EMILIANO ETA INGURUKOAK CICERON DISKURTSOAK : In C. Verrem ; Pro lege manlia, De imperio Cn. Pompei ; In L. Catilinam ; Pro Archia poeta ; Pro Marcello ; Pro Logario ; In M. Antonium Philipicae ( Filipikak) IDAZLAN ERRETORIKOAK : Brutus ; De oratore ; SENEKA QUINTILIANO : Institutiones oratoriae
15. II.4. FILOSOFIA: FILOSOFIA ERROMAN PITAGORISMOA PLATONISMOA ESTOICISMOA EPICUREISMOA CICERON : Academikak ; De republica ; De legibus ; De finibus bonorum et malorum ; Tusculanae disputationes ; De officiis ; De senectute ; De natura deorum ; De divinatione ; De fato . LUCRECIO : SENECA : Consolationes: Ad marciam de consolatione ; Ad helviam de consolatione ; Ad polybium de consola- tione ; De ira ; De brevitate vitae ; De clementia ; De constantia sapientis ; De vita beata ; De otio ; De tranquilitate animi ; De providentia ; De beneficiis ; naturales quaestiones ; Ad lucilium
16. II. 5. ELEBERRIA: PETRONIO : Satiricon APULEYO : Urrezko astoa .
17. II.6. IDAZLE TEKNIKOAK: NEKAZARITZA: CATON: De agricultura VARRON: De re rustica COLUMELA : De re rustica PALADIO: Opus agriculturae ARKITEKTURA: VITRUVIO: De architectura FRONTINO: De aquae ductu urbis Romae MEDIZINA: CELSO : De medicina VEGECIO: Mulomedicina chironis GASTRONOMIA: APICIO: Re re coquinaria GEOGRAFIA: POMPONIO MELA: Chorographia NATUR ZIENTZIAK: PLINIO ZAHARRA: Naturalis historia
18. ZUZENBIDETZA: JURISPRUDENTZIAREN JATORRIA JURISPRUDENTZIAREN GARAPENA JURISPRUDENTZIAREN ARO KLASIKOA GENERO LITERARIOAK AUTORE GARRANTZITSUENAK: M. ANTISTIO LABEON C. ATEYO CAPETON P. JUVENCIO CELSO L. SALVIO JULIANO SEXTO PONPONIO GAYO EMILIO PAPINIANO JULIO PAULO DOMICIO ULPIANO JURISPRUDENTZIA ARO POSKLASIKOAN
19.
20.
21. Analistak : “Annales” zirelakoak idazten zituzten autoreak dira. Urteko gertaerak eta “ pasadizoak ” kontatzen zituzten. Epigrama : Olerki txikia zeinak zerozer satirikoa adierazten duen. Epika : Heroiak eta aintzineko gaiak tratatzen dituen generoa da. Epistolografia : Eskutitzak idazteko artea. Fabula : Ipuia berstotan idatzia, satiriko edota moral kustua, “moraleja”-ren bat eramaten dute. Historialariak : Historiari buruz idazten diren idazleak dira.
22. Hitzlaritza - Oratoria : Diskurtsoak ondo egite- ko artea. Idazle teknikoak : Teknika (sukaldaritza, arki- tektura, astronomia, geografia…) ezberdinei buruz idazten zutenak. Juristak : Zuzenbidetzari buruz idazten zuten. Lirika : Olerki oso subjetiboa non sartzen diren gai ezberdinak, normalean amodioa, desenkantoa… Literatura : Hizkuntza baten ekoizpena idaztia, hitzeginda…
23. Olerki didaktikoa : Irakasteko asmoarekin Idazten den olerkia da. Olerki elegiakoa : Liriko ekoizpen barruan, bereziki perstonaren subjetibismoa agertzen den olerkia da. Satira : Olerki mota non kritika oso zorrotzak Agertzen diren. Etimologikoki nahasketa.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33. . . . <ae>qui animi compotem esse, ne quid fraudis stuprique ferocia pariat. amicum cum vides, obliscere miserias. inimicus si es commentus nec libens aeque. Apius Claudius Caecus, Sententiarum Fragmenta
34.
35. EX INCERTIS FABVLIS Vopiscus de Numeriano 'ipsi denique comici plerumque sic milites inducunt, ut eos faciant uetera dicta usurpare. Nam et lepus tute es et pulpamentum quaeris' (Ter. Eun. III 1, 36) 'Liuii Andronici dictum est, multaque alia quae Plautus Caeciliusque posuerunt.' Livius Andronicus
36.
37. LIBER I Nouem Iouis concordes filiae sorores eodemque anno [519 a.u.c. 235 a.Ch.n.] Cn. N aeuius poeta fabulas apud populum dedit, quem M. Varro in libro de poetis p rimo stipendia fecisse ait bello Poenico primo idque ipsum N aeuium dicere i n eo carmine, quod de eodem bello scripsit. Scopas atque uerbenas sagmina sumpserunt. Manius Valerius c onsul partem exerciti in e xpeditionem d ucit. CN. NAEVI BELLI POENICI FRAGMENTA
38.
39. Annalium Liber I (Ilia Aoneae filia sororem adloquitur) Excita cum tremulis anus attulit artubus lumen, Talia commemorat lacrimans, exterrita somno: 'Eurudica prognata pater quam noster amavit, Vires vitaque corpus meum nunc deserit omne. Nam me visus homo pulcher per amoena salicta Et ripas raptare locosque novos: ita sola Postilla germana soror, errare videbar ... Q. ENNII FRAGMENTA
40. (De consulatu Cethegi et Tuditani) Additur orator Cornelius saviloquenti Ore Cethegus Marcus Tuditano conlega Marci filius . . . is dictust ollis popularibus olim, Qui tum vivebant homines atque aevum agitabant, Flos delibatus populi suadaeque medulla. Quintus Ennius Annalium Liber IX
41.
42. ARGVMENTVM I In faciem versus Amphitruonis Iuppiter, dum bellum gereret cum Telobois hostibus, Alcmenam uxorem cepit usurariam. Mercurius formam Sosiae servi gerit absentis: his Alcmena decipitur dolis. postquam rediere veri Amphitruo et Sosia, uterque deluduntur in mirum modum. hinc iurgium, tumultus uxori et viro, donec cum tonitru voce missa ex aethere adulterum se Iuppiter confessus est. Plautus . Anphitruo . Argumentum I
43.
44.
45.
46. Charinus . Quid ais, Byrria? Daturne illa Pamphilo nuptum? Byrria . Sic est. Charinus . Qui scis? Byrria . Apud forum modo e Davo audivi. Charinus . Vae Misero mihi! Ut animus in spe in timore usque antehac attentus fuit, / ita, postquam adempta spes est, lassus, cura confefectus stupet. Publius Terentius Afer . Andria II, I
47.
48.
49.
50. 1. Si deus est animus, nobis ut carmina dicunt, h ic tibi praecipue sit pura mente colendus. 2. Plus vigila semper nec somno deditus esto; n am diuturna quies vitiis alimenta ministrat. 3. Virtutem primam esse puto compescere linguam: p roximus ille deo est, qui scit ratione tacere. 4. Sperne repugnando tibi tu contrarius esse: conveniet nulli, qui secum dissidet ipse. Cato . Disticha Catonis . Liber I
51.
52.
53.
54.
55. Aeneadum genetrix, hominum divomque voluptas, alma Venus, caeli subter labentia signa quae mare navigerum, quae terras frugiferentis concelebras, per te quoniam genus omne animantum concipitur visitque exortum lumina solis: te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus summittit flores, tibi rident aequora ponti placatumque nitet diffuso lumine caelum. Titus Lucretius Carus De rerum natura. Liber Primus 0-10
56. Eneastarren ama , gizakien eta jainkoen gozotasun, Venus elikatzaile, ortziko zeinu lerrakorraren azpian, itsaso ontzitsua eta lehor fruitutsua harrapatzen ditu- zuna! Bizidunen izate oro zuri esker sortzen eta eguzki printzak begiestara altxatzen denez gero: zure aurrean eta zure eleran haizeak ihesi doaz, lur artatsuak azpian lore leunak zabaltzen dizkizu, itsas lautadek irribarre dagizute eta ortzi bareak argi hedatuan dizdiz. Titus Lucretius Carus De rerum natura. Liber Primus 0-10
57.
