SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 14
1
ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ
П.Мөнхзул
Монгол улс ШУТИС-ҮТДС
zulaa_delbee@yahoo.com
Хураангуй
Байгалийн баялгаас олсон орлогоороо ‘’амьдардаг’’ улс орнуудын хувьд дэлхийн зах
зээл дээрх цөөн төрлийн түүхий эдийн үнийн хэлбэлзэл нийт эдийн засагт хүчтэй
нөлөө үзүүлж, тухайн орны эдийн засгийн байдал нэг салбарын үйл ажиллагаанаас
шалтгаалж байдаг. Үүний нэг тод жишээ нь манай улс бөгөөд ганц мод гал болж
чадахгүйтэй адил уул уурхайн салбарыг урдаа барьснаар улс орон минь найдвартай
баталгаатай хөгжин бадарч чадахгүй юм. Өөрөөр хэлбэл уул уурхай салбарыг
хөгжүүлэхийн хирээр бусад салбаруудыг ч мөн адил хөгжүүлэх шаардлагатай байна.
Олон улсын жишээ, туршлагаас харахад, тогтвортой хөгжилд хүрэх нэг зөв гарц нь
олон тулгуурт аж үйлдвэрийг хөгжүүлж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэн дотооддоо төдийгүй гадаадын зах зээлд нийлүүлж мөнгөн хуримтлалыг
бий болгож байна. Манай улсын хувьд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, техник
технологоороо өндөр хөгжилтэй орнуудтай өрсөлдөхөд хэцүү, тэдний хөгжлийн
түвшинг гүйцэх боломж бидэнд бараг алга. Бусдыг даган дуурайн хөгжсөн бидний
хөрш Хятад улсын жишээ байгаа ч, хөрш зэргэлдээ оршдог өрсөлдөгч маань аль
хэдийнээ хэрэглэсэн стратеги юм. Тиймээс монголчууд бид өөрөөр сэтгэж, даган
дуурайх бус, өөрсөддөө байгаа нөөц бололцоо, өвөг дээдсийн үлдээсэн уламжлалт
арга технологийг ашиглан “Амдан хөгжих” стратегийг баримтлан эрэлт хэрэгцээтэй
шинэ бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн гаргаж дотоодын зах зээлийн хэрэгцээг хангаад
зогсохгүй, гадаадад экспортлох, улсын орлогод аж үйлдвэрийн оруулах хувь
нэмрийг нэмэгдүүлэх зэргээр шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх
боломж бидэнд байна. Тиймээс мэс заслын хайлдаг утсыг өөрийн орны түүхий эдээр
эх орондоо үйлдвэрлэн шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргах нь олон тулгуурт аж
үйлдвэрийг хөгжүүлэх нэг жишээ болно гэж үзэж байна.
Оршил
Орчин үеийн технологи хөгжиж, дэлхий нийтээр үйлдвэрлэл төрөлжсөн өнөө үед
монгол улс дотоодын үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүнээрээ хөгжихөд асар их хөрөнгө
мөнгө, хугацаа орох бөгөөд энэ нь хэрэгжихэд хүндрэлтэй асуудлуудын нэг болоод
байгаа юм. Тэгэхдээ өндөр технологийн хөгжлийг бид гүйцэхгүй гэж хойшоо сууж,
гаднаас импортын бүтээгдэхүүнийг байнга хэрэглэж гадны орны эдийн засаг руу
өөрийн орны мөнгөн урсгалыг чиглүүлэх биш, өөрт байгаа боломж бололцоон дээр
тулгуурлан зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн гаргаж дотоодын зах
зээлд төдийгүй гадаадын орны зах зээлд нэвтрэх боломж бидэнд байна.
Түлхүүр үг: амдан хөгжих стратеги, ашигт байдал, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн,
туршилт судалгаа, мэс заслын хайлдаг утас
2
Нэг.Монгол улсын эдийн засгийн өнөөгийн байдал
Аливаа улсын эдийн засаг олон үндэстэй мод лугаа адил байвал эрсдэлээ даах
чадвартай, зөв хөгжилтэй гэж үздэг. Улс орны төсвийн бүтэц нь яаж бүрдэж байгааг
харахад л ямар үндэстэй мод вэ? гэдгийг харж болно. Өөрөөр хэлбэл тухайн орны
төсөв ганц салбараас хараат байх бус, бусад салбарын үйл ажиллагаа жигд явагдах
ёстой. Гэвч өнөөдөр уул уурхайн салбар эдийн засгийн орлогын 20%, төсвийн
орлогын 40%, мөн түүнчлэн экспортын орлогын 90%-ийг бүрдүүлж байна. Үүний
дотор нүүрс, зэс, жонш гэх зэрэг цөөн нэр төрлийн ашигт малтмалын гадаад зах
зээлийн эрэлт, үнийн уналтаас шалтгаалж манай улсын нийт эдийн засаг хямарч
байна. [Уул уурхайн яам 2012 оны тайлан]. Үүнээс харахад манай орны эдийн
засгийн байдал ганц салбараас хараат болж байгаа бөгөөд тухайн салбарын үйл
ажиллагаа доголдолд орвол манай улс эдийн засгийн хүнд байдалд орох нь дараах
жишээ харуулж байна.
1дүгээр зураг. ДНБ-ий өсөлт бууралт
Эх үүсвэр.Монголын статистикийн хороо
1 дүгээр зургаас харахад манай орны ДНБ-ий өсөлт сүүлийн 3 жилийн дунджаар
13.9%өссөн. Энэ өсөлтийн 38 хувь ганц уул уурхайн салбараас хамаарч байна.
Дэлхийн хөгжингүй орнууд тэр тусмаа Европын холбооны улсын эдийн засаг
тогтвортой хөгжилд хүрсэн гол шалтгаан нь аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, нэмүү
өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргаж ашиг орлого олж байгаа явдал юм.
Гэвч манай орон нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ маш бага
байгаа нь аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагаа, хөгжлийн хандлага муу байгааг
харуулж байна. Монгол улс хөгжиж буй орнуудын түвшинд яваа тул өндөр хөгжсөн
орнуудын технологийг гүйцэн, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж, хөгжлийн түвшнөөрөө хөөн
гүйцэх нь үнэхээр боломжгүй учир экологийн цэвэр орчин, түүхий эд, байгальд
халгүй уламжлалт технологидоо тулгуурлан экотехнологи, өвөрмөц шинэ
бүтээгдэхүүн, үр ашигтай үйлдвэрлэл зэргээрээ “Амдаж хөгжих стратеги”-ийг зарим
7.3
8.6
10.2
8.9
-1.3
6.4
17.5
12.5 11.7
-5
0
5
10
15
20
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
ДНБ өсөлт бууралт
3
тодорхой бүтээгдэхүүн дээр баримтлах боломж байна. ”Айлаас гуйхаар авдраа
уудал” гэдэг Монгол ардын уламжлалт сайхан зүйр үг нь бидэнд юуг яаж хийхийг
тодорхой хэлж өгж байгаа өвөг дээдсийн сургааль билээ. Мөн монголчууд уралдаж
явахдаа урдаа байгаа морины тоосонд даруулахыг хэзээ ч хүсдэггүй хийморлог ард
түмэн билээ. Тиймээс хөгжилд хүрэх нэг гарц нь бусдыг даган дуурайхаас
илүүтэйгээр өөрт байгаа боломж бололцоон дээр тулгуурлан шинийг санаачилж
амдан хөгжих шаардлага зайлшгүй гарч ирээд байгаагийн илрэл юм.
 Монгол Улсын хэмжээнд хийгдэж буй судалгааны ажлын тэргүүлэх чиглэлд
шинэ технологиор шинэ материал бий болгох, эх орны түүхий эдээс шинэ
материал гарган авах, түүнчлэн амьтан ургамал, эрдсийн гаралтай түүхий
эдийн бүтэц, найрлага, технологийн шинж чанарыг байгаль орчин хамгаалах,
эрүүл ахуйг хангахтай холбон гүнзгийрүүлэн судалж, экотехнологиор цэвэр
материал, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг бүрдүүлэхэд онцгой
анхаарахаар тусгагдсан байдаг.
 Нөгөөтэйгүүр, хаягдаж буй гэх “баялаг”-ийг эсвэл илүү сайн зориулалтаар
түүхий эдийг бүрэн дүүрэн ашиглах, хямд материалаар онцлог, шинэ
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний хэрэглээг
нэмэгдүүлэх зэрэг нийгмийн захиалга, шаардлага урган гарсаар байна.
 Манай улс хөдөө аж ахуйгаас гарч байгаа түүхий эдээ бүрэн ашиглаж
чадахгүй байна
Хоёр. Шинэ бүтээгдэхүүн гэж юу вэ?
- Хүний хэрэгцээ хязгааргүй гэж тунхагласан цагаас зах зээлд нийлүүлж буй
бүтээгдэхүүн нэр төрөл хэмжээ тоогоо алдсан мэт олон болсон.
- Хүний хэрэгцээг хангах зорилгоор зах зээлд нийлүүлж байгаа бүх зүйлсийг
бүтээгдэхүүн гэх ба эдгээр нь нийгмийн ёс зүйд нийцсэн байх ёстой.
- Бүтээгдэхүүн нь материаллаг шинж чанартай бол бараа материал,
материаллаг бус шинж чанартай бол үйлчилгээ болдог.
- Бүтээгдэхүүн гэдэг ойлголтонд зарчмын хувьд шинэ, сайжруулсан,
шинэчлэгдсэн бүтээгдэхүүн орно.
- Хэрэглэгчийн дотроо хүсэн хүлээж байгаа нуугдмал хэрэгцээг олж илрүүлж,
тэр хэрэгцээг шингээж чадсан бүтээгдэхүүнийг шинэ бүтээгдэхүүн
гэнэ.[Профессер Chester R.Wasson Journal of marketing, 2002- American
marketing Association]
- Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн, хэрэглэгчийн хувьд өмнө нь хэрэглэж
байгаагүй бүтээгдэхүүнийг шинэ бүтээгдэхүүн гэнэ.
- Шинэ бүтээгдэхүүн нь боломжит худалдан авагчдад санал болгож байгаа
бодит шинж чанар нэмэлт үйлчилгээний цогц шийдэл амжилттай
гүйцэтгэлийн үр дүнд үүсэн бий болдог. [Байгууллагын харилцааны
маркетинг, Я.Отгонтуяа, 2009-УБ]
- Зах зээлийн судалгаа хийж, өөрсдөд төрсөн санаагаа ажлын арга барил ур
чадвартай хослуулан гаргасан, бусдыг даган дуурайхаас илүү тэдний алдааг
зассан бол шинэ бүтээгдэхүүн.
4
- Зах зээл, хэрэглэгчийн хувьд урьд нь хэрэглэгдэж байгаагүй цоо шинэ санааг
агуулсан бол шинэ бүтээгдэхүүн
Шинэ бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч болон зах зээлийн үүднээс дараах
байдлаар тодорхойлж болно.
Хэрэглэгчийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүн нь:
- Загвар дизайн, хэлбэр хэмжээний хувьд шинэ /Өмнө хэрэглэж байсан
бүтээгдэхүүн нь дахин сайжирч өөрчлөгдөн зах зээлд гарч ирсэн. Жишээлбэл
Сүү ХХК цөцгийтэй тараг нь уутан савлагаагаа өөрчилж савтай болж
худалдаанд гарсан/
- Техникийн дэвшил, технологийн хувьд шинэ /Тухайн бүтээгдэхүүнд
техникийн шинэ дэвшил, технологи шингээн үйлдвэрлэгдэж зах зээлд гарч
ирсэн. Жишээлбэл жирийн бугуйн цаг ус нэвтэрдэггүй болж зах зээлд
худалдаалагдах болсон /
- Хэрэглэгдэх байдлын хувьд шинэ /Хуучин хэрэглэж байсан бүтээгдэхүүн нь
өмнөх хэрэглэх арга барилаас өөрөөр хэрэглэгддэг. Жишээлбэл TouchScreen-
тэй гар утас
- Цоо шинэ бүтээгдэхүүн /Хэрэглэгч өмнө нь хэрэглэж байгаагүй бүтээгдэхүүн/
Үйлдвэрлэгч болон зах зээлийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүн нь:
- Зах зээлийн хувьд шинэ /хэрэглэгчдийн хувьд цоо шинэ бүтээгдэхүүгийг
компани боловсруулан зах зээлд гаргах/
- Тухайн компаний хувьд шинэ /өөрийн гэсэн зах зээлтэй хэрэглэгчтэй болсон
бүтээгдэхүүнийг тухайн компани өөрийн үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх/
- Шинэчилсэн бүтээгдэхүүн /зах зээлд байр сууриа олсон бүтээгдэхүүнийг
шинэ хувилбар, шинэ хэрэглэгч бий болгох/
- Шинэ зах зээлд гаргаж буй бүтээгдэхүүн /компани өөрийн бүтээгдэхүүнийг
өмнө нь чиглэж байсан зах зээлийн сигментээс өөр сегмент рүү чиглүүлэн
гаргах/
- Борлуулалтын шинэ суваг хэрэглэсэн /бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд шууд
бус борлуулалтын сувгаар дамжуулан хүргэх, борлуулалтын сувгаа солих нь
бүтээгдэхүүний онцлогийг хэрэглэгчдэд шинээр мэдрүүлдэг/
Шинэ бүтээгдэхүүн гэдэгт тухайн хэрэглэгчид аливаа нэг хэлбэрээр шинээр
хүрч байгаа бүх бүтээгдэхүүнийг хамруулан авч үзэж болох бөгөөд бүтээгдэхүүн
нь нийт зах зээлийн хувьд шинэ байх ба тодорхой нэг хэрэглэгчийн хувьд шинэ
байж болно. Тухайн зах зээл дээр борлуулагдаад удаж байгаа ч тухайн хэрэглэгч
анх удаа худалдан авч байгаа бол шинэ бүтээгдэхүүн юм. [Баярмаа.Д, 2007,
Маркетинг, УБ]. Дэлхийн зах зээл дээр гарч байгаа бүх шинэ бүтээгдэхүүний 10
хүрэхгүй хувь нь цоо шинэ бүтээгдэхүүнүүд байдаг ба эдгээр нь тухайн компани
болон зах зээлд эрсдэл ихтэй мөн өндөр үнэтэй байдаг. Өнөөгийн байдлаар шинэ
бүтээгдэхүүн бий болгож байгаа хандлага нь хуучин бүтээгдэхүүнийг
сайжруулах журмаар явагдаж байна.
5
Гурав. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх асуудал
А.Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж
Манай улс үйлдвэрлэл явуулж шинэ бүтээгдэхүүн гаргах нь оновчтой хөгжлийн нэг
зам бөгөөд, зах зээлийн өрсөлдөөн ихтэй өнөө үед зайлшгүй зохион байгуулж,
гүйцэтгэх ажил гэдгийг нэгдүгээр бүлэгт нотолсон билээ. Тиймээс шинэ
бүтээгдэхүүий үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийг тодорхойлж авч үзье.
2 дугаар зураг. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж
Үйлдвэрлэлийн явцад шинэ бүтээгдэхүүн бий болгоход эхлээд
