Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Andere mochten auch
Andere mochten auch (13)
Ähnlich wie Euskal literatura genero ikuspegitik ikertuta
Ähnlich wie Euskal literatura genero ikuspegitik ikertuta (20)
Mehr von Marta Larrea
Mehr von Marta Larrea (13)
Euskal literatura genero ikuspegitik ikertuta
- 2. ERAKUSKETA DENBORAREN NONDIK NORAKOAK
- 3. S O R B U R U A Literatur pertsonaia testu azterketarako lanabes interesgarri gisa. Emakumea Kontakizunaren hurrenkera antolatzeko balio duen egituraren osagarria da (Pavis, 1984) Aktoreak leku estrukturala betetzen du narrazioan, pertsonaiak, aldiz, esanahi semantiko osoa du (Bal, 1985) Unitate pragmatikoa ere eransten die unitate sintaktiko eta semantikoari (Boves, 1993) Literatur pertsonaietan errepresentazio eza (Jay, 1994) Ahotsik eza ( Rodriguez Magda, 2003) Emakumearen absentzia sistematikoa (Zavala, 2000) Emakumeen gaineko irudikapen itxuratxartua (Amoros, 1985).
- 6. Alberdi, Uxue_________________________________ Aulki-jokoa , 2009, Elkar. Arbelbide, Nora ______________________________ Goizeko zazpiak , 2007, Elkar. Arrieta, Yolanda_________________ Jostorratza eta haria , 1997, Kutxa Fundazioa. Borda, Itxaro______________________ Udaran betaurreko beltzekin , 1987, Txertoa. Borda, Itxaro_______________________________ Bakean ützi arte , 1994, Susa. Borda, Itxaro____________________________ Amorezko pena baño , 1996, Susa. Borda, Itxaro____________________________ Bizi naizeno munduan , 1996, Susa. Borda, Itxaro__________________________________ %/100 Basque , 2001, Susa. Borda, Itxaro_______________________________ Jalgi hadi plazara , 2007, Susa. Borda, Itxaro_______________________________ Ezer gabe hobe , 2009, Susa. Etxeberria, Aitziber__________________________ Tango urdina , 2003, Erein. Etxeberria, Aitziber________________________________ 31 baioneta , 2007, Erein. Goia, Garazi____________________________________ Bi hitz, 2008, Alberdania. Gonzalez, Sonia________________________ Ugerra eta kedarra, 2003, Txalaparta. Jaio, Karmele_________________________________ Amaren eskuak , 2006, Elkar. Jaio, Karmele__________________________________ Musika airean, 2009, Elkar. Jimenez, Irati_____________________________ Nora ez dakizun hori , 2009, Elkar. Martin Sampedro, Eukene__________________ Lau sasoitako zipriztinak, 1985, Susa. Mintegi, Laura__________________________________ Bai, baina ez , 1985, Susa. Mintegi, Laura______________________________ Nerea eta biok, 1994, Txalaparta. Mintegi, Laura___________________________ Sisifo maiteminez , 2001, Txalaparta. Oñederra, Lourdes_________________ Eta emakumeari sugeak esan zion , 1999, Erein. Osoro, Jasone________________________________________ Greta , 2003, Elkar. Rozas, Ixiar___________________________________ Edo zu edo ni, 2000, Erein. Urretabizkaia, Dorleta_____________________ Jaione, 2005, Kutxa Fundazioa. Urretabizkaia, Arantxa_______________________ Zergatik Panpox , 1979, Erein. Urretabizkaia, Arantxa_______________________ Koaderno gorria , 1998, Erein. K O R P U S A
- 7. Borda, Itxaro _______________________________ Basilika, 1984, Sus a. Borda, Itxaro______________________________ Zeruetako Erresuma , 2005, Susa. Elorrieta, Irati__________________________ Burbuilak, 2008, Alberdania . Jimenez, Irati____________________________ Bat, bi, Manchester, 2006, Elkar. Mintegi, Laura____________________________ Legez kanpo, 1991, Elkar. Mintegi, Laura_________________________ Ecce homo, 2006, Txalaparta . Madina, Itziar________________________ Beste eguzkia, 2007, Txalaparta Rozas, Ixiar_______________________________ Negutegia, 2006, Pamiela Urretabizkaia, Arantxa_________________________ Saturno, 1987, Erein.
