1. van © naar CC
Open Source en Creative Commons
in Architectuur en
Bouwproductontwikkeling

2. 1
copyright is for losers ©®
(Banksy)
van © naar CC

3. Modified canvas, Banksy, 2005 - MOMA, New

4. LHOOQ – Marcel Duchamp 1919 (Da Vinci ca

5. NAi / Zuid-Afrikaanse muurschilders vs Peter Struycken

6. Ben van Berkel Erasmusbrug als logo voor derden verboden op
grond auteursrecht

7. Moscow Capital City, EEA vs NBBJ: 2,5 miljoen

8. Zoetermeer, Zwarts & Jansma vs Holland Rail Consult

9. 2
Wat is Auteursrecht?
Snelcursus Auteursrecht

10. Wat is Auteursrecht?
Onderscheid tussen intellectueel en
industrieel eigendom.
• Intellectueel eigendom betreft auteursrecht
en naburige rechten.
• Industrieel eigendom betreft octrooien,
merken, handelsgeheimen (trade secrets),
kwekersrechten enzovoorts.
Snelcursus Auteursrecht

11. • Het auteursrecht is het recht tot
verveelvoudiging en openbaarmaking van
een werk van wetenschap, letterkunde of
kunst (in de meeste brede en coulante zin,
de artistieke of wetenschappelijke waarde is
van geen belang)
•Vastgelegd in de Berner Conferentie 1886
Snelcursus Auteursrecht

12. • NB:
verveelvoudiging: het kopiëren en
hergebruiken (de zaak Z&J vs Railconsult)
openbaarmaking: het afbeelden (de zaak
Erasmusbrug en EEA)
Snelcursus Auteursrecht

13. Ideeën zijn goedkoop (ze zijn zelfs gratis).
Het auteursrecht beschermt geen ideeën,
maar alleen de expressie van een idee.
Het idee moet (ooit) zijn vastgelegd op een
drager of op enig andere wijze tot expressie
zijn gebracht.
Snelcursus Auteursrecht

14. Er moet sprake zijn van een zekere mate
van ‘creatie’ (het telefoonboek is als
opsomming van feiten niet auteursrechtelijk
beschermd, wel de vormgeving van het
telefoonboek)
Het werk moet origineel zijn (onafhankelijk
van enig ander werk gemaakt, maar
‘afgeleide’ werken zoals een parodie zijn
ook zelfstandig beschermd)
Snelcursus Auteursrecht

15. De maker is automatisch
auteursrechthebbende.
De werkgever heeft het auteursrecht op
arbeidsgerelateerde werken.
Het auteursrecht voor een in opdracht
gemaakt werk ligt bij de opdrachtnemer
Snelcursus Auteursrecht

16. Op grond van zijn morele rechten heeft de
maker van een werk ook na overdracht
• Het recht om als auteur van het werk
genoemd te worden
• Het recht om bezwaar te maken tegen elke
verminking, misvorming of andere
aantasting van het werk die nadeel
toebrengt aan de naam of eer van de
maker.
Snelcursus Auteursrecht

17. Citeren mag, ook van beeld en geluid, mits:
• Met bronvermelding
• Niet meer dan noodzakelijk
• Met een duidelijk aanwijsbaar doel (kritiek,
lof, polemiek, recensie, wetenschappelijke
verhandeling etc.)
Snelcursus Auteursrecht

18. Onderscheid in ‘architectuur’ en techniek
(bouwproduct etc)
• De bescherming met een beroep op
auteursrecht van ‘architectuur’ is
problematisch.
• Technische vondsten worden beter
beschermd dmv industrieel eigendomsrecht
(octrooi etc)
Snelcursus Auteursrecht

19. 3
Bezwaren tegen het
uitoefenen van auteursrecht
door architecten
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

20. De uitoefening van auteursrecht door
architecten is juridisch een grijs gebied vol
tegenspraak en absurditeit.
Zelfs als het gaat om ongegeneerd kopiëren
of doorverkopen van een ontwerp.
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

21. Elk architectonisch ontwerp bouwt voort op
eerdere ontwerpen en is een ‘afgeleide’ van
eerder architectonisch ontwerp.
Architectuur is een voortgaande traditie:
iedere architect ‘steelt/citeert/parafraseert
zonder bronvermelding.
Anderzijds is elk architectonisch ontwerp
uniek, door wisselende context.
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

22. Het beroep op het ‘morele recht’ door
architecten, is op zichzelf amoreel.
Architectuur produceert gebruiks-
voorwerpen.
Als het gebruik om ‘aantasting’; een extra
dakkapel, een zonwering, een kippenhok of
een extra verdieping, vraagt, is het in
tegenspraak met dit gebruiksaspect als de
architect dit tegenhoudt met beroep op
auteursrecht.
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

23. Anders dan vrijwel alle andere kunsten is
architectuur bij uitstek een openbare ‘kunst’.
De uitingen worden pontificaal en
onontkoombaar in het publieke domein
‘tentoongesteld’.
Er valt niet aan te ontkomen.
Beroep doen op een particulier recht is bij
een dergelijke publieke kunstuiting
eveneens amoreel (vgl graffiti)
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