58. Vivamus, mea Lesbia, atque amemus, rumoresque senum severiorum omnes unius aestimemus assis. soles occidere et redire possunt: nobis, cum semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda. da mi basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum, deinde usque altera mille, deinde centum. dein, cum milia multa fecerimus, conturbabimus illa, ne sciamus, aut ne quis malus invidere possit, cum tantum sciat esse basiorum. Caius Valerius Catulus . Carmina V
59. Bizi gaitezen, ene Lesbia, maitatuz eta agure garratzen erran-merranak, denak jo itzazu hutsaren pare. Eguzkia badoa, badator; Guk gau batez betiere lo, argi labur hau galduz gero, gura ez badugu ere. Eman musuak, mila, ehunka; berriz mila eta beste ehun; berriro mila-ehundaz; milaka musu berritze ! milaka asko egin ondoren, nahas ditzagun, ezuste, inor bekaitz ez dadin, musuak direla eta hainbeste. Caius Valerius Catulus . Carmina V Itzulpena: J.G. Etxebarria EXCERPTA 2.09.1986
60. Vivamos, Lesbia mía, y amémonos, y los rumores de los viejos severos y estimémoslos todos en un solo as. Los soles pueden morir y renacer. nosotros , cuando apenas haya declinado nuestra breve luz, tendremos que vivir una sola noche perpetua. Dame mil besos, luego cien, luego otros mil, nuego por segunda vez, cien, luego otros mil más, luego cien. Después, cuando hayamos sumado muchos miles, los embrollaremos para no saber o para que ningún malvado pueda envidiarnos cuando sepa que son tantos nuestros besos. Caius Valerius Catulus . Carmina V
61.
62.
63.
64.
65. I. Otium si essem consecutus, Fundania, commodius tibi haec scriberem, quae nunc, ut potero, exponam cogitans esse properandum, quod, ut dicitur, si est homo bulla, eo magis senex. Annus enim octogesi - mus admonet me ut sarcinas conligam, antequam proficiscar e vita. Quare, quoniam emisti fundum, quem bene colendo fructuosum cum facere velis, meque ut id mihi habeam curare roges, experiar; et non solum, ut ipse quoad vivam, quid fieri oporteat ut te moneam, sed etiam post mortem. dum viveret, prodessent hominibus, sed etiam quae cum perisset ipsa, et id etiam ignotissimis quoque hominibus; ... M . T erenti us V arro R erum R usticarum D e agri cultura
66.
67. Germani, cum suos interfici viderent, armis abiectis, se ex castris eiecerunt; et, cum ad confluentem Mosae et Rheni pervenissent, magnonumero interfecto, reliqui se in flumen praecipitaverunt, atque ibi, timore, lassitudine, vi fluminis oppressi, perierunt. Caesar, De Bello Civili II Selektibitatea 03-04 Uztaila
68.
69. [1] Miltiades, Cimonis filius, Antheniensis, cum et an- tiquitate generis et gloria maiorum et sua modestia unus omnium maxime floreret eaque esset aetate ut non iam solum de eo bene sperare, sed etiam confidere cives possent sui talem eum futurum qualem cognitum iudicarunt, accidit ut Athenienses Chersonesum colonos vellent mittere. Cuius generis cum magnus numerus esset et multi eius demigrationis peterent societatem, ex iis delecti Delphos deliberatum missi sunt quo potissimum duce uterentur. Cornelius Nepos De Viris Illustribus. Miltiades
70. [1] Miltiades, Zimonen seme, ateniarra, leinuaren jatorriagatik, aurretiazkoen loriagatik eta bere moderazioagatik jadanik guztien gainetik nabarmentzen zen eta, herrikideek bere pertsonari buruz itxaropen onak izateko garaia eta ezagutu zuten bezala gerotasuean izango zelakoan adinera heldu zenean, ateniarrek kolonoak Keronesona bidaltzea proposatu zutela gertatu zen. Hauen kopurua hainbestekoa izanik, eta expedizio honetan askok joan nahirik, hauen artean batzuk aukeratu zituzten Delfosera joateko Orakuluari zein gidari izendatu behar zuten galdetzera. Cornelius Nepos De Viris Illustribus. Miltiades
71. [1] Miltiades, hijo de Cimón, ateniense, tanto por el rancio abolengo de su estirpe y la gloria de sus ante-pasados cuanto por su propia moderación sobresalía ya muy por encima de todos y, cuando llegó a una edad tal que sus conciudadanos podían no solo abrigar buenas esperanzas en torno a su persona, sino también confiar en que en el futuro habría de seguir siendo tal y cual le habían conocido, ocurrió entonces que los ateniesnes se propusieron enviar colonos al Queroneso. Al ser muy grande el número de éstos y deseando muchos alistarse en esta expedición, se eligieron de entre ellos algunos para enviarlos a Delfos a consultar el oráculo sobre que jefe deberían elegir. Trad.: Manuel Segura Moreno Cornelius Nepos De Viris Illustribus. Miltiades
72.
73. 1. Falso queritur de natura sua genus, humanum, quor imbecilla atque aevi brevis forte potius quam virtute regatur. 2. Nam contra reputando neque maius aliud neque praestabilius invenias, magisque naturae industriam hominum quam vim aut tempus deesse. 3. Sed dux atque imperator vitae mortalium animus est. Qui ubi ad gloriam virtutis via grassatur, abunde pollens potensque et clarus est, neque fortuna eget, quippe probitatem, industriam, aliasque artis bonas neque dare neque eripere cuiquam potest. 4.... Caius Sallustius Crispus . Bellum Iugurthinum I,1, 1-3
74. 1.Arrazoirik gabe du gizakiak bere izaeraren arrenkura, ahula eta iraupen laburrekoa izanik zoriak gidatzen duelakoan norbere zintzotasunak baino gehiago. 2. Ondo hausnartuz gero aitzitik, ez dela ezer hura baino handiagorik ez ederragorik, eta gehiago duela izaera honek gizonaren arta gabezia, indar edo denbora gabezia baino aurkituko duzu. 3. Gogoa da ordea giza bizitzaren gidari eta nagusi. Gogo onek. Zintzotasunaren bideti, ospera abiatzen denean, eragin eta indar ugari baita omena ere izaten ditu eta ez zoriaren beharrik, zoriak ezin baitio onori eman ez kendu gizatasuna, lanzaletasuna ez beste antze ongarririk.4.... Caius Sallustius Crispus . Bellum Iugurthinum I,1, 1-3
75. 1.El género humano se queja sin razón de su naturaleza, de que siendo débil y de duración corta sea regida por el azar más bien que por el mérito. 2. Pues, de lo contrario, pénsandolo bien no encontrarías otra cosa ni más grande ni más excelente, y que la actividad más que la fuerza o el tiempo falta a la naturaleza de los hombres. 3. Pero el espíritu es el guía y el jefe de la vida de los mortales. El cual cuando se encamina a la gloria por la vía de la virtud, es muy fuerte y poderoso e ilustre y no tiene necesidad de la fortuna, porque ésta no puede ni dar ni quitar a alguien la probidad, la actividad y las demás prácticas buenas. Caius Sallustius Crispus . Bellum Iugurthinum I,1, 1-3
76.
77.
