ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΠΑΛ / ΤΑΞΗ Γ΄ / ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΕΦ.9 - Η ΦΩΤΟΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

1. Αντιγόνη Σαράφη
Γραφίστας - Εκπ/κός Γραφικών Τεχνών
ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (ΕΠΑΛ)

2.  …είναι η διαδικασία μετατροπής των προτύπων
(εικόνες, κείμενα, κ.λπ.) σε φιλμ, τα οποία
χρησιμοποιούνται στο μοντάζ και στη συνέχεια στην
κατασκευή των εκτυπωτικών πλακών
 … εκμεταλλεύεται τις αρχές της φωτογραφίας
 … συνέβαλε στην ταχύτερη κατασκευή της εκτυπωτικής
πλάκας και στην πιστότερη απόδοση των τονικών
θεμάτων, χρησιμοποιώντας τη
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ
Η φωτοαναπαραγωγή…
2

3.  Ο Ισαάκ Νεύτωνας (1676) αναλύοντας το ηλιακό φως με
πρίσμα συμπέρανε ότι το ηλιακό φως είναι η ανάμειξη
όλων των χρωμάτων:
Η θεωρία των χρωμάτων
3

4. Το ορατό φάσμα (1/4)
 Κάθε χρώμα που αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο μάτι
αντιστοιχεί σε διαφορετικό μήκος κύματος του φωτός.
 Στο ορατό φάσμα διακρίνονται επτά (7) χρώματα, τα
λεγόμενα χρώματα της Ίριδας (ιώδες, μπλε, κυανό,
πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο)
4

5. Το ορατό φάσμα (2/4)
 Το ανθρώπινο μάτι βλέπει μόνο τα χρώματα που
αντιστοιχούν σε μήκη κύματος από 400 nm μέχρι και 700
nm (νανόμετρα, εκατομμυριοστά του χιλιοστού)
5

6.  Όλα τα μήκη κύματος του φωτός, ορατά και μη από το
ανθρώπινο μάτι:
Το ορατό φάσμα (3/4)
6

7. Το ορατό φάσμα (4/4)
7

8. Η προσθετική μέθοδος
 Από τα 7 χρώματα της Ίριδας το μεγαλύτερο εύρος του
ορατού φάσματος καταλαμβάνουν το μπλε, το πράσινο και
το κόκκινο (Red, Green, Blue – RGB), κυριαρχούν στο ορατό
φάσμα και ως εκ τούτου καλούνται βασικά χρώματα, όσον
αφορά στις ακτινοβολίες του φωτός.
RB G
8

9. Η προσθετική μέθοδος…
9
 …αφορά στην ανάμειξη ακτινοβολιών φωτός
 …είναι η μέθοδος λειτουργίας της οθόνης τηλεόρασης,
της οθόνης Η/Υ και αντικειμένων που εκπέμπουν φως
(π.χ. λάμπες)

10.  Ονομάζεται προσθετική μέθοδος επειδή η ανάμειξη
των τριών βασικών ακτινοβολιών του ορατού
φάσματος σε ίσες αναλογίες δίνει το λευκό φως, ενώ
το μαύρο δε θεωρείται χρώμα, αλλά απουσία φωτός
Η προσθετική μέθοδος
10
R + B + G = Λευκό

11.  Η ανά ζεύγη ανάμειξη των βασικών ακτινοβολιών δίνει τρία
χρώματα που καλούνται ως συμπληρωματικά, δηλαδή:
 μπλε + πράσινο = κυανό
 κόκκινο + πράσινο = κίτρινο
 μπλε + κόκκινο = ματζέντα
B + G = C
R + G = Y
B + R = M
Η προσθετική μέθοδος (συμπληρωματικά) 1/3
11

12.  Συμπληρωματικό ενός βασικού χρώματος καλείται εκείνο
το χρώμα το οποίο αν αναμειχθεί με το βασικό του δίνει
λευκό φως.
R + C = Λευκό
G + M = Λευκό
B + Y = Λευκό
Η προσθετική μέθοδος (συμπληρωματικά) 2/3
12

