Espainiako Historia

1. 1.GAIA:
ESPAINIA
GARAIKIDEAREN
SUSTRAI HISTORIKOAK
(II)

2. Aro Modernoa. Errege-erregina Katolikoak
ARO MODERNOA: XVI., XVII. eta XVIII. mendeak. Antzineko Erregimenaren
garaia.
ERREGE-ERREGINA KATOLIKOAK (1479-1516). Erdi Aroaren amaiera
izan zen.
 Iberiar Penintsulako erreinuen bateratzea gauzatu zuten:
- GAZTELA ETA ARAGOIKO KOROEN ARTEKO BATASUNA (1479)
-Granadaren konkista (1492). Iberiar Penintsulako azken erreinu
musulmana menpean hartu zuten.
- NAFARROA GAZTELAKO KOROARI ATXIKITZEA (1512)
• Kanariar irlen konkista (1512).
 Politika espantsionista:
- Frantziarekin gerran, Italia kontrolatzeko.
- Afrika iparraldeko nukleo garrantzitsuak kontrolatu zituzten.
-Amerikaren aurkikuntza eta konkista (1492). Amerika eta Espainiaren
arteko harreman ekonomikoak KONTRATAZIO ETXEAk kontrolatu zituen.

3. Aro Modernoa. Errege-erregina Katolikoak
• Monarkia autoritarioa:
- Kontrolpetik kanpo egon ohi ziren gizarte taldeak ere (noblezia, kleroa...),
“mesedeen truke”, menpean hartu zituzten.
- Estatu modernoaren sorrera ahalbidetuko duten gobernu organo berriak
sortu zituzten:
 Errege-kontseilua: ordezkariak monarkek aukeratzen zituzten.
 Errege-ordeak: erreinu bakoitzeko erret-ordezkariak.
 Hermandade Saindua: orden publikoaren mantenurako.
 Ejertzito nazionala: nobleen menpe ez egoteko.
 Ogasuna: zergak kobratzeaz arduratu ziren.

4. Errege-erregina Katolikoak
Aragoiko Fernando II.a Gaztelako Isabel I.a

7. ESTATU MODERNOAREN ERAIKUNTZA
BATASUN DINASTIKOA: Errege-erregina Katolikoak (1479-1516)

8. 14. Gaztela eta Aragoiko koroen arteko batasuna
Gaztelako Isabel eta Aragoiko Fernando ezkondu ondoren, errege-erreginak
izendatu zituztenean 1479an gertatu zen batasun dinastikoa. Senar-emazteari
erreinu bitan agintea aitortzeak Monarkia Hispaniarraren hasiera suposatu zuen.
Batasun pertsonala izan zen, baina ez zuen batasun politikoa ekarri, Gaztelak eta
Aragoiko Koroak politikoki independente jarraitu zutelako. Erreinu bakoitzak bere
mugak, legeak, erakundeak, hizkuntzak, txanponak eta ohiturak mantendu zituen
independentzia osoz, komunean soilik Erregetzaren erakundea eta Inkisizio
Auzitegia izanik.
Ezin esan daiteke erreinuen arteko berdintasuna ezarri zenik, Gaztelaren aldeko
desoreka agerikoa baitzen.
Egoera bere horretan mantendu zen Ondorengotza Gerrara arte (1714), hau da,
Borboien dinastia ezarri arte (zeinarekin Aragoiko Koroak bere foruak galdu zituen).

10. GAZTELA ETA
ARAGOIKO
BATASUN
DINASTIKOA
(1479)
Elkarrekin gobernatzea erabaki zuten, baina batasuna dinastikoa soilik
izan zen, erresuma bakoitzak bere lege eta erakundeak mantendu
baitzituen.

14. 15. Nafarroa Gaztelako Koroari atxikitzea
1512an Fernando erregeak, Gaztelaren izenean eta Albako Dukearen zuzendaritzapean,
egindako Nafarroaren konkista. Konkista hau Gaztelaren testuinguru espantsionistaren garaian
egin zen, Nafarroa aspaldian Frantzia eta Gaztela-Aragoiren ikusmiran baitzegoen.
Nafarroaren barnean ere bi leinu nagusien arteko gatazkak zeuden (agramondarrak eta
beaumondarrak). Azken hauek gaztelarrei laguntza eskatu zieten eta honek konkista erraztu
zuen.
Konkista azkarra izan zen: 1512ko uztailean tropa gaztelarrek, barneko beaumondarren
laguntzarekin, ekin zioten inbasioari eta hilabete gutxitan Nafarroa osoa konkistatu zuten,
Nafarroako errege-erreginek (Katalina eta Albreteko Juan) Frantzia aldera ihes egin zutelarik.
Errege-erreginek eta agramondarrek lurraldea berreskuratzeko zenbait saiakera egin zituzten
(Noain eta Amaiurko batailak esaterako), baina guztiek porrot egin zuten.
1515ean Burgosko Gorteetan berretsi zen Nafarroa Gaztelaren barneko erresuma zela. Hala ere,
bere foruak, Gorteak eta erakunde politikoak, mugak, zerga-sistema, e.a. mantendu zituen.
Egoera hau horrela mantenduko da 1841. urtera arte, Foru-Legea indarrean jarri arte, zeinaren
bidez Nafarroa probintzia bat bihurtu zuten.