- 9. Paradigma aktantziala Laguntzailea Aurkaria Eragilea Hartzailea Subjektua Objektua N A R R A T O L O G I A
- 10. Genero indarkeriaren paradigma aktantziala N A R R A T O L O G I A
- 23. AMATASUNAREN ALDE NEGATIBOAK AMATASUNAREN ALDE ONAK Bai… baina ez Zergatik Panpox Sisifo maiteminez Amaren eskuak Koaderno gorria Jostorratza eta haria Greta 31 baioneta Jaione Ugerra eta kedarra Eta emakumeari sugeak esan zion Edo zu edo ni Musika airean Nerea eta biok Nora ez dakizun hori Tango urdina Lau sasoitako zipriztinak Bizi nizano munduan Ondorio nagusi bezala esan genezake, emakume idazleek amatasuna hautu bezala landu dutela, eta, ondorioz, amatasunaren inguruko gai guztiak ikusarazi dituztela, antisorgailuak, hilerokoa, haurdunaldia, erditzea, abortuak, abandonatzea, menopausia. Bigarrenik, esan behar da aztertu dugun korpusean genealogia femeninoa (Irigaray, 1978) gailentzen dela, hau da, emakume idazleak ahalegindu direla emakumeen arteko harremanak plazaratzen. Plazaratze horretan emakumeak exiliotik atera (Rich, 1983) dira, eta kasurik gehienetan, emakumeen arteko harremana eta belaunaldien artekoa (ama-alaba-amona) landu dituzte.
- 28. Nazioa modu esplizituan Nazioa modu inplizituan Desplazamenduak, nazioartea Ez dago naziorik Aulki-jokoa Itxaro Bordaren guztiak Bi hitz Musika airean 31 baioneta Jaione (Guardia zibilen kontrolak) Nora ez dakizun hori Koaderno gorria Amaren eskuak (ETA kidea) Sisifo maiteminez Nerea eta biok Bai baina ez (grebak, Amnistia osoa pankarta) Eta sugeak emakumeari esan zion Goizeko zazpiak Ugerra eta kedarra (ETAko militante bat) Greta Tango urdina (euskara ikastearen beharra) Edo zu edo ni Zergatik Panpox (Guardia zibila kontrolak) Lau sasoietako zipriztinak (hizkuntza) Jostorratza eta haria (historia, herri tradizioa) Ondorio gisa esan daiteke emakume idazleek ehuneko ehunean nazioa erreferentzia gisa daukatela. Eleberri batzuetan emakumeak nazioarekiko subjektu edo agente gisa narratu dira; beste batzuetan nazioa atzean utzi beharreko lekune gisa proposatu da, desplazamendua eskatzen duen lekune gisa. Eleberri bakar batean ez da nazioaren erreferentziarik egin, Musika airean , eleberrian. Beste gainontzeko guzti-guztietan modu esplizituan nahiz inplizituan edota etnosinbolikoan (A. Smith) Euskal Herria agerian geratzen da. Datu historikoak kontuan, corpusean agertzen zaigun protagonista femeninoa dagonekoz ez da aberriaren amaren sinbolopean eraikia edo erlijioarekin lotua; eta kasu batzuetan nazioaren agente gisa azaltzen zaigu eta generoaren berreraikuntza aldarrikatzen du, naziogintzan subjektu direlakoz; edota nazioari beste ikuspegi batzuk eransteko: postnazioarena edo globalizazioarena, esaterako.
Hinweis der Redaktion
- 1.- Egun on dizuela eta ongi etorriak epaimahaikide, tesi zuzendari, lankide eta lagunak. Dakizuen bezala, eta norbaitek ez baleki, Pertsonaia protagonista femeninoen ezaugarriak eta bilakaera euskal narratiba garaikidean izenburua duen tesia defendatzera gatozkizue.