78. Quo usque tandem abutere, Catilina patientia nostra?; quam diu etiam furor iste tuus nos eludet?; quem ad finem sese effrenata iactabit audatia? Nihine te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora vultusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consili ceperis quem nostrum ignorarre arbitraris?... Marcus Tullius Cicero In Catilinam oratio prima Bello 200
79. Noiz arte Katilina abusatuko duzu gure pazientziaz? Zenbat denboran zure hasarre horrek burla egingo digu? Noraino zure bukaezin ausarkeria mugituko da? Palatinoko gaueko zaintzak ezer ere ez, hiriko zainda- riek ezer ere ez, herriaren bildurrak ezer ere ez, onen egoleak ezer ere ez, Senatua biltzeko leku sendo-sendo honek ezer ere ez, hauen aurpegiek ezer ere ez zaituzte kolokan ipintzen? Zure planak agerian daudela ez zara konturatzen?Zure matxinada guzti hauen eza- Gutzak itota duela? Gutariko nork ez du ezagutzen Zer egin zenuen aurreko gauan, zer aurrekoan, non Egon zinen, zeintzuk konbikatu zenituen, zein erabakia hartu zenuen? Marcus Tullius Cicero In Catilinam oratio prima
80. ¿Hasta cuándo Catilina abusarás de nuestra paciencia? ¿Cuánto tiempo todavía ese furor tuyo no burlará? ¿Haste qué limite tu audacia desenfrenada se agitará? ¿Nada acaso la guardia nocturna del Palatino, nada los centinelas de la ciudad, nada el temor del pueblo, nada la afluencia de todos los buenos, nada este lugar forti- ficadísimo de reunir al Senado, nada los rostros y sem- blantes de éstos te han hecho vacilar? ¿No adviertes que tus designios están descubiertos? ¿No ves que tu Conspiración está ya sofocada por el conocimiento de todos éstos? ¿Quién de nosotros crees que ignora qué hiciste en la noche próxima, qué en la anterior, dónde estuviste, a quiénes convocaste, qué decisión tomaste? Marcus Tullius Cicero In Catilinam oratio prima
81.
82. Quem vero extet et de quo sit memoriae proditum eloquentem fuisse et ita esse habitum, primus est M. Cornelius Cethegus, cuius eloquentiae est auctor et idoneus quidem mea sententia Q. Ennius, praesertim cum et ipse eum audiverit et scribat de mortuo; ex quo nulla suscipio est amicitiae causa esse mentitum. Marcus Tullius Cicero , Brutus, XV, 57 Bello 190.
83.
84. [1] Cum multae res in philosophia nequaquam satis adhuc explicatae sint, tum perdifficilis, Brute, quod tu minime ignoras, et perobscura quaestio est de natura deorum, quae et ad cognitionem animi pulcherrima est et ad moderandam religionem necessaria. De qua [cum] tam variae sint doctissi- morum hominum tamque discrepantes sententiae, magno argumento esse debeat [ea] causa, princi- pium philosophiae ad h* scientiam, prudenterque Academici a rebus incertis adsensionem cohibuisse. M. Tullius Cicero De Natura Deorum. Ad M. Brutum. Liber Primus
85.
86.
87.
88.
89. Tenuisti provinciam per annos decem non tibi a senatu sed a te ipso per vim et per factionem datos; praeteriit tempus non legis sed libidinis tuae, fac tamen legis; ut succedatur decernitur; impedis et ais “habe meam rationem”. Habe tu nostram. Exercitum tu habeas diutius quam populus iussi invito senatu? Marcus Tullius Cicero. Epistulae, VII, 6, 2 Bello 10
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97. Formosum pastor Corydon ardebat Alexim, delicias domini; nec quid speraret habebat; tantum inter densas, umbrosa cacumina, fagos tdsidue veniebat: ibi haec incondita solus montibus et silvis studiom iactabat inani: “ O crudelis Alexi, nihil, mea carmina curas? nil nostri miserere? Mori me denique cogis? nunc etiam pecudes umbras et frigora captant; nunc viridis etiam occultant spineta lacertos... Publius Virgilius Varro Eclogae II Bello 138 (Itzulita)
100. Alternis idem tonsas cessare novalis et segnem patiere situ durescere campum; aut ibi flava seres mutato sidere farra, unde prius laetum siliqua quassante legumen aut tenuis fetus viciae tristisque lupini sustuleris fragilis calamos silvamque sonantem. Urit enim lini campum seges, urit avenae, urunt Lethaeo perfusa papavera somno: sed tamen alternis facilis labor, arida tantum ne saturare fimo pingui pudeat sola neve effetos cinerem inmundum iactare per agros. Publius Vergilius Varro. Georgicon. I, 71-81 Bello 252
101. Aldizka, lugorri moztuak atseden eta landa alferra egonean gogortzen sufrituko dituzu; edo, izar-multzoa aldatu denean, gari horailak ereingo dituzu lehenago leka arrakalaridun barazki ugari hartu zenuen lekuan edo ilarraren fruitu txikaik edo hostatxa tristearen kanabera hauskorrak eta baso zaratatsua. Izan ere, lihoiaren aleak erre egiten du landa, erre egiten du oloarenak, erre egiten dute lethear loguran bustitako lo-belarrek, txandaka-koekin ordea erraza da lana, lotsarik ez ba da lur lehorrak simaur lodiak asetzeko edo soro agortuetatik errauts zikina botatzeko. Publius Vergilius Varro. Georgicon. I, 71-81 Bello 252
104. Respicit Aeneas subito et sub rupe sinistra moenia lata videt triplici circumdata muro, quae rapidus flammis ambit torrenibus armis, Tartareus Phlegethon, torquetque sonantia saxa. Porta adversa ingens solidoque adamante culumnae, vis ut nulla virum, non ipsi excindere bello caelicolae valeant; stat ferrea turris ad auras, Tisiphoneque sedens palla succinta cruenta vestibulum exsomnis servat noctesque diesque. Publius Virgilius Varro Eneida VI, 548-556 Bello 220
105. Eneasek bat batean atzera begiratzen du eta ezkerrean arkaitz baten maldan egundoko eraikuntza hirukoitz muru batek inguraturik. Tartaroko Fregetonte ibaiak zarataz eramaten duen suarekin inguratzen du. Parean ate erraldoi bat dago, gizonek eta zeru biztanleek beren erasoaz apur ezin ditzaketen ohialez, adamante gogorrezko zutabekin. Burdinezko dorre bat aizeetara altxatzen da. Tesifone eserita, odoltsu kapa batek inguraturik gauez eta egunerz beilatzen du. Publius Virgilius Varro Eneida VI, 548-556 Echave-Susaeta C.G. y R.
106. Mira Eneas de pronto hacia atrás y ve al pie de una roca, a mano izquierda, un enorme recinto envuelto en triple muro. Lo ciñe en borbollones de llamas el Fregetonte del Tártaro, cuya rauda corriente va rodando peñascos resonantes. En frente hay una puerta gigantesca con columnas de sólido adamante, telas que ni los hombres ni los mismos habitantes celestes lograrían descuajar con su embate. Una torre de hierro se alza firme a los aires. Tesífone sentada allí, ceñida de sanguinoso manto guarda la entrada en vela noche y dia. Publius Virgilius Varro Eneida VI, 548-556 Javier Echave-Susaeta C.G. y R.
107.
108.
109.
110. Ibis Liburnis inter alta navium, amice, propugnacula, paratus omne Caesaris periculum subire, Maecenas, tuo: quid nos, quibus te vita sit superstite iucunda, si contra, gravis? utrumne iussi persequemur otium non dulce, ni tecum simul, an hunc laborem mente laturi, decet qua ferre non mollis viros? feremus et te vel per Alpium iuga… Q. Horatius Flaccus Epodi I
111.
112. 1.1 Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa contentus vivat, laudet diversa sequentis? 'o fortunati mercatores' gravis annis miles ait, multo iam fractus membra labore; contra mercator navim iactantibus Austris: 'militia est potior. quid enim? concurritur: horae momento cita mors venit aut victoria laeta.' agricolam laudat iuris legumque peritus, sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat; ille, datis vadibus qui rure extractus in urbem est, solos felicis viventis clamat in urbe. Q. Horatius Flaccus Sermones 1,1
113.
114. Phoebe silvarumque potens Diana, lucidum caeli decus, o colendi semper et culti, date quae precamur tempore sacro, quo Sibyllini monuere versus virgines lectas puerosque castos dis, quibus septem placuere colles, dicere carmen. Alme Sol, curru nitido diem qui promis et celas aliusque et idem nasceris, possis nihil urbe Roma visere maius. Q. Horatius Flaccus Carmen Saeculare Bello 217
115.