13. R C το κυανό συμπληρωματικό του κόκκινου
G M η ματζέντα συμπληρωματικό του πράσινου
B Y το κίτρινο συμπληρωματικό του μπλε
Κ
Η προσθετική μέθοδος (συμπληρωματικά) 3/3
13
 Πρακτικός τρόπος εύρεσης των συμπληρωματικών
χρωμάτων των αντίστοιχων βασικών στην προσθετική
μέθοδο:

14. Η αφαιρετική μέθοδος…
14
 … αφορά στην ανάμειξη χρωστικών ουσιών
 … είναι η μέθοδος δημιουργίας χρωμάτων με τη χρήση
χρωστικών ουσιών (π.χ. μπογιές-μελάνια), και
εφαρμόζεται στις εκτυπώσεις (γραφικές τέχνες)

15.  Στην αφαιρετική μέθοδο η απόδοση όλων των χρωμάτων
γίνεται με την απορρόφηση (αφαίρεση) μέσα στη μάζα
των χρωμάτων ορισμένων περιοχών (ακτινοβολιών) του
ορατού φάσματος και την ανάκλαση των υπολοίπων
(από τις επιφάνειες που περιέχουν χρωστικές, π.χ. εκτυπωμένες επιφάνειες).
Η αφαιρετική μέθοδος
15
ΚΟΚΚΙΝΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
Λευκό φως
Ανακλώμενο φως - ακτινοβολία
(αντιληπτή από το ανθρώπινο μάτι
ως κόκκινο χρώμα)

16. Η αφαιρετική μέθοδος
 Τα τρία χρώματα των χρωστικών από τα οποία
προκύπτουν με ανάμειξη σχεδόν όλα τα υπόλοιπα
χρώματα είναι το Κυανό (C), η Ματζέντα (M) και το
Κίτρινο (Y) - CMY και ονομάζονται πρωτεύοντα χρώματα
 Κυανό - Cyan (C)
 Ματζέντα - Magenta (M)
 Κίτρινο - Yellow (Y)
16

17. Η αφαιρετική μέθοδος
M + Y = R
M + C = B
C + Y = G
C + M + Y = Μαύρο (Black)
17
 H ανάμειξη ανά δύο των πρωτευόντων δίνει τα
δευτερεύοντα χρώματα (R, G, B)
 To μαύρο προκύπτει από το άθροισμα των τριών
πρωτευόντων σε ίσες ποσότητες

18. Η αφαιρετική μέθοδος
18
Το κίτρινο (Y) απορροφά το
συμπληρωματικό του το μπλε (B) και
αντανακλά το κόκκινο και το πράσινο
Η ματζέντα (M) απορροφά το
συμπληρωματικό του το πράσινο (G) και
αντανακλά το μπλε και το κόκκινο
Το κυανό (C) απορροφά το
συμπληρωματικό του το κόκκινο (R) και
αντανακλά το πράσινο και το μπλε
 Με βάση την αφαιρετική μέθοδο, το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται τα χρώματα
μέσω αντανακλάσεων ως εξής:
R C
G M
B Y

19.  Το λευκό αντανακλά όλα τα χρώματα
 Το μαύρο απορροφά όλα τα χρώματα
Η αφαιρετική μέθοδος
Η λευκή επιφάνεια ΑΝΤΑΝΑΚΛΑ
όλες τις ακτινοβολίες,
που γίνονται αντιληπτές από το
ανθρώπινο μάτι ως λευκό χρώμα
19
ΛΕΥΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΜΑΥΡΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
Λευκό φως
Ανακλώμενο φως
Η μαύρη επιφάνεια ΑΠΟΡΡΟΦΑ
όλες τις ακτινοβολίες,
ως εκ τούτου το ανθρώπινο μάτι
αντιλαμβάνεται απουσία φωτός,
δηλαδή το μαύρο χρώμα
Λευκό φως

