2. Samaí
A palabra Samaín
A palabra Samaín vén do irlandés antigo, Samuin ou Samfuin, onde Sam significa
"verán " e Fuin, "fin ", o fin do verán.
Fuin
Samaín, Samhuin, Sammonios, Sammas... son pois palabras gaélicas que significan
o “fin do verán” ou “asamblea”, “reunión” ou tamén, “xuntanza da fin do verán”.
O calendario celta divide o ano en dúas metades, a metade escura comeza no mes
de Samonios (outubro-novembro) e metade clara, no mes de Giamonios (abril-maio).
Considérase que o ano comeza coa metade escura, así Samonios convértese no Ano Novo
celta. Cada mes comeza coa lúa chea ea celebración do ano novo ten lugar durante as
"tres noites Samonios", a lúa chea máis próxima do equinoccio de outono e o solsticio de
inverno.
O pobo celta tiña catro grandes festividades no
ano: Imbolc, Beltaine, Lughnasas e Samhain. Cada unha
destas celebracións marcaba o comezo dunha estación. A
primeiros de febreiro, Imbolc; a primeiros de maios, o
Beltaine; a principios de agosto, o Lughnasad e
en
novembro o Samauhin ou Samhain.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
3. A festa celta
A festa representaba a época do ano na que os antigos celtas
gardaban as
provisións para o inverno e sacrificaban animais. Remataba o tempo das colleitas e os
días facíanse máis curtos e as noites máis largas, tempada de inverno, onde todo é frío,
escuro e non se pode plantar.
A asemblea do Samaín, a grande reunión anual das xentes célticas celebrábase ao
.redor do día 1 do mes de Santos, no lugar onde estaban as tumbas dos antepasados. A
noite do 31 de outubro era a máis perigosa do
ano:
as
ánimas
dos
defuntos
andaban
vagabundas. Os celtas crían que nesta noite de
Samhain os espíritos dos mortos volvían para
visitar o mundo dos mortais, producíase a
comunicación entre os vivos e os mortos e as
portas do máis alá quedaban abertas.
Os celtas acendían fogueiras e camiñaban ao
redor delas acompañados dos seus animais ou
vestindo peles de animais como símbolo de
purificación e para afastar os malos espíritos.
Deixaban comida e doces fora das súas casas e
acendían candeas que colocaban no interior das
caveiras dos inimigos para axudar ás almas dos
mortos a atopar o camiño á luz e o descanso xunto a
deus Sol, nas Terras do Verán. Era unha celebración
da vida e do renacemento a través da morte. A festa
nocturna de benvida ao Ano Novo.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
4. A festa en Galicia.
Coa romanización e a posterior cristianización
importantes ritos celtas perdéronse. No S. IX, A igrexa
converteu a celebración do culto aos mortos na
celebración de Todos os Santos e Día de Defuntos e
acenden velas para axudar ás almas do Purgatorio.
Aínda que os restos de cultos pagáns foron borrados pola Igrexa cristiá, en
Galicia a celebración desta data mantívose na memoria e
melóns, cabazas ou
calabazotes ocuparon o lugar das caveiras nas encrucilladas dos camiños.
O profesor Rafael López Loureiro, foi responsable da redescoberta desta
tradición e garantir que existiu en toda Galicia ata hai 30 anos. Ademais, tamén atopou a
súa supervivencia no norte de Cáceres norte, e zonas de Zamora e León onde a lingua
galega e tradicións están profundamente enraizados.
En Galicia, atopamos a celebración do Samaín por toda a xeografía cun folclore
similar aínda que con nomes diferentes: calacús nas Rías Baixas, calabazotes en
Ortigueira, caveiras de melón en Cedeira, colondros en Ourense...
Facturación da caveira
A facturación da caveira faise de maneira similar en toda a xeografía:
- baleiramos o colondro da polpa e das pebidas do seu interior,
- facemos ollos, fociños e boca, buscando unha expresividade tétrica e
aterradora.
- colocamos a candea no interior e
- poñemos a caveira nun curruncho escuro, nas
ventás da casa, nas encrucilladas dos camiños,
ao redor do cemiterio, no camiño ao cemiterio,
no mesmo cemiterio...
