1. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
Õÿíàâ: ÍÁÁ-èéí òýíõìèéí ýðõëýã÷: ……………………… /Ä.Íàð-Îä/
Ëåêö¹1
Хичээлийн нэр: Зардал удирдлагын бүртгэл
Сэдэв: Зардлын мөн чанар, агуулга
Äýä ñýâäýâ: ÍÁÁ-ä Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã
Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ ç¿éë
Çàðäàë ºðòãèéí òóõàé åðºíõèé îéëãîëò
Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ¿¿ðýã ìýäýýëëèéí ñèòåì
Çàðäëéí á¿ðòãýëèéí ìýðãýæëèéí ¸ñ ç¿é
Ëåêöèéí òºëºâëºãºº: - Ñýäâèéí íèéò îðîõ öàã 2öàã
Îþóòíû èðö á¿ðòãýë, æóðíàë áè÷èëò 3ìèí
ªìíº ¿çñýí õè÷ýýëèéí ýðãýí ñàíàõ, áàòàòãàõ 10ìèн
Øèíý õè÷ýýëèéã çààõ 75 ìèí /¿ç¿¿ëýí,ñëàéä àøèãëàõ/
Ãýðèéí äààëãàâàð ºãºõ, çºâëºõ àíõààðóóëàõ ç¿éë 2ìèí
Íýã: ÍÁÁèéí ìýäýýëýë íü :
1. Ãàäíû ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äèéí ìýäýýëëýýð õàíãàõ
2. Óðò áîëîí áîãèíî õóãàöààíä ÿâóóëàõ òºëºâëºãºº ò¿¿íä àøèãëàõ íîðì, íîðìàòèâèéã
áîëîâñðóóëàõ
3. ¯éë àæèëëàãààíû ÿâö ¿ð ä¿íã øèíæëýí ¿çýæ ä¿ãíýëò ºãºõ, ñàíàë áîëîâñðóóëàí
óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàõ
4. ¯éë àæèëëàãààíû ÿâöàä õÿíàëò òàâèõ ãýñýí 4 ¿íäñýí çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ
íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëäýã.
Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ýõíèé çîðèëãûã õàíãàäàã.Ñàíõ¿¿ãèéí
á¿ðòãýëýýð õºðºí㺠îðóóëàã÷èä, çýýëä¿¿ëýã÷èä, õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä , õóâüöàà
ýçýìøèã÷èä, çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóä , òàòâàðûí àëáà, äààòãàëûí áàéãóóëëàãà
çýðýã ãàäíû ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äèéã øààðäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàõ ñàíõ¿¿ãèéí
òàéëàí áóþó áàëàíñ, îðëîãî ¿ð ä¿íãèéí òàéëàí, ºì÷ ººð÷ëºëòèéí òàéëàí, ìºíãºí ã¿éëãýýíèé
òàéëàí çýðãèéã ãàðãàäàã. Ãàäíû ìýäýýëýë õýðýãëýã÷èä íü ººðñäèéí øààðäëàãàòàé
ìýäýýëëèéã ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãààñ õàðàõààñ ãàäíà òóõàéí áàéãóóëëàãûí òºëáºðèéí
÷àäâàð, ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿í , ¿ð àøèã , ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàëä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãíº.
Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëýýð ãàð÷ áàéãàà òàéëàí íü ãàäíû ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äèéã
øààðäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàæ áàéõûí òóëä
1. Îîëí óëñûí á¿ðòãýëèéí ñòàíäàðòàä íèéöñýí
2. Õºíäëºíãèéí õÿíàëòûí áàéãóóëëàãààð áàòàëãààæñàí áàéõ õýðýãòýé.
Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü ÍÁÁýýð ãé¿öýòãýõ ¿íäñýí 4 çîðèëòûí ñ¿¿ëèéí 3-èéã
ã¿éöýòãýõýä àøèãëàãääàã. ªºðººð õýëáýë óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü áàéãóóëëàãûí äîòîîä
¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõàä øààäëàãàòàé ìýäýýëëýýð õàíãàäàã. Óäèðäëàãà íü

2. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
ýäãýýð ìýäýýëëèéã àøèãëàí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ øèéäâýðèéã
áîëîâñðóóëàí ãàðãàäàã. Èéìýýñ ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë íü ãàäààä ìýäýýëýë õýðýãëýã÷èä
çîðèóëàãäñàí á¿ðòãýë áàéäàã áîë óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü äîòîîä ìýäýýëýë õýðýãëýã÷äýä
çîðèóëàãäñàí áàéäàã. Ýíý 2 á¿ðòãýë íü äàðààõü ¿íäñýí ÿëãààòàé þì.
1. ÓÁ íü óäèðäëàãàä àøèãëàãäàõ äîòîîä ìýäýýëëýýð õàíãàõ ¿¿ðýãòýé.
2. ÓÁ-ä àøèãëàãäàæ áàéãàà á¿õ ìýäýýëýë íü ºíãºðñºí ¿åèéí áèø èðýýä¿é ð¿¿
õàíäñàí áàéäàã Óäèðëàãûí õàðèóöëàãà íü àæëàà òºëºâëºí ã¿éöãýõýä ÷èãëýãääýã
ó÷ðààñ èðýýä¿éã òîäîðõîé õàðóóëàõ óäèðäëàãûí ìýäýýëëýýð õàíãàñàí áàéõûã
øààðääàã ýíý óòãààð ñàíõ¿¿ãèé á¿ðòãýëèéí òàéëàí íü áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí
ºíãºðñºí ¿åèéí ò¿¿õ áàéäàã áîë óäèðëàãûí á¿ðòãýëèéí ìýäýýëýë íü èðýýä¿éí
õîëáîãäîõ ººð÷ëºëò¿¿äýýð íü òîäîðõîéëæ õàðóóëñàí ìýäýýëýë áàéäàã.
3. Óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü
õýðýãöýýíäýý õàìààðàëòàé õàðèëöàí õîëáîîòîé
ìýäýýëëèéã óÿí õàòàí áàéäëààð àøèãëàäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëèéí ìýäýýëýë íü
áîäèòòîéãîîð òîäîðõîéëîãäîæ øàëãàãäàæ áàòàëãààæñàí ìýäýýëýë áàéäàã.
4. Óäèðëàãûí á¿ðòãýë íü òóéëûí áà õàðüöàíãóé ¿íýíä îéðòîõ, íÿãò íÿìáàé òîîöîîëîë
ìºí ìºí㺺ð èëýðõèéëýãäñýí ìýäýýëëèéã îíöãîéëîí àâ÷ ¿çäýãã¿é.
5. ÓÁ íü áàéãóóëëàãûã íýã á¿õýë á¿òýí íýãæ ãýæ ¿çýõýýñýý èë¿¿ ò¿¿íèé äîòîîä
õýñýãëýëèéã îíöëîí àâ÷ ¿çäýã. ÑÁ íü áàéãóóëëàãûã á¿õýëä íü àâ÷ ¿çíýí
áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû òàéëàíã íýãòãýí ãàðãàæ , ýöñèéí ¿ð ä¿íã íü
òîäîðõîéëäîã.
6. ÓÁ íü ÍÁÁèéí íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàäàãã¿é. Ó÷èð íü
àæ àõóéí áàéãóóëëàãûí äîòîîä ¿éë àæèëëààãààíû íóóöûã õàäãàëàõòàé
õîëáîîòîéãîîð íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàõ áîëîëöîîã¿é.
7. ÓÁ íü áóñàä øèíæëýõ óõààíûã ººðòºº ºðãºí àøèãëàäàã.
8. ÓÁ íü àëáàäëàãûí áèø øèíæ ÷àíàðòàé .ÑÁ íü àëáàäëàãûí øèíæ ÷àíàðòàé ººðººð
õýëáýë òîäîðõîé õóóãàöààíä çààâàë ãàðãàæ õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýäýã.
ÑÁ áà ÓÁ íü äàðààõü ç¿éë¿¿äýýðýý àäèë òàëòàé ýíý íü:
1. Ýíý 2 á¿ðòãýë íü íÿãòëàí áîäîõ áçðòãýëýýð ãàð÷ èðñýí ìýäýýëýë äýýð
òóëãóóðëàäàã.
2. Ýíý 2 á¿ðòãýë íü óäèðäëàãûí õàðèóöëàãûí òîãòîëöîîíä ¿íäýñëýí áèé áîëäîã.
Õî¸ð:
Òàéëàí áàëàíñàä áàðàà ìàòåðèàëûí ºðòãèéã ºðòãèéí òàéëàíä áîðëóóëñàí
á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòãèéã õýðõýí òîäîðõéîëîõûã ñàíõ¿¿ãéèí á¿ðòãýëýýð àâ÷ ¿çäýã Ýíý íü
òºðºë á¿ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ºðòãèéã á¿ðä¿¿ëýõ , äóóñààã¿é

3. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
¿éëäâýðëýëèéí ¿ëäýãäëèéã òîäîðõîéëîõ, çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ, ò¿¿íä õÿíàëò
òàâèõ àæëûã á¿ðýí ä¿¿ðýí õàìàð÷ ÷àääàãã¿é. Çàðäëûí ìýäýýëýë íü àæ àõóéí íýãæ
áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã èëýðõèéëýõ õàìãèéí ÷óõàë ìýäýýëýë áàéäàã.
Èéìä çàðäëûí á¿ðòãýëýýð ãàð÷ èðñýí ìýäýýëýë íü ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí óäèðëàãûí á¿ðòãýë
2óëàíä íü àøèãëàãääàã. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí òóñëàìæòàéãààð ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëä
àøèãëàãäàõ äàðààõü ìýäýýëëèéã ãàðãàæ àâäàã.
1. Áàëàíñàíä òóñãàãäàõ áàðàà ìàòåðèàëûí ¿ëäýãäýë, Áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í,
äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ
2. Áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íéè ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ
3. Îðëîãûí òàéëàíä òóñãàãäàõ ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûã òîäîðõîéëîõ
4. ¯íäñýí áóñ ¿éë àæèëëàãààíû áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû áóñ çàðäàë àëäàãäëûã
òîäîðõîéëîõ
ÓÁ-ä äàðààõü ìýäýýëëèéã òîäîðõîéëíî.
1. ¯éë àæèëàëãààíû áîãèíî õóãàöààíû òºëºâëºãºº áóþó òºñºâ çîõèîõîä àøèãëàãäàõ íîðì
íîðìàòèâ, áóñàä ¿íäýñëýõ ìàòåðèàëûã áýëòãýõ
2. Õóäàëäàí àâñàí áàðàà ìàòåðèàë , ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ãé¿öýòãýñýí
àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íýãæ ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ
3. Çàðäëûã çàðäëûí îáúåêòîîð íü õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ õÿíàëò òàâèõ
4. Çàðäëûí ãé¿öýòãýëèéã òºñºâòýé íü çýðýãö¿¿ëýõ çàìààð õýëáýëçëèéí øèíæèëãýý
õèéæ øàëòãààíûã íü èëð¿¿ëýõ
5. Çàðäëûí õýëáýëçëèéí øàëòãààíûã íü ¿íäýñëýí óäèðäëàãûí õîëáîãäîõ øèéäâýð
ãàðãàõ
6. Çàðäëûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã îðëîãî, ¿ð ä¿íãèéí ¿ç¿¿ëýëòòýé íü õàðüöóóëàõ çàìààð
óäèðäëàãûí øèéäâýð ãàðãàõ çýðýãòàøèãëàíà.
ÇÁ íü äýýðõè ìýäýýëëèéã áýëòãýõ ººðèéí àðãà ç¿éòýé áà ñóäëàõ ç¿éëòýé íÿãòëàí
áîäîõ á¿ðòãýëèéí áèåý äààñàí íýã òºðºë þì. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ ç¿éë íü :
Çàðäëûã á¿ðòãýõ îáúåêò áîëîí çàðäëûí ç¿éëýýð õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýæ, ººðèéí
ºðòãèéã íü òîîöîõ àðãà ç¿é þì. ªºðººð õýëáýë ÇÁýýð äàðààõü ç¿éëñèéã ñóäàëíà.
1. Çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ àðãà ç¿é
2. ¯éëäâýðëýñýí
á¿òýýãäýõ¿¿í,
¿ç¿¿ëñýí
àæèë
¿éë÷èîãýýíèé
òîäîðõîéëîõ àðãà ç¿é, ò¿¿íèé õóâèëáàðóóä
3. ¯éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäëûã õóðèìòëóóëàí õóâèàðëàõ
4. ¯éë÷èëãýýíèé íýãæèéí çàðäëûã òîîöîæ õóâèàðëàõ
ºðòãèéã

4. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
5. ªðòºã çàðäëûí õýìíýëò õýòðýëòèéã òîäîðõîéëîí øèíæèëæ, øàëòãààíûã íü
èëð¿¿ëýõ, õîëáîãäîõ øèéäâýð ãàðãàõ
6. ñòàíäàðò çàðäëààð ºðòºã òîîöîæ áàéãàà íºõöºëä çàðäëûí õýëáýëçëèéã
òîäîðõîéëæ, á¿ðòãýõ çýðãèéã ñóäàëíà.
Ãóðàâ: Çàðäàë ãýäýã íü àëèâàà íýã ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà
õºðºíãº, õºäºëìºðèéí çàðöóóëàò, ò¿¿íèé ìºí㺺ð èëýðõèéëýãäñýí õýìæýý þì. Çàðäëûã ¿éë
àæèëëàãààíû òîäîðõîé îáúåêòòîé õîëáîãäîí òîäîðõîé õóãàöààãààð çààãëàí õóðèìòëóóëñíûã
ºðòºã ãýíý. ªðòãèéí îáúåêò íü ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ, çàðäëûã õóðèìòëóóëàõ, àëèâàà íýãæ
¿éë àæèëëàãàà áóþó òîõèîëäîë þì. Ýäãýýð íýã ¿éë àæèëëàãàà òîõèîëäîë íü òîäîðõîé íýã
á¿òýýãäýõ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, íýã òºðëèéí á¿ëýã áóþó õýñýã á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèéíýãæ
õýñã¿¿ä, áèçíåñ ýðõýëæ áàéãàà àæ àõóéí íýãæèéí àæëûí çàõèàëãà , ãýðýý òºñºë, ¿éë
ÿâö, ¿éë àæèëëàãàà, ò¿¿íèé ¿å øàò, çîðèëò öåõ òàñàã, ñàëáàðààñ á¿ðäýíý. ºðòºã çàðäàë
2 íü íýã òàëààð ñàëøã¿é õîëáîîòîé, íºãºº òàëààð áèå áèåíýýñýý ÿëãàãäàõ ÿëãààòàé
îéëãîëò þì. Äàðààõü 2 ¿íäñýí ÿëãààòàé.
1. Èõýíõè òºðëèéí çàðäàë ºðòãèéã òîäîðõîé îáúåêòòîé õîëáîîòîé áàéäàã áîëîâ÷
äàíãààðàà ºðòãèéã á¿ðä¿¿ëäýãã¿é.
2. Çàðèì òºðëèéí çàðäàë ºðòãèéí òîäîðõîé îáúåêòòîé õàìààðàëòàé áàéäàã.
Òîäîðõîé íýð òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèé òîäîðõîéëîõûí òóëä áîëîëöîîòîé
îáúåêòîîð íü çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýäýã. ÇÁèéí ñèñòåìä èéíõ¿¿ õóðèìòëóóëàí
á¿ðòãýõ íü ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ, çàðäëûã òºëºâëºõ áîëîí õÿíàõ õýðýãöýýíýýñ
õàìààð÷ ººð÷ëºãäºõ ó÷ðààñ îëîí òîîíû õýìæèãäýõ¿¿íýýð òîäîðõîéëîãäîíî. ªðòãèéí
îáúåêòèéí òîäîðõîé ñîíãîëò íü ãàðñàí àëèâàà çàðäëûã òîäîðõîéëîõ, õóðèìòëóóëàõ,
õóâààðèëàõ, áîëîí ìýäýýëýõ õóãàöààíààñ õàìààðàõã¿é áºãººä ¿ðãýëæ îí öàã
õóãàöààíûõ áàéäàã. ºðòãèéí îáúåêòèéí ñîíãîëò íü þóíû ºðòºã âý? ãýñýí ºðòãèéí
¿íäñýí àñóóëòûí õàðèóëò áîëæ áàéäàã. ªðòãèéí îáúåêòèéã íýãýíò ñîíãîæ àâñíû äàðàà
ò¿¿íä õàìààðàãäàõ çàðäëûí õýìæýý íü ºðòãèéí îáúåêòîîð çàðäëûã õýðõýí ä¿ðñýëæ
õàðóóëàõààñ èõýýõýí õàìààðäàã . Ǻàðäëûã ä¿ðñëýí õàðóóëàõ íü êàðäëûí õýìæýýã
òîäîðõîé çîðèëãîîð , áîäèòîéãîîð,Øóóää¿íòýéãýýð òîäîðõîéëîõîäáóñ çàðäàë
¿ð çàðäàë
Øóóä ÷èãëýãääýã. ºðòãèéí
îáúåêòîîð íü çàðäëûã ä¿ðñëýí õàðóóëàõ íü ò¿âøèíãèéí õóâüä ÿëãààòàé. Çàðäëûã
òîäîðõîéëîí õàðóóëàõ 2 ò¿âøèí áàéäàã áºãººä õîëáîãäîõ á¿õ çàðäëûã ºðòãèéí òîäîðõîé
îáúåêòûí
øóóä áà øóóä áóñ ãýñýí 2 çàðäàëä õàìààðíà. Çàðäëûã òîäîðõîéëîí
õàðóóëàõ ò¿âøèí íü äàðààõü áàéäàëòàé áàéíà.

5. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
Çàðäëûí òºðºë
ºðòãèéí òîäîðõîé
Øóóä
îáúåêòîä õàìààðàõ
Øóóä áóñààð
íîîãäóóëàõ
Òîîöîæ íîîãäóóëàõ
Òîõèîäëûí ÷àíàðòàé
àðãàð
õóâààðèëàõ
çàðäëûã òîäîðõîéëîõ
àðãà ç¿é
Øóóä òóñãàãäàõ çàðäàë íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæ á¿ðä ò¿¿íèé
á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áîëæ áèåò õýìæýýãýýð áîëîí òîäîðõéîëîãäñîí ä¿íãýýðýý øèíãýæ
áàéãàà çàðäàë þì. Øóóä áóñààð õóâèàðäëàãäàõ çàðäàë íü ¿éëäâýðëýãäýõ òóõàé
á¿ðä íü òîäîðõîé á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýãæ õýñã¿¿äýä õóâààðèëàãäàõ çàðäëóóä îðíî.
¯¿íä íü: á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàãâàðûã ãàðãàõ, òåõíèêèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýý, àæèë÷äûã
äàäëàãàæóóëàõ ãýõ ìýò çàðäàë îðíî. Ýäãýýð çàðäëûã íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íä
õóâààðèëàí íîîãäóóëàõäàà òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé àìüäðàëûí ìº÷ëºãèéí õóãàöààíä
¿éëäâýðëýãäýõ á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿íä õóâààðèëàí øèíãýýäýã.
ĺðºâ: ÇÍÁÁ íü äàðààõü ¿¿ðýãòýé.
1. ¯éë
àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ çàðäëûí òºñºâ, òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëæ,
õýðýãæ¿¿ëýõýä çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ìýäýýëëèéã àøèãëàíà.
2. ¯éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ãàðñàí çàðäëûã òºëºâëºãººòýé çýðãýö¿¿ëýõ çàìààð
ò¿¿íèé ã¿éöýòãýëä õÿíàëò òàâèõàä ÇÁèéí ìýäýýëëèéã àøèãëàíà.
3. ¯éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã çºâ òîäîðõéîëîõ õºðºíãèéí ¿íýëãýýã çºâ òîãòîîõ
çîðèëãîîð ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ã¿éöýòãýñýí àæèë ¿éë÷èëãýý òóñ
á¿ðýýð ºðòºã òîäîðõîéëîõîä ÇÁèéí ìýäýýëëèéã àøèãëàíà.
4. Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí áîëîí áîãèíî õóãàöààíû øéèäâýð ãàðãàõ òàòâàðûí
òàéëàíãèéí øààðäëàãààð áàðàà ìàòåðèàëûí áîëîí áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé
ºðòãèéã òîäîðõîéëæ àøèã îðëîãûã òîîöîõîä ÇÁèéí ìýäýýëëèéã àøèãëàíà.
ÇÁèéí ìýäýýëýë íü áàëàíñàä òóñãàãäàõ ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í , áàðàà ìàòåðèàë,
įèéí ¿ëäýãäýë, îðëîãûí òàéëàíä òóñãàãäàõ áîðëóóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã, ¿éë
àæèëëàãààíû áîëîí áóñàä çàðäëóóäûã äýëãýðýíã¿é ¿ç¿¿ëýëòýýð íü àãóóëñàí áàéäàã.
ͺ㺺 òàëààð ýíý ìýäýýëýë íü õîëáîãäîõ á¿õ çàðäëûã áîëîëöîîòîé á¿õ çàðäëûí áîëîí ºðòãèéí

6. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
îáúåêòîîð òºñºâ òºëºâëºãººòýé íü çýðýãö¿¿ëýí õàðóóëñàí áàéäàã. Ãýõäýý àæ àõóéí
íýãæèéí ã¿éöýòãýæ áàéãàà ¿¿ðýã õýëáýð àæ àõéóí íýãæèéí õýìæýýíýýñ õàìààð÷ ÇÁèéí
ìýäýýëëèéí ñèòåì õàðèëöàí ÿëãààòàé, ººðèéí äîòîîä îíöëîãòîé, ìýäýýëëýý õóðèìòëóóëàí
áîëîâñðóóëàõ, îëîí ÿíçûí àðãà áàðèëòàé áàéæ áîëäîã. ÇÁèéí ìýäýýëëèéí ñèòåìèéí
òóñëàìæòàéãààð ò¿¿íèé ¿íäñýí çîðèëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëíý. ÇÁèéí ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéã
îíîâ÷òîé ¿ð ä¿íòýé , çîõèîí áàéãóóëàõ õýä õýäýí ¿íäñýí øààðäëàãà òàâèãääàã. ¯¿íä:
1. Çàðäëûí ìýäýýëëèéã áîëîëöîîòîé á¿õ çàðäëûí áîëîí ºðòãèéí îáúåêòîîð òóõàéëáàë
á¿õ àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºë ¿éë÷èëãýýíèé öåõ òàñàã áðèãàä, àæëûí
çàõèàëãà, ãýðýý ò¿¿í÷ëýí àæëûí ¿éë ÿâö òóñ á¿ðýýð õóðèìòëóóëàí ¿ð ä¿íã íü
òîäîðõîéëîõ áîëîëöîîòîéãîîð õóðèìòëóóëàõ
2. Õóðèìòëóóëñàí á¿õ ìýäýýëýë íü õýðýãöýýòýé áàéõ
3. Çàðäàë ãàðñàí òóõàé á¿ðä íü á¿ðòãýëä ¿íýí çºâ òóñãàõ
4. Çàðäàë ºðòãèéí á¿õ ìýäýýëýë íü çºâõºí óäèðäëàãàä òºäèéã¿é á¿õ àæèëëàãñäàä
îéëãîìæòîé,ýíãèéí ìàÿãò òàéëàíãààð òîäîðõîéëîãäñîí áàéõ
5. Çàðäëûí ò¿âøèíä õÿíàëò òàâèõ á¿õ õ¿ì¿¿ñèéã øààðäëàãàòàé öàã ¿åä íü
ìýäýýëëýýð õàíãàõ áîëîëöîîòîé áàéõ.
6. ªðòãèéí ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéã àæ àõóéí íýæã á¿ðèéí çîõèîí áàéãóóëàëòûí
á¿òöèéí äàãóó áýëòãýí íýãòãýõýýñ ãàäíà ò¿¿íèéã óäèðäëàãûí á¿õ øàòàíä
àøèãëàõ íýãäñýí çàãâàðòàé áàõé øààðäëàãàòàé.
Òàâ: ÇÁèéí ñòàíäàðòàä:
A. ÇÁ-ä áàðèìòëàõ áîäëîãî äàãàæ ìºðäºõ çàð÷ìóóä
B. Çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ, òýäãýýðèéã òîäîðõîéëîõ àðãà ç¿é
C. ªðòºã òîîöîõ àðãà ç¿éí àñóóäëóóä ò¿¿íèéã òîäîðõîéëîõ àñóóäëóóä
D. ªðòãèéí îáúåêòîä çàðäëûã íîîãäóóëàí õóâèàðëàõ àðãà ªðòºã òîîöõ àæ
àõóéí íýãæ¿¿äèéí îíöëîãò àðãà ç¿éã ñîíãîí àøèãëàõ àñóóäàë
E. Çàðäëûí íÿãòëàí áîäîã÷äûí ¸ñ ç¿éí àñóóäàë çýðãèéã ¿ëãýð÷èëñýí
áàéäëààð òîãòîîæ ºãíº.
ÇÁèéã ¿ð ä¿íòýé íýâòð¿¿ëýõýä çàéëøã¿é õýðýãöýýòýé íýã àñóóäàë áîë çàðäàë ºðòãèéí
á¿ðòãýëèéí íÿãòëàí áîäîã÷äûí ¸ñ ç¿éí àñóóäàë þì.Ýíý ¸ñ ç¿éí àñóóäàë íü òóõàéí óëñ îðýû
íºõöºë áàäëààñ õàìààðàí ººð ººð õýìæýýòýéãýýð áàéæ áîëîõ áîëîâ÷ ¿íäñýíäýý óð ÷àäâàð,
èòãýìæëýãäñýí áàéäàë øóëóóí øóäðàãà çàí ÷àíàð , áîäèò áàéäëûã õàðèóöàõ
õàðèóöëàãààñ õàìààðñàí øàëãóóðóóäòàé áàéíà.ÇÁ íü äîòîîä á¿ðòãýëèéí àæèëëàãààã
õàìàðäàã ó÷ðààñ ýíý ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýã óäèðäëàãûí á¿ðòãýëèéí íÿãòëàí áîäîã÷ íàð

7. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
íèéòýýðýý äàãàæ ìºðääºã. Óäèðäëàãûí á¿ðòãýëèéí íÿãòëàí áîäîã÷ íàð 4 ¿íäñýí á¿ëýãò
õýñýãëýñýí 15 õàðèóöëàãààð ¸ñ ç¿íé ñòàíäàðòûã äàãàæ ìºðääºã ¯¿íä:
1. Óð ÷àäâàðûí õóâüä äàðààõü õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý.
Ìýäëýã ìýðãýæëýý äýýøë¿¿ýõ çàìààð õîëáîãäîõ á¿õ á¿ðòãýëèéã õºòºëæ
÷àäàõ çîõèõ ò¿âøèíã õàíãàñàí áàéõ
Çîõèõ ä¿ðýì õóóëü çààâàð áîëîí , òåõíèêèéí ñòàíäàðòûí äàãóó
ìýðãýæëèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÷àäâàðàà õàðóóëàõ
Øààðäëàãàòàé ¿íýí çºâ ìýäýýëýëä øèíæèëãýý õèéæ èæ á¿ðýí ýíãèéí
îéëãîìæòîé òàéëàí çààâàð áýëòãýõ
2. Èòãýìæëýãäñýí áàéäëûí õóâüä äàðààõü õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý
ªºðèéí ýðõ ìýäëèéí õ¿ðýýíýýñ áóñàä ìýäýýëëèéí íóóöûã àëäàõààñ
ñýðãèéëýõ
ªºðèéí àæëûí ÿâöàä îëæ ìýäñýí èòãýìæëýãäñýí ìýäýýëëèéã ¿íýëýõ,
ò¿¿íèé íóóöûí áàòàëãàà ãàðãàõ àæëûã õàðèóöäàãèéí õóâüä äàðãàäàà
ìýäýýëëýõ
ªºðèéí àæëûí ÿâöàä îëæ ìýäñýí èòãýìæëýãäñýí ìýäýýëëèéããóðàâäàã÷
òàëä àøèãëóóëàõ õóâüäàà àøèãëàõ çýðãýýð õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà
ÿâóóëàõ èéì ñýòãýãäýë òºð¿¿ëýõýýñ çàéëñõèéõ
3. Øóëóóí øóäðàãà çàí ÷àíàðûí õóâüòä äàðààõü õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý
ªºðèéí ñîíèðõëûí äàãóó ãàð÷ áîëîõ àëèâàà àëäààíààñ çàéëñõèéõ,
ìàðãààíòàé áàéãàà õîëáîãäîõ á¿õ òàëä çºâëºãºº ºãºõ
Áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí àëèâàà ¿éë àæèëëãààíä ñààä áîëîõ ¿éë àæèëëàãààíä
îðîëöîõîîñ çàéëñõèéõ
ªºðèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëºº ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºõ ñýòãýãäýë òºð¿¿ëýõ,
àëèâàà îðîëäëîãî, òóõàéëáàë áýëýã ñýëò, äóðñãàëûí ç¿éë àâàõ õ¿ëýýí
àâàëòààñ òàòãàëçàõ
Òóõàéí áàéãóóëëàãûí õóóëü ¸ñíû , ¸ñ ç¿éä íèéöñýí çîðèëòûí õ¿ðñýí
àìæèëòàíä øóóä áîëîí øóóä áóñààð öîõèëò õèéõýýñ òàòãàëçàõ
¯éë
àæèëëàãààíû
àìæèëò
õàðèóöëàãûí
¿íýëãýýíä
ìýðãýæëèéí
õÿçãààðëàëò õèéñýí áóñàä øààðäëàãóóäûã òàíüæ ìýäýýëýõ
¯ð àøèãòàé áîëîí àøèãã¿é ìýäýýëýë ñàíàëûã ä¿ãíýí ¿çýæ ìýäýýëýë ºãºõ
Ìýðãýæëèéí ¿éë àæèëëàãààíäàà ñºð㺺ð íºëººëºõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ
ò¿¿íä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõýýñ çàéëñõèéõ

8. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
4. áîäèò áàéäëûã òóñãàõ ÷àäâàðûí õóâüä äàðààõü õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý.
Ìýäýýëëèéã ¿íýí çºâ öàã õóãàöààíä íü áîäèòîéãîîð ìýäýýëëýõ
Òóõàéí õýðýãëýã÷èéí ãàðãàñàí òàéëàí òàéëáàð áîëîí çºâëºìæèéã îëéãîõ
îéëãîëòîíä íü íºëººëºõ çàìààð õîëáîãäîõ á¿õ ìýäýýëëèéã òîäðóóëàõ çýðýã
õàðèóöëàãûã õ¿ëýýíý.
Ëåêö¹5
Хичээлийн нэр: Зардал, удирдлагын бүртгэл
Сэдэв: Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл, хяналт
Äýä ñýдýâ: 1.Õºäºëìºðèéí çàðäëûí àãóóëãà á¿òýö
2.Öàëèí õºëñíèé õýëáýð ñèñòåì òîîöîî
3.Õºäºëìºðèéí çàðäëûã òîîöîîõ àðãà ,àíõàí øàòíû á¿ðòãýë
4.Õºäºëìºðèéí çàðäëûí á¿ðòãýë
5.Õºäºëìºðèéí çàðäëûí õÿíàëò
Ëåêöèéí òºëºâëºãºº: - Ñýäâèéí íèéò îðîõ öàã 2öàã
Îþóòíû èðö á¿ðòãýë, æóðíàë áè÷èëò 3ìèí
ªìíº ¿çñýí õè÷ýýëèéí ýðãýí ñàíàõ, áàòàòãàõ 10ìèн
Øèíý õè÷ýýëèéã çààõ 75 ìèí /¿ç¿¿ëýí,ñëàéä àøèãëàõ/
Ãýðèéí äààëãàâàð ºãºõ, çºâëºõ àíõààðóóëàõ ç¿éë 2ìèí
1.Õºäºëìºðèéí çàðäëûí àãóóëãà á¿òýö:
Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä õ¿íèé îðóóëñàí õóâü íýìýð áóþó
àæèëëàõ õ¿÷íèé ¿íý öýíý áºãººä ÍÁÁ -èéí èõýíõ ñèñòåìä ýíý íü àáéíãà òîîöîæ õÿíàëò
òàâüæ àíàëèç õèéõèéã øààðääàã ÷óõàë ýëåìåíò þì.
Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü:1.¯íäñýí öàëèí
2.Íýìýãäýë öàëèí
3.Õºäºëìºð àøèãëàëòòàé õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà áóñàä
çàðäëààñ á¿ðäýíý.
-¯íäñýí öàëèí õºëñ ãýäýã íü :ÿéöýòãýñýí àæèë àæèëëàñàí öàãò íü òîîöîæ îëãîäîã õºëñ
þì. Ýíý öàëèí õºëñèéã àæëûí íîðì áîëîí ñóóðü ¿íýëãýýãýýð íü òîîöíî.Àæëûí íîðì ñóóðü
¿íýëãýýã àæ àõóéí íýãæ á¿ð àæëûí òºðºë ¿éë ÿâö ò¿¿íèé àíãèëàë á¿ðýýð òîãòîîæ ìºðäºíº.
-Íýìýãäýë öàëèí õºëñ íü èë¿¿ öàãèéí õºëñ àìðàëò ,áàÿð ¸ñëîëûí ºäºð àæèëëàñàíû
õºëñ,óäààí æèë àæèëëàñàíû íýìýãäýë ,àæëûí ¿ð ä¿íãýýð îëãîõ á¿õ òºðëèéí øàãíàë
óðàìøèë ,àæëààñ õàëàãäñàíû áîëîí ãýíýò ÷ºëººëºãäñºíèé òýòãýëýã áóþó íýìýãäýë
óðàìøèëààñ á¿ðäýíý.

9. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
Èë¿¿ öàãèéí õºëñ íü èë¿¿ öàãò íîãäîõ ¿íýëãýýãýýð òîîöñîí õºëñ èë¿¿ öàã àæèëëàñàíû
ºñãºí íýìýõ ¿íýëãýýãýýð òîîöñîí õºëñ ãýñýí 2 ¿íýëãýýãýýð òîîöîãäîíî. Èë¿¿ öàãò îëãîõ
õºëñèéã åðäèéí àæèëëàõ öàãèéí õºëñíººñ ºíäºð ¿íýëãýýãýýð áóþó ºñãºí íýìýãä¿¿ëýõ
¿íýëãýýãýýð òîîöíî. Èë¿¿ öàãààð àæèëëàõ äýýä õýìæýýã õºäºëìºðèéí õóóëèàð
çîõèöóóëíà. Àìðàëò áàÿð ¸ñëîëûí ºäºð àæèëëàáàë àæëûí ºõëñèéí äàõèí íýìæ îëãîíî. Á¿õ
òºðëèéí øàãíàë óðàìøóóëàë òýòãýëýãèéí òóõàéí áàéãóóëëàãûí áàòëàæ ìºðäºæ áàéãàà
æóðàì àæèëëàãñàäòàé õèéñýí õºäºëìºðèéí ãýðýýã ¿íäýñëýí òîäîðõîéëíî. Íýìýãäýë öàëèí
õºëñºíä àìðàëòûí öàëèí îðîõ áºãººä àìðàëòûí öàëèí õºëñèéã òóõàéí òàéëàíò õóãàöààíû
öàëèí õºëñíèé ¿íýëãýýã àìðàëòûí ºäðººð ¿ðæ¿¿ëæ òîîöíî
Æèøýý íü: Áàò 168 öàã Äîëãîð 159 öàã àæèëëàñàí .1öàãèéí õºëñ íü 500¥ñàðä 160 öàã
àæèëëàõ íîðìòîé áºãººä èë¿¿ öàã òóòàìä öàãèéí ¿íýëãýýã 20 %-èàð ºñãºí õºëñ òîîöäîã áîë
öàãààð àæèëëàäàã àæèë÷äûí îëãîõîîð òîîöîîëñîí öàëèíã îë?
Áàò - 168 öàã
Äîëãîð - 159 öàã
Íèéò -160 öàã àæèëëàõ ¸ñòîé
Áàò öàëèí = 160*500+8*500+500*20%= 80000+4800=84800
Äîëãîð öàëèí = 160*500=80000
Íèéò = 164800
2.Öàëèí õºëñíèé õýëáýð áà ñèñòåì
Öàëèí õºëñíèé õèéñíýýð îëãîõ öàãààð îëãîõ ãýñýí 2 õýëáýð áàéäàã. ÿéöýòãýñýí àæëûí
òîî õýìæýý çàðäëûã òîîöîæ áîëîõ àæèë äýýð õèéñíýýð îëãîõ öàëèíãèéí õýëáýðèéã
àøèãëàäàã áºãººä ýíý íü äîòðîî õèéñíýýð ºñãºí íýìýõ õèéñíýýð óðàìøóóëàëòàé áà
øàãíàëòàé îëãîõ ãýõ ìýò îëîí ñèñòåìä õóâààäàã. Õèéñíýýð ºñãºí íýìýõ öàëèí õºëñíèé
¿íäñýí ¿¿ðýãò àæëûí òºëºâëºãººíèé áèåëýëòýíä íü òîãòîîãäñîí ñóóðü ¿íýëãýýãýýð òîîöîæ
äàâóóëàí áèåë¿¿ëñýí íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðä òîäîðõîé õóâààðü ºñãºí íýìæ ¿íýëãýýã íü
òîîöíî. Æèøýý íü Áàò 70 Äîëãîð 75 á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýñýí íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé
¿íýëãýý 2000 ñàðä 70 øèðõýã á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ òºëºâëºãººòýé áîë àæèë÷äûí
èë¿¿ äàâóóëàí áèåë¿¿ëñýí á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðèéã 30% -èàð ºñãºí íýìýãä¿¿ë ?
Áàò -70

10. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
Äîëãîð -75
Áàò = 70*2000=140000
Äîëãîð=70*2000+5*2000+2000*30%=153000
Íèéò = 293000
-Õèéñíýýð øàãíàëòàé îëãîõ ñèñòåì: ¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýñýí àæëûíõàà
òîî õýìæýýã òºëºâëºãººíººñ äàâóóëæ áèåë¿¿ëñýí ÷àíðûã ñàéæðóóëñàí çàðäàë õýìíýñýí
òîèîëäîëä îëîãæ áàéãàà íýìýãäýë _
-Öàëèíãèéí ñèñòåì: Ýíý ñèñòåì ã¿éöýòãýñýí àæëûí òîî ÷àíðûã òîîöîæ öàëèí õºëñ îëãîõ
áîëîìæã¿é àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ óã àæëûã ã¿éöýòãýõýä íü çîðèóëñàí
öàãò íü òîîöîæ öàëèí õºëñ îëãîõ õýëáýð þì. Á¿õ öàëèí õºëñ íü õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ àæëûí
äàäëàãà òóðøëàãàä ¿íäýñëýõ áà õºäºëìºðèéí çàðäàë òîäîðõîéëîõ ãîë õýìæ¿¿ð õºäºëìºðèéí
á¿òýýìæèéí òîäîðõîé àæëûã ã¿éöýòãýõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä çàðöóóëàõ öàã
íýãæ
õóãàöàíä
¿éëäâýðëýõ
á¿òýýãäýõ¿¿íèé
òîî
õýìæýý
ã¿éöýòãýõ
àæëààð
òîäîðõîéëîãäîíî. Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ àæèëëàãñàäûí èäýâõ ñàíàà÷ëàãà á¿òýýë÷ àæëûã
äýýøë¿¿ëýõýä ¿éëäâýðëýëèéã ¿ð ä¿íòýé ÿâóóëàõ øèíý òåõíèê òåõèíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ
íººö ýõ ¿¿ñâýðèéí àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõ çýðãýýð äýýøë¿¿ëæ áîëíî.
-Õºäºëìºðèéí çàðäëûã òîîöîõ ñèñòåì :õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ äýýøë¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí
áàéõ áºãººä õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëñýí áàéõ ¸ñòîé. Öàëèí
õºëñíèé ñèñòåì øàãíàë óðàìøóóëàëûí áîäëîãî òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëàõäàà áîëîâñîí õ¿÷èí
¿éëäâýð÷íèé ýâëýë íÿ-*- áî òºäèéã¿é àæèëòàí íýã á¿ðèéí õàºìòûí àæèëëàãààã òóñãàõ
õýðýãòýé .Èéìýýñ àæèë÷äûí ¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýõ àæëûí íîðì ñóóðü
¿íýëãýýã :
1.Õºäºëìºðèéí á¿òýýìæýý íýìýãä¿¿ëæ ÷àäàõ íºõöºëèéã õàíãàñàí äóíäàæ õýìæýýãýýð
òîãòîîõ
2.Íîðì õýìæýýíýýñ äàâóóëæ ã¿éöýòãýñýí àæèë ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íä òîãòîîñîí
õýìæýýãýýð èë¿¿ õºëñ îëãîõ
3.Èë¿¿ ãàðñàí õ¿÷èí ÷àðìàéëòàíä øàãíàë óðàìøóóëàë îëãîõ
4.¯éëäâýðèéí òºñºâ òºëºâëºãººíèé áèåëýëòýý øàãíàë óðàìøóóëàëòûí ñèñòåìòýé
óÿëäóóëàõ çýðýã àæèë çîõèîí áàéãóóëàõàä õýðýãëýíý.

11. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
Öàëèí õºëñíèé õýëáýð ñèñòåì íü óäèðäëàãàä òºäèéã¿é àæèë÷äàä îéëãîìòîé ýíãèéí áàéõ
¸ñòîé. ¯ëéäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýñýí àæëûí ¿íýëãýýã õèéñýí àæèë áîëîí
àæèëëàñàí öàã õî¸óëàíã íü õàðãàëçàí òîîöäîã õýä õýäýí ñèñòåì áàéäàã.
¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýýã ¿íäýñëýí öàëèí õºëñèéã òºëºâëºæ òîîöîõ
1.Òºëºâëºãººíººñ äàâóóëæ ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýñýí àæëûí õºëñèéã íýìæ
èë¿¿ ¿íýëãýýãýýð òîîöíî. ¯éëäâýðèéí òºëºâëºãººã íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í àæèëä çàðöóóëàõ
öàã ìèíóòààð òîîöîõ áºãººä ã¿éöýòãýëèéí õýìæýýã óã òºëºâëºãººíä øèëæ¿¿ëæ ìºíãºí
ä¿íãýýð òîîöîæ õºëñ îëãîíî. Æèøýý íü: Íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä 30 ìèíóò
çàðöóóëäàã ãýâýë àæëûí 8 öàãò 1 õ¿íä 8*2= 16 øèðõýã öàãò 400 ¥ -íèé õºëñ îëãîäîã
ñóóðü ¿íýëãýýòýé íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõýä 400/2= 200 ¥
200 ¥-íèé
ñóóðü ¿íýëãýýòýé Öàëèí õºëñèéã òîîöîæ îëãîõäîî ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýòãýëä íîãäîõ òºëºâëºãººò öàãèéã ñóóðü ¿íýëãýýãýýð ¿ðæ¿¿ëæ òîîöíî. 1 ºäºðò
14.16.18.øèðõýã á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýñýí 3 àæèë÷òàíãààð òîîöâîë :
à.¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýýã ¿íäýñëýíý.
Àæèë÷
¯éëäâýðëýñýí
èí
á¿òýýãäýõ¿¿íè
ñóóðü
á¿òýýãäýõ¿¿íä
é òîî
¿íýëãýýãýýð
íîãäîõ öàëèí
Îëãîâîë çîõèõ
Íýãæèéí
Æèíõýíý îëãîõ
Íýãæ
îëãîõ öàëèí
Áàò
16*200=3200
14*200=2800
3200
3200/14=228.57
16
Áîëä
Äîðæ
14
16*200=3200
16*200=3200
3200
3200/16=200
18
18*200=3600
18*200=3600
3600
3600/18=200
2. Öàãààð îëãîõ
Àæ
¯éëäâýðëýñýí
ÿéöýòãýñýí
èë÷
á¿òýýãäýõ¿¿í
èí
èé òîî
Íýãæèéí
Æèíõýíý
Íýã öàã íîãäîõ
á¿òýýãäýõ¿¿í çîõèõ
ñóóðü
îëãîõ
öàëèí
ä
¿íëãýýãýýð
íîãäîõ
àæèëëàñàí
öàã
Îëãîâîë
îëãîõ öàëèí