15. Penintsulako XV. mendeko erreinuak

17. BIRKONKISTAREN
AMAIERA. GRANADAKO
KONKISTA (1492)
NAFARROAKO
KONKISTA (1512)

27. AMAIUR (1522)

28. Xabierreko Gaztelua
Tiebaseko GazteluaAmaiur
Noaingo bataila

29. Aro Modernoa. Errege-erregina Katolikoak
BATASUN ERLIJIOSOA: erlijioen arteko elkarbizitza eten egin zen,
kristautasunaren mesedean.
- JUDUEN KANPORAKETA (1492).
- Mudejarren kanporaketa (1501). Kristautu ezean, lurraldea uztera
behartuak izan ziren, Granadan egondako altxamendu batzuei
erantzunez.
- Inkisizioaren ezarpena: kristautasunaren aurkako jarrerak epaitzen
zituen auzitegia. Sorginen, konbertsoen... aurka jotzen zuen,
horretarako bitarteko gogorrak erabiliz.

30. 16. Juduen kanporaketa
1492an, Errege-erregina Katolikoek, Jainkoa eta erlijio-batasunaren izenean,
Gaztela eta Aragoiko judu guztien (“sefardi” deituak) kanporaketa dekretatu zuten,
kristautasunera bihurtzen ez baziren.
Juduen aurkako sentimendua indartzearen arrazoiak herri honen erlijio-ohiturak
eta bereziki beren egoera ekonomiko ona izan ziren.
Kalkuluen arabera 150.000 izan ziren alde egin zuten juduak, euren ondasunak
Koroaren esku utzita. 50.000 lagunek, aldiz, bataioa hartzea onartu zuten eta
geratu egin ziren.
Kanporaketak ondorio negatiboak izan zituen arlo askotan: batez ere ekonomian
(bankari eta mailegu-emaleak baitziren) eta zientzian (mediku onak zirelako).

31. INKISIZIOA ETA JUDUEN KANPORAKETA

32. BATASUN ERLIJIOSOA: JUDUEN KANPORAKETA

33. "Hemos decidido ordenar
que todos los judíos,
hombres y mujeres, de
abandonar nuestro reino, y
de nunca más volver. Con
la excepción de aquellos
que acepten ser bautizados,
todos los demás deberán
salir de nuestros territorios
el 31 de julio de 1492 para
no ya retornar bajo pena de
muerte y confiscación de
sus bienes (...)"

34. Juduen kanporaketa. XIX. mendeko grabatua

35. JUDUEN KANPORAKETA

36. INKISIZIOAREN TRIBUNALA: TORQUEMADA

37. Inkisizioa

39. INKISIZIOA

40. BATASUN ERLIJIOSOA: INKISIZIOA

44. XV. mendearen hasieran europarrek ezagutzen zuten mundua:
Europa, Mediterraneoa inguratzen zuten lurraldeak eta Itsaso Beltza.
AMERIKAREN AURKIKUNTZA. 1492

45. Aurkikuntzen kausak – Mapa berriak
Mapa berriak garatu zituzten, portulanoak. Itsasertza eta oztopoak soilik
marratzen ziren.

46. Iparrorratza
Astrolabioa Koadrantea
Nabigazio tresna berriak ere garatuta zeuden eta
baliagarriak ziren kostaldetik urrundu ahal
izateko.

47. XV. mendearen amaieran, beste itsasontzi mota batzuk sortu ziren:
karabelak
Grekoen trirremea
Erromatarren galera
Karabela

49. Kristobal Kolonek, Italiako
Genobako itsas-gizonak, uste bat
zuen: mundua borobila bazen,
Asiara joateko mendebalderanzko
bidea hartuta heldu zitekeela,
Atlantikoa zeharkatuta, Afrika
inguratu gabe.
Kolonek bere proiektua Errege
Katolikoei aurkeztu zien eta Isabel
erreginak eman zuen dirua
espediziorako, Santa Fe-ko
Kapitulazioak deituriko akordioak
sinatuz. (1492).
Gaztelarren bidaiak - Kolonen proiektua

50. Kristobal Kolon

51. 1492

53. Kolonen proiektua
Hiru itsasontzi atera ziren Huelvako Palos
de la Fronterako portutik 1492ko
abuztuaren 3an: Santa Maria, Pinta eta
Niña izenekoak.
Lurra!!!

55. 1492ko urriaren 12an Kolonek Asiara iritsia zela uste izan
zuen. Baina, egiazki, kontinente berria aurkitua zuen, Amerika.

56. Kolonek
pentsatutako
bidaia (1492)

58. Kolon Amerikara iritsi zen: XIX. mendeko margolari batek egindako irudi
idealizatua
Guanahami irla, San
Salvador izenarekin
bataiatua
Indigenak, Kolonen arabera
“kanarioen kolorekoak, ez zuriak,
ez eta beltzak ere”
Pinzon anaiak, karabelen kapitainak,
espedizioko banderak dituztela: gurutze
berdea fondo zuriaren gainean.
Kristobal Kolon
errege
banderarekin.

62. Kolonen bidaiak
1. Guanahaní irla aurkitu zuten,
Bahamak artxipelagoan eta
Kolonek San Salvador izena jarri
zion.
2. 1493.ean atera zen. La Española
irlara heldu ziren eta
merkataritzarako guneak sortu
zituzten
3. 1498an, Kolon Dominica,
Trinidad irletara heldu zen.
4. 1502an Ertamerikako kostaldean
zehar ibili zen.