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
5. En Cedeira póñenlles paoíños a xeito de dentes e en Quiroga úsana coma máscara
polo Antroido.
En Galicia encetábanse a tallar as caveiras polo San Miguel, 29 de setembro, e
aínda había rapaces que as facían en canto vían un melón madurecido nos térreos e
seguíase facendo ata ben entrado o outono. Non había unha data , especial, un día
sinalado, todo o outono era tempo de caveiras.
Celebracións do Samaín
Cedeira: A noite de Santos saen á rúa con cabazas talladas en forma de caveira
cunha candea acendida no seu interior. A festa adoita comezar ao redor das cinco do
serán e faise un percorrido polos calellos máis escuros da vila ao compás da música dun
tambor.
Arousa:
Illa de Arousa os nenos érguense antes de que saia o sol e percorren as rúas e
tendas o día 1 de novembro pedindo cunha algarada tradicional: "unha limosniña polos
defuntiños que van alá". Reciben cartos, laranxas, boliños de pan e lambetadas.
Meaño:
Xil, Meaño: na ladeira do monte, entre o lusco e o fusco os seus habitantes soben
en procesión ao cemiterio portando velas. Dende abaixo, obsérvase unha "santa compaña"
de luces oscilantes, e no mesmo cemiterio non son poucas as viúvas que ficaron toda a
noite alí, velando aos seus mortos.
.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
6. Samaín e Magosto
Segundo crenzas antigas a castaña era como un símbolo da ánima dos defuntos.
Tradicionalmente outono, castaña e defuntos aparecen asociados na festa dos magostos.
Enténdese que cada castaña comida é unha alma liberada do purgatorio. Dise tamén que
despois da festa as almas viñan a quentarse nas brasas das fogueiras, polo que cumpría
deixar algo de castañas para a parroquia dos mortos.
Murguía consideraba a festa do magosto coma un banquete funerario no que a
castaña e o viño simbolizarían a morte e a vida. Hoxe en día fanse na eira da casa, nas
adegas, nas lareiras das cociñas, pero segue a tradición de facelas no monte ou nun
escampado.
O magosto, tan vinculado ao funerario,
comparte a súa xeografía en coincidencia
exacta coas caveiras, as ánimas, e as cabezas
de pedra.
Samaín e Halloween.
A palabra Halloween ven de All hallow’s even que significa vixilia de Todos os
Santos e que ten o seu orixe na cristianización da festa celta.
A festa de Halloween nace en
inmigrantes
América de recordos e tradicións que os
irlandeses levan con eles desde mediados do S.XVIII, ou sexa, é unha
tradición de "onte". O Halloween non ten as raíces no pasado, no culto aos mortos do
pobo celta, toma distintas costumes e tradicións, copia e imita, imita a antiga tradición
celta da celebración do Samaín. Samaín e Halloween teñen a mesma orixe máis podemos
dicir que non son a mesma festa.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
7. 1.
Comprensión lectora.
1.
Que festa celebramos a noite do 31 de outubro?
o Magosto
o Samaín.
o Beltaine
2. Que significa a palabra Samaín?
o
o
o
Fin do verán
Fin do inverno
Comezo do inverno.
3. Que crían os nosos antepasados da noite de Samaín?
o
Os vivos debían pechar as portas para non ser levados ao mundo dos
mortos.
o
o
Os espíritos dos mortos xuntábanse para acabar coas colleitas.
Os espíritos dos mortos volvían para visitar o mundo dos mortais.
4. Que facían esa noite os celtas?
o
Apagaban todas as candeas para que os mortos non atoparan o camiño de
volta.
o
Acendían fogueiras e camiñaban ao redor delas acompañados dos seus
animais ou vestindo peles de animais.
o
Acendían fogueiras e poñían as súas mellores vestiduras para celebrar as
colleitas.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
8. 5. En que converteu a igrexa a celebración do culto aos mortos?
o
o
o
Na celebración de Todos os Santos e Día das Caveiras.
Na celebración de Día de Magosto e Santos Defuntos.
Na celebración de Todos os Santos e Día de Defuntos.
6. Había algunha data especial para tallar caveiras?
o
o
o
Si, o 31 de outubro.
Non, todo o outono era tempo de caveiras.
Non, todo o inverno era tempo de caveiras.