116. Prima dicte mihi, summa dicende Camena, spectatum satis et donatum iam rude quaeris, Maecenas, iterum antiquo me includere ludo? Non eadem est aetas, non mens. Veianius armis Herculis ad postem fixis latet abditus agro, ne populum extrema totiens exoret harena. Est mihi purgatum crebro qui personet aurem: 'Solue senescentem mature sanus equum, ne peccet ad extremum ridendus et ilia ducat.' Nunc itaque et uersus et cetera ludicra pono, quid uerum atque decens, curo et rogo et omnis in hoc sum; condo et compono quae mox depromere possim. Q. Horatius Flaccus Epistulae Liber Primus I
117.
118.
119. Amores I Arma gravi numero violentaque bella parabam edere, materia conveniente modis. par erat inferior versus risisse Cupido dicitur atque unum surripuisse pedem. 'Quis tibi, saeve puer, dedit hoc in carmina iuris? Pieridum vates, non tua turba sumus. quid, si praeripiat flavae Venus arma Minervae, ventilet accensas flava Minerva faces? quis probet in silvis Cererem regnare iugosis, lege pharetratae Virginis arva coli? crinibus insignem quis acuta cuspide Phoebum instruat, Aoniam Marte movente lyram? sunt tibi magna, puer, nimiumque potentia regna; cur opus adfectas, ambitiose, novum?
120. Amores I Armezko eta gerrate gogorrezko erritmo nagusiaz idaztera nihoan, gaia erritmoari egokitzeko asmotan. Beheko bertsoa goikoaren bezalakoa zen, baina Kupidok barreari ekin zion eta oin bat kendu zion, kontatzen duten arabera. “Nork eman dizu, ume krudela, olerkariaren gainean honako eskubidea? olarkariak ez gara zure jarraitzaileak, Pierideenak baizik. Venusek Minerva illegorriari armak kenduz gero, edo Minerbak zuzi piztuak kitzikatuz gero zer gertatuko zen? Ceres malkar ohianetakoerregina izatea, eta Landak ALGABA dun neskatxaren aginduz landatzea nork onartuko zuen? Febo, ospetsua bere ileagatik, lantza zorrotz batekin nork parekatuko zuen, Martek aldiz Aoniaren lira jotzen duen bitartean? Handia da umea, zure subirutasuna, eta poteretsu Zergatik ez duzu irrikatzen ekimen berri bat? Vicente Cristobal López C.G. y R.
121. Amores I Me disponía yo a escribir en ritmo solemne hechos de armas y guerras violentas, de modo que el tema se ajustara al mismo metro. El verso de abajo era igual que el de arriba, pero Cupido se echó a reir y le sustrajo un pie según cuentan. “¿Quién te ha dado, niño cruel, tal derecho sobre la poesía? Los poetas no somos seguidores tuyos, sino de las Piérides. ¿Qué ocurriría si Venus quitase a la rubia Minerva sus armas, o si Minerva atizara las antorchas encendidas? ¿Quién admitiría que Ceres fuera la reina de los bosques escabrosos y que los Campos se cultivasen por orden de la doncella que lleva la algaba? ¿Quién equipararía a Febo, ilustre por su melena, con una afilada lanza, mientras que Marte, a cambio tañe la lira de Aonia? Grande es, níño, tu soberanía, y poderosa en extremo: ¿Porqué en tu ambición, aspiras a una nueva empresa?. Vicente Cristobal López C.G. y R.
122.
123. Ars amandi , Liber Primus Siquis in hoc artem populo non novit amandi, Hoc legat et lecto carmine doctus amet. Arte citae veloque rates remoque moventur, Arte leves currus: arte regendus amor. Curribus Automedon lentisque erat aptus habenis, Tiphys in Haemonia puppe magister erat: Me Venus artificem tenero praefecit Amori; Tiphys et Automedon dicar Amoris ego. Ille quidem ferus est et qui mihi saepe repugnet: Sed puer est, aetas mollis et apta regi.
124. Ars amandi , Liber Primus Norbait badago lur honetan amodioaren arteak ezagutzen ez dituena, liburu hau irakur dezan eta, poemaren irakurketak irakatsirik hitz egin dezan. Belen edo arraunen artez mugitzen dira itzasontzi azkarrak, artez burdi arina. Arte honek Amodioa gobernatu behar du. Automedontek burdien malgu estekak maneiatzen zituen; Tifis bere itsasontziaren patroi bikaina zen; ni Venusek berak amodio bigunarena egile aurreratua egin nau. Ni Amodioaren Tifis eta Automedonte deituko naute. Bera da heziezina, eta batzutan aurre egiten dit; baina umea da, obedientziaren bigun eta aproposeko baldintza.
125. Ars amandi , Liber Primus Si hay alguién en esta tierra que no conozca las artes del amor, lea este libro y, una vez instruido por la lectura del poema hable. A vela o a remo, con arte se ponen en movimiento las ágiles naves, con arte el carro ligero. Con arte debe Amor ser gobernado. Automedonte manejaba a la perfección las riendas flexibles de los carros; era Tífis el patrón perfecto de su nave hemonia; a mí la propia Venus me ha hecho artífice aventajado del tierno amor. A mí me llamarán el Tífis y el Automedonte del Amor. Él es, desde luego, indómito y, a veces, me planta cara; pero es un niño, condición blanda y propicia de la obediencia. José Ignacio Ciruelo
126. Metamorfosis , Liber Primus In nova fert animus mutatas dicere formas corpora; di, coeptis (nam vos mutastis et illas) adspirate meis primaque ab origine mundi ad mea perpetuum deducite tempora carmen! Ante mare et terras et quod tegit omnia caelum unus erat toto naturae vultus in orbe, quem dixere chaos: rudis indigestaque moles nec quicquam nisi pondus iners congestaque eodem non bene iunctarum discordia semina rerum.
127. Metamorfosis , Liber Primus Inspirazioak gorputz berrietan bilakaturiko formetaz hitzegitera bultzatzen nau. O jainkoak-bilakaketa hauek zuen lana izan baiziren- nire saiaketa erraztu ezazue eta nire kantua gida ezazua gelditu gabe munduaren hasieratik nire garaira arte. Itsasoa baino lehenago, lurrarena, eta dana estaltzen duen zeruarena, naturak mundu osoan itxura bera nahastuta zeukan. Kaos deitu zuten; formarik gabeko eta ordenik gabeko molea, pisu geldoa besterik ez, enbrioi ezberdin txarto nahasturiko masa bat.
128. Metamorfosis , Liber Primus La inspiración me impulsa a hablar de formas trans- formadas en cuerpos nuevos. Oh dioses –puesto que estas transformaciones también fueron obra vuestra- favoreced mi intento y conducid mi canto sin interrup- ción desde el origen del mundo hasta mi propio tiempo. Antes del mar, de la tierra, y del cielo que todo lo cubre, la naturaleza tenía en todo el universo un mismo as- pecto indistinto al que llamaron Caos; una mole infor- me y desordenada, no más que un peso inerte, una masa de embriones dispares de cosas mal mezcladas.
129.
130. Fausti , Liber primus Tempora cum causis Latium digesta per annum lapsaque sub terras ortaque signa canam. excipe pacato, Caesar Germanice, voltu hoc opus et timidae derige navis iter, officioque, levem non aversatus honorem, en tibi devoto numine dexter ades. sacra recognosces annalibus eruta priscis et quo sit merito quaeque notata dies. invenies illic et festa domestica vobis; saepe tibi pater est, saepe legendus avus, quaeque ferunt illi, pictos signantia fastos, tu quoque cum Druso praemia fratre feres.