63. Kolonen bidaiak

64. Kolonek aurkitutako lurraldeak esploratzeko eta ebanjelizatzeko (kristau
egiteko) Errege Katolikoek Aita Santuari lurralde haiekiko soberania eta
agintaritza eskubidea eskatu zioten.
Kolonen bidaiak eta mundu berriaren zatiketa

65. Baina Portugalek ere nahi zuen bere itsas-gizonek esploratutako
lurraldeak bereganatzea eta kontrolatzea. Gatazkak ebazteko,
konpontzeko, Tordesillasko Ituna sinatu zen. (1494).

66. INDICAKO
OZEANOA
OZEANO
ATLANTIKOA
OZEANO
BAREA
Ekuador
OZEANO
BAREA
Tordesillasko itunaren
eskumen marra
Portugalerako
hemisferioa
Gaztelarako
hemisferioa
Dokumentu honek irudizko lerro bat markatzen zuen: 370 legua Cabo
Verde irletatik mendebalderantz. Hortik mendebalderantz zeuden lurrak
Gaztelarentzat eta ekialderantz zeudenak portugaldarrentzat.
Horregatik gaurko Brasil portugaldarren esku geratu zen.

67. Gaztela
Portugal

68. Konkistatutako lurraldeak Gaztelako
Koroak bereganatu zituen.
Aurkikuntzarako espedizioa ordaindu
zuen eta lurralde berrien kolonizazioa
kontrolatu zuen.
Berehala ezarri ziren hizkuntza,
(gaztelania) kultura, erlijioa eta
Gaztelako legeak.

69. Gaztelarren esplorazioak
 Gaztelako Koroa Asiara mendebaldetik iristen saiatu zen,
Atlantikoa gurutzatuta.
 1492an Kolonek Asiara iritsia zela uste izan zuen. Baina,
egiazki, kontinente berria aurkitua zuen, Amerika.
 1520an Fernando de Magallanes eta Juan Sebastian
Elkanok zuzendutako espedizio espainiarrak, munduari
lehenengo bira eman zion eta lurra borobila zela erakutsi
zen.

70. Portugaldarren eta gaztelarren esplorazio nagusiak

71. AURKIKUNTZA GEOGRAFIKOAK

72. 17. Kontratazio etxea
Amerikako konkistak sortutako beharrei erantzunez, 1503an Errege-erregina
Katolikoek Sevillan sortutako erakunde ekonomikoa.
Kontratazio Etxearen funtzio nagusia Amerikako merkataritzaren monopolioa
bermatzea zen, hau da, Amerikako merkataritza trafikoaren kontrol osoa egitea.
Horrela, Amerikara bideratutako esportazioek Sevilla zuten abiapuntu, eta era
berean hango inportazioak Sevillan porturatzen ziren.
Horretaz gain, produktuen gaineko zergak kontrolatzen zituen (“erret-bostena”
jasotzea batez ere, hau da, Koroak hartutako etekinen %20), Indietako mapak
egiten eta gordetzen zituen, itsas pilotuen eskola zen eta merkatal arloko delituak
epaitzeko eskubidea zuen.
XVIII. mendean Borboiek Sevillatik Kadizera eraman zuten egoitza eta azkenik,
1790. urtean erakundea desagertu egin zen, merkataritza libre utziz.

74. Sevillako Kontratazio Etxea

75. • Merkataritzarako monopolioa
(erakunde batek bakarrik egitea)
Sevillako portuari eman zioten.
Handik irten eta heldu behar zuten
itsasontziek.
• 1503an Sevillako Kontratazio Etxea
sortu zen (Casa de Contratación de
Sevilla), merkataritza trafikoa
kontrolatzeko.
Amerika: espainiarren kolonizazioa – Baliabideen ustiapena

79. KONTRATAZIO ETXEA
Metalen sarrera eta prezioen igoera

81. Sevillako Kontratazio Etxearen Museoa

83. Aro Modernoa. Austriarren garaia
Austriar Handiak. XVI. mendea
Austriar Txikiak. XVII. mendea
Karlos I.a (1517-56)
Felipe II.a (1556-98)
Felipe III.a (1598-1621)
Felipe IV.a (1621-65)
Karlos II.a (1665-1700)

84. Aro Modernoa. Austriarren garaia
AUSTRIARREN DINASTIA (1516-1701)
- Austriar Handiak
• Aldiaren ezaugarria: goraldia. Lurralde ugari bereganatu zituzten,
baliabideak agortzearen truke.
• Erregeak: Karlos I.a eta Felipe II.a
Errege-erregina Katolikoen hedapenarekin jarraitu zuten, baina
Estatua zorpetuz.
- Austriar Txikiak
• Aldiaren ezaugarriak: krisia eta gainbehera.
Politikan:
a) Lurraldeen eta era berean hegemoniaren galera. Westfaliako
bakea.
b) Olivares Konde-Dukearen zentralismoari aurre egiteko barne-
borrokak.
c) Erregeen gobernatzeko gaitasun eza. BALIDOAren figuraren
sorrera.