- Doktorego tesia honen sorburua bi terminoen edota bi kontzeptuen ezkontzan aurreikusi behar da. Batetik, literatur pertsonaiak eta hauek literatur testuak aztertzeko eskaintzen duten interesgunean kokatu beharko genuke. BOKADILOA. Horrela, errusiar formalistek nahiz frantziar estrukturalistek pertsonaia akzioarekin lotuko dute eta unitate sintaktikotzat hartuko dute. Kontakizunaren hurrenkera antolatzeko balio duen egituraren osagarria Dela esango du (Pavis, 1984). Aktoreak leku estrukturala betetzen du narrazioan, pertsonaiak, aldiz, esanahai semantiko osoa du (Bal, 1985) Korronte psikologistek ikuspegi semantikoa kontuan, jendetasuna islatzeko gaitasuna aitortuko diote literatur pertsonaiari. Semiotikariek, Unitate pragmatikoa ere eransten diote unitate sintaktiko eta semantikoari (Boves, 1993 ). Kritika marxistak nahiz feministak testuingurua oso kontuan edukiko dute. Bestetik, emakumearen adiera dugu. Baina kasu honetan emakumeaz mintzo garelarik Lucien Goldmann marxistaren homologia kontzeptua aipatu beharko genuke nahitaez, izan ere, Goldmannentzat, homologia, literatur eta jendarte egituren arteko analogia baita. Ekarpen hori buruan euskal literatur pertsonaia femeninoen eta kalean dabilen euskal emakumeen artean analogiak egiteko aukeraz bailatu gara, horrela, euskal emakume idazleek euskal emakumeen errealitatea literatur pertsonaia femeninoen bidez noraino islatzen jakin duten ikertze asmoz. Puntu honetan ezin da ahaztu, literatur pertsonaia femeninoen errepresentazio eta ahots ezaz kexatu ohi da dela kritika feminista BIGARREN BOKADILLOA (gainetik irakurri). Literatur pertsonaia errepresentazio eza (Jay, 1994); Ahotsik eza( Rodriguez Magda, 2003); Emakumearen absentzia sistematikoa (Zavala, 2000); Emakumeen gaineko irudikapen itxuratxartua (Amoros, 1985).
- Tesi honek lehen helburutzat, euskal emakume idazleek euren eleberrietan sortutako pertsonaia protagonista femeninoa aztertzea du. Aldaketa kuantitatiboak eta kualitatiboak eman diren eta nolakoak izan diren ikertzea . LEHEN BOKADILOA : Gizonek aurkezturiko emakumeen errepresentazio matxisten, estereotipoen eta arketipokoen ikerketak ugari egin da genero ikuspegitik, horra hor egileen izen batzuk. Kritika feministak bat egiten zuen literatur pertsonaia femeninoei egotzitako rola sumisiora, pasibitatera eta esanekoa izatera mugatzen zela esaterakoan. Literatur subjektua beti gizona izanik honen harira eta mesedetara biltzen zela literatur pertsonaia femeninoa . BIGARREN BOKADILOA. Beraz, kritika feministak argi azaleratzen zuen kalean zebilen emakume berria emulatu beharra zegoela literaturan. Gilles Lipotevskik Hirugarren emakumea saiakera idatzi zuen eta esaten zuen hirugarren emakumea ez dela gizonaren menpe dagoen objektua, ezta gizonezkoek eraikia ere. Hirugarren emakumea autoeraikuntza femeninoa . Laura Freixasek Berriari 2004ean emaniko elkarrizketaren izenburuak laburbiltzen du nahi hau. “ Emakumearen irudikapena birsortu behar dugu ”. Subjektuak sortu behar dira. Emakumeen konstelazioak, esperientziak, bizipenak kontatu eta mitoak berridatzi edota berrirakurri behar dira.. Bigarren helburua , beraz, pertsonaia protagonista femeninoaren bidez euskal literaturan iradoki den emakume berri horren testigantza ematea litzateke. Honen bila abiatu dugu ikerlana. HIRUGARREN BOKADILLOA : DESPENTES irakurri. Hirugarrenik , emakume berri horren eraikuntzan erabilitako berrikuntzak aurkitzea du xedetzat tesi honek. Laugarrenik, hau guztia tenore batean inskribatzea, kokatzea, 1979tik 2009ra bitarteko sasoian hain zuzen ere. LAUGARREN BOKADILOA . 1979tik abiatu dugu ikerlana, izan ere, orduantxe estrainekoz sortu baitzen lehen pertsonaia protagonista femeninoa euskal literaturan: Zergatik Panpoxeko Ama. Eta gainera tesiaren abiaburua aitzakitzat hartuta tesi honek bibliografia kritikoari ekarpen bat egin nahiko lioke. Izan ere, orain arte euskal literatur pertsonaien historia hiru literatur pertsonaiekin eginda: Txomi Agirreren Joanes artzai baketsuarekin, Txillardegiren biziminez jotako Leturia nahigabetuarekin, eta Saizarbitoriaren Egunero hasten delako berritsu posmodernoarekin. Guk laugarren bat erantsi eta proposatu nahiko genuke bibliografia kritiko horretan: Lehen pertsonaia protagonista femeninoa eta posmodernoa Zergatik Panpoxeko ama. 70 hamarkadako emakumeen esperientzia, kezka, eta mugimenduaren inguruan estrainekoz hausnartzen duen literatur pertsonaia protagonista femeninoa.