бүтээгдэхүүний санаа төрдөг ба тухайн санааг хэрэгжихэд ямар мэдээлэл
шаардлагатай байгааг цуглуулж боловсруулдаг. Боловсруулалт хийгдсэний үндсэн
дээр бүтээгдэхүүний төсөл тооцоог хийж гаргадаг. Үүнд гадаад дотоод орчны
нөхцөл байдал, гадаад дотоод орчны боломжууд, санхүү, хүний нөөцийн хүчин
зүйлүүд нөлөөлнө.
Б. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх асуудал.
Шинэ бүтээгдэхүүн нь үйлдвэрлэгдэн гарж бий болохдоо орцын үзүүлэлт
болох хөрөнгө мөнгө, материал түүхий эд, тоног төхөөрөмж, хүн хүчээр хангагдсан
байх хэрэгтэй ба үйлдвэрлэгдэн гарч байгаа бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгч болон
үйлдвэрийн хувьд, чанар, бүтээмж, үр ашиг, сэтгэл ханамжийн үзүүлэлтүүдийг
хангасан байх хэрэгтэй. Үйлдвэрлэлийн орцыг сайн тодорхойлон хангаж, процессийг
энэ таван үзүүлэлтэнд нийцүүлж үр дүнтэйгээр явуулбал шинэ бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэл хөгжих болно.
Гадаад, дотоод орчны Гадаад, дотоод орчны
нөхцөлбайдал боломжууд
Санхүү Хүний нөөц
нөөц
Төсөл тооцоо хийх
Бичиг баримт боловсруулах
Санаа төрөх
6
3 дугаар зураг. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл
В. Шинэ бүтээгдэхүүний ашгийн хандлага
Шинэ бүтээгдэхүүний менежмент нь бизнесийн арга барил болон
бүтээгдэхүүн зохион бүтээлтээр тодорхойлогддог. Цаашлаад шинэ бүтээгдэхүүнээ
зах зээлд бүрэн таниулан хүргэх үйл явц бөгөөд тухайн бүтээгдэхүүн нь ашиг авчрах
шинж чанарыг өөртөө шингээсэн байх хэрэгтэй ч, шинэ бүтээгдэхүүний ашгийн
тодорхой ба тодорхой бус байдал нь паралель шугам дээр зэрэгцэн оршиж байдаг.
Өөрөөр хэлбэл нэг нь бүтээгдэхүүний санаа, зохион бүтээлт нөгөө нь зах зээлийн
судалгаа зах зээлд нэвтрэх боломж юм.
3 дугаар зугаар. Шинэ бүтээгдэхүүний ашгийг тодорхойлох загвар
Аливаа байгууллага зах зээл дэхь үйл ажиллагаа Байнгын-Тасралтгүй-Өсөлттэй
авч явах нь бизнесийн байгууллагын гол зорилго байдаг. Бизнесийн үйл ажиллагаа
нэг өсөлттэй яваад нэг буураад байвал амжилтанд хүрэхгүй тиймээс үйл
ажиллагаагаа жигд хурдтай явуулахын тулд б шинэчлэл зайлшгүй чухал ба шинэ
санааг шинэ бүтээгдэхүүн болгож гаргахдаа үр ашигтай байдлыг үнэлж судалсаны
үндсэн дээр шийдвэр гаргах шаардлагатай юм.
Шинэ бүтээгдэхүүний санаа,
зохион бүтээлт
Зах зээлийн судалгаа, зах
зээлд нэвтрэх боломж
Шинэ
бүтээгдэхүүний
ашгийн тодорхой ба
тодорхой бус
байдал
Орц Процесс Гарц
-Хөрөнгө мөнгө
-Материал түүхий эд
-Тоног төхөөрөмж
-Хүн хүч
-Бүтээгдэхүүн
-Чанар
-Бүтээмж
-Үр ашиг
-Сэтгэл ханамж
7
Шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох 8 үе шат
1. Шинэ санаа гаргах үе шат: Шинэ бүтээгдэхүүн боловсуулах анхны алхам
бөгөөд олон санаанаас оновчтой гол санааг шигшин олж авдаг. Энэ процес нь
1000 санаа тутамд 100 нь туршигдах боломжтой, тэндээс 10 нь санхүүгийн
хувьд боломжтой энэ 10-аас зөвхөн 1-2 нь амжилтанд хүрдэг. Шинэ санаа
олоход дотоод ба гадаад гэсэн 2 эх үүсвэр байдаг. Компани дотоод их
үүсвэрээ байгууллагын бүх ажилчнаа ашиглан судалгаа шинжилгээ хийснээр
шинэ бүтээгдэхүүний санааг олж авч болно. Зарим компани шинэ
бүтээгдэхүүн гаргахад ажилчныг урамшуулах бодлого хүртэл гаргасан
байдаг. Шинэ санаа олох гадаад эх үүсвэрт хэрэглэгчид, өрсөлдөгчид,
дистрибьютерүүд, нийлүүлэгчид болон бусад харилцагчид хамаарна.
2. Санааг шигших үе шат: Санаануудаас сайнуудыг нь шигшиж тоог нь
цөөрүүлээд ашиг авчрах бүтээгдэхүүний санаануудыг шигшихдээ дараах
шалгууруудыг тавьдаг. Үүнд:
- Энэхүү бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгчдэд болон нийгэмд үнэхээр ашиг тустай
юу?
- Энэхүү шинэ бүтээгдэхүүн компанид ашиг авчирч чадах уу? /хөрөнгө
оруулалтыг эргэн нөхөн төлөх боломж/
- Компанийн одоогийн санхүүгийн чадавхи, техник технологи, удирдлага,
түүхий эд болон хүний нөөц, энэ бүтээгдэхүүнийг гаргахад хэр боломжтой
байна вэ?
- Компанийн баримталж буй бодлого, стратегид хэр нийцэж байна вэ?
- Өрсөлдөгч бүтээгдэхүүнээс илүү байж чадах уу?
- Зах зээлийн хэмжээ, бүтээгдэхүүний үнэ, үйлдвэрлэлийн зардал
- Энэ санаа бидний одоогийн зах зээлд зориулагдах уу? Эсвэл өөр зах зээл хайх
шаардлагатай юу?
- Бүтээгдэхүүн одоогийн хуваарилалтын сувгаар борлуулагдах уу эсвэл шинэ
сувгыг ашиглах уу? Идэвхижүүлж хуваарьлахад хэр амархан байна вэ?
3. Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулах, турших:Энэ үе шатанд шигшигдсэн
санаан дээр тулгуурлан бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг боловсруулна.
Жишээлбэл Солонгосын эмний үйлдвэр Хёлгүн Бүллужонг нэртэй эрүүл
мэндийн нэмэлт бүтээгдэхүүнийг гаргахдаа
Хувилбар1- Өндөр настанд зориулсан
Хувилбар2- Оюуны ажил их хийдэг хүмүүст зориулсан
Хувилбар3- Тамирчидад зориулсан
Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбар боловсруулсны дараа эдгээр
хувилбаруудыг туршиж үзээд тохирох санааг сонгоно.
4. Маркетингийн стратеги боловсруулах: Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулж
тохиромжтой хувилбарыг сонгож туршсаны дагуу тэрхүү хувилбарт
зориулсан маркетингийн стратеги боловсруулна.
8
- Шинэ бүтээгдэхүүний зорилтод зах зээл, төлөвлөж буй хоногшуулалт,
ирэх хэдэн жилийн борлуулалт, борлуулалтын прогноз, зах зээлд эзлэх
хувь хэмжээ, болон ашгийн зорилгуудыг тодорхойлно
- Бүтээгдэхүүнйи маркетингийн иж бүрдлийг боловсруулж, эхний
жилийн зар сурталчилгааны зардлыг тодорхойлно.
- Маркетингийн иж бүрдлийн борлуулалт, ашгийг хамгийн урт
хугацааны хувьд төлөвлөнө
5. Бизнесийн шинжилгээ: Нэгэнт бүтээгдэхүүний шийдэл маркетингийн иж
бүрдлийг боловсруулсан тул бизнессийн хувьд хэр ашигтай байхыг шинжлэх
хэрэгтэй. Шинэ бүтээгдэхүүний үнэ, зардал, ашиг болон хөрөнгө оруулалтыг
таамаглаж, борлуулалтын урьдчилсан таамаглалтын тал дээр зах зээлийн
шинжилгээ хийж хэрэв нийцэж байвал дараагийн үе шатанд шилжинэ.
- Борлуулалтын таамаглал хийхдээ шинэ бүтээгдэхүүн учраас ижил
төстэй бүтээгдэхүүний борлуулалтанд үндэслэх эсвэл хэрэглэгчдийн
санал хүсэлтийг асуух арга замууд бий
- Борлуулалтын хамгийн их ба доод түвшинд эрсдэл ямар байхыг
тооцоолно
- Борлуулалтын таамаглал дээр үндэслэн бүтээгдэхүүнээс хүлээгдэж
байгаа орлогын маркетинг, судалгаа шинжилгээ, үйлдвэрлэл, санхүү,
хүний нөөцийн зардлаа хамт тооцоолж ашгаа тодорхойлно.
6. Бүтээгдэхүүний боловсруулалт: Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг
боловсруулан туршиж дундаас нь сонголт хийнэ. Бүтээгдэхүүний эцсийн
хувилбарыг бүтээхэд зарцуулагдах цаг хугацаа тодорхой бус яагаад гэвэл
хэрэглэгчдийг сэтгэл хангалуун үлдээхийн тулд чанар, гүйцэтгэлийн маш
олон туршилтуудыг хийдэг.
7. Туршилтын маркетинг: Бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн гар дээр очиход бэлэн
болсон бол дараагийн алхам нь туршилтын маркетинг юм. Энэ үе шатанд
шинэ бүтээгдэхүүн болон түүний маркетингийн хөтөлбөрийг туршиж үздэг.
Гэвч бүтээгдэхүүний төрөлжилт хийгдэж байгаа, эсвэл өрсөлдөгчийн
амжилттай бүтээгдэхүүнийг хуулбарласан тохиолдолд туршилтын маркетинг
хийх шаардлагагүй байж болно.
8. Зах зээлд нэвтрүүлэх: Туршилтын маркетинг бүтээгдэхүүний талаарх эцсийн
шийдвэрийг гаргахад шаардлагатай мэдээллийг өгдөг. Туршилтын
маркетингийн үр дүнд зарим зүйлийг засаж залруулах шинэ бүтээгдэхүүнээс
татгалзах эсвэл зах зээлд нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргана. Шинэ
бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх үйлдвэр барих тоног төхөөрөмжийг
захиалж суурьлуулах, зар сурталилгааны компанит ажил өрнүүлэх,
хоногшуулах, хуваарилалтын сувгийг зохион байгуулах, ажилтнуудаа сургаж
боловсруулах, зэрэгт хөрөнгө мөнгө их шаарддаг. Зах зээлд нэвтрүүлэхдээ цаг
9
хугацааг тохируулах явдал маш чухал буюу өрсөлдөгчийн шинэ
бүтээгдэхүүнтэй давхцуулахгүй байх аль эсвэл түрүүлж зах зээлд гаргах
хэрэгтэй.
Дөрөв. Шинэ бүтээгдэхүүний жишээ- Мэс заслын хайлдаг утас
Өнөөг хүртэл уламжлалаа хадгалан үлдсэн цөөхөн орны нэг бол Монгол улс.
Монголчууд олон зуун жилийн турш нүүдэллэн амьдарч мал аж ахуй эрхэлж ирсэн
туршлагатай бөгөөд малын амьсгалаас бусдыг амьдрал ахуйдаа ашигладаг аж. Гэвч
өнөө үед өвөг дээдсээс уламжлагдан ирсэн түүхэн уламжлалт арга технологи
мартагдах хандлагатай болж байна. Тиймээс өөрсдийн уламжлал, соёл ахуйгаа
сэргээн хамгаалан авч үлдэх үүднээс үхрийн шөрмөсөн утсыг судалж мэс заслын
хайлдаг утас хийх санааг гаргаж, өв уламжлалаа хөгжүүлэх хүсэл зорилгоо
эхлүүлсэн. Нөгөө талаас, шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээр амдан хөгжих
стратегийг баримтлан зах зээлд байр сууриа бэхжүүлэх боломж байгааг энэхүү
илтгэлээр харуулахыг зорилоо.
Судалгааны үндэслэл, шаардлага:
 Монгол улс хөгжиж буй орнуудын түвшинд яваа тул өндөр хөгжсөн
орнуудыг технологийн хөгжлийн түвшнөөрөө хөөн гүйцэх нь үнэхээр
боломжгүй учир экологийн цэвэр орчин, түүхий эд, байгальд халгүй
уламжлалт технологидоо тулгуурлан экотехнологи, өвөрмөц шинэ
бүтээгдэхүүн, үр ашигтай үйлдвэрлэл зэргээрээ “Амдаж хөгжих стратеги”-ийг
зарим тодорхой бүтээгдэхүүн дээр баримтлах боломж байна.
 Монгол Улсын хэмжээнд хийгдэж буй судалгааны ажлын тэргүүлэх чиглэлд
шинэ технологиор шинэ материал бий болгох, эх орны түүхий эдээс шинэ
материал гарган авах, түүнчлэн амьтан ургамал, эрдсийн гаралтай түүхий
эдийн бүтэц, найрлага, технологийн шинж чанарыг байгаль орчин хамгаалах,
эрүүл ахуйг хангахтай холбон гүнзгийрүүлэн судалж, экотехнологиор цэвэр
материал, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг бүрдүүлэхэд онцгой
анхаарахаар тусгагдсан байдаг.
 Нөгөөтэйгүүр, хаягдаж буй гэх “баялаг”-ийг эсвэл илүү сайн зориулалтаар
түүхий эдийг бүрэн дүүрэн ашиглах, хямд материалаар онцлог, шинэ
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний хэрэглээг
нэмэгдүүлэх зэрэг нийгмийн захиалга, шаардлага урган гарсаар байна.
 Монголчуудад мал аж ахуйн гаралтай бүхий л түүхий эдийг ашиглах бүрэн
боломж байсаар байтал өнөөг хүртэл анагаах ухааны салбарт мэс заслын
ажилбарт ашиглаж буй хайлдаг утасыг 100 хувь гадаадаас импортолж авдаг.
Өөрөөр хэлбэл, энд чиглэсэн судалгаа, туршилтын ажил үгүйлэгдсээр байна.
Бидэнд боломж байна
 Манай ард түмэн малын дайвар бүтээгдэхүүн болох гүзээ, хэрхнэг, сархинаг,
давсаг, шөрмөс, хуухнаг, эвэр туурай зэрэг түүхий эдийг бүтэц, бүрэлдэхүүн
талаас нь судалж байгаагүй хэдий ч янз бүрийн өвөрмөц аргуудаар
10
боловсруулан амьдрал ахуйдаа өргөн хэрэглэж ирсэн түүхэн уламжлалтай,
баялаг туршлагатай билээ.
 Үүний нэг нь мал, амьтны шөрмөсийг боловсруулан бат бэх чанарын утас
үйлдвэрлэж ирсэн явдал мөн. Шөрмөсөн утсыг өрх бүр өөрсдийн
уламжлагдан ирсэн “гэрийн үйлдвэрлэлийн” аргаараа үйлдвэрлэн тухайн
жилийнхээ хэрэгцээг хангадаг нь одоо ч хөдөө орон нутгийн хүн ардад хэвээр
хадгалагдан үлдсэн байна.
 Манай улсын баруун, зүүн, төв, өмнөд хэсгийн аймгуудын малчдын дунд
хийсэн судалгаанаас үзэхэд тэд бүгд л малын шөрмөсийг боловсруулан
ашигладаг бөгөөд арга ажиллагааных нь хувьд бага зэргийн ялгаанууд байдаг.
Энэ чиглэлээр манай орны эрдэмтэд, судлаачид нилээд сонирхож байсан
боловч албан ёсоор хэвлүүлж, нийтлүүлсэн судалгааны материал гаргаагүй