24. Het auteursrecht is niet meer van deze tijd.
Het is een 19e eeuws fenomeen;
deels gevolg van kapitalisme/industrialisatie,
deels voortkomend uit de romantiek: kunst
als individuele expressie van een individuele
emotie.
Daarvoor was het kopiëren van
kunstuitingen juist een eervolle methode om
tot meesterschap te komen.
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

25. De hedendaagse, 21ste eeuwse cultuur
(hiphop, graffiti, informatietechnologie en
nieuwe media) is een cut and paste cultuur.
Door de razendsnelle verspreiding van
cultuur is bescherming van individuele
uitingen onhoudbaar geworden.
Delen (sharing) is de motor van het
informatietijdperk.
Information wants to be free.
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

26. Het (beroep op) auteursrecht
(en patenten) is een rem op
innovatie
Bezwaren tegen het uitoefenen van Auteursrecht

27. 4
Het alternatief:
Open Source
Creative Commons

28. Open Source is het vrijgeven voor gebruik
en doorontwikkeling van de bron (source)
van een product. Daarmee het (binnen zelf
of door de gebruikersgroep gestelde
grenzen) afzien van beroep op intellectueel
en industrieel eigendom.
Software: Linux, Apache, wiki, Firefox, Open Office etc
Hardware: OpenSparc (SUN processor)
Voedsel: een open source colarecept.
Gezondheid: Tropical Disease Initiative (open farmaceutische
recepten)
Automobielindustrie: the OSCar Project, een collectief auto-ontwerp
via internet
Het alternatief: Open Source en Creative Commons

29. Open Source Cultuur
Politiek: Open Source Gouvernance
Kennis: Wikipedia
Media: Weblogs, Open Document, Open TV
Onderwijs: OpenCourseWare
Kunst: straatcultuur, graffiti, hiphop,
sampling
Bedrijfsleven: Open Innovation
Architectuur en productontwerp:
Open Design????
Het alternatief: Open Source en Creative Commons

30. Creative Commons
Open Content
Niet ‘alle rechten voorbehouden’ maar
‘sommige rechten voorbehouden’.
Met een Creative Commons licentie wordt
het auteursrecht behouden en wordt het
werk beperkt vrij gegeven voor bepaalde
vormen van gebruik.
Het alternatief: Open Source en Creative Commons

31. Open Source
(open innovation, open gouvernance etc.)
is het doel
Creative Commons
is een middel
om het delen te reguleren
Het alternatief: Open Source en Creative Commons

32. 4 principes van delen in Creative
Commons:
wel of niet Naamsvermelding
en/of
wel of niet Gelijk Delen
en/of
wel of niet Afgeleide Werken
en/of
wel of niet Commercieel gebruik
Creative Commons Licenties

33. PD Public Domain
Alle rechten worden opgegeven, het werk
wordt vrijgegeven aan het publiek domein
alleen Naamsvermelding
Het werk - of een afgeleide werk ervan - kan
worden gekopieerd, veranderd, verspreid en
vertoond, onder de enkele voorwaarde dat
de naam van de maker wordt vermeld.
Creative Commons Licenties

34. Naamsvermelding en Gelijk Delen
Deze licentie geeft anderen dezelfde
rechten als een Naamsvermelding licentie,
met de toevoeging dat elke nieuwe ontstane
creatie onder dezelfde licentie wordt
aangeboden.
Creative Commons Licenties

35. Naamsvermelding en Geen
Afgeleide Werken
Het werk mag worden verspreid,
commercieel en niet-commercieel, mits in
de originele staat en met vermelding van de
naam van de maker.
Creative Commons Licenties

36. Naamsvermelding en Niet
Commercieel
Anderen mogen het werk gebruiken en
veranderen zolang ze dit niet-commercieel doen
en onder vermelding van de maker.
Creative Commons Licenties

37. Naamsvermelding en Niet
Commercieel en Gelijk Delen
Anderen mogen het werk gebruiken en
veranderen zolang ze dit niet-commercieel
doen, onder vermelding van de naam van
de maker en onder de voorwaarde dat elke
nieuwe creatie onder dezelfde licentie wordt
aangeboden.
Creative Commons Licenties

38. Naamsvermelding en Niet
Commercieel en Geen Afgeleide Werken
De meest restrictieve licentie. Anderen
mogen het werk verspreiden - niet
veranderen-, zolang ze dit niet-commercieel
doen en onder vermelding van de naam van
de maker.
Creative Commons Licenties

39. Vragen
Aanbevelingen aan BOOOSTING

40. 1. Zijn er steekhoudende bezwaren
tegen het vrijgeven van het
auteursrecht op architectuur?
(beeldrecht en/of kopieerrecht)
Aanbevelingen aan BOOOSTING

41. 2. Zijn er steekhoudende
voordelen voor het vrijgeven van
auteursrecht op architectuur?
Aanbevelingen aan BOOOSTING

42. 3. Wie zou een speciaal op de
architectuur gericht stelsel van CC-
licenties moeten opstellen,
beheren en bewaken?
Aanbevelingen aan BOOOSTING

43. 4. Welk type ontwerpopgave leent
zich voor Open source
ontwikkeling?
Aanbevelingen aan BOOOSTING

44. 5. Wie heeft welk belang bij OS-
ontwerpen?
Wie niet?
Aanbevelingen aan BOOOSTING

45. 6. Wie initieert en beheert een
dergelijk OS ontwerp?
Aanbevelingen aan BOOOSTING