85. AUSTRIAR HANDIAK: Karlos I.a eta Felipe II.a
AUSTRIAR TXIKIAK: Felipe III.a, Felipe IV.a eta Karlos II.a

86. FELIPE EDERRA eta JUANA
EROA
ERREGE-ERREGIN KATOLIKOAK:
GAZTELAKO ISABEL eta
ARAGOIKO FERNANDO

87. Juana EroaFelipe Ederra

88. XVI. mendea. Aro Modernoa
FELIPE II.aKARLOS I.a

89. Karlos I.a
(1517-1556)
Felipe II.a
(1556-1598)

90. 18. Karlos I.aren lurralde oinordekotza
Errege-erregina Katolikoen oinordekotza haien biloba Karlos I.ak hartu zuen 1517an eta
hasiera eman zion Austriarren dinastiari (Habsburgotarrak). Juana Eroa eta Felipe
Ederraren semea zen, eta beraz, Errege-erregina Katolikoen eta Austriako enperadorearen
biloba zen. Honen ondorioz, izugarrizko lurralde oinordekotza jaso zuen (monarkia
hispaniarrak inoiz ezagututako zabalena):
Amarengandik (Juana Eroa), Isabel Katolikoaren lurraldeak (Gaztela-Nafarroa, Afrika
iparraldeko lurraldeak eta Amerika) eta Fernando Katolikoarenak (Aragoiko Koroa eta
Italiako lurrak).
Aitarengandik (Felipe Ederra), Austriako Maximilianoren lurrak (Austria) eta Germaniar
Inperio Santuaren enperadore titulua, eta Borgoñako Mariaren lurrak (Herbehereak,
Luxenburgo eta Flandes).
Eremu zabala zen, baina lurralde hauek elkarren artean oso desberdinak ziren eta bata
bestearekiko urrun zeuden. Batasun dinastiko baten parte ziren, baina lurralde bakoitzak
bere erakunde eta legeak mantendu zituen.
Egoera honek eragindako barne-arazo desberdinak zirela eta, 1556an abdikatu egin zuen
eta lurraldeak bere seme Felipe II.aren eta Fernando anaiaren artean banatu zituen, azken
honi Austria eta enperadore titulua emanez.

92. ZUHAITZ GENEALOGIKOA

93. KARLOS I.a

95. Espainiako Karlos I.a

98. Karlos I.a
Mühlbergen
Karlos I.ak oinordetzan
jasotakoa
Karlos I.a 1517 eta 1556
urte bitartean izan zen
errege
Aiton-amonen eskutik inperio zabala jaso
zuen eta Europan lur asko jaso zituen
(Gaztela, Aragoi, Herbehereak, Luxenburgo,
Flandes, Inperio Santua, Austria, Italiako
lurraldeak), Afrika iparraldean eta Amerikan.

99. Karlos I.aren zuhaitz genealogikoa
HABSBURGOKO
MAXIMILIANO
• Austriar etxeko
estatuak
• Inperio
Santuaren
titulua lortzeko
eskubidea
BORGOÑAKO
MARIA
• Herbehereak
• Luxenburgo
• Flandes
GAZTELAKO
ISABEL
• Gaztelako koroa
eta jabetzak
Penintsulatik
kanpo (Kanariak,
amerikar
lurraldeak eta
afrikar plazak)
ARAGOIKO
FERNANDO
• Aragoiko Koroa
eta Italiako
jabetzak
(Sardinia,
Napoli eta Sizilia)
FELIPE Ederra
KARLOS I.a
JUANA Eroa

100. 100
Karlos I.aren inperioa
Karlos I.a (1517-56)
Felipe «Ederra» Juana «Eroa»
Maximiliano
Habsburgokoa
Maria
Borgoñakoa
Fernando
Aragoikoa
Isabel
Gaztelakoa
Austriar
Estatuak
Alemaniako
enperadorea
Herbehereak
Flandes
Luxemburgo
Aragoi
Katalunia
Valentzia
Balear irlak
Napoles
Sizilia
Zerdeña
Gaztela
Nafarroa
Amerika
Ipar Afrikako
guneak

101. Karlos I.aren inperioa Europan eta munduan
Inperioko lurraldeek
beren legeak eta
instituzioak
mantendu zituzten.
Lurralde bakoitzean
erregeordea edo
gobernadorea
zegoen, erregearen
izenean gobernatzen
zuena

102. Karlos I.aren inperioa
Europan

105. Karlos I.aren kontrol esparrua

107. s. XVI

108. XVI. mendea: Espainiako Inperioaren goraldia
-Karlos I.a (1517-1556)
-Felipe II.a (1556-1598)

110. Felipe II.a

111. Felipe II.aren inperioa
1556an Karlos I.ak abdikatu zuen eta bere inperio handia
bitan banatu zuen. Felipe semeari Espainiako, Italiako eta
Flandesko lurraldeak utzi zizkion. Alemania aldekoak bere
anaia Habsburgoko Fernando I.ari.
Karlos I
Felipe II

112. Felipe II.aren inperioa
Europan
Felipe semeari
lurralderik
garrantzitsuenak utzi
zizkion: espainiarren,
italiarren eta
flamenkoen lurraldeak

113. Felipe II.aren Inperioa

115. Madril, inperioaren hiriburua: Eskoriala

118. v x xv xx
Aro Modernoa – XVII. mendea
XVII. mendearen hasieran
Espainiak munduko
inperiorik aberatsena eta
boteretsuena zuen

119. AUSTRIAR HANDIAK
KARLOS I.a
FELIPE II:a
XVI. mendea
AUSTRIAR TXIKIAK
FELIPE III.a
FELIPE IV.a
KARLOS II.a
XVII. mendea