байсаар 2002 оноос /судлаач С.Төгсийн/ эхний бүтээлүүд гарч эхэлсэн.
“Шөрмөсөн утасны технологийн горим” Шинэ бүтээлийн №1780 тоот патент
авсан.
 Бүхэлдээ манай иргэд бараг бүгд л шөрмөсөөр утас хийдгийг мэдэх, чадах,
сонссон гэх боловч бат бөхийн өндөр чанартай ийм бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэлээ баталгаажуулах, технологи арга ажиллагааг стандартчилах
асуудал өнөөг хүртэл тавигдаагүй байсан. Ингээгүйгээс, гадаадынхан манай
эдгээр бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх аргыг судлаж, хуулбарлан “үйлдвэрлэж”
болзошгүй байна.
Судалгааны үр дүн
 Шөрмөсний бүтэц, бүрэлдэхүүний судалгаа иж бүрэн хийгдсэн.
 Оёдлын зориулалттай шөрмөсөн утасны технологийн оновчлол хийгдсэн.
 Шинэ технологи, үйлдвэрлэлийн арга ажиллагаа тогтсон, патент авсан.
 Шөрмөсөн утасны зориулалтыг өргөжүүлж, мэс заслын зориулалтаар
ашиглаж болох эсэх талаарх анхны судалгааг хийж, амжилттай дүн гарсан.
 Мэс заслын зориулалтаар ашиглах туршилтанд хүнийг хамруулах, үр дүнг
гаргах, цаашид энэ төрлийн үйлдвэрлэлийг монголд байгуулах асуудлыг
шийдвэрлэх шаардлагатай байна.
Цаашид:
 Хэрэв экологийн цэвэр, органик, шимэгддэг утасны үйлдвэрлэл байгуулж
чадвал импортыг орлох, экспортыг нэмэгдүүлэх боломж бий болно.
 Монголд төдийгүй олон улсын түвшинд цоо шинэ бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэл хөгжинө.
Судалгааны зарим үзүүлэлтүүд:
 Мал, амьтны арьс шир, шөрмөс, эвэр, туурай гэх мэтийн түүхий эд нь
коллаген ба кератины төрлийн уургийг агуулдаг. Судалгаанаас үзэхэд,
амьтны биеийн бүх уургийн 30 орчим хувийг коллагений төрлийн ширхэглэг
уургийн бодис эзэлдэг байна. Түүний дотроос үхрийн шөрмөсний
11
гистологийн болон физик, механик үзүүлэлтүүдийн судалгааг хийж үзэхэд,
шөрмөс нь дан коллеганы утсан ширхэглэг уургаас тогтдог байна.
 Шөрмөсөн утсыг үйлдвэрлэх оновчтой технологийг гаргахдаа түүний онцгой
чанар болох бат бэхийг гол харгалзах үзүүлэлт болгосон тул түүнийгээ
батлахын тулд энэ чиглэлээр мөн судалгаа хийсэн болно.
 Шөрмөсөн утасны физик-механик шинж чанарын гол үзүүлэлт болох бат бэх,
эрч, шугаман нягт зэрэг үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох нь чухал юм. Урьд өмнө
энэ төрлийн судалгаа хийгдээгүй бөгөөд үүнд зориулагдсан аргачлал,
стандарт байдаггүй тул шөрмөсөн утасны бат бэхийг тодорхойлохдоо төрөл
бүрийн утасны бат бэх, тасралтын үеийн даацыг тодорхойлох аргад үндэслэн
боловсруулсан.
 Туршилтанд шөрмөсөн, цаасан, олсон, хөвөн, мяндсан зэрэг олон төрлийн
бүдүүн, нарийн утаснуудыг харьцуулан судалсан. Судалгаанаас үзэхэд
шөрмөсөн утасны бат бэх чанар нь ижил тексийн мяндсан утасны бат бэхээс
дутуугүй, хөвөн утаснаас 11,5 дахин, цаасан утаснаас 2,4 дахин, олсон
утаснаас 1,8 дахин их байгаа нь туршилтаар тогтоогдсон. Иймээс ч энэ
утсаар “хоёр үе дамжаад урагддаггүй” сайн чанартай гутал хийдэг гэж
монголчуудын сайрхадаг.
ЭМШУИС-тай хамтарсан туршилт хийсэн:
 ЭМШУИС-ийн Мэс заслын тэнхимийг түшиглэн нохой дээр туршилтыг
хийсэн.
 Энэ туршилтын үр дүнгийн тухай мэдээллийг “Мэс засал” сэтгүүлийн 2004
оны 7 дугаарт гаргасан.
 Мэс заслын зориулалттай бэлтгэгдсэн шөрмөсөн утасны туршилтыг нохой
дээр хийсэн ба нохойны арьс, апоневроз, булчин, гэдэсний хана зэрэг
газруудад зүсэлт хийж оёод, долоо хоногийн дараа эдгэрэлтийн байдлыг
болон эд эсийн зохицоог судалж үзсэн. Туршилтаас үзэхэд:
Арьсанд шөрмөсөн утсаар зангилаат оёдол тавьсан ба хагалгааны 7 дахь хоногт нэг ч
оёдол үлдэлгүй унасан ба арьсан дахь шархны ирмэг бүрэн нийлж эдгэсэн, оёдол
тавьсан утасны ул мөр л үлдсэн байв.
Апоневроз ба булчинд шөрмөсөн утсаар хөвөрдөх оёдол тавиад үзэхэд, шөрмөсөн
утас цагаан өнгөтэй, өөрийн ширхэгээр задарч хайлж ууссан байдалтай, нялцгайрч
зөөлөрсөн, татахад тасарч байсан. Орчны эд хоорондоо нийлж эдгэрэлтийн процесс
явагдсан, үрэвслийн шүүдэс болон нэвчдэс ажиглагдахгүй байлаа.
Гэдэсний хананд шөрмөсөн утсаар гялтан ба булчин давхаргыг хамарсан 2 ширхэг
зангилаат оёдол тавьсан.
Энэхүү туршилтын хүрээнд нохойд оёдол тавьсан хэсгээс 3 мм-ийн зузаантай эдийг
зүсэж аваад түүнийг усгүйжүүлэх, тосгүйжүүлэх өсгөх концентрацийн спирт,
хлороформын дамжлагаар дамжуулан лаанд цутган микротом дээр 4 микроны
нимгэн зүслэг хийж гематоксилин-эозины будгаар будан бичил бэлдмэлийн гэрлийн
микроскопын 100, 200, 400 өсгөлтөөр харсан. Үүнд:
12
Булчингийн эд: Энд булчингийн эдийн нөхөн төлжилт сайн, мэл заслын утасны
зохицол сайн байсан.
Гэдэсний хана:Утаснуудыг нийтэд нь тойрч холбох эдийн ургалт буюу нөхөн
төлжилт ажиглагдсан. Энд гэдэсний хананы нөхөн төлжилт явагдаж, мэс заслын
утсыг тойрч холбох эд ургасан нь утасны зохицол сайн байгааг харуулж байна.
Апоневроз: Гэмтсэн апоневрозд болон түүнийг тойрсон өөх ба холбох эдэд нэлээд
үрэвслийн урвалтай, лейкоцит болон моноцит эсээс тогтсон үрэвслийн нэвчдэс
ажиглагдана. Зарим газар үрэвслийн эсүүд бөөгнөрч бичил буглаа үүсгэсэн байна.
Энд нөхөн төлжилт ажиглагдсангүй.
Арьс: Арьсан дээрхи гэмтэл нь шарх бөгөөд энд үхжилт, их хэмжээний үрэвслийн
нэвчдэс, нөхөн төлжилтийн эсүүд харагдана. Жинхэнэ арьсанд олон тооны тос ба
нөлсний булчирхайнууд, өөхөн эд харагдах бөгөөд нэг газар мэс заслын нэг утас
байх ба түүнийг тойроод өргөн холбох эдийн ургалт ажиглагдана. Холбох эд нь
гүйцэд боловсорсон коллаген ширхэгээс тогтсон бөгөөд түүний завсраар бага
зэргийн үрэвслийн эсүүд харагдана. Энд арьсны шархны эдгэрэл болон мэс заслын
утасны зохицол сайн байна.
Хэрэв мэс заслын утас тохирохгүй байсан бол нөхөн төлжилт муу явагдах,
мэс заслын утасны эсрэг хариу урвал өрнөх байсан ба энэ нь их хэмжээний үрэвсэл,
гадны биетийн эсрэг аварга эсүүд үүсэх байсан юм. Гэвч эдгээр нь ажиглагдахгүй
байгаа учир утас зохицож байна гэж дүгнэсэн. Гэхдээ зохицож байна гээд үүнийг
орхих бус шөрмөсөөр мэс заслын утас хийх боломжтойг нэгэнт тогтоосон тул
цаашид улам боловсронгуй болгох, сайжруулах талаар тодорхой туршилтууд
үргэлжлэн хийгдэх боломжтой болж байна.
Мэс заслын хайлдаг утасны үйлдвэрлэлийн эдийн засгийн тооцоо хийж үзэхэд,
 Дотоодод (1750-1375)*150.0=56.2 сая төгрөг
 Экспортоос (4375-1375)*1320.0=3960.0 сая төгрөг
 Нийт дүн: 3960.0+56.2=4016.2 сая төгрөг
- 1.5 сая ширхэг шөрмөсөн утас гаргаж авахын тулд 25.0-42.0 мянган үхрийн
шөрмөсийг цуглуулан авах шаардлагатай байна
- Жилд нэг эмнэлэгт 14600 ш утас хэрэглэдэг. Нийт дүнгээр 24.9 сая төгрөг.
Одоогоор хэрэглэгдэж байгаа мэс заслын хайлдаг утас нь силк ба экрилэн
утаснууд байгаа. 1ш силк утас 450₮ 1ш экрил утас-1.6 $. Силкэн утасны үнэ
хямд боловч чанарын хувьд муу хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж багатай
бүтээгдэхүүн
Монголчууд бид импортоор орж ирж байгаа үнэтэй барааг (мэс заслын утсыг)
орлуулах, монголдоо үйлдвэрлэх, улмаар экспортлох боломжийн судалгааг хийж,
үйлдвэрлэвэл бидний сэдэж бүтээсэн судалгаа, туршилтын ажлын үр дүн гарах юм.
Тиймээс шинэ, өвөрмөц шийдэлтэй, онцлог технологитой, байгаль орчин, амьд
организмд халгүй байдгийг туршилтаар тогтоогдсон “Мэс заслын зориулалттай
шимэгддэг/хайлдаг/ утас, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн - шөрмөсөн утас, түүний
үйлдвэрлэл”-ийг хөгжүүлэх шаардлагатай байна.
13
НЭГДСЭН ДҮГНЭЛТ
 Монгол Улс уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг экспортлох, импортын
бүтээгдэхүүний худалдаагаар ард иргэдийнхээ хэрэгцээг хангах бус, харин
нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүний үндэсний үйлдвэрлэлийг
эрчимтэй хөгжүүлснээр баян орон болох боломжтой.
 Үндэсний үйлдвэрлэл хөгжүүлэхдээ өнөөдөр амжилтанд хүрсэн үйлдвэрлэлээ
дэмжихээс гадна цоо шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх
шаардлагатай байна.
 Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхдээ “Амдаж хөгжих
стратеги”-ийг баримтлах нь чухал юм. Товчоор хэлэхэд, энэ нь бусдын
технологийг хуулах бус, бусдаас түрүүлж цоо шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж
бусдад худалдах замаар зах зээлд танигдах явдал юм. Энэ нь импортыг
багасгах, экспортын орлогыг нэмэгдүүлэх ихээхэн боломж олгодгоороо
онцлогтой.
 Монгол улсын хэмжээнд жилд хийгддэг мэс заслын дундаж тоо, нэг мэс
засалд хэрэглэх хайлдаг утасны дундаж хэмжээ гадаад орнуудаас оруулж
ирдэг хайлдаг утасны жилийн дундаж хэмжээ зэрэг үзүүлэлтүүдийг судалж
үзсэний үндсэн дээр Мэс заслын хайлдаг утасны зах зээлийн багтаамжийг
тодорхойлсон. Энд 150.0 мянган ширхэг Мэс заслын хайлдаг утасны жилийн
хэрэгцээтэй гэсэн тооцоо гарсан.
 Иймд шинэ бүтээгдэхүүний төлөөлөл болгон үхрийн шөрмөсөн мэс заслын
хайлдаг утсыг сонгосон болно. Хамгийн багаар бодоход улсын хэмжээнд
жилд нядлагдаж байгаа үхрийн 10 хувиас шөрмөсийг нь бэлтгэж ашиглана
гэж тооцоолбол, жилдээ 1,5 сая ширхэг мэс заслын хайлдаг утас үйлдвэрлэн
дотооддоо 10,2 хувийг буюу 150,0 мян.ширхэгийг нь 1 доллараар борлуулж,
үлдэх 89,8 хувийг буюу 1320,0 мян.ширхэгийг гадаадад тус бүрийн 2,5 ам
доллараар борлуулахад 3.9 тэрбум төгрөгийн экспортын орлого олох боломж
байна. Ингэснээр мэс заслын утсыг манай улс дотооддоо үйлдвэрлэж,
импортоор авдаг мэс заслын утасны үнийг 36 хувиар бууруулахаас гадна
жилд дунджаар 4.0 тэрбум төгрөгийн цэвэр орлого олох боломж бүрдэх тойм
тооцоо гарч байна.
 Энэхүү өндөр үр ашигтай, байгаль орчинд халгүй технологитой бөгөөд
органик, өвөрмөц бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөгжүүлэх
шаардлагатай байна.
 Үүний тулд улсын хэмжээнд үхрийн шөрмөсийг бэлтгэх асуудлыг нэгдсэн
журмаар шийдвэрлэх, боловсруулан гаргасан дээрхи технологийг жижиг
үйлдвэрлэлийн хэмжээнд нэвтрүүлэх, зохион байгуулах нь чухал болоод
байна.
 Энэ нь монголдоо хэрэгцээтэй төдийгүй экспортын үйлдвэрлэл болох ирээдүй
хангалттай байна.
Эрдэм шинжилгээний удирдагч: Профессор С.Төгс
sanjdorj@must.edu.mn
14
Ашигласан материал
1. Үндэсний статистикийн эмхэтгэл, 2005-2013
2. “Шинэ үйлдвэржилтийн бодлогын судалгаа” тайлан, 2010 он
3. Менежмент сурах бичиг, Н. Цэнд доктор, профессор, Г.Батхүрэл доктор,
профессор, Я.Шуурав доктор, профессор, Н.Пүрэвдагва доктор, профессор
Ц.Цэцэгмаа доктор, профессор, Н.О Лизунов доктор, дэд профессор,
Л.Цэрэнчимэг доктор дэд профессор, Л. Цэрэнчимэг магистр, Д. Оюунчимэг
магистр
4. “Малын гаралтай дайвар бүтээгдэхүүн боловсруулан шинэ материал гарган
авах, технологи, тоног төхөөрөмж” ШУТ-ийн төсөл, 2005 он, Удирдагч
С.Төгс, Хөнгөн үйлдвэрийн судалгаа, хөгжлийн хүрээлэн.
5. Шөрмөсөн утсыг мэс заслын зориулалтаар ашиглах боломж С.Төгс , “Мэс
засал” сэтгүүл, 2004 он, №7
6. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх нь Д.Баясгалан 2013
7. New Product Management,C.Merle Crawford and C.Anthony Di Benedetto, 2010
8. Профессер Chester R.Wasson Journal of marketing, 2002- American marketing
Association
9. Creating a Strategic Product PlanBy Bill Thomson, Blog
10. Шинэ бүтээгдэхүүний маркетингийн удирдлага, Ч.Батбаатар 2011
11. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх, Д. Баясгалан 2013
12. Шинэ бүтээгдэхүүний үр ашгийн судалгаа, Н. Саруул 2010
13. Википедия