131. Tristia, Liber Primus Parue - nec inuideo - sine me, liber, ibis in urbem: ei mihi, quod domino non licet ire tuo! uade, sed incultus, qualem decet exulis esse; infelix habitum temporis huius habe. nec te purpureo uelent uaccinia fuco - non est conueniens luctibus ille color - nec titulus minio, nec cedro charta notetur, candida nec nigra cornua fronte geras. felices ornent haec instrumenta libellos:
132. Tristia, Liber Primus Liburuxka txiki hori -eta ez zaitut mespresatzen horre- gatik- ni gabe Erromara joango zara ¡nire erru!, zure jabeari ez zaion permititzen tokira. Joan zaitez, baina edergarririk gabe, erbesteraturikoari dagokion bezala: zorigaiztoko momentu honi dagokion jantzia eraman ezazu. Arandanoek bere gorrixka koloreaz inguru ez zaitzaten; kolore hori eta tristuraren koloreak adoz ez baidoaz; zure izenburua minioaz ez dedila margo, zure papiroz- ko orriak zedro olioaz apain ez daitezen ere, eta ez eraman disko txuriak azal beltzean. Apaingarri hoiek geldi daitezen liburu zoriuntzuentzat.
133. Tristia, Liber Primus Pequeño librito –y no te desprecio por ello-, sin mí irás a la ciudad de Roma ¡ay de mí!, adonde a tu dueño no le está permitido ir. Ve, pero sin adornos, cual conviene a un desterrado: viste, infeliz, el atuendo adecuado a esta desdichada circunstancia. Que no te envuelvan los arándanos con su color rojizo, ya que ese color no se avniene muy bien con los colores de la tristeza; ni se escriba tu título con minio, ni se embellezcan tus hojas de papiro con aceite de cedro, ni lleves blancos discos en una negra portada. Queden esos adornos para los libtitos felices.
134. Epistulae ex Ponto LIBER PRIMUS I. BRVTO Naso Tomitanae iam non nouus incola terrae hoc tibi de Getico litore mittit opus. Si uacat, hospitio peregrinos, Brute, libellos excipe dumque aliquo, quolibet abde modo. Publica non audent intra monimenta uenire, ne suus hoc illis clauserit auctor iter. A, quotiens dixi: 'Certe nil turpe docetis, ite, patet castis uersibus ille locus.' Non tamen accedunt, sed, ut aspicis ipse, latere sub lare priuato tutius esse putant. Quaeris ubi hos possis nullo componere laeso? Qua steterant Artes, pars uacat illa tibi.
135.
136. HALIEVTICA accepit mundus legem: dedit arma per omnes admonuitque sui: vitulus sic namque minatur, qui nondum gerit in tenera iam cornua fronte; sic dammae fugiunt, pugnant virtute leones et morsu canis et caudae sic scorpius ictu, concussisque levis pennis sic evolat ales. omnibus ignotae mortis timor, omnibus hostem praesidiumque datum sentire et noscere teli vimque modumque sui. sic et scarus arte sub undis si n [...] decidit adsumptamque dolo tandem pavet escam, non audet radiis obnixa occurrere fronte, aversus crebro vimen sed verbere caudae laxans subsequitur tutumque evadit in aequor.
137. Ibis Tempus ad hoc, lustris bis iam mihi quinque peractis, Omne fuit Musae carmen inerme meae; Nullaque, quae possit, scriptis tot milibus, extat Littera Nasonis sanguinolenta legi: Nec quemquam nostri nisi me laesere libelli, Artificis periit cum caput Arte sua. Unus (et hoc ipsum est iniuria magna) perennem Candoris titulum non sinit esse mei. Quisquis is est (nam nomen adhuc utcumque tacebo), Cogit inassuetas sumere tela manus.
138. Medicamina Faciei Feminae Discite, quae faciem commendet cura, puellae, Et quo sit vobis forma tuenda modo. Cultus humum sterilem Cerealia pendere iussit Munera, mordaces interiere rubi. Cultus et in pomis succos emendat acerbos, Fissaque adoptivas accipit arbor opes. Culta placent. auro sublima tecta linuntur, Nigra sub imposito marmore terra latet: Vellera saepe eadem Tyrio medicantur aeno: Sectile deliciis India praebet ebur. Forsitan antiquae Tatio sub rege Sabinae Maluerint, quam se, rura paterna coli:
139. Remedia Amoris Legerat huius Amor titulum nomenque libelli: 'Bella mihi, video, bella parantur' ait. 'Parce tuum vatem sceleris damnare, Cupido, Tradita qui toties te duce signa tuli. Non ego Tydides, a quo tua saucia mater In liquidum rediit aethera Martis equis. Saepe tepent alii iuvenes: ego semper amavi, Et si, quid faciam, nunc quoque, quaeris, amo. Quin etiam docui, qua posses arte parari, Et quod nunc ratio est, impetus ante fuit. Nec te, blande puer, nec nostras prodimus artes, Nec nova praeteritum Musa retexit opus. Siquis amat quod amare iuvat, feliciter ardens Gaudeat, et vento naviget ille suo.
140. Remedia Amoris Amodioak liburuxka hone izen burua irakurri zuenean Ezan zuen:” Gerratea, dakusat, grerrate bat prestatzen ari Absente, Cupido, de acusar de un delito a tu poeta, a mí, que Tantas veces enarbolé las banderas que tú, como caudillo, me Habías confesado. No soy yo el hijo de Tideo, por quien tu Madre regresó herida al cielo etéreo, conducida por los caba- Llos de Marte. Con frecuencia conzen la tibieza los demás hombres, yo siempre he amado, y si me preguntas incluso qué Hago ahora, estoy amando.(Más aún, enseñé a qué estucias Podías recurrir y lo que ahora es mesura fue antes pasión). Ni a tí, niño suave, ni a nuestras artes os hemos traicionado ni La nueva Musa obstaculiza la obra anterior. Si un amante, feliz en el amor, se abrasa a gusto, que goce y que navegue a su Aire. José Ignacio Ciruelo
141. Remedia Amoris Cuando Amor hubo leído el título y el encabezamiento de este librito, dijo: “La guerra, lo veo, me preparan una guerra. Absente, Cupido, de acusar de un delito a tu poeta, a mí, que Tantas veces enarbolé las banderas que tú, como caudillo, me habías confesado. No soy yo el hijo de Tideo, por quien tu madre regresó herida al cielo etéreo, conducida por los caba- llos de Marte. Con frecuencia conzen la tibieza los demás hombres, yo siempre he amado, y si me preguntas incluso qué hago ahora, estoy amando.(Más aún, enseñé a qué estucias podías recurrir y lo que ahora es mesura fue antes pasión). ni a tí, niño suave, ni a nuestras artes os hemos traicionado ni la nueva Musa obstaculiza la obra anterior. Si un amante, feliz en el amor, se abrasa a gusto, que goce y que navegue a su aire. José Ignacio Ciruelo
142.
143. Paucis interiectis diebus Sex. Tarquinius inscio Collatino cum comite uno Collatiam venit. Ubi exceptus benigne ab ignaris consilii cum post cenam in hospitale cubiculum deductus esset, amore ardens, postquam satis tuta circa sopitique omnes videbantur, stricto gladio ad dormientem Lucretiam venit sinistraque manu mulieris pectore oppresso “Tace, Lucretia” inquit; “Sex. Tarquinius sum; ferrum in manu est; moriere, si emiseris vocem” Titus Livius Ab urbe condita I, LVIII; LIX (1-2) Bello 89
144.
145.
146.
147.