120. Karlos II.a
(1665-1700)
Felipe IV.a
(1621-1665)
Felipe III.a
(1598-1621)

122. FELIPE III.a

123. • 1598an heldu zen tronura
• Gobernu lanak balido baten esku
utzi zituen (Lermako Dukea)
• Kanpo politika bakezalea: aurreko
denboretan ez bezala, gerretan ez
sartzea zuen helburu.
• Baina arazo ekonomikoak ez ziren
konpondu.
• Moriskoak kanporatu zituen 1609an.
300.000 inguru.
Felipe III.aren erregealdia (1598 – 1621)
Moriskoak: jatorri musulmaneko biztanleak.
Kristautasunera bihurtu ziren XVI. mendean,
baina praktikan, bere hizkuntza eta ohitura
islamdarrei eutsi zieten.
Lermako Dukea

124. Felipe III.a

126. FELIPE IV.a

127. • 1621an hartzen du tronua
• Aitak bezala balidoa zuen, Olivares-ko konde-dukea.
• Kanpo politika: 1621an flandestarren aurkako gerra jarraitu zuen;
• 1618an Hogeita Hamar Urteetako Gerran aritu zen talde
katolikoaren buru.
Felipe IV.aren erregealdia (1621 – 1665)
Olivaresko Konde-Dukea

128. FELIPE IV.a

129. Felipe IV.a

131. Karlos II.aren erregealdia (1665 - 1700)
• 4 urterekin hartu zuen tronua eta bere
ama Maria Austriakoa erregeorde
izendatu zuten
•Bere erregetzaren lehen zatian krisia izan
zuen, baina egoerak onera egin zuen
1680tik aurrera.
• Ez zuen izan seme-alabarik eta horrek
ondorengotzaren arazoa sortu zuen. Nor
izanen zen hurrengo erregea?
• 1700.ean hil zenean, Austriako etxearen
dinastia amaitu egin zen eta jatorriz
Frantziakoa zen dinastia batek hartu zuen
tronua, Borboi dinastiak.

132. Karlos II.a

135. Karlos II
(1665-1700)

136. 19. Balidoak
Austriar Txikien garaian (XVII. mendean), errege hauen gobernatzeko gaitasun
ezagatik, Felipe III. erregeak sortutako kargu politikoa. Erregearen konfiantzazko
pertsonak ziren, eta oso eskumen zabalak zituzten, batez ere ekonomia eta politika
arloan, praktikan erregearen izenean gobernatuz.
Haietako askok boterea beren mesedean erabiltzearen ondorioz, Koroaren
administrazioaren ustelkeria eta eraginkortasunik eza areagotu ziren.
Botere handiko balidoak egon ziren: Lermako Dukea (Felipe III.arekin), Olivares
Konde-Dukea (Felipe IV.arekin) eta Juan Jose Austriakoa (Karlos II.arekin).
Borboien garaian balidoen betekizuna ministroek hartu zuten eta azken balidoen
eredu nagusia Godoy dugu, Karlos IV.arekin XIX. mendearen hasieran.

137. Lermako Dukea
Juan Jose
Austriakoa
Olivaresko Konde-
Dukea

138. Lermako Dukea Felipe III.a

139. BALIDOAK
Lermako DukeaFelipe III.a

141. Felipe IV.a Olivares Konde-Dukea

142. OLIVARESKO KONDE-DUKEA

144. JUAN JOSE AUSTRIAKOA

145. Juan Jose Austriakoa

146. 20. Moriskoen kanporaketa
Moriskoak, Granadako konkista ondoren, Iberiar Penintsulan bizi ziren kristauturiko
musulmanak ziren (haien hizkuntza eta ohiturak mantenduz) eta 1609. urtean, Felipe III.
erregeak horrela erabaki zuelako, kanporatuak izan ziren.
XVI. mendearen erdialdetik aurrera, beren egoerak okerrera egin zuen: nekazaritza-lurrak
kendu zitzaizkien eta beren bizimoduaren (hizkuntza, janzkera…) aurkako dekretuak
kaleratu zituzten. Honen aurrean, Alpujarretan matxinatu ziren, baina erregearen tropek
zapaldu egin zituzten.
Erabateko kanporaketa 1609an dekretatu zen, Felipe III.aren garaian, monarkiaren batasun
edo uniformetasun erlijiosoa lortzeko, baina erabili zen aitzakia honakoa izan zen:
moriskoek turkiarrak eta berebereak lagundu omen zituzten espainiar kostalde
mediterraneoan gertatu ziren erasoetan.
300.000 moriskok baino gehiagok alde egin behar izan zuten Penintsulatik, batez ere
Aragoiko Korotik, eta gehienek Afrika iparraldera jo zuten.
Moriskoak kanporatzeak ondorio negatiboak eragin zituen nekazaritzan eta artisautzan,
bereziki Levante aldean igarri zirenak (langile trebeak eta onak baitziren).

147. ALPUJARRETAKO MATXINADA (1568-71)

148. MORISKOEN KANPORAKETA. 1609

149. 149

153. MORISKOEN KANPORAKETA

157. Ekonomia eta gizarte-
krisialdia
XVII. mendean espainiar biztanleriak
atzerakada izan zuen, ondokoak zirela
eta:
- Uzta txarrak eta izurriak,
- Moriskoak kanporatzea,
- Gerrak eta
- Amerikarako emigrazioa.