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

маркетингийн орчны судалгаа
маркетингийн орчны судалгаамаркетингийн орчны судалгаа
маркетингийн орчны судалгааЦ. Ариунболд
 
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлтГончигжавын Болдбаатар
 
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/Adilbishiin Gelegjamts
 
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр    Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр batnasanb
 
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөл
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөлХэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөл
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөлГончигжавын Болдбаатар
 
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГА
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГАН.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГА
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГАbatnasanb
 
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэцудирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэцLkhamaa Emma
 
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага Ч. Билгүүн
 
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Adilbishiin Gelegjamts
 

Was ist angesagt? (20)

маркетингийн орчны судалгаа
маркетингийн орчны судалгаамаркетингийн орчны судалгаа
маркетингийн орчны судалгаа
 
Маркетингийн судалгаа
Маркетингийн судалгааМаркетингийн судалгаа
Маркетингийн судалгаа
 
зорилтот зах зээл ба байршуулах стратеги
зорилтот зах зээл ба байршуулах стратегизорилтот зах зээл ба байршуулах стратеги
зорилтот зах зээл ба байршуулах стратеги
 
marketing str unelgee hyanalt
marketing str unelgee hyanaltmarketing str unelgee hyanalt
marketing str unelgee hyanalt
 
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
2010 марк стратеги шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлт
 
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/
Маркетинг, маркетинг төлөвлөгөө боловсруулах арга зүй-1а /товч ойлголт/
 
маркетингийн идэвхижүүлэлт
маркетингийн идэвхижүүлэлтмаркетингийн идэвхижүүлэлт
маркетингийн идэвхижүүлэлт
 
Брэнд менежментийн стратеги
Брэнд менежментийн стратегиБрэнд менежментийн стратеги
Брэнд менежментийн стратеги
 
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр    Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр
Өнөржаргал - Бүтээгдэхүүний шинэчлэл нь байгууллагын хөгжлийн түлхүүр
 
Маркетингийн удирдлага
Маркетингийн удирдлагаМаркетингийн удирдлага
Маркетингийн удирдлага
 
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөл
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөлХэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөл
Хэрэглэгчийн зан төлөв дэх бүлгийн нөлөөлөл
 
зах зээлийг судлах чадвар
зах зээлийг судлах чадварзах зээлийг судлах чадвар
зах зээлийг судлах чадвар
 
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГА
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГАН.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГА
Н.Батбаяр - МАРКЕТИНГИЙН ХӨГЖЛИЙН ШИНЭ ХАНДЛАГА
 
Lec 8
Lec 8Lec 8
Lec 8
 
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэцудирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц
удирдлагын зохион байгуулалтын бүтэц
 
Маркетингийн судалгааны дизайн
Маркетингийн судалгааны дизайнМаркетингийн судалгааны дизайн
Маркетингийн судалгааны дизайн
 
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага
бизнес төлөвлөлт хичэлийн гарын авлага
 
Basic marketing lec1
Basic marketing lec1Basic marketing lec1
Basic marketing lec1
 
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээшинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
шинжих судалгаа: хоёрдогч мэдээ
 
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/ Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
Олон улсын худалдаа /гадаад худалдаа/
 

Andere mochten auch

Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал
Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал
Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал Mr Nyak
 
Food industria 80 for seminar
Food industria 80 for seminarFood industria 80 for seminar
Food industria 80 for seminarnoonii
 
porter huchin zuiliin shinjilgee
porter huchin zuiliin shinjilgee porter huchin zuiliin shinjilgee
porter huchin zuiliin shinjilgee Mr Nyak
 
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг нэвтэрүү...
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох,  EDI системийг нэвтэрүү...О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох,  EDI системийг нэвтэрүү...
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг нэвтэрүү...batnasanb
 
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...batnasanb
 
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүү
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүүЧимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүү
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүүbatnasanb
 
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...batnasanb
 
Таблеттай оюутан
Таблеттай оюутанТаблеттай оюутан
Таблеттай оюутанbatnasanb
 
Г.Уранчимэг - Цахим менежмент
Г.Уранчимэг - Цахим менежментГ.Уранчимэг - Цахим менежмент
Г.Уранчимэг - Цахим менежментbatnasanb
 
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...batnasanb
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдbatnasanb
 
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...batnasanb
 
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...batnasanb
 
Мөнхзул - Телемаркетинг
Мөнхзул - ТелемаркетингМөнхзул - Телемаркетинг
Мөнхзул - Телемаркетингbatnasanb
 
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬБ.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬbatnasanb
 
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬО.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬbatnasanb
 
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВ
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВА.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВ
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВbatnasanb
 

Andere mochten auch (20)

шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлтийн стратеги
шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлтийн стратегишинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлтийн стратеги
шинэ бүтээгдэхүүний төлөвлөлтийн стратеги
 
маркетингийн стратеги
маркетингийн стратегимаркетингийн стратеги
маркетингийн стратеги
 
Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал
Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал
Маркетингийн стратеги боловсруулах арга зүйн асуудал
 
Swot шинжилгээ
Swot шинжилгээSwot шинжилгээ
Swot шинжилгээ
 
Food industria 80 for seminar
Food industria 80 for seminarFood industria 80 for seminar
Food industria 80 for seminar
 
porter huchin zuiliin shinjilgee
porter huchin zuiliin shinjilgee porter huchin zuiliin shinjilgee
porter huchin zuiliin shinjilgee
 
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг нэвтэрүү...
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох,  EDI системийг нэвтэрүү...О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох,  EDI системийг нэвтэрүү...
О.Анхцэцэг - Захиалгын мөчлөгийн хугацааг богиносгох, EDI системийг нэвтэрүү...
 
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...
Л.Мандухай - Эдийн засаг, бизнесийн удирдлагын сургалтын чанарыг сайжруулах м...
 
