Introduction to meteorites and other debris from space (in Dutch).

1. Vallende Sterren
over meteoren en
meteorieten

2. dit is een foto van een meteoor…

4. Vallende Sterren
∗ Wie heeft wel eens een vallende
ster gezien?
∗ Wat doe je wanneer je een
vallende ster ziet?
∗ Wat is een vallende ster?
∗ Waar komen ze vandaan?

5. stofdeeltjes en gruis, soms brokstukken,
die in de atmosfeer verbranden
… dat zijn meteoren …
1 mm
Interstellair
stofdeeltje
0,1 mm

6. Aarde
oceaan
continent
atmosfeer
meteoroïde
meteoor
meteoriet

7. Komeet Hale Bopp (1997)
gasstaart
coma
stofstaart
gruis komt uit de stofstaart van een komeet

8. Komeet McNaught, West Australië, januari 2007
met een enorme lange stofstaart
Er valt per jaar tussen de 10.000 en
200.000 ton gruis op aarde
Schattingen zijn gebaseerd op kleine onderzoeksgebieden
Ook door de geologische tijd varieert deze hoeveelheid.
Het meeste afkomstig van kometen

9. Komeet Halley (voorjaar 1986)
ESA Giotto opname vanaf 600 km (14 maart 1986)

10. Komeet Halley (voorjaar 1986)
ESA Giotto opname vanaf 600 km (14 maart 1986)
8 km
5 km
Zon
straalstromen (jets)
van gas en ijsdeeltjes
komeet draait in 7,1
dagen rond zijn as

11. Een komeet die de aarbaan snijdt, kan op gegeven moment met
de aarde in botsing komen. En wanneer niet de komeet zelf,
dan in ieder geval het gruis uit de stofstaart van de komeet!

12. baan van meteoroiden
baan van komeet
Zon
Aarde
meteorenzwermen ontstaan doordat de aarde de
baan van een komeet kruist

13. 1833
Leoniden in het sterrenbeeld Leeuw van 15 tot 19 november
Gruis afkomstig van de komeet Temple-Tuttle

14. De komeet van Halley in het voorjaar van 1066 op het tapijt van
Bayeux (1067) ter herdenking van de slag bij Hastings in 1066,
na de overwinning van Willem van Normandië (de Veroveraar) op
de Engelse koning Harold.

15. Artistieke impressie
van de botsingen met
Jupiter van de 21
fragmenten tussen 16
en 22 juli 1994
Komeet Shoemaker-Levy-9

16. De “Peekskill Meteoor” van 9 oktober 1992
Peekskill, New York, USA.
New York
zie filmpje

17. sommige brokstukken zo groot als keien,
die met een grote klap op het aardoppervlak
kunnen neerkomen… dat zijn meteorieten

18. “Odessa”
ijzer-nikkel meteoriet
Texas, USA
“Tres Castillos”
ijzer-nikkel meteoriet
gevonden 1992
Chihuahua, Mexico

19. IJzer-Nikkel meteoriet
met fraaie
"Widmanstätten”
kristalstruktuur
± 93% – 97% Fe
± 3 – 7% Ni

20. Geschat wordt dat per jaar ongeveer 200 ton aan
meteorieten op de aarde terechtkomen
(dwz. groter dan gruis, wat in de atmosfeer verbrandt)
Een vrachtwagenlading stenen van ± 10 ton…

21. …of ± 20 vrachtwagens aan meteorieten

22. Google Earth
Stille Oceaan
Nieuw Zeeland
Australië
Noord-Amerika
en Mexico

25. Antarctica

26. De meeste,
goed bewaarde
meteorieten
worden op
Antarctica
gevonden!
kruiend ijs en wind
smeltend ijs
verdamping
meteorieten

27. Allan Hills
ALH84001 werd in 1984 op Antarctica
gevonden. Hij bleek van Mars afkomstig te
zijn en héél misschien fossiele sporen van
leven te bevatten… Thans word algemeen
aangenomen dat dit laatste toch onjuist is
en dat het gaat om minerale bestanddelen.
De bijna 2 kg zware
meteoriet ALH84001
Een Meteoriet van MARS