20. Θεωρία και πράξη
 Στην πράξη το χρωματικό μοντέλο CMY δεν εφαρμόζεται
απόλυτα, γι’ αυτό στα τρία πρωτεύοντα χρώματα
προσθέτουμε και μαύρο μελάνι στις εκτυπώσεις και το
μοντέλο αυτό ονομάζεται:
Μοντέλο τετραχρωμίας CMYΚ
20

21. Χρωματικοί διαχωρισμοί
 Κάθε έγχρωμο πρότυπο διαχωρίζεται σε μορφή
λιθογραφικού φιλμ στα τέσσερα χρώματα της
τετραχρωμίας (C,M,Y,K)
 Από τα φιλμ κατασκευάζονται οι τέσσερις εκτυπωτικές
πλάκες που αντιστοιχούν στα τέσσερα χρώματα
 Το προς εκτύπωση υλικό τυπώνεται διαδοχικά από τις
τέσσερις πλάκες, για να αποδοθεί το θέμα πάνω του
έγχρωμο
21

22. Χρωματικοί διαχωρισμοί
Τα τέσσερα
φιλμ
Οι τέσσερις
εκτυπωτικές
πλάκες
Το τελικό
τυπωμένο
έντυπο
22
Εικόνες
και κείμενο
Επεξεργασία
στον Η/Υ

23. Χρωματικοί διαχωρισμοί
23

24. Χρωματικοί διαχωρισμοί
Cyan
Magenta
Yellow
Black
CΜΥΚ
24

25. Εκτυπωτικές πλάκες τετραχρωμίας
25

26. Εκτύπωση τετραχρωμίας
1
Εκτύπωση
Magenta
2
Εκτύπωση
Magenta + Cyan
3
Εκτύπωση
Magenta + Cyan + Yellow
4
Ολοκληρωμένη
εκτύπωση
Magenta + Cyan +
Yellow + Black
26

27. Το ράστερ
 Για να απεικονιστεί τονικά ένα θέμα πάνω στο φιλμ
χρησιμοποιείται το πλέγμα ράστερ
 Για την απόδοση του λευκού και του μαύρου
χρησιμοποιούμε 0% και 100% κάλυψη της επιφάνειας του
φιλμ με ράστερ, ενώ για τους ενδιάμεσους τόνους
χρησιμοποιούμε ράστερ με όλα τα ενδιάμεσα ποσοστά
27

28. Το ράστερ – τονικές διαβαθμίσεις
10% 20% 30% 40% 50%
100% 90% 80% 70% 60%
28

29. Το ράστερ
 Το σχήμα της κουκίδας:
 Στρογγυλή, τετράγωνη, ρόμβος, έλλειψη
 Το μέγεθος της κουκίδας εξαρτάται από την εκτυπωτική
μέθοδο και την ποιότητα του εκτυπωτικού υποστρώματος
(μετριέται σε κουκκίδες/cm ή l/cm):
 Όφσετ: 35 κουκίδες/cm – 90 κουκίδες/cm
 Μεταξοτυπία: 12 κουκίδες/cm – 48 κουκίδες/cm
 Φλεξογραφία: 12 κουκίδες/cm – 60 κουκίδες/cm
29

30. Το ράστερ
 Η κάλυψη της επιφάνειας:
 Από 1% έως 99%
 Οι μοίρες του ράστερ…
 … καθορίζονται από τη γωνία που ορίζεται από το
οριζόντιο επίπεδο και τη διεύθυνση διάταξης των
κουκίδων
30

31. Το φαινόμενο μουαρέ ή ψάθα…
 …δημιουργείται όταν οι μοίρες του ράστερ στα
χρώματα εκτύπωσης δεν έχουν τη σωστή κατεύθυνση
31