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүү
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүүЧимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүү
Чимэдцэрэн - Хадгаламжийн хүү
 
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...
Тэлмэн - Мэдээллийн технологийн тусламжтай өмч бүртгэлийг хялбарчилан, албан ...
 
Таблеттай оюутан
Таблеттай оюутанТаблеттай оюутан
Таблеттай оюутан
 
Г.Уранчимэг - Цахим менежмент
Г.Уранчимэг - Цахим менежментГ.Уранчимэг - Цахим менежмент
Г.Уранчимэг - Цахим менежмент
 
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...
Ц.Ууганбаяр - Тогтвортой хөгжлийн стратегид тулгуурлан гэр хорооллыг орон суу...
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
 
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...
Э.Ганбагана, Д.Мөнхбаяр - Сүлжээний маркетингийг бизнесийн байгууллагад ашигл...
 
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...
Б.Тэмүүжин А.Амарсанаа Э.Зоригтбаатар - БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН КОМПЬЮТЕР, ...
 
Мөнхзул - Телемаркетинг
Мөнхзул - ТелемаркетингМөнхзул - Телемаркетинг
Мөнхзул - Телемаркетинг
 
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬБ.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
Б.Одзаяа - МАНЛАЙЛЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ
 
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬО.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
О.Саранцэцэг Н.Биндэръя - ИНСТИТУЦИЙН ОРЧИН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖИЛД НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
 
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВ
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВА.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВ
А.Дэлгэрмаа - ХҮНИЙ НӨӨЦИЙН УДИРДЛАГЫН МОНГОЛ ӨВ
 

Ähnlich wie П.Мөнхзул - ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ

А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭ
А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭА.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭ
А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭbatnasanb
 
глобал маркетингийн концепци
глобал маркетингийн концепциглобал маркетингийн концепци
глобал маркетингийн концепциgrane09
 
Маркетингийн судалгаа онол практик
Маркетингийн судалгаа онол практикМаркетингийн судалгаа онол практик
Маркетингийн судалгаа онол практикE-Gazarchin Online University
 
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудалТ.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудалbatnasanb
 
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬ
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬБ. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬ
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬbatnasanb
 
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptx
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptxExport-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptx
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptxqnzriq
 
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...batnasanb
 
макро болон микро эдийн
макро болон микро эдийнмакро болон микро эдийн
макро болон микро эдийнyivo1004
 
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх нь
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх ньО.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх нь
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх ньbatnasanb
 
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэс
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэсХүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэс
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэсub_old
 
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...batnasanb
 
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛ
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛБ. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛ
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛbatnasanb
 
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...batnasanb
 
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИ
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИБ. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИ
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИbatnasanb
 
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга  - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга  - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...batnasanb
 
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...batnasanb
 
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухал
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухалХувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухал
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухалThe Business Council of Mongolia
 

Ähnlich wie П.Мөнхзул - ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ (20)

А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭ
А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭА.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭ
А.Баярцэцэг М.Монголжин - АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН ҮНЭЛГЭЭ
 
глобал маркетингийн концепци
глобал маркетингийн концепциглобал маркетингийн концепци
глобал маркетингийн концепци
 
Маркетингийн судалгаа онол практик
Маркетингийн судалгаа онол практикМаркетингийн судалгаа онол практик
Маркетингийн судалгаа онол практик
 
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудалТ.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
Т.Мөнхбат - Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
 
дипломын ажил 1
дипломын ажил 1дипломын ажил 1
дипломын ажил 1
 
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬ
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬБ. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬ
Б. Нармандах - БИЧИЛ БИЗНЕСИЙГ АЖИЛЛАГААГ ДЭМЖИХ НЬ
 
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptx
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptxExport-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptx
Export-Mongolia-2019-tailan-by-ERKA_MN.pptx
 
Лекц №5 Жижиг бизнесийн тухай ойлголт
Лекц №5  Жижиг бизнесийн тухай ойлголтЛекц №5  Жижиг бизнесийн тухай ойлголт
Лекц №5 Жижиг бизнесийн тухай ойлголт
 
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...
С.Сарангэрэл П. Мөнхзул - Уул уурхайн баялгийг оновчтой хуваарилах замаар оло...
 
макро болон микро эдийн
макро болон микро эдийнмакро болон микро эдийн
макро болон микро эдийн
 
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх нь
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх ньО.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх нь
О.Нямхүү - Латерал маркетингийг хэрэгжүүлэх нь
 
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэс
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэсХүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэс
Хүнсний үйлдвэрийн өрсөлдөх чадварын онол, арга зүйн үндэс
 
дипломын ажил 1-1
дипломын ажил 1-1дипломын ажил 1-1
дипломын ажил 1-1
 
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...
Б.Нямсүрэн - МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЛХИЙД ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГА НӨЛӨ...
 
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛ
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛБ. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛ
Б. Цэнд-Аюуш - БҮТЭЭНДЭХҮҮНИЙ ОРОН ЗАЙН БҮТЦЭД БА ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ХУВЬСАЛ
 
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
П.Мөнхтулга - Хөрөнгө оруулалт , Орчин, Хөрөнгө оруулалтын нөхцөл, Тулгарах б...
 
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИ
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИБ. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИ
Б. ЗОРИГТ Э. ХАШХҮЛЭГ - ИХ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ДЭРГЭДЭХ ИНКУБАЦИ
 
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга  - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга  - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...
С. Баасанбат Д. Баяр-Уянга - ЖИЖИГ ДУНД ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ХӨГЖЛИЙН ЧИГ ХАНДЛАГЫН...
 
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...
Б.Наранцацрал -БАЙГУУЛЛАГЫН ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ХЭВ ШИНЖИЙН ЗАГВАРУУДЫГ АШИ...
 
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухал
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухалХувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухал
Хувийн хэвшлийн саналыг төрийн бодлогод тусгах нь чухал
 

Mehr von batnasanb

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentationbatnasanb
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalbatnasanb
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Brosbatnasanb
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asiabatnasanb
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Marketbatnasanb
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2batnasanb
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Televisionbatnasanb
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rightsbatnasanb
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industrybatnasanb
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologiesbatnasanb
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital erabatnasanb
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтbatnasanb
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаbatnasanb
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...batnasanb
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭbatnasanb
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...batnasanb
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...batnasanb
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...batnasanb
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛbatnasanb
 
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...batnasanb
 

Mehr von batnasanb (20)

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentation
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Bros
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asia
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Television
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologies
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital era
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
 
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...
Э.Энхтуяа Б.Баасанжав - Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн ...
 