- Korpusaren irizpideak oso labur kontatuko ditugu, epea esan berri dugu eta eleberrigintza edota formatu luzearen aukeraketa, batez ere, literatur pertsonaiaren garapena ahalbideratzen duelako (Cañales, 1999) hautatu da, eta azkenik, emakume berri hori aurkitzeko erabaki genuen emakume idazleen eleberrigintzara mugatzea ikerketa. Horrela aurkitu genituen 27 eleberri subjektu femenino protagonista zutenak eta korpusean sartu genituenak, eta beste bederatzi, pertsonaia protagonista gizonezkoak edota pertsonaia kolektiboak zituztenak.
- Helburuak eta korpusa finkatu ostean, goazen erabili ditugun paradigma teoriko metodologiko diferenteen berri ematera. Lehenik eta behin, narratologia aipatu behar dugu, izan ere, eleberri guztietan eta modu sistematikoan Greimasen paradigma aktantziala aplikatu baitiogu narrazioari. Horrela, paradigma aktantzialaren bidez aztertu ditugun 27 eleberrietako literatur femenino protagonistak ekintzaren subjektuak direla esan dezakegu. Subjektu hauen objektuak, berriz, guk ardatz tematikotzat jo ditugunak: amatasuna, memoria, genero eta sexu berridazketa, nazioa… besteak beste.
- Paradigma aktantzialean ekintzaren eragilea nahiz hartzailea; Ekintzaren subjektua eta objektua eta ekintzaren laguntzailea eta aurkaria azaltzen dira.
- Genero indarkeria horrela kudeatzen da patriarkatua oraindik modu hegemonikoan bizirik dirauen gizarteetan: Gizonezkoek euren hegemoniari eusteko desira erakusten dute. Beraz, eragilea patriarkatua genuke. Eragileak subjektuari behar hori jakinarazten dio (indarkeria sinbolikoaren bidez) eta subjektuak badaki, bere bizi hegemoniak bizirik jarrai dezan, emakumearen boterea neutralizatu behar duela. Beraz, subjektuak objektutzat boterea du eta hori lortzeko emakumeen kontrako erasoak aktibatuko ditu (indarkeria tipo guztiak). INDARKERIA SINBOLIKOAren definizioa eman nahi izan dugu eta Bosh eta Ferrerena aukeratu dugu, izan ere, Pierre Bourdieurena nahiz Dolores Julianorena ondo jasotzen ditu. “ESTA FORMA DE VIOLENCIA SE CARACTERIZA PORQUE TRANSFORMA EN NATURALES AQUELLAS MODALIDADES CULTURALES QUE TIENEN COMO FINALIDAD SOMETER A UN CIERTO GRUPO SOCIAL EMPLEANDO ESTRATEGIAS QUE HAN SIDO DESRRROLLADAS POR QUIENES DISPONEN DEL PODER. ES DECIR, ES UNA VIOLENCIA QUE CONVIERTE EN NATURAL LO QUE ES UN EJERCICIO DE DESIGUALDAD SOCIAL, Y PRECISAMENTE POR ELLO, ES UNA VIOLENCIA CONTRA LA QUE SUELE OPONERSE POCA RESISTENCIA”.