7. De que era símbolo a castaña para os nosos antepasados?
o
o
o
Da alma dos vivos.
Da reencarnación dunha ánima.
Da ánima dos defuntos.
8. Que pensaba Manuel Murguía que era o Magosto?
o
o
o
Un banquete de nacemento.
Un banquete funerario.
Unha festa de druídas.
9. Comparten xeografía o Samaín e o Magosto?
o
o
o
Non.
Só no sur de Galicia.
Si.
10. O Halloween e o Samaín comparten orixe pero son a mesma festa?
o
o
o
Si. Hallowen e Samaín comparten as mesmas costumes e tradicións.
Non. O Halloween comparte orixe pero non son a mesma festa.
Non. O Halloween e unha festa máis antiga e con máis tradición en Europa.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
9. 2. Paseando por Galicia.
Sitúa no mapa de Galicia os concellos de Cedeira, Illa de Arosa e
Meaño.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
10. 3. Investigamos
Investiga sobre a orixe da cabaza e os distintos nomes que recibe en Galicia,
segundo as zonas.
O pobo celta tiña catro grandes festividades anuais: Imbolc, Beltaine,
Lughanasas e Samaín. Xa sabes que se celebraba no Samaín, pero e nas
outras?
O pobo celta ten fermosas lendas, algunhas relacionadas co Samaín. Coñeces
algunha?
Aquí tedes unha canción para o Samaín. Apréndea e pregunta aos teus avós,
pais, mestres... se coñecen outra.
Samaín, o misterio chega co Samaín,
as cabazas, os morcegos,
bruxas polo ceo,
o misterio chega co Samaín. (bis)
Lúa chea no balcón,
mil estrelas arredor,
bailan aquelarre,
ósos e melóns. (bis)
Samaín, o misterio chega co Samaín,
as cabazas, os morcegos,
bruxas polo ceo,
o misterio chega co Samaín. (bis)
As caveiras atopar
nos cruceiros do lugar,
faremos meigallos
para nos salvar. (bis)
Samaín, o misterio chega co Samaín,
as cabazas, os morcegos,
bruxas polo ceo,
o misterio chega co Samaín. (bis)
Andrea Picos Rodiles e Jesús Pareja
http://www.youtube.com/watch?v=_oMloEPg-ws
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
11. 4. Xogamos coas palabras.
Atopa nesta sopa de letras as seguintes palabras relacionadas co
Samaín:
SAMAÍN – LUME – CABAZA – CAVEIRA – CEDEIRA – MEDO – CEMITERIO –
NOITE – DEFUNTOS - OUTONO
Fai este encrucillado relacionado co Samaín.
1.
Pobo no que ten a súa orixe a festa do Samaín.
2. Obxecto que colocamos no interior da caveira.
3. Festa considerada por Murguía un banquete
funerario.
4. Palabra que significa o fin do verán.
5. Froito que tallamos no Samaín.
6. Estación do ano na que se celebra a festa do
Samaín.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
12. 5. Xogamos con cabazas.
colorea
Busca e colorea as caveiras iguais.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
13. Relaciona cada debuxo coa súa sombra.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
14. 6. Construímos.
Como facer a nosa caveira?
1.
ESCOLLEMOS A NOSA CABAZA.
2. RECORTAMOS A PARTE SUPERIOR DA
CABAZA E GARDÁMOLA.
3.
COLLEMOS UNHA CULLER
E BALEIRAMOS A
CABAZA DA POLPA E DAS PEBIDAS.
4. FACEMOS OS OLLOS, CARA E BOCA
BUSCANDO UNHA EXPRESIÓN ATERRADORA.
5.
COLOCAMOS A CANDEA NO INTERIOR.
6.
AGORA, SÓ TÉS QUE BUSCAR UN LUGAR ESCURO PARA COLOCAR A
TÚA CAVEIRA.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
15. Facemos a nosa candea para o Samaín.
1.
Nunha cartolina negra debuxamos
dúas caras terroríficas.
2. Polo reverso da cartolina pegamos papel de cor laranxa.
3. Pecha a cartolina pegando os extremos e formando un cilindro.
Colga o teu farol.
Equipo de Dinamización da Lingua Galega - Samaín 2013
CEIP Ponte dos Brozos - Arteixo