П.Мөнхзул - ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ

  • 1. 1 ШИНЭ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖ П.Мөнхзул Монгол улс ШУТИС-ҮТДС zulaa_delbee@yahoo.com Хураангуй Байгалийн баялгаас олсон орлогоороо ‘’амьдардаг’’ улс орнуудын хувьд дэлхийн зах зээл дээрх цөөн төрлийн түүхий эдийн үнийн хэлбэлзэл нийт эдийн засагт хүчтэй нөлөө үзүүлж, тухайн орны эдийн засгийн байдал нэг салбарын үйл ажиллагаанаас шалтгаалж байдаг. Үүний нэг тод жишээ нь манай улс бөгөөд ганц мод гал болж чадахгүйтэй адил уул уурхайн салбарыг урдаа барьснаар улс орон минь найдвартай баталгаатай хөгжин бадарч чадахгүй юм. Өөрөөр хэлбэл уул уурхай салбарыг хөгжүүлэхийн хирээр бусад салбаруудыг ч мөн адил хөгжүүлэх шаардлагатай байна. Олон улсын жишээ, туршлагаас харахад, тогтвортой хөгжилд хүрэх нэг зөв гарц нь олон тулгуурт аж үйлдвэрийг хөгжүүлж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн дотооддоо төдийгүй гадаадын зах зээлд нийлүүлж мөнгөн хуримтлалыг бий болгож байна. Манай улсын хувьд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, техник технологоороо өндөр хөгжилтэй орнуудтай өрсөлдөхөд хэцүү, тэдний хөгжлийн түвшинг гүйцэх боломж бидэнд бараг алга. Бусдыг даган дуурайн хөгжсөн бидний хөрш Хятад улсын жишээ байгаа ч, хөрш зэргэлдээ оршдог өрсөлдөгч маань аль хэдийнээ хэрэглэсэн стратеги юм. Тиймээс монголчууд бид өөрөөр сэтгэж, даган дуурайх бус, өөрсөддөө байгаа нөөц бололцоо, өвөг дээдсийн үлдээсэн уламжлалт арга технологийг ашиглан “Амдан хөгжих” стратегийг баримтлан эрэлт хэрэгцээтэй шинэ бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн гаргаж дотоодын зах зээлийн хэрэгцээг хангаад зогсохгүй, гадаадад экспортлох, улсын орлогод аж үйлдвэрийн оруулах хувь нэмрийг нэмэгдүүлэх зэргээр шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж бидэнд байна. Тиймээс мэс заслын хайлдаг утсыг өөрийн орны түүхий эдээр эх орондоо үйлдвэрлэн шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргах нь олон тулгуурт аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх нэг жишээ болно гэж үзэж байна. Оршил Орчин үеийн технологи хөгжиж, дэлхий нийтээр үйлдвэрлэл төрөлжсөн өнөө үед монгол улс дотоодын үйлдвэрлэл, бүтээгдэхүүнээрээ хөгжихөд асар их хөрөнгө мөнгө, хугацаа орох бөгөөд энэ нь хэрэгжихэд хүндрэлтэй асуудлуудын нэг болоод байгаа юм. Тэгэхдээ өндөр технологийн хөгжлийг бид гүйцэхгүй гэж хойшоо сууж, гаднаас импортын бүтээгдэхүүнийг байнга хэрэглэж гадны орны эдийн засаг руу өөрийн орны мөнгөн урсгалыг чиглүүлэх биш, өөрт байгаа боломж бололцоон дээр тулгуурлан зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн гаргаж дотоодын зах зээлд төдийгүй гадаадын орны зах зээлд нэвтрэх боломж бидэнд байна. Түлхүүр үг: амдан хөгжих стратеги, ашигт байдал, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн, туршилт судалгаа, мэс заслын хайлдаг утас
  • 2. 2 Нэг.Монгол улсын эдийн засгийн өнөөгийн байдал Аливаа улсын эдийн засаг олон үндэстэй мод лугаа адил байвал эрсдэлээ даах чадвартай, зөв хөгжилтэй гэж үздэг. Улс орны төсвийн бүтэц нь яаж бүрдэж байгааг харахад л ямар үндэстэй мод вэ? гэдгийг харж болно. Өөрөөр хэлбэл тухайн орны төсөв ганц салбараас хараат байх бус, бусад салбарын үйл ажиллагаа жигд явагдах ёстой. Гэвч өнөөдөр уул уурхайн салбар эдийн засгийн орлогын 20%, төсвийн орлогын 40%, мөн түүнчлэн экспортын орлогын 90%-ийг бүрдүүлж байна. Үүний дотор нүүрс, зэс, жонш гэх зэрэг цөөн нэр төрлийн ашигт малтмалын гадаад зах зээлийн эрэлт, үнийн уналтаас шалтгаалж манай улсын нийт эдийн засаг хямарч байна. [Уул уурхайн яам 2012 оны тайлан]. Үүнээс харахад манай орны эдийн засгийн байдал ганц салбараас хараат болж байгаа бөгөөд тухайн салбарын үйл ажиллагаа доголдолд орвол манай улс эдийн засгийн хүнд байдалд орох нь дараах жишээ харуулж байна. 1дүгээр зураг. ДНБ-ий өсөлт бууралт Эх үүсвэр.Монголын статистикийн хороо 1 дүгээр зургаас харахад манай орны ДНБ-ий өсөлт сүүлийн 3 жилийн дунджаар 13.9%өссөн. Энэ өсөлтийн 38 хувь ганц уул уурхайн салбараас хамаарч байна. Дэлхийн хөгжингүй орнууд тэр тусмаа Европын холбооны улсын эдийн засаг тогтвортой хөгжилд хүрсэн гол шалтгаан нь аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүнийг зах зээлд гаргаж ашиг орлого олж байгаа явдал юм. Гэвч манай орон нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ маш бага байгаа нь аж үйлдвэрийн салбарын үйл ажиллагаа, хөгжлийн хандлага муу байгааг харуулж байна. Монгол улс хөгжиж буй орнуудын түвшинд яваа тул өндөр хөгжсөн орнуудын технологийг гүйцэн, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж, хөгжлийн түвшнөөрөө хөөн гүйцэх нь үнэхээр боломжгүй учир экологийн цэвэр орчин, түүхий эд, байгальд халгүй уламжлалт технологидоо тулгуурлан экотехнологи, өвөрмөц шинэ бүтээгдэхүүн, үр ашигтай үйлдвэрлэл зэргээрээ “Амдаж хөгжих стратеги”-ийг зарим 7.3 8.6 10.2 8.9 -1.3 6.4 17.5 12.5 11.7 -5 0 5 10 15 20 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 ДНБ өсөлт бууралт
  • 3. 3 тодорхой бүтээгдэхүүн дээр баримтлах боломж байна. ”Айлаас гуйхаар авдраа уудал” гэдэг Монгол ардын уламжлалт сайхан зүйр үг нь бидэнд юуг яаж хийхийг тодорхой хэлж өгж байгаа өвөг дээдсийн сургааль билээ. Мөн монголчууд уралдаж явахдаа урдаа байгаа морины тоосонд даруулахыг хэзээ ч хүсдэггүй хийморлог ард түмэн билээ. Тиймээс хөгжилд хүрэх нэг гарц нь бусдыг даган дуурайхаас илүүтэйгээр өөрт байгаа боломж бололцоон дээр тулгуурлан шинийг санаачилж амдан хөгжих шаардлага зайлшгүй гарч ирээд байгаагийн илрэл юм.  Монгол Улсын хэмжээнд хийгдэж буй судалгааны ажлын тэргүүлэх чиглэлд шинэ технологиор шинэ материал бий болгох, эх орны түүхий эдээс шинэ материал гарган авах, түүнчлэн амьтан ургамал, эрдсийн гаралтай түүхий эдийн бүтэц, найрлага, технологийн шинж чанарыг байгаль орчин хамгаалах, эрүүл ахуйг хангахтай холбон гүнзгийрүүлэн судалж, экотехнологиор цэвэр материал, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг бүрдүүлэхэд онцгой анхаарахаар тусгагдсан байдаг.  Нөгөөтэйгүүр, хаягдаж буй гэх “баялаг”-ийг эсвэл илүү сайн зориулалтаар түүхий эдийг бүрэн дүүрэн ашиглах, хямд материалаар онцлог, шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх зэрэг нийгмийн захиалга, шаардлага урган гарсаар байна.  Манай улс хөдөө аж ахуйгаас гарч байгаа түүхий эдээ бүрэн ашиглаж чадахгүй байна Хоёр. Шинэ бүтээгдэхүүн гэж юу вэ? - Хүний хэрэгцээ хязгааргүй гэж тунхагласан цагаас зах зээлд нийлүүлж буй бүтээгдэхүүн нэр төрөл хэмжээ тоогоо алдсан мэт олон болсон. - Хүний хэрэгцээг хангах зорилгоор зах зээлд нийлүүлж байгаа бүх зүйлсийг бүтээгдэхүүн гэх ба эдгээр нь нийгмийн ёс зүйд нийцсэн байх ёстой. - Бүтээгдэхүүн нь материаллаг шинж чанартай бол бараа материал, материаллаг бус шинж чанартай бол үйлчилгээ болдог. - Бүтээгдэхүүн гэдэг ойлголтонд зарчмын хувьд шинэ, сайжруулсан, шинэчлэгдсэн бүтээгдэхүүн орно. - Хэрэглэгчийн дотроо хүсэн хүлээж байгаа нуугдмал хэрэгцээг олж илрүүлж, тэр хэрэгцээг шингээж чадсан бүтээгдэхүүнийг шинэ бүтээгдэхүүн гэнэ.[Профессер Chester R.Wasson Journal of marketing, 2002- American marketing Association] - Зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн, хэрэглэгчийн хувьд өмнө нь хэрэглэж байгаагүй бүтээгдэхүүнийг шинэ бүтээгдэхүүн гэнэ. - Шинэ бүтээгдэхүүн нь боломжит худалдан авагчдад санал болгож байгаа бодит шинж чанар нэмэлт үйлчилгээний цогц шийдэл амжилттай гүйцэтгэлийн үр дүнд үүсэн бий болдог. [Байгууллагын харилцааны маркетинг, Я.Отгонтуяа, 2009-УБ] - Зах зээлийн судалгаа хийж, өөрсдөд төрсөн санаагаа ажлын арга барил ур чадвартай хослуулан гаргасан, бусдыг даган дуурайхаас илүү тэдний алдааг зассан бол шинэ бүтээгдэхүүн.
  • 4. 4 - Зах зээл, хэрэглэгчийн хувьд урьд нь хэрэглэгдэж байгаагүй цоо шинэ санааг агуулсан бол шинэ бүтээгдэхүүн Шинэ бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч болон зах зээлийн үүднээс дараах байдлаар тодорхойлж болно. Хэрэглэгчийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүн нь: - Загвар дизайн, хэлбэр хэмжээний хувьд шинэ /Өмнө хэрэглэж байсан бүтээгдэхүүн нь дахин сайжирч өөрчлөгдөн зах зээлд гарч ирсэн. Жишээлбэл Сүү ХХК цөцгийтэй тараг нь уутан савлагаагаа өөрчилж савтай болж худалдаанд гарсан/ - Техникийн дэвшил, технологийн хувьд шинэ /Тухайн бүтээгдэхүүнд техникийн шинэ дэвшил, технологи шингээн үйлдвэрлэгдэж зах зээлд гарч ирсэн. Жишээлбэл жирийн бугуйн цаг ус нэвтэрдэггүй болж зах зээлд худалдаалагдах болсон / - Хэрэглэгдэх байдлын хувьд шинэ /Хуучин хэрэглэж байсан бүтээгдэхүүн нь өмнөх хэрэглэх арга барилаас өөрөөр хэрэглэгддэг. Жишээлбэл TouchScreen- тэй гар утас - Цоо шинэ бүтээгдэхүүн /Хэрэглэгч өмнө нь хэрэглэж байгаагүй бүтээгдэхүүн/ Үйлдвэрлэгч болон зах зээлийн хувьд шинэ бүтээгдэхүүн нь: - Зах зээлийн хувьд шинэ /хэрэглэгчдийн хувьд цоо шинэ бүтээгдэхүүгийг компани боловсруулан зах зээлд гаргах/ - Тухайн компаний хувьд шинэ /өөрийн гэсэн зах зээлтэй хэрэглэгчтэй болсон бүтээгдэхүүнийг тухайн компани өөрийн үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх/ - Шинэчилсэн бүтээгдэхүүн /зах зээлд байр сууриа олсон бүтээгдэхүүнийг шинэ хувилбар, шинэ хэрэглэгч бий болгох/ - Шинэ зах зээлд гаргаж буй бүтээгдэхүүн /компани өөрийн бүтээгдэхүүнийг өмнө нь чиглэж байсан зах зээлийн сигментээс өөр сегмент рүү чиглүүлэн гаргах/ - Борлуулалтын шинэ суваг хэрэглэсэн /бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд шууд бус борлуулалтын сувгаар дамжуулан хүргэх, борлуулалтын сувгаа солих нь бүтээгдэхүүний онцлогийг хэрэглэгчдэд шинээр мэдрүүлдэг/ Шинэ бүтээгдэхүүн гэдэгт тухайн хэрэглэгчид аливаа нэг хэлбэрээр шинээр хүрч байгаа бүх бүтээгдэхүүнийг хамруулан авч үзэж болох бөгөөд бүтээгдэхүүн нь нийт зах зээлийн хувьд шинэ байх ба тодорхой нэг хэрэглэгчийн хувьд шинэ байж болно. Тухайн зах зээл дээр борлуулагдаад удаж байгаа ч тухайн хэрэглэгч анх удаа худалдан авч байгаа бол шинэ бүтээгдэхүүн юм. [Баярмаа.Д, 2007, Маркетинг, УБ]. Дэлхийн зах зээл дээр гарч байгаа бүх шинэ бүтээгдэхүүний 10 хүрэхгүй хувь нь цоо шинэ бүтээгдэхүүнүүд байдаг ба эдгээр нь тухайн компани болон зах зээлд эрсдэл ихтэй мөн өндөр үнэтэй байдаг. Өнөөгийн байдлаар шинэ бүтээгдэхүүн бий болгож байгаа хандлага нь хуучин бүтээгдэхүүнийг сайжруулах журмаар явагдаж байна.