32. Το φαινόμενο μουαρέ ή ψάθα
32

33. Το παραδοσιακό ατελιέ / η ρεπροκάμερα (1/3)
 Η ρεπροκάμερα χρησιμοποιείται για τη φωτογράφηση
γραμμικών προτύπων (π.χ. μακέτα με κείμενα) και την
παραγωγή των φιλμ.
γραμμικά πρότυπα χωρίς ράστερ
33

34. Το παραδοσιακό ατελιέ / η ρεπροκάμερα (2/3)
 Μακέτα και αφώτιστο φιλμ τοποθετούνται αντικριστά στη
ρεπροκάμερα. Μεγέθυνση και σμίκρυνση της μακέτας
γίνεται με τη μετακίνηση της βάσης προβολής πιο μακριά ή
πιο κοντά, αντίστοιχα, στο φιλμ.
 Η μακέτα φωτίζεται με λαμπτήρες για όσο χρονικό
διάστημα χρειάζεται για να αποτυπωθεί το θέμα στο φιλμ
σε αρνητική μορφή.
 Το λιθογραφικό φιλμ αμαυρώνεται (καίγεται) στα σημεία
όπου αντανακλάται φως.
34

35. Το παραδοσιακό ατελιέ / η ρεπροκάμερα (3/3)
35
Λαμπτήρες
Χώρος
υποδοχής φιλμ
Χώρος
υποδοχής μακέτας
Φακός μηχανής
Χειρισμός
μεγέθυνσης &
σμίκρυνσης
Φυσούνα

36. Το παραδοσιακό ατελιέ / ο χρωμογράφος
 Ο χρωμογράφος διαχωρίζει τα τονικά πρότυπα
(φωτογραφίες και διαφάνειες ή slides) στα πρωτεύοντα
χρώματα (διαδικασία αποχρωματισμού).
τονικά πρότυπα με ράστερ
36

37. Το παραδοσιακό ατελιέ / ο χρωμογράφος
Ο χρωμογράφος αποτελείται από δύο κύρια τμήματα:
1. Τμήμα ανάλυσης. Στο διαφανές περιστρεφόμενο κυλινδρικό
τύμπανο τοποθετούνται τα εύκαμπτα πρότυπα. Ακολουθεί
σάρωση του προτύπου με τη βοήθεια φωτεινής δέσμης λευκού
φωτός και μεταβίβαση των πληροφοριών μέσω φακών και
χρωματικών φίλτρων (αναλογικό σήμα). Αν το πρότυπο είναι
διαφανές, η δέσμη φωτός το διαπερνάει, αν είναι αδιαφανές
(π.χ. χάρτινο) το φως αντανακλάται.
2. Τμήμα εγγραφής. Τα αναλογικά σήματα μετατρέπονται σε
ψηφιακά ηλεκτρονικά σήματα που μεταφέρονται στο σύστημα
εγγραφής, στη μονάδα σάρωσης. Μια φωτεινή πηγή δέσμης
λέιζερ σαρώνει την επιφάνεια ενός αφώτιστου φιλμ και
αποτυπώνει το θέμα με τη μορφή κουκίδων ανάλογα με τις
τονικές διαβαθμίσεις του θέματος.
37

38. Το παραδοσιακό ατελιέ / φωτοτράπεζες
 Στις φωτοτράπεζες (ειδικά φωτιζόμενα τραπέζια) γίνεται
η ένθεση των γραμμικών φιλμ της μακέτας που
προέκυψαν από τη ρεπροκάμερα και των διαχωρισμένων
τονικών φιλμ των φωτογραφιών που προέκυψαν από το
χρωμογράφο.
38

39. Το παραδοσιακό ατελιέ / κοντάκτ (1/3)
 Η ενσωμάτωση όλων των φιλμ (γραμμικών και τονικών)
γίνεται στη μηχανή κοντάκτ (contact=επαφή).
 Είναι ένα αδιαφανές μεταλλικό κουτί με φωτεινή πηγή
στο κάτω μέρος και γυαλί στο πάνω. Πάνω στο γυαλί
τοποθετούνται τα γραμμικά φιλμ και τα διαχωρισμένα
τονικά φιλμ της εικόνας σε αρνητική μορφή.
Φωτίζονται εξ’ επαφής και μετατρέπονται σε θετική μορφή.
39