158. Aro Modernoa. Austriarren garaia
Karlos II.a:
Austriarren arteko azken erregea.
Ondorengo zuzenik gabe hil zen, eta
testamenduan Borboi familiako Felipe
izendatu zuen ondorengo bezala.
Austriarren familiak ez zuen hori onartu, eta
ONDORENGOTZA GERRA hasi zen.
Borboien garaipenak dinastia aldaketa ekarri
zuen.

159. 21. Ondorengotza gerra
1701 eta 1714 bitartean, Austriar etxeko Karlos II.a ondorengorik gabe hil zenean piztu zen
gerra, zeinaren ondoren Borboien dinastia ezarri zen Espainian.
Egoerak bi hautagai egotea ekarri zuen, eta bakoitzak bere aliatuak zeuzkan:
Borboien hautagaia Felipe d´Anjou zen. Nazio barnean Nafarroa eta Gaztelaren babesa
izan zuen. Nazioartean, aldiz, Frantziarena.
Austriarren hautagaia Karlos Artxidukea zen. Nazio barnean Aragoiren babesa zuen,
nazioartean Britainia Handiarena, Portugalena eta Holandarena zuen bitartean (azken
hauek Borboien indartzea ekidin nahi zuten).
Baina 1711n Karlos artxidukea Austriako enperadore bihurtu zenean (Austriarrak gehiegi
ez indartzearen beldurrez, Austria eta Espainiako koroak batzen baziren), ingelesek eta
holandarrek gerrari bukaera ematea erabaki eta bitartekaritza papera hartu zuten.
Gerra 1714. urtean amaitu zen Utrecht eta Rastadt bake-itunen bitartez: Felipe V. Borboia
onartu zen erregetzat (Frantziako tronuaren eskubideei uko eginez), Borboien dinastiari
hasiera emanez. Ordainetan, Espainiak Austriari Italiako lurrak eta Britainia Handiari
Gibraltar eta Menorka eman behar izan zizkien.

160. Karlos II.a
(1665-1700)
BORBOIAK:
Felipe d´Anjou
HABSBURGO ETXEA:
Karlos artxidukea
Ondorengotza Gerra
(1701-1714)
KARLOS II.a eta ONDORENGOTZA GERRA

162. KARLOS II.a
(hiltzean)
Espainiako
Ondorengotza
gerra
(1701-1714)
Frantziako Felipe d´Anjou
Austriako Karlos artxidukea
VS.

163. ONDORENGOTZA GERRA
FELIPE
D´ANJOU
AUSTRIAKO
KARLOS
ARTXIDUKEA

165. Karlos II.a eta Felipe d’Anjou

166. Karlos II.a eta
Austriako
Karlos artxidukea

168. Ondorengotza Gerran
borrokatu zuten
Estatuak

171. Ondorengotza Gerra: Bartzelonako defentsa (1714/9/11)

172. ONDORENGOTZA GERRAREN ONDORIOAK

174. Utrecht-eko Tratatua: Espainiak galdutako lurraldeak

175. Felipe V.a

176. 22. Planta Berriko Dekretuak
1707 eta 1716 urte bitartean Felipe V. Borboiak Aragoiko Koroan aplikatutako
dekretuak, Ondorengotza Gerran Borboien kontra egiteagatik.
Aragoiko Koroako lurraldeek (Aragoi, Katalunia, Valentzia eta Mallorka) haien
foruak eta erakunde guztiak galdu zituzten, eta handik aurrera Gaztelako legeak,
erakundeak eta administrazioa onartu behar izan zituzten, hizkuntzarekin batera
(gaztelania ezarri zen hizkuntza ofizial bakarra). Horrela erresumak izateari utzi
eta probintziak bihurtu ziren.
Nafarroak eta euskal probintziek foruak eta erakundeak mantendu zituzten,
Ondorengotza Gerran Borboien alde borrokatu zutelako (Lehen Gerra Karlistara
arte mantendu zituztelarik).
Planta Berriko Dekretu hauek Borboien politika zentralistaren lehenengo neurria
izan ziren.

180. Borboiak. XVIII. mendea
Felipe V.a (1701-46)
Fernando VI.a (1746-59)
Karlos III.a (1759-88)
Karlos IV.a (1788-1808)

181. BORBOIAK: XVIII. mendeko ERREGEAK

185. Felipe V.ak (1701-1746) hasiera eman zion Borboien dinastiari
Espainian.
1. Barne politika:
Errege berriak Espainiako erresuma ezberdinen bateratze
administratiboa eragin zuen politika zentralista bat gauzatu zuen.
Planta Berriko dekretuen bidez, (Aragoi, Katalunia, Valentzia eta
Balearrak) foruak indargabetuak geratu ziren. Okupazio
militarraren bidez lurralde hauek Gaztelan integratuak egotea
ziurtatu zuen.
2- Kanpo-politika:
Felipe V.arekin, Utrechteko akordioan Espainiak Europako
lurraldeak galdu zituen.
Espainiako kanpo jokaera frantziarren interesen menpe gelditu
zen.
Karlos III.ak (1759-1788) erreforma-programa bat bultzatu zuen
Despotismo Ilustratuaren korronteari jarraituz:
• Administrazio zentralizatua eta eraginkorra ezartzea.
• Erregimen Zaharreko instituzio eta pribilegioak desagerraraztea.
• Ekonomia hobetzea (Estatuaren lantegien sorrera, ubideen eta
bideen eraiketa…).
• Eliza Estatuaren kontrolpean jartzea.
• Gobernuak irakaskuntza berrantolatu zuen.