  • 5. 5 Гурав. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх асуудал А.Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж Манай улс үйлдвэрлэл явуулж шинэ бүтээгдэхүүн гаргах нь оновчтой хөгжлийн нэг зам бөгөөд, зах зээлийн өрсөлдөөн ихтэй өнөө үед зайлшгүй зохион байгуулж, гүйцэтгэх ажил гэдгийг нэгдүгээр бүлэгт нотолсон билээ. Тиймээс шинэ бүтээгдэхүүий үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломжийг тодорхойлж авч үзье. 2 дугаар зураг. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх боломж Үйлдвэрлэлийн явцад шинэ бүтээгдэхүүн бий болгоход эхлээд бүтээгдэхүүний санаа төрдөг ба тухайн санааг хэрэгжихэд ямар мэдээлэл шаардлагатай байгааг цуглуулж боловсруулдаг. Боловсруулалт хийгдсэний үндсэн дээр бүтээгдэхүүний төсөл тооцоог хийж гаргадаг. Үүнд гадаад дотоод орчны нөхцөл байдал, гадаад дотоод орчны боломжууд, санхүү, хүний нөөцийн хүчин зүйлүүд нөлөөлнө. Б. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх асуудал. Шинэ бүтээгдэхүүн нь үйлдвэрлэгдэн гарж бий болохдоо орцын үзүүлэлт болох хөрөнгө мөнгө, материал түүхий эд, тоног төхөөрөмж, хүн хүчээр хангагдсан байх хэрэгтэй ба үйлдвэрлэгдэн гарч байгаа бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгч болон үйлдвэрийн хувьд, чанар, бүтээмж, үр ашиг, сэтгэл ханамжийн үзүүлэлтүүдийг хангасан байх хэрэгтэй. Үйлдвэрлэлийн орцыг сайн тодорхойлон хангаж, процессийг энэ таван үзүүлэлтэнд нийцүүлж үр дүнтэйгээр явуулбал шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хөгжих болно. Гадаад, дотоод орчны Гадаад, дотоод орчны нөхцөлбайдал боломжууд Санхүү Хүний нөөц нөөц Төсөл тооцоо хийх Бичиг баримт боловсруулах Санаа төрөх
  • 6. 6 3 дугаар зураг. Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл В. Шинэ бүтээгдэхүүний ашгийн хандлага Шинэ бүтээгдэхүүний менежмент нь бизнесийн арга барил болон бүтээгдэхүүн зохион бүтээлтээр тодорхойлогддог. Цаашлаад шинэ бүтээгдэхүүнээ зах зээлд бүрэн таниулан хүргэх үйл явц бөгөөд тухайн бүтээгдэхүүн нь ашиг авчрах шинж чанарыг өөртөө шингээсэн байх хэрэгтэй ч, шинэ бүтээгдэхүүний ашгийн тодорхой ба тодорхой бус байдал нь паралель шугам дээр зэрэгцэн оршиж байдаг. Өөрөөр хэлбэл нэг нь бүтээгдэхүүний санаа, зохион бүтээлт нөгөө нь зах зээлийн судалгаа зах зээлд нэвтрэх боломж юм. 3 дугаар зугаар. Шинэ бүтээгдэхүүний ашгийг тодорхойлох загвар Аливаа байгууллага зах зээл дэхь үйл ажиллагаа Байнгын-Тасралтгүй-Өсөлттэй авч явах нь бизнесийн байгууллагын гол зорилго байдаг. Бизнесийн үйл ажиллагаа нэг өсөлттэй яваад нэг буураад байвал амжилтанд хүрэхгүй тиймээс үйл ажиллагаагаа жигд хурдтай явуулахын тулд б шинэчлэл зайлшгүй чухал ба шинэ санааг шинэ бүтээгдэхүүн болгож гаргахдаа үр ашигтай байдлыг үнэлж судалсаны үндсэн дээр шийдвэр гаргах шаардлагатай юм. Шинэ бүтээгдэхүүний санаа, зохион бүтээлт Зах зээлийн судалгаа, зах зээлд нэвтрэх боломж Шинэ бүтээгдэхүүний ашгийн тодорхой ба тодорхой бус байдал Орц Процесс Гарц -Хөрөнгө мөнгө -Материал түүхий эд -Тоног төхөөрөмж -Хүн хүч -Бүтээгдэхүүн -Чанар -Бүтээмж -Үр ашиг -Сэтгэл ханамж
  • 7. 7 Шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгох 8 үе шат 1. Шинэ санаа гаргах үе шат: Шинэ бүтээгдэхүүн боловсуулах анхны алхам бөгөөд олон санаанаас оновчтой гол санааг шигшин олж авдаг. Энэ процес нь 1000 санаа тутамд 100 нь туршигдах боломжтой, тэндээс 10 нь санхүүгийн хувьд боломжтой энэ 10-аас зөвхөн 1-2 нь амжилтанд хүрдэг. Шинэ санаа олоход дотоод ба гадаад гэсэн 2 эх үүсвэр байдаг. Компани дотоод их үүсвэрээ байгууллагын бүх ажилчнаа ашиглан судалгаа шинжилгээ хийснээр шинэ бүтээгдэхүүний санааг олж авч болно. Зарим компани шинэ бүтээгдэхүүн гаргахад ажилчныг урамшуулах бодлого хүртэл гаргасан байдаг. Шинэ санаа олох гадаад эх үүсвэрт хэрэглэгчид, өрсөлдөгчид, дистрибьютерүүд, нийлүүлэгчид болон бусад харилцагчид хамаарна. 2. Санааг шигших үе шат: Санаануудаас сайнуудыг нь шигшиж тоог нь цөөрүүлээд ашиг авчрах бүтээгдэхүүний санаануудыг шигшихдээ дараах шалгууруудыг тавьдаг. Үүнд: - Энэхүү бүтээгдэхүүн нь хэрэглэгчдэд болон нийгэмд үнэхээр ашиг тустай юу? - Энэхүү шинэ бүтээгдэхүүн компанид ашиг авчирч чадах уу? /хөрөнгө оруулалтыг эргэн нөхөн төлөх боломж/ - Компанийн одоогийн санхүүгийн чадавхи, техник технологи, удирдлага, түүхий эд болон хүний нөөц, энэ бүтээгдэхүүнийг гаргахад хэр боломжтой байна вэ? - Компанийн баримталж буй бодлого, стратегид хэр нийцэж байна вэ? - Өрсөлдөгч бүтээгдэхүүнээс илүү байж чадах уу? - Зах зээлийн хэмжээ, бүтээгдэхүүний үнэ, үйлдвэрлэлийн зардал - Энэ санаа бидний одоогийн зах зээлд зориулагдах уу? Эсвэл өөр зах зээл хайх шаардлагатай юу? - Бүтээгдэхүүн одоогийн хуваарилалтын сувгаар борлуулагдах уу эсвэл шинэ сувгыг ашиглах уу? Идэвхижүүлж хуваарьлахад хэр амархан байна вэ? 3. Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулах, турших:Энэ үе шатанд шигшигдсэн санаан дээр тулгуурлан бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг боловсруулна. Жишээлбэл Солонгосын эмний үйлдвэр Хёлгүн Бүллужонг нэртэй эрүүл мэндийн нэмэлт бүтээгдэхүүнийг гаргахдаа Хувилбар1- Өндөр настанд зориулсан Хувилбар2- Оюуны ажил их хийдэг хүмүүст зориулсан Хувилбар3- Тамирчидад зориулсан Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбар боловсруулсны дараа эдгээр хувилбаруудыг туршиж үзээд тохирох санааг сонгоно. 4. Маркетингийн стратеги боловсруулах: Бүтээгдэхүүний төсөл боловсруулж тохиромжтой хувилбарыг сонгож туршсаны дагуу тэрхүү хувилбарт зориулсан маркетингийн стратеги боловсруулна.
  • 8. 8 - Шинэ бүтээгдэхүүний зорилтод зах зээл, төлөвлөж буй хоногшуулалт, ирэх хэдэн жилийн борлуулалт, борлуулалтын прогноз, зах зээлд эзлэх хувь хэмжээ, болон ашгийн зорилгуудыг тодорхойлно - Бүтээгдэхүүнйи маркетингийн иж бүрдлийг боловсруулж, эхний жилийн зар сурталчилгааны зардлыг тодорхойлно. - Маркетингийн иж бүрдлийн борлуулалт, ашгийг хамгийн урт хугацааны хувьд төлөвлөнө 5. Бизнесийн шинжилгээ: Нэгэнт бүтээгдэхүүний шийдэл маркетингийн иж бүрдлийг боловсруулсан тул бизнессийн хувьд хэр ашигтай байхыг шинжлэх хэрэгтэй. Шинэ бүтээгдэхүүний үнэ, зардал, ашиг болон хөрөнгө оруулалтыг таамаглаж, борлуулалтын урьдчилсан таамаглалтын тал дээр зах зээлийн шинжилгээ хийж хэрэв нийцэж байвал дараагийн үе шатанд шилжинэ. - Борлуулалтын таамаглал хийхдээ шинэ бүтээгдэхүүн учраас ижил төстэй бүтээгдэхүүний борлуулалтанд үндэслэх эсвэл хэрэглэгчдийн санал хүсэлтийг асуух арга замууд бий - Борлуулалтын хамгийн их ба доод түвшинд эрсдэл ямар байхыг тооцоолно - Борлуулалтын таамаглал дээр үндэслэн бүтээгдэхүүнээс хүлээгдэж байгаа орлогын маркетинг, судалгаа шинжилгээ, үйлдвэрлэл, санхүү, хүний нөөцийн зардлаа хамт тооцоолж ашгаа тодорхойлно. 6. Бүтээгдэхүүний боловсруулалт: Бүтээгдэхүүний хэд хэдэн хувилбарыг боловсруулан туршиж дундаас нь сонголт хийнэ. Бүтээгдэхүүний эцсийн хувилбарыг бүтээхэд зарцуулагдах цаг хугацаа тодорхой бус яагаад гэвэл хэрэглэгчдийг сэтгэл хангалуун үлдээхийн тулд чанар, гүйцэтгэлийн маш олон туршилтуудыг хийдэг. 7. Туршилтын маркетинг: Бүтээгдэхүүн хэрэглэгчийн гар дээр очиход бэлэн болсон бол дараагийн алхам нь туршилтын маркетинг юм. Энэ үе шатанд шинэ бүтээгдэхүүн болон түүний маркетингийн хөтөлбөрийг туршиж үздэг. Гэвч бүтээгдэхүүний төрөлжилт хийгдэж байгаа, эсвэл өрсөлдөгчийн амжилттай бүтээгдэхүүнийг хуулбарласан тохиолдолд туршилтын маркетинг хийх шаардлагагүй байж болно. 8. Зах зээлд нэвтрүүлэх: Туршилтын маркетинг бүтээгдэхүүний талаарх эцсийн шийдвэрийг гаргахад шаардлагатай мэдээллийг өгдөг. Туршилтын маркетингийн үр дүнд зарим зүйлийг засаж залруулах шинэ бүтээгдэхүүнээс татгалзах эсвэл зах зээлд нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргана. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх үйлдвэр барих тоног төхөөрөмжийг захиалж суурьлуулах, зар сурталилгааны компанит ажил өрнүүлэх, хоногшуулах, хуваарилалтын сувгийг зохион байгуулах, ажилтнуудаа сургаж боловсруулах, зэрэгт хөрөнгө мөнгө их шаарддаг. Зах зээлд нэвтрүүлэхдээ цаг
  • 9. 9 хугацааг тохируулах явдал маш чухал буюу өрсөлдөгчийн шинэ бүтээгдэхүүнтэй давхцуулахгүй байх аль эсвэл түрүүлж зах зээлд гаргах хэрэгтэй. Дөрөв. Шинэ бүтээгдэхүүний жишээ- Мэс заслын хайлдаг утас Өнөөг хүртэл уламжлалаа хадгалан үлдсэн цөөхөн орны нэг бол Монгол улс. Монголчууд олон зуун жилийн турш нүүдэллэн амьдарч мал аж ахуй эрхэлж ирсэн туршлагатай бөгөөд малын амьсгалаас бусдыг амьдрал ахуйдаа ашигладаг аж. Гэвч өнөө үед өвөг дээдсээс уламжлагдан ирсэн түүхэн уламжлалт арга технологи мартагдах хандлагатай болж байна. Тиймээс өөрсдийн уламжлал, соёл ахуйгаа сэргээн хамгаалан авч үлдэх үүднээс үхрийн шөрмөсөн утсыг судалж мэс заслын хайлдаг утас хийх санааг гаргаж, өв уламжлалаа хөгжүүлэх хүсэл зорилгоо эхлүүлсэн. Нөгөө талаас, шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээр амдан хөгжих стратегийг баримтлан зах зээлд байр сууриа бэхжүүлэх боломж байгааг энэхүү илтгэлээр харуулахыг зорилоо. Судалгааны үндэслэл, шаардлага:  Монгол улс хөгжиж буй орнуудын түвшинд яваа тул өндөр хөгжсөн орнуудыг технологийн хөгжлийн түвшнөөрөө хөөн гүйцэх нь үнэхээр боломжгүй учир экологийн цэвэр орчин, түүхий эд, байгальд халгүй уламжлалт технологидоо тулгуурлан экотехнологи, өвөрмөц шинэ бүтээгдэхүүн, үр ашигтай үйлдвэрлэл зэргээрээ “Амдаж хөгжих стратеги”-ийг зарим тодорхой бүтээгдэхүүн дээр баримтлах боломж байна.  Монгол Улсын хэмжээнд хийгдэж буй судалгааны ажлын тэргүүлэх чиглэлд шинэ технологиор шинэ материал бий болгох, эх орны түүхий эдээс шинэ материал гарган авах, түүнчлэн амьтан ургамал, эрдсийн гаралтай түүхий эдийн бүтэц, найрлага, технологийн шинж чанарыг байгаль орчин хамгаалах, эрүүл ахуйг хангахтай холбон гүнзгийрүүлэн судалж, экотехнологиор цэвэр материал, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг бүрдүүлэхэд онцгой анхаарахаар тусгагдсан байдаг.  Нөгөөтэйгүүр, хаягдаж буй гэх “баялаг”-ийг эсвэл илүү сайн зориулалтаар түүхий эдийг бүрэн дүүрэн ашиглах, хямд материалаар онцлог, шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх зэрэг нийгмийн захиалга, шаардлага урган гарсаар байна.  Монголчуудад мал аж ахуйн гаралтай бүхий л түүхий эдийг ашиглах бүрэн боломж байсаар байтал өнөөг хүртэл анагаах ухааны салбарт мэс заслын ажилбарт ашиглаж буй хайлдаг утасыг 100 хувь гадаадаас импортолж авдаг. Өөрөөр хэлбэл, энд чиглэсэн судалгаа, туршилтын ажил үгүйлэгдсээр байна. Бидэнд боломж байна  Манай ард түмэн малын дайвар бүтээгдэхүүн болох гүзээ, хэрхнэг, сархинаг, давсаг, шөрмөс, хуухнаг, эвэр туурай зэрэг түүхий эдийг бүтэц, бүрэлдэхүүн талаас нь судалж байгаагүй хэдий ч янз бүрийн өвөрмөц аргуудаар