148. Seneca Novato, Senecae, Melae filiis salutem[1] Exigitis rem magis iucundam mihi quam facilem; iubetis enim quid de his declamatoribus sentiam, qui in aetatem meam inciderunt, indicare et si qua memoriae meae nondum elapsa sunt ab illis dicta colligere, ut, quamvis notitiae vestrae subducti sint, tamen non credatis tantum de illis sed et iudicetis. Est, fateor, iucundum mihi redire in antiqua studia melioresque ad annos respicere et vobis querentibus, quod tantae opinionis viros audire non potueritis, detrahere temporum iniuriam. L. ANNAEI SENECAE MAIORIS CONTROVERSIARVM LIBER PRIMVS
149. [1] . . . sinunt. cuicumque rei magnitudinem natura dederat, dedit et modum. nihil infinitum est nisi Oceanus. Aiunt fertiles in Oceano iacere terras ultraque Oceanum rursus alia litora, alium nasci orbem, nec usquam rerum naturam desinere sed semper inde, ubi desisse videatur, novam exsurgere. facile ista finguntur, quia Oceanus navigari non potest. Satis sit hactenus Alexandro vicisse, qua mundo lucere satis est. intra has terras caelum Hercules meruit. Stat immotum mare et quasi deficientis in suo fine naturae pigra moles; novae ac terribiles figurae, magna etiam Oceano portenta, quae profunda ista vastitas nutrit; ... L. ANNAEI SENECAE MAIORIS SUASORIARUM LIBER I
150.
151. Quidam litteris instituendos qui minores septem annis essent non putaverunt, quod illa primum aetas et intellectum disciplinarum capere et laborem pati posset. In qua sententia Hesiodum esse plurimi tradunt qui ante grammaticum Aristophanem fuerunt (nam im primus υποθηκας , in quo libro scriptum hoc invenitur, negavit esse huius poetae); sed alii quoque auctores, inter quos Eratosthenes, idem praeceperunt. Melius autem qui nullum tempus vacare cura volunt, ut Chysippus. Marcus Fabius Quintilianus Institutio OratoriaI, I, 15… Bello 180
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160. ... akordio zabalez gomendatzen dizkigute bizioak. Aparteko ezer osasuntsutan saiatuko ez bagina ere, erretiroa berez izango dugu probetxugarri; hobeak izango gara banaka. Ez al zaigu bada zilegi, gizonik zintzoenekin bildu, eta haien artean eredu bat hautatzea, honi bizitza egokitzekotan? Eta hau, astialdian ez bada, ez dugu sekulan lortuko. Astian bakarrik eskura daiteke inoiz gogoko izan genuen hura, herriaren laguntzaz, gure erabaki oraindik ahula zapuztuko duenik inor tarteka ez dadinean; orduan urrats berdinez eta tenore berean aurrera egin dezake bizitzak, guk asmo hain ezberdinetan birrintzen dugun bizitza honek. L. Annaeus Seneca De Otio I,I
161. Hippolytvs: Ite, umbrosas cingite siluas summaque montis iuga Cecropii! celeri planta lustrate uagi quae saxoso loca Parnetho subiecta iacent, quae Thriasiis uallibus amnis rapida currens uerberat unda; scandite colles semper canos niue Riphaea. Hac, hac alii qua nemus alta texitur alno, qua prata patent quae rorifera mulcens aura
162. Zephirus uernas euocat herbas, ubi per graciles breuis Ilisos labitur agros piger et steriles amne maligno radit harenas. Vos qua Marathon tramite laeuo saltus aperit, qua comitatae gregibus paruis nocturna petunt pabula fetae; uos qua tepidis subditus austris frigora mollit durus Acharneus. L. Anneus Seneca Phedra
163. Hipolito: ¡Id, rodead las umbrosas selvas, descendientes de Cécrope, y las cumbres más altas de los montes!Con pie veloz andad sin rumbo fijo Los parajes que yacen a los pies Del rocoso Parnés, los ue en los valles Triasios Azota en su carrera un río De aguas torrenciales; escalad las colinas Siempre canosas con su nieve rifea. Por acá unos, por acá los otros Por donde un bosque teje el alto aliso Por donde yacen prados que el zéfiro acaricia Con un soplo cargado de rocío
164. y hace salir las las hierbas de la primavera /labrantíos donde el suave Iliso a través de unos pobres resbala perezoso y estériles arenas va rayando con mezquino caudal. / izquierdo Vosotros, id por donde el Maratón, por el sendero abre el desfiladero por donde, acompañadas del rebaño menor van a buscar / donde nocturnos pasos las recién paridas; vosotros id por por estar a los tibios austros sometido, templa sus fríos en penoso Acarna. L. Anneus Seneca Phedra
165.
166. liber I (1-7) Bella per Emathios plus quam ciuilia campos iusque datum sceleri canimus, populumque potentem in sua uictrici conuersum uiscera dextra cognatasque acies, et rupto foedere regni certatum totis concussi uiribus orbis in commune nefas, infestisque obuia signis signa, pares aquilas et pila minantia pilis. Marcus Annaeus Lucanus P harsalia
167.
168.
169. PROLOGVS Nec fonte labra prolui caballino nec in bicipiti somniasse Parnaso memini, ut repente sic poeta prodirem. Heliconidasque pallidamque Pirenen illis remitto quorum imagines lambunt hederae sequaces; ipse semipaganus ad sacra uatum carmen adfero nostrum. quis expediuit psittaco suum 'chaere' picamque docuit nostra uerba conari? magister artis ingenique largitor uenter, negatas artifex sequi uoces. quod si dolosi spes refulserit nummi, coruos poetas et poetridas picas cantare credas Pegaseium nectar. A. Persius Flaccus Saturae
170. PROLOGO Ni he empapado mis labios en la fuente de Rodín, ni recuerdo haber soñado en el Parnaso de doble cumbre para así de golpe salir poeta. Y las Helicónidas y la pálida Pirene se las cedo a aquellos cuyos bustos lamen las yedras trepadoras; yo, un semiprofano, traigo mi poesía a los rituales de los vates. ¿Quién le adiestró al papagayo su « buenos días » y enseñó a la urraca a remedar nuestras palabras? el maestro del arte y disipador del talento, el vientre, hábil conseguidor de voces negadas por la naturaleza. Pero, si brilla la esperanza de una moneda tramposa, se creería que los poetas cuervos y las urracas poetisas cantan el néctar de Pegaso. A. Persius Flaccus Saturae
171.
172.
173. Oplomachus, nunc es, fueras ophtalmicus ante. Fecisti medicus quod facis oplomachus VIII. 74 Orain gudari arma astunez, begi-sendalari lehen. Soldautza eta sendalaritzan berdin dakizu egiten Marcus Valerius Martial Epigrammata
174. Oplomachus, nunc es, fueras ophtalmicus ante. Fecisti medicus quod facis oplomachus VIII. 74 Ahora soldado con pesadas armas, antes curandero de ojos. Soldado y curandero de ojos los dos sabes igual. Marcus Valerius Martial Epigrammata
175. Lotus nobiscum est, hilaris cenavit, et idem Inventus mane est mortuus andragoras. Tam subitae mortis causam, Faustine, requiris In somnis medicum viderat Hermocratem. VI.53 Bainua hartu gurekin, pozik jan zuen afaritxoa eta goizean hilik arkitu andragoras gizajoa. Faustin, zein ote hain bat-bateko heriotzaren zioa? Ikusi zuen eta, ametsetan, Hermokrate medikua. Marcus Valerius Martial Epigrammata
176. Lotus nobiscum est, hilaris cenavit, et idem Inventus mane est mortuus andragoras. Tam subitae mortis causam, Faustine, requiris In somnis medicum viderat Hermocratem. VI.53 Se bañó con nosotros, contento Cenó algo Y Por la mañana lo encontramos muerto Pobre Andragoras. Faustino, cuál tan derrepente Es la razón de la muerte. Faustin, zein ote hain bat-bateko Vió en sueños Al médico Hermokrates. Marcus Valerius Martial Epigrammata
177.
178. SATVRA I Semper ego auditor tantum? numquamne reponam uexatus totiens rauci Theseide Cordi? inpune ergo mihi recitauerit ille togatas, hic elegos? inpune diem consumpserit ingens Telephus aut summi plena iam margine libri scriptus et in tergo necdum finitus Orestes? nota magis nulli domus est sua quam mihi lucus Martis et Aeoliis uicinum rupibus antrum Vulcani; quid agant uenti, quas torqueat umbras Aeacus, unde alius furtiuae deuehat aurum pelliculae, quantas iaculetur Monychus ornos, Frontonis platani conuolsaque marmora clamant semper et adsiduo ruptae lectore columnae. Decimus Iunius Iuvenal Saturae
179.