40. Το παραδοσιακό ατελιέ / κοντάκτ (2/3)
 Ενσωμάτωση (ένθεση) γραμμικών και τονικών φιλμ
για τη δημιουργία αρνητικού φιλμ μακέτας.
40
Γραμμικό
αρνητικό φιλμ
(από ρεπροκάμερα)
Τονικό
αρνητικό φιλμ
(από χρωμογράφο)
Αρνητικό
φιλμ μακέτας
(αποτέλεσμα ένθεσης)

41. Το παραδοσιακό ατελιέ / κοντάκτ (3/3)
 Αφώτιστο φιλμ και αρνητικό φιλμ μακέτας φωτίζονται
εξ’ επαφής στο γυαλί του κοντάκτ για τη δημιουργία
ενιαίου θετικού φιλμ.
41
Ενιαίο θετικό φιλμ
μακέτας
(μετά την εμφάνιση)
Αφώτιστο
φιλμ
Φωτισμός
(με κλειστό καπάκι)
Γυαλί του κοντάκτ
Καπάκι του
κοντάκτ

42. Το παραδοσιακό ατελιέ / εμφανιστήριο
 Στο αυτόματο εμφανιστήριο γίνεται η εμφάνιση των
θετικών φιλμ (ένα για κάθε χρώμα). Αποτελείται από:
 τον κάδο εμφάνισης
 τον κάδο στερέωσης
 τον κάδο πλυσίματος με νερό
 ειδικούς περιστρεφόμενους με σταθερή ταχύτητα
κυλίνδρους, που μετακινούν τα φιλμ από κάδο σε κάδο
 Θερμοστάτες
 Αντλίες απορρόφησης χημικών εμφάνισης και στερέωσης
42

43. Το παραδοσιακό ατελιέ / σύστημα δοκιμίων
 Το τελικό προϊόν του χρωματικού διαχωρισμού είναι
λιθογραφικά φιλμ, ένα για κάθε χρώμα εκτύπωσης
 Όμως από τα φιλμ δεν μπορεί να ελεγχθεί το τελικό
χρωματικό αποτέλεσμα και απαιτείται δοκιμαστική
εκτύπωση σε σύστημα δοκιμίων
43

44. Το παραδοσιακό ατελιέ / σύστημα δοκιμίων
 Στο σύστημα δοκιμίων γίνεται ο έλεγχος ποιότητας του
χρωματικού αποτελέσματος σε ειδικές φωτοευαίσθητες
χρωματισμένες επιφάνειες, οι οποίες φωτίζονται με το
κάθε ένα χρωματικά διαχωρισμένο φιλμ και το θέμα
εμφανίζεται έγχρωμο για πρώτη φορά σε «δοκίμιο
χρωμαλίνης».
44

45. Το σύγχρονο ατελιέ / σαρωτές
 Ο χρωμογράφος σχεδόν αντικαταστάθηκε από τους
σαρωτές (scanners). Δεν εγκαταλείφτηκε διότι έχει
εξαιρετική απόδοση.
 Οι σαρωτές χωρίζονται σε:
1. Επίπεδους σαρωτές
2. Σαρωτές τυμπάνου
1 2
45

46. Το σύγχρονο ατελιέ / επιτραπέζια εκδοτικά συστήματα
 Σήμερα στα επιτραπέζια εκδοτικά συστήματα - DeskTop
Publishing (DTP) (μονάδα Η/Υ, οθόνη, εκτυπωτής, σκάνερ)
γίνεται η επεξεργασία πληροφοριών (κείμενα-εικόνες) σε
προγράμματα (software):
 Σχεδιαστικά (π.χ. Corel Draw, Illustrator)
 Επεξεργασίας εικόνας (π.χ. Photoshop)
 Σελιδοποιητικά (π.χ. Quark Xpress, Indesign)
 Ειδικά προγράμματα (π.χ. ηλεκτρονικού μοντάζ
Signastation)
46