- Psikologistek pertsonaia gizakiaren barrualdea ezagutzeko modu bat bezala aurkezten dute, oso lotua azaltzen da, pentsamenduekin, sentimenduekin, pertsonaia barru –barrutik ezagutzearekin: bakarrizketak, zehar estiloa, zehar estilo askea… Marxistek pertsonaiaren dimentsio soziala aldarrikatzen dute, LucKasek jendartearekin, testuinguruarekin dialektikan eraikitako egitura tzat hartzen du literatur pertsonaia. Testuinguruari erreparatu behar diogu. Kritika feminista pertsonaia femeninoen beharraz eta nolakotasunaz kezkatua dago. Badaki literatur pertsonaia femeninoen historia estereotipo eta omisioen historia dela eta aurrera begira iragana ez emulatzea eskatzen du eta estrategiak martxan jartzen ditu emakume berria testuatzeko. Horrela, Kritika feminista estereotipoak hautsi nahian, berrirakurketak eta berridazketak proposatzen. Emakumeari ahotsa emateak genero identitatea berreraikitzeko aukera eskaintzen du. Ziplijauskaiték Memoria, autobiografiak , Krisialdiak, Mitoen berrirakurketak, Dekostruzioak … aipatuko ditu.
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Memoria eta modus autobiografikoa aztertzeko orduan, Isolina Ballesterosen (1994) idazkera femeninoa eta Ciplijauskaiterén (1994) kontzientziaren autoeraikuntza kontzeptuak ezinbestekoak dira. Modus autobiografikoa izendatu dugun forma horretan, lehen pertsona narratiboa eta forma autobiografikoa nahastu egiten dira. Anna Caballék dio edozein idazketa autobiografiko autoestimu ariketa edota norbanakoaren subjektibotasuna balioestea dela, eta lan zailtzat jotzen du emakumearen autobiografiarik aurkitzea emakumeen askapen prozesua izan aurretik. Elain Showalterrek, bestalde, emakumeen idazketa dela eta, 1920tik gaur artekoari emakumeen garaia deitu dio. Autoezagutzaren edota autoaurkikuntzaren garia. Autoezagutzak norberaren ahotsa eta hitza bilatzea eskatzen du, eta GREENE·K, dioskun bezala, emakumeak NI esaten duenean, hau da, modus autobiografikoa erabiltzen duenean sortzen da feminismoa. Eta sorkuntza horrek Susan Stanfordek esaten duen modura eten egiten ditu ispiluen, ikusezintasunen eta isiltasunaren metaforak.
- LEHEN BOKADILOA : Azterturiko pertsonaia protagonista femeninoak euren esperientzietatik abiatuta memoria dute lagun nia eraikitzeko. Ana Caballé: “Para saber quien soy debo saber quién he sido y cómo he llegado hasta el estado actual”. Modus autobiografikoak identitate eraikuntza du idaztankeraz eta espazio femeninoaz baliatzen da horretarako gaiak, ispiluak, denbora, espazioa, gorputza modu berezian kudeatuz. BIGARREN BOKADILOA : Memoria gaitzat eta modus autobiografikoa kontamolde gisa erabiltzen dute korpusean agertzen diren eleberri gehientsuenak. Nahiz eta guk azterketarako hiru bakarrik aukeratu. Krisialditik kontzientziaren bidez jaioko dira kapitulu honetako pertsonaia femenino protagonistak: Jaione, Elena eta Graziana.
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Manuel Castellesek (2007) emakume eta gizonen arteko diferentziak nabarmentzean, gizonarenak boterea, ekoizpena eta gerrak direla dio, eta emakumearenak, berriz: etxea zaindu, ugalketa, umeak zaindu, hezi, bizitzen irakatsi, maitasuna eman, ziurtasuna, familia elikatu, gizona kudeatu, ohera iritsi eta ezkontza beharrak bete. Eta hor legoke desberdintasunaren laratza. Ana Jonasdottirrentzat (1993) gizon eta emakumeen arteko ezberdintasuna legoke ez mendekotasun ekonomikoan, ezta lanen banaketa ezberdinean ere, maitasunean baizik: “ Amor humano –cuidado y éxtasis- y los otros productos derivados de estas actividades. Hortxe legoke indarkeriaren abiaburua, hortxe arreta handiz kapitulu honetan ikertu dena.