  • 10. 10 боловсруулан амьдрал ахуйдаа өргөн хэрэглэж ирсэн түүхэн уламжлалтай, баялаг туршлагатай билээ.  Үүний нэг нь мал, амьтны шөрмөсийг боловсруулан бат бэх чанарын утас үйлдвэрлэж ирсэн явдал мөн. Шөрмөсөн утсыг өрх бүр өөрсдийн уламжлагдан ирсэн “гэрийн үйлдвэрлэлийн” аргаараа үйлдвэрлэн тухайн жилийнхээ хэрэгцээг хангадаг нь одоо ч хөдөө орон нутгийн хүн ардад хэвээр хадгалагдан үлдсэн байна.  Манай улсын баруун, зүүн, төв, өмнөд хэсгийн аймгуудын малчдын дунд хийсэн судалгаанаас үзэхэд тэд бүгд л малын шөрмөсийг боловсруулан ашигладаг бөгөөд арга ажиллагааных нь хувьд бага зэргийн ялгаанууд байдаг. Энэ чиглэлээр манай орны эрдэмтэд, судлаачид нилээд сонирхож байсан боловч албан ёсоор хэвлүүлж, нийтлүүлсэн судалгааны материал гаргаагүй байсаар 2002 оноос /судлаач С.Төгсийн/ эхний бүтээлүүд гарч эхэлсэн. “Шөрмөсөн утасны технологийн горим” Шинэ бүтээлийн №1780 тоот патент авсан.  Бүхэлдээ манай иргэд бараг бүгд л шөрмөсөөр утас хийдгийг мэдэх, чадах, сонссон гэх боловч бат бөхийн өндөр чанартай ийм бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлээ баталгаажуулах, технологи арга ажиллагааг стандартчилах асуудал өнөөг хүртэл тавигдаагүй байсан. Ингээгүйгээс, гадаадынхан манай эдгээр бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх аргыг судлаж, хуулбарлан “үйлдвэрлэж” болзошгүй байна. Судалгааны үр дүн  Шөрмөсний бүтэц, бүрэлдэхүүний судалгаа иж бүрэн хийгдсэн.  Оёдлын зориулалттай шөрмөсөн утасны технологийн оновчлол хийгдсэн.  Шинэ технологи, үйлдвэрлэлийн арга ажиллагаа тогтсон, патент авсан.  Шөрмөсөн утасны зориулалтыг өргөжүүлж, мэс заслын зориулалтаар ашиглаж болох эсэх талаарх анхны судалгааг хийж, амжилттай дүн гарсан.  Мэс заслын зориулалтаар ашиглах туршилтанд хүнийг хамруулах, үр дүнг гаргах, цаашид энэ төрлийн үйлдвэрлэлийг монголд байгуулах асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байна. Цаашид:  Хэрэв экологийн цэвэр, органик, шимэгддэг утасны үйлдвэрлэл байгуулж чадвал импортыг орлох, экспортыг нэмэгдүүлэх боломж бий болно.  Монголд төдийгүй олон улсын түвшинд цоо шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хөгжинө. Судалгааны зарим үзүүлэлтүүд:  Мал, амьтны арьс шир, шөрмөс, эвэр, туурай гэх мэтийн түүхий эд нь коллаген ба кератины төрлийн уургийг агуулдаг. Судалгаанаас үзэхэд, амьтны биеийн бүх уургийн 30 орчим хувийг коллагений төрлийн ширхэглэг уургийн бодис эзэлдэг байна. Түүний дотроос үхрийн шөрмөсний
  • 11. 11 гистологийн болон физик, механик үзүүлэлтүүдийн судалгааг хийж үзэхэд, шөрмөс нь дан коллеганы утсан ширхэглэг уургаас тогтдог байна.  Шөрмөсөн утсыг үйлдвэрлэх оновчтой технологийг гаргахдаа түүний онцгой чанар болох бат бэхийг гол харгалзах үзүүлэлт болгосон тул түүнийгээ батлахын тулд энэ чиглэлээр мөн судалгаа хийсэн болно.  Шөрмөсөн утасны физик-механик шинж чанарын гол үзүүлэлт болох бат бэх, эрч, шугаман нягт зэрэг үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох нь чухал юм. Урьд өмнө энэ төрлийн судалгаа хийгдээгүй бөгөөд үүнд зориулагдсан аргачлал, стандарт байдаггүй тул шөрмөсөн утасны бат бэхийг тодорхойлохдоо төрөл бүрийн утасны бат бэх, тасралтын үеийн даацыг тодорхойлох аргад үндэслэн боловсруулсан.  Туршилтанд шөрмөсөн, цаасан, олсон, хөвөн, мяндсан зэрэг олон төрлийн бүдүүн, нарийн утаснуудыг харьцуулан судалсан. Судалгаанаас үзэхэд шөрмөсөн утасны бат бэх чанар нь ижил тексийн мяндсан утасны бат бэхээс дутуугүй, хөвөн утаснаас 11,5 дахин, цаасан утаснаас 2,4 дахин, олсон утаснаас 1,8 дахин их байгаа нь туршилтаар тогтоогдсон. Иймээс ч энэ утсаар “хоёр үе дамжаад урагддаггүй” сайн чанартай гутал хийдэг гэж монголчуудын сайрхадаг. ЭМШУИС-тай хамтарсан туршилт хийсэн:  ЭМШУИС-ийн Мэс заслын тэнхимийг түшиглэн нохой дээр туршилтыг хийсэн.  Энэ туршилтын үр дүнгийн тухай мэдээллийг “Мэс засал” сэтгүүлийн 2004 оны 7 дугаарт гаргасан.  Мэс заслын зориулалттай бэлтгэгдсэн шөрмөсөн утасны туршилтыг нохой дээр хийсэн ба нохойны арьс, апоневроз, булчин, гэдэсний хана зэрэг газруудад зүсэлт хийж оёод, долоо хоногийн дараа эдгэрэлтийн байдлыг болон эд эсийн зохицоог судалж үзсэн. Туршилтаас үзэхэд: Арьсанд шөрмөсөн утсаар зангилаат оёдол тавьсан ба хагалгааны 7 дахь хоногт нэг ч оёдол үлдэлгүй унасан ба арьсан дахь шархны ирмэг бүрэн нийлж эдгэсэн, оёдол тавьсан утасны ул мөр л үлдсэн байв. Апоневроз ба булчинд шөрмөсөн утсаар хөвөрдөх оёдол тавиад үзэхэд, шөрмөсөн утас цагаан өнгөтэй, өөрийн ширхэгээр задарч хайлж ууссан байдалтай, нялцгайрч зөөлөрсөн, татахад тасарч байсан. Орчны эд хоорондоо нийлж эдгэрэлтийн процесс явагдсан, үрэвслийн шүүдэс болон нэвчдэс ажиглагдахгүй байлаа. Гэдэсний хананд шөрмөсөн утсаар гялтан ба булчин давхаргыг хамарсан 2 ширхэг зангилаат оёдол тавьсан. Энэхүү туршилтын хүрээнд нохойд оёдол тавьсан хэсгээс 3 мм-ийн зузаантай эдийг зүсэж аваад түүнийг усгүйжүүлэх, тосгүйжүүлэх өсгөх концентрацийн спирт, хлороформын дамжлагаар дамжуулан лаанд цутган микротом дээр 4 микроны нимгэн зүслэг хийж гематоксилин-эозины будгаар будан бичил бэлдмэлийн гэрлийн микроскопын 100, 200, 400 өсгөлтөөр харсан. Үүнд:
  • 12. 12 Булчингийн эд: Энд булчингийн эдийн нөхөн төлжилт сайн, мэл заслын утасны зохицол сайн байсан. Гэдэсний хана:Утаснуудыг нийтэд нь тойрч холбох эдийн ургалт буюу нөхөн төлжилт ажиглагдсан. Энд гэдэсний хананы нөхөн төлжилт явагдаж, мэс заслын утсыг тойрч холбох эд ургасан нь утасны зохицол сайн байгааг харуулж байна. Апоневроз: Гэмтсэн апоневрозд болон түүнийг тойрсон өөх ба холбох эдэд нэлээд үрэвслийн урвалтай, лейкоцит болон моноцит эсээс тогтсон үрэвслийн нэвчдэс ажиглагдана. Зарим газар үрэвслийн эсүүд бөөгнөрч бичил буглаа үүсгэсэн байна. Энд нөхөн төлжилт ажиглагдсангүй. Арьс: Арьсан дээрхи гэмтэл нь шарх бөгөөд энд үхжилт, их хэмжээний үрэвслийн нэвчдэс, нөхөн төлжилтийн эсүүд харагдана. Жинхэнэ арьсанд олон тооны тос ба нөлсний булчирхайнууд, өөхөн эд харагдах бөгөөд нэг газар мэс заслын нэг утас байх ба түүнийг тойроод өргөн холбох эдийн ургалт ажиглагдана. Холбох эд нь гүйцэд боловсорсон коллаген ширхэгээс тогтсон бөгөөд түүний завсраар бага зэргийн үрэвслийн эсүүд харагдана. Энд арьсны шархны эдгэрэл болон мэс заслын утасны зохицол сайн байна. Хэрэв мэс заслын утас тохирохгүй байсан бол нөхөн төлжилт муу явагдах, мэс заслын утасны эсрэг хариу урвал өрнөх байсан ба энэ нь их хэмжээний үрэвсэл, гадны биетийн эсрэг аварга эсүүд үүсэх байсан юм. Гэвч эдгээр нь ажиглагдахгүй байгаа учир утас зохицож байна гэж дүгнэсэн. Гэхдээ зохицож байна гээд үүнийг орхих бус шөрмөсөөр мэс заслын утас хийх боломжтойг нэгэнт тогтоосон тул цаашид улам боловсронгуй болгох, сайжруулах талаар тодорхой туршилтууд үргэлжлэн хийгдэх боломжтой болж байна. Мэс заслын хайлдаг утасны үйлдвэрлэлийн эдийн засгийн тооцоо хийж үзэхэд,  Дотоодод (1750-1375)*150.0=56.2 сая төгрөг  Экспортоос (4375-1375)*1320.0=3960.0 сая төгрөг  Нийт дүн: 3960.0+56.2=4016.2 сая төгрөг - 1.5 сая ширхэг шөрмөсөн утас гаргаж авахын тулд 25.0-42.0 мянган үхрийн шөрмөсийг цуглуулан авах шаардлагатай байна - Жилд нэг эмнэлэгт 14600 ш утас хэрэглэдэг. Нийт дүнгээр 24.9 сая төгрөг. Одоогоор хэрэглэгдэж байгаа мэс заслын хайлдаг утас нь силк ба экрилэн утаснууд байгаа. 1ш силк утас 450₮ 1ш экрил утас-1.6 $. Силкэн утасны үнэ хямд боловч чанарын хувьд муу хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж багатай бүтээгдэхүүн Монголчууд бид импортоор орж ирж байгаа үнэтэй барааг (мэс заслын утсыг) орлуулах, монголдоо үйлдвэрлэх, улмаар экспортлох боломжийн судалгааг хийж, үйлдвэрлэвэл бидний сэдэж бүтээсэн судалгаа, туршилтын ажлын үр дүн гарах юм. Тиймээс шинэ, өвөрмөц шийдэлтэй, онцлог технологитой, байгаль орчин, амьд организмд халгүй байдгийг туршилтаар тогтоогдсон “Мэс заслын зориулалттай шимэгддэг/хайлдаг/ утас, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн - шөрмөсөн утас, түүний үйлдвэрлэл”-ийг хөгжүүлэх шаардлагатай байна.
  • 13. 13 НЭГДСЭН ДҮГНЭЛТ  Монгол Улс уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг экспортлох, импортын бүтээгдэхүүний худалдаагаар ард иргэдийнхээ хэрэгцээг хангах бус, харин нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүний үндэсний үйлдвэрлэлийг эрчимтэй хөгжүүлснээр баян орон болох боломжтой.  Үндэсний үйлдвэрлэл хөгжүүлэхдээ өнөөдөр амжилтанд хүрсэн үйлдвэрлэлээ дэмжихээс гадна цоо шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх шаардлагатай байна.  Шинэ бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхдээ “Амдаж хөгжих стратеги”-ийг баримтлах нь чухал юм. Товчоор хэлэхэд, энэ нь бусдын технологийг хуулах бус, бусдаас түрүүлж цоо шинэ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж бусдад худалдах замаар зах зээлд танигдах явдал юм. Энэ нь импортыг багасгах, экспортын орлогыг нэмэгдүүлэх ихээхэн боломж олгодгоороо онцлогтой.  Монгол улсын хэмжээнд жилд хийгддэг мэс заслын дундаж тоо, нэг мэс засалд хэрэглэх хайлдаг утасны дундаж хэмжээ гадаад орнуудаас оруулж ирдэг хайлдаг утасны жилийн дундаж хэмжээ зэрэг үзүүлэлтүүдийг судалж үзсэний үндсэн дээр Мэс заслын хайлдаг утасны зах зээлийн багтаамжийг тодорхойлсон. Энд 150.0 мянган ширхэг Мэс заслын хайлдаг утасны жилийн хэрэгцээтэй гэсэн тооцоо гарсан.  Иймд шинэ бүтээгдэхүүний төлөөлөл болгон үхрийн шөрмөсөн мэс заслын хайлдаг утсыг сонгосон болно. Хамгийн багаар бодоход улсын хэмжээнд жилд нядлагдаж байгаа үхрийн 10 хувиас шөрмөсийг нь бэлтгэж ашиглана гэж тооцоолбол, жилдээ 1,5 сая ширхэг мэс заслын хайлдаг утас үйлдвэрлэн дотооддоо 10,2 хувийг буюу 150,0 мян.ширхэгийг нь 1 доллараар борлуулж, үлдэх 89,8 хувийг буюу 1320,0 мян.ширхэгийг гадаадад тус бүрийн 2,5 ам доллараар борлуулахад 3.9 тэрбум төгрөгийн экспортын орлого олох боломж байна. Ингэснээр мэс заслын утсыг манай улс дотооддоо үйлдвэрлэж, импортоор авдаг мэс заслын утасны үнийг 36 хувиар бууруулахаас гадна жилд дунджаар 4.0 тэрбум төгрөгийн цэвэр орлого олох боломж бүрдэх тойм тооцоо гарч байна.  Энэхүү өндөр үр ашигтай, байгаль орчинд халгүй технологитой бөгөөд органик, өвөрмөц бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжих, хөгжүүлэх шаардлагатай байна.  Үүний тулд улсын хэмжээнд үхрийн шөрмөсийг бэлтгэх асуудлыг нэгдсэн журмаар шийдвэрлэх, боловсруулан гаргасан дээрхи технологийг жижиг үйлдвэрлэлийн хэмжээнд нэвтрүүлэх, зохион байгуулах нь чухал болоод байна.  Энэ нь монголдоо хэрэгцээтэй төдийгүй экспортын үйлдвэрлэл болох ирээдүй хангалттай байна. Эрдэм шинжилгээний удирдагч: Профессор С.Төгс sanjdorj@must.edu.mn
  • 14. 14 Ашигласан материал 1. Үндэсний статистикийн эмхэтгэл, 2005-2013 2. “Шинэ үйлдвэржилтийн бодлогын судалгаа” тайлан, 2010 он 3. Менежмент сурах бичиг, Н. Цэнд доктор, профессор, Г.Батхүрэл доктор, профессор, Я.Шуурав доктор, профессор, Н.Пүрэвдагва доктор, профессор Ц.Цэцэгмаа доктор, профессор, Н.О Лизунов доктор, дэд профессор, Л.Цэрэнчимэг доктор дэд профессор, Л. Цэрэнчимэг магистр, Д. Оюунчимэг магистр 4. “Малын гаралтай дайвар бүтээгдэхүүн боловсруулан шинэ материал гарган авах, технологи, тоног төхөөрөмж” ШУТ-ийн төсөл, 2005 он, Удирдагч С.Төгс, Хөнгөн үйлдвэрийн судалгаа, хөгжлийн хүрээлэн. 5. Шөрмөсөн утсыг мэс заслын зориулалтаар ашиглах боломж С.Төгс , “Мэс засал” сэтгүүл, 2004 он, №7 6. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх нь Д.Баясгалан 2013 7. New Product Management,C.Merle Crawford and C.Anthony Di Benedetto, 2010 8. Профессер Chester R.Wasson Journal of marketing, 2002- American marketing Association 9. Creating a Strategic Product PlanBy Bill Thomson, Blog 10. Шинэ бүтээгдэхүүний маркетингийн удирдлага, Ч.Батбаатар 2011 11. Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд нэвтрүүлэх, Д. Баясгалан 2013 12. Шинэ бүтээгдэхүүний үр ашгийн судалгаа, Н. Саруул 2010 13. Википедия