186. Felipe V.a

187. Fernando VI.a

188. Karlos III.a

189. Karlos IV.a

190. ESPAINIAKO ERREGEAK

191. BORBOIAK

192. Aro Modernoa. Borboien garaia
 Aldiaren ezaugarri orokorrak:
- Espainia bigarren mailako potentzia izatera pasa zen.
- Politika barne-gaietara mugatu zen.
- Ageriko errekuperazio zantzuak, arlo guztietan.
 Oinarri politikoak:
- Absolutismoa: erregearen botere mugagabea.
- Zentralismoa.
 ILUSTRAZIOA: HERRIAREN ADISKIDEEN ELKARTE
EKONOMIKOei esker ezarria. Erreformei esker ekonomiak
hobera egin zuen, eta zenbait sektore indartu egin ziren, hala
nola Kataluniako ehungintza eta itsas-merkataritza. Hala ere,
Antzineko Erregimenaren oinarriak bere horretan mantendu
ziren (jabetzak, estamentuak…).

193. XVIII. MENDEA
 XVIII. mendean aurreko mendeetako gizarte eta ekonomiaren egitura
berberek bere horretan jarraitzen zuten. Baina aldaketa sakonak
gertatzen ari ziren, azkenean sistema hori desagerraraziko zutenak.
 Antzinako Erregimeneko ekonomiaren ezaugarri nagusiak ziren lehen
sektoreko jardueren nagusitasuna, batez ere nekazaritza eta
abeltzaintzarena, eta merkataritza eta industriaren pixkanakako
hazkunde etengabea.
 XVIII. mendean zehar, absolutismoa Europako monarkia ia guztien
sistema politikoa izan zen, eta honen ezaugarria zen erregeak botere
guztiak biltzen zituela bere baitan. Salbuespena Britainia Handia zen,
bertan erregea legearen eta Parlamentuaren menpe baitzegoen.
 XVIII. mendean mugimendu intelektual bat garatu zen, Ilustrazioa,
Antzinako Erregimenaren kritika sakona egin zuena. Erregeek ideia
ilustratu batzuk erabili zituzten, eta horrela DESPOTISMO
ILUSTRATUA sortu zen.

194. XVIII. MENDEA
 XVIII. mendeko azken herenean, monarkia absolutuaren
eta gizarte estamentalaren kontrako jarrera indartu egin
zen. Kontrakoek liberalismoaren ideia berriak baliatu
zituzten politika, ekonomia eta gizartea antolatzeko bide
berriak proposatzeko.

195. Ilustrazioa
XVIII. mendean Europan garaturiko mugimendu intelektuala,
Antzineko Erregimenaren sistema politikoa, ekonomikoa,
soziala eta kulturala gogor kritikatuz. Arrazoian, askatasunean
eta berdintasunean oinarrituta, Erregimen Berri bat
proposatzen zuen:
Monarkia absolutua ↔ Monarkia Parlamentarioa
Gizarte estamentala ↔ Klase-gizartea
Merkantilismoa ↔ Liberalismo Ekonomikoa
Pentsamendu tradizionala ↔ Pentsamendu arrazionala
Estatu konfesionala ↔ Estatu akonfesionala
↓
LIBERALISMO POLITIKOA ETA EKONOMIKOA SORTUZ

196. MONTESQUIEU:
•Aginteen banaketa
•Gizonezko sufragio zentsitarioa
•Subiranotasun nazionala
•Monarkia parlamentarioa
•Berdintasun juridikoa
ROUSSEAU:
•Subiranotasun herritarra
•Benetako berdintasuna
VOLTAIRE:
•Sineskeria eta Elizaren kritika
LIBERALISMO POLITIKOA

197. LIBERALISMO EKONOMIKOA
ADAM SMITH
1. Nazio baten aberastasuna lanean datza
2. Askatasun ekonomikoa:
1. Ekimen pertsonala
2. Konpetentzia
3. Estatuak ez du parte hartu behar
ekonomian.
4. Librekanbismoa.
5. Merkatu-ekonomia

198. ADAM SMITH

199. AINTZINAKO ERREGIMENAREN KRITIKA

200. ESPAINAKO
ILUSTRAZIOA
Floridablancako
kondea
[Estatuko
Idazkaria]
Arandako kondea
Pablo de Olavide
Jovellanos
Campomanes
[Hazienda]
Francisco de Cabarrús
Hazienda

201. 23. Merkantilismoa
XVII eta XVIII. mendeetan, absolutismoaren garaian, eman zen teoria ekonomikoa.
Honen arabera, Estatu baten aberastasuna metal preziatu (urrea eta zilarra)
kopuruaren arabera neurtzen zen. Hori dela eta Estatuak ekonomian esku hartu
zuen (interbentzionismoa, ekonomiaren planifikazioa), neurri protekzionisten bidez
herrialdea aberastuko zelakoan. Hartutako neurri nagusiek esportazioak
sustatzeaz gain inportazioak mugatzen zituzten (muga-zergen bidez).
Merkantilismoak Estatuaren aberastasuna (metalak) handitu zuen, baina ez zuen
garapen ekonomikoa sustatu.
XVIII. mendearen bukaeran Adam Smithek sortutako liberalismo ekonomikoak
gogor kritikatu zuen merkantilismoa, askatasun ekonomikoaren kontrakoa zelako.