- Kapitulu honetan, Uxue Alberdiren Aulki jokoa , Aitziber Etxeberriaren Tango Urdina eta Laura Mintegiren Bai baina ez. Ondorio gisa esan daiteke hiru eleberri hauetan eta Dorleta Urretabizkaiaren Jaionen beste inon ez dugula indarkeria zantzurik aurkitu. Kapitulu honek bi alde nabarmen ezberdinak ditu: hasteko, Indarkeria ikuspegi soziologikotik lantzen da eta alderdi literarioa bestetik, hurrengo bi kapituluetan ere gauza bere egingo da eta egitura honen zioa ez da kasuala, izan ere, hiru kapitulu horien egituraketek: genero indarkeriak, amatasunak eta nazioak errealitatean hartzen dute oina. Eta hori horrela da Lucien Goldmannek esaten zuena aintzakotzat hartuta, hau da, literatur egitura eta jendarte egituren artean analogiak daudela onartuta eta literatur pertsonaien dimentsio sozialari onetsia emanda. BOKADILOA: memoriaren gaia emakume idazleek ehuneko ehunean aintzakotzat hartzen badute, genero indarkeriarena oso gutxik bereganatu dute, lau idazlek hain zuen. Datu soziologikoek oso bestelako datuak erakusten dituzte, izan ere, Espainian, 2000n Emakumearen Institutuak, egindako makro-inkestan ikusi zen ehunetik 12,4 emakumek tratu txar teknikoa jasaten duela, hau da, 1.865.000 lagunek tratu txarrak pairatzen zituztela (Vives, 2001)
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Kritika feminista garaikideak amatasuna izan du bere hausnarketan giltzarri. Ezagunak dira, esaterako, Ellen Moersek (1994) esandakoak ama baten bikaintasunaren eta sortzaile eskas izatearen artean dagoen kausazko erlazioaz. Virginia Woolfek (2005), berriz, oso lan zaila ikusten zuen seme-alabak edukitzea eta aldi berean idaztea. Ciplijauskaiték dioen modura, amatasuna bi modutara ikusia dago gehienetan literatur lanetan: deuseztatzaile modura, independentziaren eta norberaren garapenaren suntsitzaile lez eta, bestalde, botere mitikoaren jarraitzaile modura. Botere horretan, gorputzaren jarduna eta mintzairaren dialektika proposatzen ditu diferentziaren feminismoak. Amatasuna emakumeek diferentziarako duten arma bezala hartuko dute joera horretako literatur egileek: kritika frantziarrak batez ere (Irigaray, Kristeva, Cixous).
- Eleberriak multzoka aztertu badira ere honakoak sakonago aztertu dira: Eta emakumeari sugeak esan zion, edota amatasunaren errenuntzia. Sisifo maiteminez amatasunaren alde negatiboen aldarria. Zergatik panpox, amatasuna gorpuzten duen eleberria. LEHEN BOKADILOA Ondorio nagusi bezala esan genezake, emakume idazleek amatasuna hautu bezala landu dutela, eta, ondorioz, amatasunaren inguruko gai guztiak ikusarazi dituztela, antisorgailuak, hilerokoa, haurdunaldia, erditzea, abortuak, abandonua, menopausia. BIGARREN BOKADILOA. Bigarrenik, esan behar da aztertu dugun korpusean genealogia femeninoa (irigaray, 1978) gailentzen dela, hau da, emakume idazleak ahalegindu direla emakumeen arteko harremanak plazaratzen. Plazaratzen horretan emakumeak exiolitik atera (Rich, 1983) dira, eta kasurik gehienetan, emakumeen arteko harremana eta belaunaldien artekoa (ama-alba-amona) landu dituzte.
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Nazio nahiz genero kontzeptuak konstruktu kultural gisara aztertu dira kapitulu honetan eta nazionalismoaren iruditerian emakumeari emaniko lekua ikertu da. Hala eta guztiz ere, esan behar da Alcedoren (1996) hitzak gure eginez, emakumea ez dela amatasunaren sinbolotzat edota nazionalismoa guardasol bakartzat hartzera mugatu. Naziogintzan boterea esparru publikoan dagoela konturatu da emakumea, indarra dagoen lekuan (Aretxaga(1988) eta Alcedoren (1996) esanetan. Eta horren lekuko ditugu, Nerea eta biok eta Koaderno gorriko protagonista femeninoak.