180. I. 4 - Canis per Fluvium Carnem Ferens Amittit merito proprium qui alienum adpetit. Canis, per fluvium carnem cum ferret, natans lympharum in speculo vidit simulacrum suum, aliamque praedam ab altero ferri putans eripere voluit; verum decepta aviditas et quem tenebat ore dimisit cibum, nec quem petebat adeo potuit tangere. Gaius Iulius Phedro Fabulae
181.
182. Haec dicente eo gallus gallinaceus cantavit. Qua voce confusus Trimalchio vinum sub mensa iussit effundi lucernamque etiam mero spargi. Immo anulum traiecit in dexteram manum et: “Non sine causa”, inquit,” hic bucinus signum dedit: nam aut incendium oportet fiat, aut aliquis in vicinia animam abiciet. Longe a nobis! Itaque quisquis hunc indicem attulerit, corollarium accipiet”. Petronius Arbiter Satyrico LXXXIV Bello 108
183.
184. ( 1 ) Germanicus, C. Caesaris pater, Drusi et minoris Antoniae filius, a Tiberio patruo adoptatus, quaestu - ram quinquennio ante quam per leges liceret et post eam consulatum statim gessit, missusque ad exerci - tum in Germaniam, excessu Augusti nuntiato, le - giones uniuersas imperatorem Tiberium pertinacissi - me recusantis et sibi summam rei p. deferentis incer - tum pietate an constantia maiore compescuit atque hoste mox deuicto triumphauit. Consul deinde iterum creatus ac prius quam honorem iniret ... Suetonius Traquilius Caligulae vita
185. ( 1 ) Germaniko, D.Cesarren aita, eta Druso eta Antoniar ahizpen txikiaren seme, bere osabak Tiberiok adoptatu zuen, kuestorea izan zen legezko edadea izan baino lehen; jarraian kontsula izan zen, gero Germaniara bidalia izan zenk ejerzituen agintea hartzeko, Augustoren heriotza jakinean Tiberio onartzen ez zuten legioak , hala nola, menperatu zituen, gero, etsaia gainditurik, triunfoaren ohoreak jaso zituen. Berriro Kontsul izendaturik kargua hartu baino lehen... Suetonius Traquilius Caligulae vita
186. ( 1 ) Germánico, padre de D.César, e hijo de Druso y de la menor de las dos Antonias, fue doptado por su tío paterno Tiberio; desempeñó la cuestura cinco años antes de la edad legal, y, a renglón seguido, el consulado; luego, enviado a Germania para asumir el mando de los ejércitos, al conocerse la muerte de Augusto, redujo a la obediencia, no sabria decir si con mayor piedad filial o entereza, a todas las legiones que obstinadamente se negaban a reconocer a Tiberio como emperador y le ofrecían el poder supremo; y luego, vencido el enemigo, obtuvo los honores del triunfo. Nombrado a continuación cónsul por segunda vez y antes de tomar posesión del cargo... Mariano Bassols de Climent Suetonius Traquilius Caligulae vita
187.
188.
189. [1] Urbem Romam a principio reges habuere; liberta - tem et consulatum L. Brutus instituit. dictaturae ad tempus sumebantur; neque decemviralis potestas ultra biennium, neque tribunorum militum consulare ius diu valuit. non Cinnae, non Sullae longa dominatio; et Pompei Crassique potentia cito in Caesarem, Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere, qui cuncta discordiis civilibus fessa nomine principis sub imperium accepit. sed veteris populi Romani prospera vel adve - rsa claris scriptoribus memorata sunt; temporibusque Augu s ti dicendis non defuere decora ingenia, donec gliscente adulatione deterrerentur. P. Cornel us Tacit us Annalium Liber Primus
190. [1] Initium mihi operis Servius Galba iterum Titus Vinius consules erunt. nam post conditam urbem octingentos et viginti prioris aevi annos multi auctores rettulerunt, dum res populi Rom - ani memorabantur pari eloquentia ac libertate: postquam bellatum apud Actium atque omnem potentiam ad unum conferri pacis interfuit, mag - na illa ingenia cessere; simul veritas pluribus modis infracta, primum inscitia rei publicae ut alienae, mox libidine adsentandi aut rursus odio adversus dominantis: ... Publius Cornelius Tacitus Historiae - liber I
191.
192.
193.
194.
195. [ 1] At ego tibi sermone isto Milesio varias fabu- las conseram auresque tuas benivolas lepido susurro permulceam - modo si papyrum Aegyp- tiam argutia Nilotici calami inscriptam non spre- veris inspicere - , figuras fortunasque hominum in alias imagines conversas et in se rursus mu- tuo nexu refectas ut mireris. Exordior. "Quis ille?" Paucis accipe. Hymettos Attica et Isthmos Ephyrea et Taenaros Spar- tiatica, glebae felices aeternum libris felicioribus conditae, mea vetus prosapia est; ibi linguam Atthidem primis pueritiae stipendiis merui. APULEIUS Metamorphoses: Liber I
196. [ 1] Lector, quiero hilvanar para tí, en esta charla Milesia, una serie de variadas historias y acariciar tu oído benévolo con un grato murmullo; dígnate tan solo recorrer con tu mirada este papiro egipcio escri- to con la fina caña del Nilo y podrás admirar a criatu- ras humanas que cambian de forma y condición, y, Viceversa, que posteriormente recobran su primitivo estado. Empiezo. ¿Quién te habla? Mu brevemente entérate. el ático Himeto, el itsmo de Efirea y el espartano Té- nalo, tierras felices, celebradas para siempre por una litaratura todavía feliz, son la antigua cuna de mi raza. APULEIUS Metamorphoses: Liber I L. Rubio Fdez.
197.
198.
199. Si non licet vobis, Romani imperii antistites, in aperto et edito, in ipso fere vertice civitatis praesidentibus ad iudicandum palam dispicere et coram examinare quid sit liquido in causa Christianorum, si ad hanc solam speciem auctoritas vestra de iustitiae diligen- tia in publico aut timet aut erubescit inquirere, si de- nique, quod proxime accidit, domesticis iudiciis nimis operata infestatio sectae huius obstruit defensioni, liceat veritati vel occulta via tacitarum litterarum ad aures vestras pervenire. Tertullianus Apologeticus I
200.
201. Senex fidelis prima credendi uia Abram, beati seminis serus pater, adiecta cuius nomen auxit syllaba, Abram parenti dictus, Abraham Deo, senile pignus qui dicauit uictimae, docens ad aram cum litare quis uelit, quod dulce cordi, quod pium, quod unicum deo libenter offerendum credito, pugnare nosmet cum profanis gentibus suasit, suumque suasor exemplum dedit, nec ante prolem coniugalem gignere deo placentem, matre uirtute editam, quam strage multa bellicosus spiritus portenta cordis seruientis uicerit. Prudenti Pychomachia Praefatio
202.
203. Audivit dominus orationes tuas, Donate carissime, quas in conspectu eius per omnes horas fratrum nostrorum, qui gloriosa confessione sempiternam sibi coronam pro fidei meritis quaesierunt. 2 Ecce, deletis omnibus adversariis, restituta per orbem tranquillitate, profligata nuper ecclesia rursum exurgit et maiore gloria templum dei, quod ab impiis fuerat eversum, misericordia domini fabricatur. 3 Excitavit enim deus principes qui tyran norum nefaria et cruenta imperia resciderunt humano generi providerunt, ut iam quasi discus so tristissimi temporis nubilo mentes omnium pax iucunda et serena laetificet. Lactantius De Mortibus Persecutorum I
204.
205. Aeterne rerum conditor, Noctem diemque qui regis, Et temporum das tempora, Ut alleves fastidium, Praeco diei jam sonat, Noctis profundae pervigil, Nocturna lux viantibus, A nocte noctem segregans. Hoc excitatus Lucifer, Solvit polum caligine, Hoc omnis errorum chorus, Viam nocendi deserit. Hoc nauta vires colligit, Pontique mitescunt freta, Hoc ipsa petra Ecclesiae Canente, culpam diluit… Ambrosius Hymni I
206.