202. MERKANTILISMOA
DEFINIZIOA
Nazio baten aberastasuna
metal preziatuen metaketan
datza.
EZAUGARRIAK:
Barneko ekonomia babestea:
• Inportazioak murriztea
zergekin.
• Esportazioak sustatzea.
Interbentzionismoa: Estatuak
ekonomia planifikatzea
PROTEKZIONISMOA
Sortzailea: COLBERT

205. Espainiako Ilustrazioa eta Despotismo Ilustratua
Borboien erreformismoa: Karlos III.a
Hezkuntza
garrantzia eman
Arazoak • Burgesiaren ahultasuna
• Pentsamendu kontserbadorea
• Elizaren nagusitasuna
Azpigarapena
Inkisizioa
Protagonistak • Campomanes
• Jovellanos
• Aranda
• Floridablanca
• Olavide
• Capmany
• Espiritu kritikoa
• Zientziarekiko
interesa
zertarako
Gizartea
aldatzea
noren aurka
Pribilegiatuak
Erreforma
ekonomikoak
proposatu
Jovellanos
Karlos III Esperientzia gobernu
ilustratuan (Napoles)badu
Despotismo Ilustratua
aurka agertzen dira
nahi du
• Aurrerapena
• Estatuaren modernizazioa
noren aurka
Liberalismo ekonomikoa
Garapen
ekonomikoa
• Kritika soziala
• Orden erlijiosoen
aurkako
oposizioa
• Aurrerapenaren
ideia
Errege
erreformistak

206. 25. Despotismo Ilustratua
XVIII. mendean, Ilustrazioaren eraginez, Europako errege batzuek indarrean jarri
zuten gobernatzeko modua, absolutismoa eta Ilustrazioaren zenbait oinarri
konbinatzen dituena.
Errege hauek, beren botere absolutua eta gizarte estamentala ukitu gabe,
erreforma ekonomiko, administratibo eta kulturalak aplikatu zituzten, Estatua
sendotzeko, administrazioa eta ekonomia modernizatzeko eta kultura hedatzeko.
Despotismo Ilustratua definitzen duen esaldia “Dena herriarentzat, baina herririk
gabe” da, hau da, erregeek herriaren hobe beharrez agintzen zuten, baina,
errealitatean, herria kontuan izan gabe.
Espainian, Despotismo Ilustratuaren ordezkari nagusia Karlos III.a izan zen.

207. Karlos III.a

208. ESPAINIAKO ILUSTRAZIOA
Karlos III.aren erregetzan zehar mugimendu ilustratua hedatu
zen
Noren bidez
-Arandako kondea, Floridablanca, Campomanes eta Jovellanos
-Akademiak eta Herriaren Adiskideen Elkarte Ekonomikoak
-Elizaren pentsamendu tradizionalaren nagusitasuna
eta Elizak zuen hezkuntzaren kontrola
-Zientzia, teknika eta industria eta merkataritzarekin
erlazionaturiko lanbideen onespen sozial eskasa
-Nekazaritzaren egoera txarra pribilegioen
ondorioz (noblezia, Eliza, Mestarenak…)
Jovellanos
Campomanes
Floridablanca
Espainiako atzerapen ekonomiko eta intelektuala kritikatzen dute:
Beraz, erreformak egin behar ziren, baina erregea
kontuan hartuz

209. Despotismo Ilustratua
XVIII. mendean Europako errege
absolutuek ideia ilustratuak aplikatzean
sorturiko politika-sistemari deitzen zaio.
Erregeak saiatu ziren hainbat erreforma
egiten (hirigintzan, hezkuntzan,
nekazaritzan...) ilustratuen eragina
kontrolatzeko eta bere menpekoen bizi-
baldintzak hobetzeko asmoz, baina une
guztietan bere gidaritza eutsiz eta
herriaren parte hartzea baztertuz.
Gainera, erregeek aurrera egin nahi zuten
botere-kontzentrazioan eta ilustratuek
eginiko hainbat kritika baliagarriak ziren
bere kontroletik at zeuden zenbait arlo
desagerrarazteko, esaterako, nobleziaren
eta kleroaren zerga-salbuespenak,
elizaren independentzia eta gremioen
pribilegioak.

210. 24. Herriaren Adiskideen Elkarte Ekonomikoak
XVIII. mendearen bigarren erdian, Estatuaren laguntzarekin, ilustratuek sortu
zituzten elkarte ekonomiko pribatuak, beren ideiak zabaltzeko.
Haien helburu nagusia irakaskuntza eta jarduera ekonomikoak bultzatzea zen,
herrialdearen modernizazioa eta garapena lortzeko asmoz. Honetarako, ezagupen
teknikoak bultzatu, lanbide heziketako eskolak eratu eta atzerriko liburuak
argitaratu zituzten.
Lehenengo elkartea Euskal Herriko Adiskideen Elkartea izan zen (1746),
Peñafloridako Kondeak sortu eta Bergaran egoitza zuena. Ondoren, penintsula
osora hedatu ziren (XVIII. mende bukaera ehun baino gehiago izanik).

214. Herriaren Adiskideen Elkarte Ekonomikoak: Hedapena (1775-1788)