- LEHEN BOKADILOA : Ondorio gisa esan daiteke emakume idazleek ehuneko ehunean nazioa erreferentzia gisa daukatela. Eleberri batzuetan emakumeak nazioarekiko subjektu edo agente gisa narratu dira; beste batzuetan nazioa atzean utzi beharreko lekune gisa proposatu dute, desplazamendua eskatzen duen lekune gisa. Eleberri bakar batean ez da nazioaren erreferentziarik egin, Musika airean, eleberrian. Beste gainontzeko guzti-guztietan modu esplizituan nahiz inplizituan edota etnosinbolikoan Euskal Herria agerian geratzen da. BIGARREN BOKADILOA : Datu historikoak kontuan, corpusean agertzen zaigun protagonista femeninoa dagonekoz ez da aberriaren amaren sinbolopean eraikia edo erlijioarekin lotua; eta kasu batzuetan nazioaren agente gisa azaltzen zaigu eta generoaren berreraikuntza aldarrikatzen du, naziogintzan subjektu direlakoz; edota nazioari beste ikuspegi batzuk eransteko, postnazioarena edo globalizazioarena, esaterako.
- Pertsonaia protagonista femeninoak abiapuntutzat hartuta emakume idazleek generoaren gainean eraikitako diskurtsoak ere aztertu nahi direla kontuan izanik Mari José Vega kritikariak diskurtsoaren gainean eskaintzen deun kontzeptua izan dugu abiapuntutzat. Horrela, hurrengo kapituluetan, generoaren gaineko diskurtsoak eraikitzeko aztertu ditugun eleberrietan baliatu dituzten kontzeptuak eta kontamoldeak izango ditugu aztergai. Harrigarria bada ere, eleberriotan guztiotan badira etengabe errepikatzen diren gaiak (amatasuna, feminitatea, nazioa…) eta kontamoldeak (modus autobiografikoa, nobela beltza… ) Anglosaxoiek feminist agenda deritze emakume idazleek kontalmode eta gai komunak errepikatzeko duten joerari, emakumezkoen literaturan etengabe errepikatzen baitira. Guk memoria, amatasuna, genero indarkeria,nazioa eta genero eta sexu berridazketa aukeratu ditugu, literatur pertsonaiaren inguruan eraikitako generoaren gaineko diskurtsoa aztertzeko .
- Nobelagile lesbianek, emakume detektibe lesbianen bidez, arau heterosexualak urratzea dute xedetzat, forma eta arau patriarkalak parodiatuz (Munt, 1994). Horren harira Palmerrek (1997) dio protagonistaren kokapen lesbiarra bi modutakoa izan ohi dela. Batetik, gutxiengo sexualen arazoen aurkezpen eta salaketa errealista eginez, eta, bestetik, ezarritako norma edota jarrera heteronormatiboa iraultzeko parodia erabiliz. Iratxe Retolazak (2010) ondo esaten duen bezala, Itxaro Bordak parodiaren alde egin du azterbide ditugun eleberrietan, eta ikuskera parodiko horretan egituratu du kritika soziala eta diskurtso hegemonikoen trasgresioa. Trasgresio hori ahalbideratzeko detektibe gogorra dekostruitu eta Amaia Ezpeldoi diseinatu du: detektibe sentimentala, Lenin miresten duena, abertzalea eta joera lesbikoa (Olaziregi, 2002).
- LEHEN BOKADILOA : Amaia Ezpeldoi nortasun finkorik ez duen konstruktua da, identitate eta mintzaira nahastuen erreferentzia. Identitate kamaleonikoa du. Detektibe xelebrea da, etxegabea, nomada, arima erratua, umezurtz linguIstikoa, langabea. Iparraldeak bizi duen egoera modu komikoan salatzen du eta lesbianismoa ardatz tematikotzat hartzen du. BIGARREN BOKADILOA : Retolazak esaten duen bezala, Zuberoako bazter batetik Bilbo hiriaren erdigunera egindako bidaiak hiru identitate gatazka eragin dizkio Ezpeldoiri: nekazal identitatea &hiri identitatea; identitate heterosexuala & identitate lesbiarra; identitate linguistiko hegemonikoa & identitate linguistiko periferikoa.
- Hortxe duzue emakume idazleek sortutako emakume protagonista femeninoen bidez irudikatutako emakume berria Edota Goldmannek esango zukeen modura kaleko emakumearen analogia.
- Eskerrik asko