12. Зардал, удирдлагын бүртгэл
Áàò
14
14/2=7
2013-2014 оны хичээлийн жил
8*400=320
7*400=2800
3200
0
Áîë
16
16/2=8
ä
Äîð
8*400=320
3200/7=457.
14
8*400=3200
3200
3200/8=400
9*400=3600
3600
3600/9=400
0
18
18/2=9
æ
9*400=360
0
Òºëºâëºãººã áèåë¿¿ëýýã¿é íºõöºëä ¿íäñýí öàëèíã õýâýýð îëãîäîã ó÷ðààñ òºëºâëºãºº
áèåëýãäýõ õ¿ðòýë íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í áóþó 1 öàãò íîãäîõ õºëñ íü íýìýãäýæ ò¿¿íýýñ
öààø ñóóðü ¿íëãýýãýýð òîîöíî. Ýíý ñèñòåìèéã õýðãýëýæ áàéãàà ¿åä òºëºâëºãºº
áèåëýýã¿é íºõöºëä
à.Õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð ò¿¿íä õÿçãààðëàëò
òàâüæ àæëààñ õàëàõ ººð÷ëºõ
öàëèíã áóóðóóëàõ íºõöºë¿¿äèéã òîäîðõîé çààæ ºãíº.
á.óðàìøóóëàëûã òºëºâëºãºº äàâóóëñàí öàã áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íä òîîöîõ ãýõ ìýò
ç¿éëä àíõààðàõ õýðýãòýé .
2.100%-èéí óðàìøóóëàëòòàé ñèñòåì -Ýíý íü íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íä çàðöóóëàõ ¸ñòîé
òºëºâëºãººò õóãàöààã íü òîîöîæ ò¿¿íèéã áàðèìòàëæ öàëèí õºëñ îëãîäîã. ¯¿íèé òóëä äàðààõ
òîîöîîã äýñ äàðààëàëûí äàãóó õèéíý.
À.Íýãæ õóãàöààíä ¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýõ àæëûí ñòàíäàðò
õýìæýýã òîãòîîíî.
Á.Æèíõýíý àæèëëàñàí öàãò íîãäîõ ñòàíäàðò ¿éëäâýðèéí áîëîí ã¿éöýòãýõ àæëûí
õýìæýýã òîãòîîíî. Ýíý íü àæèëëàñàí öàãèéã íýãæ õóãàöààíä ¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýòãýõ àæëûí ñòàíäàðòààð ¿ðæ¿¿ëñýíòýé òýíö¿¿.
Â.¯ð àøãèéí õàðüöààã òîãòîîíî.Ýíý íü æèíõýíý ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýòãýñýí àæëûã ñòàíäàðò ¿éëäâýðèéí áîëîí ã¿éöýòãýñýí àæëûí õýìæýýíä õàðüöóóëæ
òîäîðõîéëíî.
Ã.¯ð àøãèéí õàðüöàà :-Ýíý íü 1-òýé òýíö¿¿ áóþó 1-ýýñ áàãà áàéãàà íºõöºëä
¿íäñýí öàëèíã îëãîæ ¿ð àøãèéí õàðüöàà 1-ýýñ èõ áàéãàà íºõöºëä õºëñíèé ñóóðü ¿íýëãýýã
øèíý÷ëýí òîãòîîíî. Øèíý÷ëýí òîãòîîñîí ñóóðü ¿íýëãýý íü ¿ð àøãèéí õàðüöààã òîãòîîñîí
ñóóðü ¿íýëãýýãýýð ¿ðæ¿¿ëñýíòýé òýíö¿¿ áàéíà. Øèíý ñóóðü ¿íýëãýýã àæèëëàñàí

13. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
öàãààð ¿ðæ¿¿ëæ îëãîõ öàëèí õºëñíèé ä¿íã ãàðãàíà. Äýýðõ 3 àæèëòàí 8.7.8 öàã
àæèëëàñàí ãýâýë :
Àæèë÷í
Àæèë
¯éëäâý
Ñòàíäàðò
¯ð
àøãèéí Õºëñíèé ¿íýëãýý
û íýð
ëàñàí
ðëýñýí
¿éëäâýðëý
õàðüöàà
öàã
á¿òýýã
ªäºðò
îëãîõ 1
õ õýìæýý
öàëèí
öàãò
îëãîõîîð
òîîöñîí
äýõ¿¿í
öàëèí
Áàò
8
14
8*2=16
14*16=0.875
400*1=400
8*400=3200
400
Áîëä
7
16
7*2=14
16/14=1.142
400*1.1429=45
7*457.14=32
457.14
9
7.140
00
18/16=1.125
400*1.125=450
8*450=3600
Äîðæ
8
18
8*2=16
¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý
¯ð àøãèéí õàðüöàà =
Ñòàíäàðò
¿éëäâýðèéí
õýìæýý
Õºëñíèé ¿íýëãýý = ¯ð àøãèéí õàðüöàà *Ñòàíäàðò ¿íýëãýý
3.Õºäºëìºðèéí çàðäëûã òîîöîõ
Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü äàðààõ äýñ äàðààëñàí àæèëëàãààã àøèãëàíà.
1.Àæèëëàãñàä òóñ á¿ðèéí àæèë ýðõëýëòèéí òóõàé ò¿¿õ÷èëñýí ìýäýýëýë
2.ÍÄØ ,õºäºëìºðèéí õóóëü ,îðëîãî òàòâàðûí áîëîí áóñàä öàëèí õºëñèéã òîîöîõòîé
õîëáîãäñîí çàñãèéí ãàçðûí áîëîí òóõàéí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð çààâðûã öóãëóóëàõ
3.Àæëûí íîðì ñóóðü ¿íýëãýýã àæëûí òºðºë ò¿¿íèé ¿å øàò òóñ á¿ðýýð òîîöîõ
4.Õàìãèéí çîõèñòîé õýëáýð á¿õèé öàëèíãèéí ñèñòåìèéã ñîíãîæ ò¿¿íä
çîõèöóóëñàí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿éãýý áîëîâñðóóëíà.
5.Àæèë÷èí àæèëòàí òóñ á¿ðýýð çààãäñàí õóãàöààíä öàëèíã òîîöîõ
450

14. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
6.Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàëóóäûã ñóóòãàæ æèíõýíý îëãîõ öàëèíã
òîîöíî.
7.Àæèë ¿éëâäýðëýë ,¿éëäâýðèéí öåõ òàñàã áðèãàäûí çàðäàëä òîîöîãäîõ
öàëèíãèéí çàðäëûã òîäîðõîéëíî.
8.Õîëáîãäîõ õóðààíãóé áîëîí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä çàðäëûã òóñãàæ ºãíº. Ýíý
äàðààëëààð öàëèí õºëñèéã òîîöîõîä ¿íäýñëýõ ìàòåðèàë íü ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýòãýñýí àæèëä àæèëëàñàí öàãèéí õýìæýýã õàðóóëñàí àíõàí øàòíû áàðèìòóóä áàéíà.
Õºäºëìºðèéí çàðäëûí àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéã õºäºëìºð çàðöóóëàëò áà öàã àøèãëàëòûã
á¿ðòãýõ ã¿éöýòãýñýí àæëûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, öàëèí õºëñ òîîöîõ ãýæ àíãèëäàã.
Õºäºëìºð çàðöóóëàëò öàã àøèãëàëòûã òóõàéí áàéãóóëàãûí öåõ òàñãèéí äàðãà ìàñòåð ,òîî
á¿ðòãýã÷ æèæ¿¿ð õ¿í òóñ á¿ð äýýð íýýñýí öàãèéí á¿ðòãýëýýð á¿ðòãýæ àæèëëàáàë
çîõèõ öàãèéí àæèëëàñàí àæèëëààã¿éã òîäîðõîéëæ áàëàíñëóóëæ ãàðãàíà.
Àæèëëàñàí öàãèéã èë¿¿ öàã,áàÿð ¸ñëîë àìðàëòûí ºäºð àæèëëàñàíààð íü ãàðãàíà. Ýíý íü
èë¿¿ öàãèéí õºëñ íýìýãäýë òîîöîõ ¿íäýñëíë áîëäîã.Àæèëëààã¿é öàãèéí ºâ÷òýé ÷ºëººòýé
,òîìèëîëòòîé ,òàñàëñàí ,ñóë çîãññîí øàëòãààíààð íü àëáàí ¸ñíû áàðèìò ¿íäýñëýí òîäîðõîé
ãàðãàíà. Õýðýâ õºíãºëºëòòýé öàãààð àæèëëàäàã áîë àæèëëàñàí öàãèéã á¿òíýýð íü
òàâüæ õºíãºëºëòòýé öàãèéã øàëòãààíààð íü õàðóóëíà. Öàãèéí á¿ðòãýëèéã õ¿í òóñ á¿ð
äýýð ºäºð òóòàì õºòºëæ ò¿¿íèé õºòëºëòºíä öàëèí õºëñíèé íÿ-áî áîëîâñîí õ¿÷èí õÿíàëò
òàâèíà. Ñàð á¿ðèéí ýöýñò öàãèéí á¿ðòãýëèéã íýãòãýí ä¿ãíýæ àæëûí öàãèéí áàëàíñ
ãàðãàíà.Àæëûí öàãèéí áàëàíñ íü öàãèéí á¿ðòãýëèéí íýãýí àäèë ¿ç¿¿ëýëòòýé áàéõ áºãººä
õ¿í á¿ðèéí íýðýýð á¿õ àæèëëàñàí àæèëëààã¿é íýãòãýí àæèëëàáàë çîõèõ öàãòàé íü
áàëàíñëóóëæ ãàðãàí öàëèí õºëñíèé íÿ-áî-ä ºãíº. Öàëèí õºëñíèé íÿ-áî íü öàãèéí áàëàíñèéã
÷ºëººòýé õóóäàñ ýìíýëýãèéí õóóäàñ ,òîìèëîëò çýðýã àëáàí áàðèìòòàé òóëãàæ õºäºëìºðèéí
á¿òýýìæ òîîöîõ ¿íäñýí áàðèìò áîëãîí àøèãëàíà.
¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýñýí àæëûí õýìæýýã òàéëàíãèéí ýöýñò öåõ òàñãèéí
ýðõëýã÷ ìàñòåð òîî á¿ðòãýã÷ íàð íýãòãýí ãàðãàæ èð¿¿ëíý. Ýíý òàéëàíã ¿íäýñëýí õ¿í
òóñ á¿ðèéí ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýñýí àæëûí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæèéã
òîäîðõîéëæ öàëèíã òîîöíî. Õàðèí áàéíãà íýã òºðëèéí àæèë áà á¿òýýãäýõ¿¿íèé
¿éëäâýðëýëä àæèëëàäàãã¿é ººð ººð àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã õ¿ì¿¿ñèéí á¿òýýìæèéã
àæëûí íàðÿãèéí òóñëàìæòàéãààð òîäîðõîéëíî.Àæëûí íàðÿä óã àæëûã ã¿éöýòãýõ õóãàöàà
áàéãóóëëàãà öåõ òàñãèéí íýð àæëûí ýýëæ ã¿éöýòãýñýí õ¿íèé îâîã íýð àëáàí òóøààë
ìýðãýæèë ìýðãýæëèéí çýðýã ã¿éöýòãýñýí àæëûí õýìæýý õýìæèõ íýãæ íýãæèéí ¿íýëãýý

15. Зардал, удирдлагын бүртгэл
2013-2014 оны хичээлийн жил
àæèëëñàí öàã óã àæëûã áàòàëãààæóóëàõ õ¿íèé íýð ÷àíàð øàëãàã÷èéí ãàðûí ¿ñýã
çýðãèéã òóñãàíà. Àæëûí ÿâöàä ñóë çîãñîëò ãîëîãäîë ãàðàõ òîõèîëäîë áàéäàã. Ñóë
çîãñîëòûã àêòààð òîäîðõîéëæ àêòàíä ñóë çîãñîëòûí øàëòãààí ¿ðãýëæèëñýí õóãàöàà
ãàðñàí õîõèðîë çýðãèéã êîìèññ áè÷èæ øèéäíý. Ñóë çîãñîëò íü òîäîðõîé õ¿ì¿¿ñèéí
õàðèóöëàãààñ õàìààð÷ ãàðñàí áîë òýäýíä õàðèóöëàãà íîîãäóóëæ õîõèðëûã òºë¿¿ëýõ áà
ººð øàëòãààíààð ãàðñàí áîë àæèë÷äûã õîõèðîëã¿é áîëãîõ àðãà õýìæýý àâíà. ¯éëäâýðèéí
ÿâöàä ÷àíàð øàëãàã÷ á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíðûã øàëãàæ ãîëîãäîë
á¿òýýãäýõ¿¿í äýýð àêò ¿éëäíý.Ýíý àêòàíä ãîëîãäëûí øàëòãààí õàðèóöàõ ýçýí ãîëîãäëûã
çàñ÷ áîëîõ ýñýõ ãàðñàí çàðäàëä ãîëîãäîëûã çàñàõòàé õîëáîãäîí íýìæ ãàðàõ çàðäëûí
õýìæýý çýðãèéã òóñãàíà. Ýäãýýð àíõàí øàòíû á¿ðòãýëýýñ ¿íäýñëýí àæèë÷èä àëáàí
õààã÷äûí öàëèí õºëñíèéã öàëèíãèéí òîîöîîíû õ¿ñíýãòýýð òîîöíî .Öàëèíãèéí òîîöîîíû
õ¿ñíýãòýíä àæèëàãñàäûí îâîã íýð ,á¿ðòãýëèéí äóãààð , àëáàí òóøààë ,ìýðãýæëèéí çýðýã
,îëãîâîë çîõèõ öàëèí ,ñóóòãàëóóä ,îëãîñîí óðüä÷èëãàà ,æèíõýíý îëãîõ õýìæýý çýðãèéã
òóñãàíà. Ýíý õ¿ñíýãòèéã çàðäëûí á¿ðòãýë õºòëºõºä àøèãëàõ çîðèëãîîð çàðäëûí òîäîðõîé
îáüåêò á¿ðýýð á¿ðòãýíý. Öàëèíãèéí òîîöîîíû õ¿ñíýãòýýñ õ¿í á¿ðèéí öàëèíãèéí òîîöîîíû
êàðòàíä øèëæ¿¿ëýí áè÷èæ öàëèí õºëñèéã îëãîíî.
Õºäºëìºðèéí çàðäëûí á¿ðòãýë
ÕÇ -ûí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëýýð öàëèí õºëñíèé îëãîëò çàðöóóëàëòàíä õÿíàëò òàâüæ
ò¿¿íèéã õîëáîãäîõ çàðäëûí îáüåêòîîð íü çàäëàí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä ¿íýí çºâ òóñãàíà.
Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèí õºëñòýé õîëáîîòîé äàðààõ áè÷èëò¿¿äèéã õèéíý.
1.Öàëèí õºëñèéã òîîöîæ öàëèíãèéí çàðäàë äàíñíû äåáåòääàðààõ äàíñíû
êðåäèòýýñ áè÷íý .
à .Ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí òóðøèä îëãîõ àæèëòàí àæèëëàãñàäûí àìðàëòûí
öàëèíãààñ òàéëàíò õóãàöààíä íîãäîõ õýñãèéã íººöëºí àìðàëòûí öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû
êðåäèòýýñ áè÷íý.
á.Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàæ òºëºõººð òîîöñîí ÍÄØ-èéã ÍÄØ -èéí ºãëºã
êðåäèòýýñ áè÷íý. Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàæ òîîöñîí ÕÀÎÀÒàòâàðûã
ÕÀÎÀÒàòâàðûí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ
â.Òàòâàðûí õóóëèéí äàãóó îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ÍÄØ -èéí 10% ã/òýòãýâýð -5.5%òýòãýìæ-1% àæèëã¿éäýë 0.5%ýð¿¿ë ìýíäèéí -3% /õàñæ ¿ëäýõ
ä¿íãýýñ øàòëàëûí äàãóó òàòâàð íîãäóóëàõ áºãººä íîãäóóëñàí òàòâàðààñ òàòâàðûí
õºíãºëºëòèéã õàñíà.