47. Το σύγχρονο ατελιέ / συστήματα ψηφιακών δοκιμίων
 Στα σύγχρονα συστήματα ψηφιακών δοκιμίων
δεν απαιτείται η χρήση φιλμ
47

48. Το σύγχρονο ατελιέ / Οι εικονοθέτες
 Στους εικονοθέτες (Image Setters) γίνεται η εγγραφή
φιλμ ολοκληρωμένων εργασιών, οι οποίοι
αντικατέστησαν το σύστημα εγγραφής του χρωμογράφου
 Οι εικονοθέτες είναι ειδικές μηχανές που δέχονται τα
φιλμ στα οποία μια δέσμη λέιζερ καταγράφει το θέμα
διαχωρισμένο στα χρώματα της τετραχρωμίας και με
κουκίδες ράστερ
48

49. Το σύγχρονο ατελιέ / Postscript – R.I.P.
49
 Η Postscript είναι μια γλώσσα περιγραφής σελίδας η
οποία περιλαμβάνει πληροφορίες της εργασίας προς
εκτύπωση, σχετικά με το είδος του ράστερ, τη γωνία
ράστερ, τις γραμματοσειρές, τα γραφικά, κ.ά.
 Ο R.I.P. (Raster Image Processor) είναι ένας μετατροπέας,
μεταφράζει τη γλώσσα περιγραφής σελίδας Postscript
σε «γλώσσα μηχανής» (ψηφιακά δεδομένα), κατανοητή
από τους εικονοθέτες.

50. Το σύγχρονο ατελιέ / Postscript – R.I.P.
 Η διαδικασία αποκωδικοποίησης μέσω RIP:
Αρχείο
αποθηκευμένο σε
γλώσσα Postscript
Αρχείο
μορφής
bitmapμετατροπή σε
ΕΙΚΟΝΟΘΕΤΗΣ
Διαβάζει τα
ψηφιακά δεδομένα
και προχωρά
σε εγγραφή με
κουκίδες λέιζερ
πάνω στο
λιθογραφικό φιλμ
Περιέχει
ψηφιακά
δεδομένα με
μορφή
κουκίδων
ράστερ
50
RIP
Αποθήκευση
γραφιστικής εργασίας
σε γλώσσα περιγραφής
σελίδας Postscript

51. Raster Image Processor – R.I.P.
Αρχικό θέμα για
εκτύπωση
Εργασία μεγεθυμένη
στην οθόνη Η/Υ
(ME PIXELS –
μορφή BITMAP )
Αποκωδικοποίηση εργασίας
μέσω R.I.P.
(ΜΕ ΚΟΥΚΙΔΕΣ ΡΑΣΤΕΡ)
51

52. Raster Image Processor – R.I.P.
Μεγέθυνση μιας
κουκίδας ράστερ
Κουκίδα laser
(από την εγγραφή του εικονοθέτη)
52

53. Πορεία ηλεκτρονικής εργασίας
Σάρωση και εισαγωγή στον Η/Υ εικόνων και κειμένων
Επεξεργασία εικόνων και κειμένων στους Η/Υ – τελική μορφοποίηση
Αποθήκευση ηλεκτρονικής εργασίας σε γλώσσα Postscript (ψηφ. αρχείο)
Αποκωδικοποίηση ψηφιακού αρχείου σε Η/Υ μέσω RIP
Εκτύπωση ψηφιακού δοκιμίου για τον έλεγχο της ποιότητας
Εγγραφή εργασίας σε φιλμ στους εικονοθέτες
Έτοιμα τα τελικά φιλμ για την παραγωγή των εκτυπωτικών πλακών
1
2
3
4
5
6
7
53

54. Πορεία ηλεκτρονικής εργασίας
54