28. Jupiter
Mars
Aarde
Venus
Mercurius
ZON
Planetoïden of Asteroïden
~ 35 AU
~ 3 AU
zie animatie

29. meteorieten zijn veelal afkomstig van botsingen
tussen planetoïden (asteroïden), waarvan de meeste
voorkomen tussen Mars en Jupiter…
Mathilde (1997)
- 57 km -
Gaspra (1991)
- 20 km -
Ida (1993)
- 55 km -

30. planetoïde Ida (1993)
55 km
Enkhuizen
Orion Sterrenwacht
Streekbos, Bovenkarspel

31. Ruzicka and Hutson 2005 Portales Valley: Not Just Another Ordinary Chondrite (PSRD)
illustratie: Granshaw, Artemis Software).
Planetoïdes warmden aanvankelijk zoveel op door splijting van
radioactief alluminium dat de planetoïde vrijwel geheel vloei-
baar werd. De lichtere gesteentes scheidden vervolgens van de
metalen en dreven naar het oppervlak. De metalen zakten weg
naar het centrum van de planetoïde.

32. Door botsingen tussen planetoïden kunnen deze opbreken en
kunnen delen van de korst en van het metalige inwendige van de
planetoïde worden weggeslagen.
Ruzicka and Hutson 2005 Taylor 1999 Honeycombed Asteroids (PSRD)
steenachtige mantel
metalen
kern
INSLAG FRAGMENTATIE
Fragmenten die de aarde bereiken zijn de steenmeteorieten als
ze afkomstig zijn van de korst, fragmenten van het inwendige
van de planetoïde zijn de ijzer-nikkel meteorieten.

33. Nu is Luis Cabeza Andaluz Casablanca Rojo Brasacorto
maar een klein mannetje, maar toch…
De foto laat goed zien hoe groot meteorieten kunnen zijn!

35. after Snodgrass et al. 2010 (Nature, October 2010)

36. Wat begin 2010 werd gezien als een komeet met staart, en als
zodanig P/2010 A2 genoemd, blijkt bij nader inzien het resultaat
van een botsing tussen twee kleine planetoïden in februari of
maart 2009.
after Snodgrass et al. 2010 (Nature, October 2010)
De staart is het puin en het gruis dat na de
botsing langzaam wegdrijft onder invloed van
o.a. de zonnewind.

39. Naast meteorieten van bescheiden omvang zijn in het verleden
ook hele grote brokstukken op de aarde neergestort. Een
voorbeeld is Meteor Crater, Arizona, die 50.000 jaar geleden
werd veroorzaakt door een 50 m grote meteoriet.
1200 m
170 m

41. 65 miljoen jaar geleden sloeg een 10 km
grote meteoriet in nabij Yukatan, Mexico
deze was verantwoordelijk
voor het uitsterven van
o.m. de dinosauriërs…

42. Met het uitsterven
van dinosauriërs
kregen de
zoogdieren
de kans in een
korte tijd te
evolueren tot de
meest dominante
groep van dieren
op aarde.
Ook de mens
dankt aan deze
inslag zijn
bestaan!
K - T
grens

43. De beroemde aardscheerder van 10 augustus 1972
Grand Teton National Park, Wyoming USA.
Hoogte: ± 55 km
Diameter: ± 3 - 10 m
Snelheid: ± 15 km/sec
(54.000 km / uur)
Grand
Teton NP
Yellowston
e
Canada
USA
± 1500 km
± 150 km
perigee
US19720810
Massa ∅ 5 m
Komeet: ± 65 ton
Steen: ± 180 ton
IJzer: ± 460 ton
Inslagpotentie Nagasaki
Komeet: ± 10%
Steen: ± 35%
IJzer: ± 100%
zie filmpje