16. Зардал, удирдлагын бүртгэл
0-200000
2013-2014 оны хичээлийн жил
¥ îðëîãîòîé áîë-10%,201000-400000 -200000 -ñ äýýøèõ îðëîãûí ä¿íãèéí
20%äýýð 20000 ¥ íýìíý. 401000-ñ äýýø áîë 400000 -ñ äýýøèõ îðëîãûí ä¿íãèéí 40%
äýýð 60000 ¥ íýìíý.Òàòâàðûí õºíãºëºëò ñàð á¿ð 4000 ¥ áàéíà.
2. Öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû äåáåòä öàëèíãààñ ñóóòãàõ áóñàä ñóóòãàëóóäûã
äàðààõ äàíñíóóäûí êðåäèòýýñ áè÷èëò õèéæ ¿ëäýõ öàëèíã êàññààñ îëãîíî.
à Òîìèëîëòîîð ÿâàõààð àâñàí óðüä÷èëãààíû ¿ëäýãäëèéã ñóóòãàâàë òàéëàí
äàðàà ãàðãàã÷ààñ àâàõ àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ
á Äóòàãäëûí ºðèéã àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ
â ¯éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí òàòâàðûã ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí òàòâàðûí ºãëºã
äàíñíû êðåäèòýýñ
ã
Áóñàä àâëàãûã àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ óðüä÷èëãààã öàëèíãèéí
óðüä÷èëãàà äàíñíû êðåäèòýýñ áàéãóóëëàãààñ àøèãëàæ áàéãàà õºðºíãèéí õºëñèéã áóñàä
îðëîãî äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷èæ ñóóòãàí öàëèí îëãîñîí òîõèîëäîëä ÌÕ äàíñíû êðåäèòýýñ
áè÷íý. ÍÄ áàéãóóëëàãààñ äàìæóóëàí îëãîæ áàéãàà òýòãýâýð òýòãýìæèéã öàëèíãèéí ºãëºã
äàíñíû êðåäèòýýñ ÍÄØ ºãëºã äàíñíû äåáåòä áè÷íý.Ýíý íü äàâõàð ÍÄØ òºëäºãã¿éòýé
õîëáîîòîé.
3.Öàëèíãèéí çàðäàë äàíñíû äåáåòä õóðèìòëàãäñàí öàëèíã õóâààðèëàæ
öàëèíãèéí çàðäàë äàíñíû êðåäèòýýñ äàðààõ äàíñíû äåáåòä áè÷íý. ØÕÇ -ûã į äàíñíû
äåáåòä ØÁÕÇ -ûã ¯ÍÇ äåáåòä
Áîðëóóëàëò óäèðäëàãàòàé õîëáîãäîõ õºäºëìºðèéí
çàðäëûã áîðëóóëàëòûí óäèðäëàãûí óäèðäëàãûí çàðäàë äàíñíû äåáåòä òóñ òóñ áè÷íý.
4.Öàëèíãèéí ä¿íãýýñ áîäîæ áàéãóóëëàãààñ òºëäºã ÍÄØ -èéã òîîöîæ
õóâààðèëàëòûã õèéõäýý :
à ØÕÇ áà ØÁÕÇ -ûí ä¿íãýýñ òîîöñîí õýìæýýãýýð ¯ÍÇ-íû äåáåòä
á
Áîðëóóëàëò óäèðëàãûí çàðäëààñ òîîöñîí õýìæýýãýý áîðëóóëàëòûí çàðäàë
,óäèðëàãûí çàðäàë äàíñíû äåáåòä
â
¯íäñýí áèø ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîí ãàðñàí öàëèíãèéí ä¿íãýýñ òîîöñîí
õýìæýýãýýð áóñàä çàðäëûí õîëáîãäîõ äàíñíû äåáåòä ÍÄØ ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷íý.
5.Õºäºëìºðèéí çàðäëûí õÿíàëò

17. Зардал, удирдлагын бүртгэл
Öàëèíãèéí
çàðäëûí
õÿíàëò
2013-2014 оны хичээлийн жил
íü
á¿òýýãäýõ¿¿íèé
çàãâàðààñ
ýõëýõ
áºãººä
óã
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõ õ¿ðòýë õóãàöààã õàìàðíà. Öàëèíãèéí çàðäàë òàé ò¿¿íèé
õîëáîîòîé á¿õ õýëòýñ òàñàã õÿíàëò òàâèíà.
1. Áîëîâñîí õ¿÷íèé õýëòýñ -¯íäñýí ¿¿ðýã íü ìýäëýã ÷àäâàðòàé äàäëàãà
òóðøëàãàòàé àæèëëàãñàäààð áàéãóóëàãàà õàíãàõàä îðøèíî. Ýíý õýëòýñ íü
õîëáîãäîõ öåõ òàñãèéí óäèðäëàãàòàé õàìòðàí îðîí òîî íýìýõ õýðýãöýýã
òºëºâëºæ àëáàí òóøààë äýâø¿¿ëýõ ººð àæèëä øèëæ¿¿ëýõ àñóóäàë íýìæ àâàõ
àæèë÷äûí òîî ìýðãýæëèéí òºðºë áîëîí øèíý àæèë÷èí àæëàà õýçýý ýõëýæ
ã¿éöýòãýõ çýðãèéã òîõèðîëöîíî. Áîëîâñîí õ¿÷íèé õýëòñèéí õÿíàëò òàâüäàã
ãîë àæèë íü øèíýýð àæèëä îðñîí àæèë÷äûã àæëààð õàíãàõ ñóðãàëòûí òºëáºð
,àæëûí õóâààðü àæëûí ¿íýëãýýã òîãòîîæ àæëûí çóðàã àâàõ áàéäàã.
2. ¯éëäâýðëýë òºëºâëºëòèéí õýëòýñ - Ýíý õýëòýñ íü á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò
õýðýãöýýã ¿íäýñëýí áîãèíî õóãàöààíä ¿éëäâýðëýë á¿òýýãäýõ¿¿íèé
òºëºâëºãººã
áîëîâñðóóëæ
öåõ
òàñãóóäàä
çàõèàëãà
ºãºõººñ
ãàäíà
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõ ãðàôèê ,øààðäëàãàòàé àæëûí õºëñíèé
¿íýëãýýã áîëîâñðóóëæ õ¿ðã¿¿ëýí ã¿éöýòãýëä íü õÿíàëò òàâèíà.
3. Öàãèéí
á¿ðòãýëèéí àëáà - Ýíý àëáà íü àæèëòàí àæèëëàãñàäûí öàãèéí
á¿ðòãýëèéã õºòºëæ ñàð á¿ðèéí ýöýñò öàãèéí áàëàíñ ãàðãàæ ºãíº. Àæëûí
öàãèéí á¿ðòãýëä áîëîâñîí õ¿÷èí óäèðëàãààñ õÿíàëò òàâüäàã ó÷ðààñ öàãèéí
á¿ðòãýëèéí àëáà íü àæèëëàãñàä óäèðäëàãûí õàðüöààã õîîðîíä íü
çîõèöóóëàõ ãîë ç¿éë áîëæ ºãäºã.
4. Öàëèí õºëñíèé õýëòýñ - Öàãèéí õºëñèéã òîîöîæ ò¿¿íèé îëãîëòîíä õÿíàëò
òàâüäàã .Öàëèí õºëñèéã òîîöîõäîî õ¿í á¿ðèéí ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í
ã¿éöýòãýñýí àæèë àæèëëàñàí öàãèéã çºâ ýñýõèéã øàëãàíà. Øàëãàñíû
äàðàà ¿íäñýí íîðì ñóóðü ¿íýëãýýã õàðãàëçàí îëãîõ öàëèí õºëñíèé
ñóóòãàëóóäûã òîîöíî. Èéíõ¿¿ òîîöîõäîî çàðäëûí áîëîí ºðòãèéí îáüåêò á¿ðýýð
íýãòãýæ
õóâààðèëàëò
õèéíý.ªºðººðõýëáýë
:ØÕÇ
,ØÁÕÇ
,ÁîðÇ,ÓäÇ,áóñàä çàðäëûí îáüåêòîä õàìðàãäàõ ÕÇ ãýñýí àíãèëëààð
íýãòãýí ãàðãàíà. Ýíý íü ºðòºã òîîöîõ çàðäëûí îáüåêòîä çàðäëûã çºâ
õàìààðóóëàõ áîëîëöîîã îëãîäîã.
5. ÇÁ õàðèóöñàí íÿ-áî öàëèí õºëñíèé íÿ-áî ãèéí òîäîðõîéëñîí öàëèí õºëñíèé
õóâààðèëàëò çºâ õèéãäñýí ýñýõèéã øàëãàæ õîëáîãäîõ ºðòãèéí õóóäàñ áîëîí
ºðòãèéí òàéëàíä ÕÇ -ûã òóñãàõ ¿¿ðýã õ¿ëýýíý.