207. 1:1 apocalypsis Iesu Christi quam dedit illi Deus palam facere servis suis quae oportet fieri cito et significavit mittens per an- gelum suum servo suo Iohanni 1:2 qui testimonium perhibuit verbo Dei et testimonium Iesu Christi quaecumque vidit 1:3 beatus qui legit et qui audiunt verba prophetiae et servant ea quae in ea scripta sunt tempus enim prope est 1:4 Iohannes septem ecclesiis quae sunt in Asia gratia vobis et pax ab eo qui est et qui erat et qui venturus est et a septem spiritibus qui in conspectu throni eius sunt 1:5 et ab Iesu Christo qui est testis fidelis primogenitus mortuorum et princeps regum terrae qui dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo 1:6 et fecit nostrum regnum sacerdotes Deo et Patri suo ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum amen Hieronimus Biblia Sacra Vulgata Apocalypsis beati Ioannis apostoli
208.
209. Magnus es, domine, et laudabilis valde: magna virtus tua, et sapientiae tuae non est numerus. et laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae, et homo circ- umferens mortalitem suam, circumferens testimonium peccati sui et testimonium, quia superbis resistis: et tamen laudare te vult homo, aliqua portio creaturae tuae.tu excitas, ut laudare te delectet, quia fecisti nos ad te et inquietem est cor nostrum, donec requiescat in te. da mihi, domine, scire et intellegere, utrum sit prius invocare te an laudare te, et scire te prius sit an invocare te. sed quis te invocat nesciens te? aliud enim pro alio potest invocare nesciens. an potius invocaris, ut sciaris? Augustinus Confessiones LIBER PRIMUS Caput I
210. [Pr] Gloriosissimam ciuitatem Dei siue in hoc tempo- rum cursu, cum inter impios peregrinatur ex fide ui- uens, siue in illa stabilitate sedis aeternae, quam nunc expectat per patientiam, quoadusque iustitia conuertatur in iudicium, deinceps adeptura per ex- cellentiam uictoria ultima et pace perfecta, hoc opere instituto et mea ad te promissione debito defeendere aduersus eos, qui conditori eius deos suos praeferunt, fili carissime Marcelline, suscepi, magnum opus et arduum, sed Deus adiutor noster est. Augustinus De Civitate Dei LIBER I
211.
212. DE DISCIPLINA ET ARTE. [1] Disciplina a discendo nomen accepit: unde et scientia dici potest. Nam scire dictum a discere, quia nemo nostrum scit, nisi qui discit. Aliter dicta disciplina, quia discitur plena. [2] Ars vero dicta est, quod artis praeceptis regulis- que consistat. Alii dicunt a Graecis hoc tractum esse vocabulum APO TES ARETES, id est a virtute, quam scientiam vocaverunt. [3] Inter artem et disciplinam Plato et Aristoteles hanc differentiam esse voluerunt, dicentes artem esse in his quae se et aliter habere possunt; disciplina vero est, quae de his agit quae aliter evenire non possunt. Isidorus Hispalensis De etymologiarum liber I
213.
214. Est interdum praestare mercaturis rem quaerere, nisi tam periculosum sit, et item foenerari, si tam hones- tum. Maiores nostri sic habuerunt et ita in legibus po- siverunt: furem dupli condemnari, foeneratorem qua- drupli. Quanto peiorem civem existimarint foenerato- rem quam furem, hinc licet existimare. Et virum bo- num quom laudabant, ita laudabant: bonum agrico- lam bonumque colonum; amplissime laudari existi- mabatur qui ita laudabatur. Mercatorem autem stre- nuum studiosumque rei quaerendae existimo, verum, ut supra dixi, periculosum et calamitosum. At ex agri- colis et viri fortissimi et milites strenuissimi gignuntur, maximeque pius quaestus stabilissimusque consequ- itur minimeque invidiosus, minimeque male cogitantes sunt qui in eo studio occupati sunt. M. PORCI CATONIS CENSORIS DE AGRI CVLTVRA PRAEFATIO
215. Otium si essem consecutus, Fundania, commodius tibi haec scriberem, quae nunc, ut potero, exponam cogitans esse properandum, quod, ut dicitur, si est homo bulla, eo magis senex. Annus enim octogesi- mus admonet me ut sarcinas conligam, antequam proficiscar e vita. Quare, quoniam emisti fundum, quem bene colendo fructuosum cum facere velis, meque ut id mihi habeam curare roges, experiar; et non solum, ut ipse quoad vivam, quid fieri opor- teat ut te moneam, sed etiam post mortem. Neque patiar Sibyllam non solum cecinisse quae, dum viveret, prodessent hominibus, sed etiam quae cum perisset ipsa, et id etiam ignotissimis quoque homi- nibus; ad cuius libros tot annis post publice solemus redire,… M. TERENTIUS VARRO RERUM RUSTICARUM DE AGRI CULTURA LIBER PRIMUS I
216. AD P. SILVINUM PRAEFATIO Saepenumero civitatis nostrae principes audio culpan- tes modo agrorum infecunditatem, modo caeli per – multa iam tempora noxiam frugibus intemperiem, quosdam etiam praedictas querimonias velut ratione certa mitigantes, quod existiment ubertate nimia prioris aevi defatigatum et effetum solum nequire pristina be- nignitate praebere mortalibus alimenta. Quas ego causas, Publi Silvine, procul a veritate abesse certum habeo, quod neque fas sit existimare rerum naturam, quam primus ille mundi genitor perpetua fecunditate donavit, quasi quodam morbo sterilitate affectam; ne- que prudentis credere tellurem, quae divinam et ae- ternam iuventam sortita, communis omnium parens dicta sit, velut hominem consenuisse. L. Iunius Moderatus Columella De Re Rustica LIBER PRIMUS
217.
218. [1] Cum divina tua mens et numen, imperator Caesar, Imperio potiretur orbis terrarum invictaque virtute cunctis hostibus stratis triumpho victoriaque tua cives gloriarentur et gentes omnes subactae tuum spec- tarent nutum populusque Romanus et senatus libe- ratus timore amplissimis tuis cogitationibus consiliis- que gubernaretur, non audebam, tantis occupatio- nibus, de architectura scripta et magnis cogitatio- nibus explicata edere, metuens, ne non apto tempore interpellans subirem tui animi offensionem. Vitruvius Pollio De Architectura Liber I Praefatio
219. [ 1] Zure inteligentzia eta borondate jainkotiarra, Zesar, Inperioaren konkistan arduratzen zen bitartean eta, zure adore makurgaitzaren indarrez etsai guztiak mendean hartu ondoren, herritarrek zure garaipenaren gloriarekin bat egiten zuten bitartean, eta barbaro guztiak zure aginduetara jarrita zeudenean, eta Erro- mako herria eta senatua, beldur guztietatik libre, zure pentsakizun eta aholku zabal-ospetsuen esanetara go- bernatzen hasita zeudenean, orduan, zure ardura guztiak ikusiz ez nintzen ausartu arkitekturaz idatzitakoak eta gogoeta neketsuen jasotakoak argitara ateratzen, beldur nintzelako, une desegokia izanik, ez ote nuen zure gogoaren hasarrea piztuko. Vitruvius Pollio De Architectura Liber I Praefatio
220. Cum omnis res ab imperatore delegata intentiorem exigat curam, et me seu naturalis sollicitudo seu fi- des sedula non ad diligentiam modo verum ad amo- rem quoque commissae rei instigent sitque nunc mi- hi ab Nerva Augusto, nescio diligentiore an aman- tiore rei publicae imperatore, aquarum iniunctum officium ad usum, tum ad salubritatem atque etiam securitatem urbis pertinens, administratum per prin- cipes semper civitatis nostrae viros, primum ac po- tissimum existimo, sicut in ceteris negotiis institueram, nosse quod suscepi. Frontinus De aquis urbis Romae LIBER PRIMUS