44. De zwaartekracht van
de aarde boog de baan
van de asteroide met
ongeveer 15 graden.
http://neo.jpl.nasa.gov/news/news142.html
2004 FH passeerde op 18 maart 2004 op
ongeveer 43,000 km boven het aardoppervlak.
De asteroide passeerde van de ene
kant van de baan van de maan naar
de andere kant in 31 uur.
“Near Earth Object” NEO “2004 FH”

45. 2004 FH wordt gevolgd
en is in het centrum van
het telescoopbeeld. Het
object dat langs flitst is
een satelliet rond de
aarde (een “kunstmaan”)
http://neo.jpl.nasa.gov/news/news142.html
Images obtained by Stefano Sposetti,
Switzerland on March 18, 2004.
Animation made by Raoul Behrend,
Geneva Observatory, Switzerland.

46. (inmiddels achterhaald)
Impactor
Diameter 400 m
Snelheid 12+ km/sec
Dichtheid 2,5 kg/dm3

47. (inmiddels achterhaald)
Golf van Mexico
Diepte 3750 m
Inslagdiepte 2600 m
-diameter 7500 m

48. (inmiddels achterhaald)

49. (inmiddels achterhaald)

50. (inmiddels achterhaald)
TSUNAMI
Maximale golfhoogte
in meters
zie animatie

51. 25 km
from: (RS) Nuclear Warfare Hiroshima & Nagasaki.ppt
Nagasaki A-bom 20 KT
100% destructie ~2 km ∅
schade tot ~5 km ∅

52. 25 km
from: (RS) Nuclear Warfare Hiroshima & Nagasaki.ppt
Castle Bravo A-bom 20 MT
[1000 x Nagasaki]
100% destructie ~5 km ∅
1-2-3graads
verbranding
1ste 55 km ∅
3de 35 km ∅
2de 45 km ∅

53. De ontploffing in juni 1908 wordt ver-
ondersteld een inslag te zijn geweest
van een komeet of een meteoroide
met een kracht van 10 tot 15 MT
TNT, 500 tot 700 keer de kracht van
de atoombom op Hiroshima of
Nagasaki.
De ontploffing vond vermoedelijk
plaats op een hoogte van ~8 km
Toengoeska 30 juni 1908

54. Toengoeska 1908: Bomen in een gebied met een dia-
meter van ongeveer 80 km (2200 km2) werden geveld

55. De destructie van de
taiga op 30 juni 1908
(foto Leonid Kulik, 1929)
Epicentrum, het
gebied van destructie
± 45 km
± 65 km

56. 25 km
Toengoeska
30 juni 1908
Epicentrum
Cheko Meer
± 45 km
± 65 km
20 MT Bom 100%
destructie 5 km ∅
Toengoeska
~ 15 MT ontploffing
door botsing met ? komeet

57. Voorspelde baan
Planetoide ontdekt
meteoroide
Gebied van onzekerheid
over de baan van de
Risico van inslag
ongeveer 1 op 100
Gereduceerd risico van inslag
ongeveer 1 op 1.000.000
Kleine verandering
in de baan (zo
vroeg mogelijk!)

58. De asteroide sleepboot
de “Prometheus JIMO”

59. Het uit zijn baan drukken
van een planetoïde

60. “Zwaartekracht Tractor” aan het werk
illustratie Dan Durda

61. Jaarlijkse Meteorenzwermen
Naam
Boötiden
Lyriden
èta Aquariden
Perseïden
Draconiden
Orioniden
Tauriden
Leoniden
Geminiden
Ursiden
radiant
Boötes
Lier
Waterman
Perseus
Draak
Orion
Stier
Leeuw
Tweelingen
Kleine Beer
periode
1 – 4 jan
19 – 24 apr
2 – 7 mei
25 juli – 20 aug
8 – 10 okt
16 – 26 okt
10 okt – 25 nov
15 – 19 nov
7 – 15 dec
17 – 24 dec
herkomst/komeet
Pons-Winnecke/planetair
Thatcher
Halley
Swift-Tuttle
Giacobini-Zinner
Halley
Encke
Temple-Tuttle
Phaethon
Tuttle