2. Për herë të parë emri "Krujë" përmendet në shekullin
e IX ne nje dokument kishtar te vitit 879-të e.s
redaktuar nga peshkopi i krahines,ne permbajtje te se
cilit citohet ne latinisht, emri i qytetit "Croia".Emri
"Krujë" mendohet ta ketë origjinën nga fjala "krua"
(burim uji), sepse në Krujë ka shumë burime të
tilla.Banorët e Krujës i thërrasin qytetit të tyre dhe
burimeve të ujit me të njëjtin emër "krò". Banorët e
Krujës i thërrasin vetes "krutonë" ose "krotonë". Në
gjuhën zyrtare banorët e Krujës quhen "krutanë".
PAK HISTORIPER KRUJEN
3. KRUJA“FOLE TRIMASH”
Gjergj Kastrioti - Skënderbeu ishte përfaqësuesi më
konsekuent dhe më i shquar i elitës drejtuese shqiptarë që
udhëhoqi më vendosmëri frontin e luftës së shqiptarëve
kundër pushtuesve osmanë. Ai realizoi të parin bashkim
të shqiptarëve, Lidhjen Shqiptare të Lezhës, e cila hapi
rrugën e krijimit të shtetit të pavarur shqiptar, themeluesi i
të cilit u bë ai vetë. Kujdes të veçantë Skënderbeu i
kushtoi ruajtjes së burimeve të brendshme ekonomike, tek
të cilat u mbështet lufta. Duke fuqizuar mbrojtjen në
brezin kufitar, në lindje e në jug, ai i dha mundësi
banorëve të viseve të lira të zhvillonin një veprimtari
ekonomike deri diku normale.
4. Vendlinja “vendi me i shtrenjte”
Gjergjit natyra i kishte dhënë dhunti mendore e fizike. Atje mori
emrin Iskënder (Aleksandër). Pas mbarimit të shkollës, Gjergj
Kastrioti "(Skënderi)" kreu detyra ushtarake në Ballkan e në Azinë
e Vogel, duke u dalluar për trimëri dhe për këtë arsye iu dha
titulli ‘BEJ’ që do të thotë princ ose fisnik pra Skënderbeg do të
thotë Aleksandri princ ose fisnik. Ai nuk e harroi vendin e tij të
dashur dhe priste me padurim rastin të kthehej në tokën që e
lindi. Me vdekjen e të atit, ai shpresonte t'i zinte vendin, por në
fakt sulltani e emëroi sanxhakbej jashtë tokave shqiptare.
Skënderbeu nuk hoqi dorë nga ideja për t'u kthyer në Shqipëri në
fronin e të atit, deri në vitin 1443 kur ai u nis kundër Janos
Huniadit nën komandën e bejlerbeut të Rumelisë.
5. ARDHJA NE KRUJE
Më 3 nëntor 1443 në afërsi të Nishit, u ndeshën dy
ushtritë. Ushtria osmane u shpartallua dhe u tërhoq në
panik. Skënderbeu filloi të zbatonte planin e kryengritjes, së
bashku me 300 kalorës shqiptarë e me të nipin Hamza
Kastrioti, u kthye në Dibër, ku populli e priti si çlirimtar.
Mori masa për përforcimin e rrugëve nga mund të vinin
osmanët, dhe prej andej iu drejtua Krujës. Me një ferman
të rremë shtiu në dorë qytetin e garnizonin dhe kështu
më 28 nëntor 1443 u shpall rimëkëmbja e principatës së
Kastriotëve. Mbi kështjellën e Krujës u ngrit flamuri me
shkabën e zezë dykrenare i Kastriotëve.
6. Çlirimi I shqiperise nga skenderbeu
Kryengritja u përhap shpejt në viset e tjera dhe
feudalët e tjerë u ngritën gjithashtu. Gjatë dhjetorit,
Shqipëria e Mesme dhe e Veriut u spastruan nga
forcat osmane, u çliruan njëra pas tjetrës kështjellat
e kësaj zone. Skënderbeu ishte organizatori
i Kuvendit të Arbërit, në të cilin u zgjodh si prijës
i Lidhjes Shqiptare të Lezhës. Ai u martua me të
bijën e Gjergj Arianitit me Donika Arianitin për të
forcuar lidhjet e tij me principatat e tjera.
7. Mustafa Merlika-Kruja
Lindi ne 15 mars 1887, ne Krujë në atë kohë Akçahisar
(Kështjellë e bardhë),Perandoria Osmane (sot Shqipëria)
–vdiq 27 dhjetor 1958, Ujëvarat e Niagarës, Shtetet e
Bashkuara). Ishte nëpunës, prefekt, deputet
dhe kryeministër i shtetit shqiptar gjatë pushtimit fashist,
Senator i legjislarës së XXX të mbretërisë Italiane,
pjesëtar i komisionit të punëve të jashtme, tregtisë dhe
legjislacionit doganor gjatë mandatit të tij si kryeministër
dhe firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë të Shqipërisë. Si
studjues i shqipes, historian e publicist njihet dhe me
emrin e pêndës "Shpend Bardhi”.
8. Kulturafetare
Kruja dhe e gjithe Shqipëria veç harmonisë fetare duket se është
dhe pasqyra më e mirë e të gjitha besimeve kryesore sot në botë.
Duke iu referuar studimeve të shumta të historianëve, rezulton
se fillimet e besimit fetar në Shqipëri nuk janë të shkëputura nga
pjesa tjetër e botës. Lindja e Krishterimit, që i dha dhe fund
paganizmit, do të gjente mbështetësit e vet në vendin tonë, që
në shekullin e parë pas lindjes së Krishtit. Kronikat antike
përmendin se një prej apostujve të Jezu Krishtit ka predikuar
mësimet e ungjillin në Iliri. Një fakt që e rendit vendin tonë si
një prej të parëve që përqafuan Krishterimin. Shën Pali shprehet
se, "Nga Jeruzalemi e rrethinat deri në Iliri plotësova predikimin
e Ungjillit të Krishtit“.
9. Në Kruje bektashizmi është shfaqur në fund të shekullit
të 12-të dhe në fillim të shekullit të 13-të. Në 1925, kur
Ataturku ndërmori reformat e ashpra laicizuese të shtetit
për krijimin e Turqisë moderne, Shqipëria u bë vendi i
Kryegjyshatës Botërore të Bektashinjve duke mbetur edhe
sot e tille Pakkush e di se Shqipëria, ky vend i vogël, është
seli e një kryeqendre botërore të besimeve. Është
interesant të vihet re se edhe gjatë periudhës së ateizmit
nuk pati pretendime nga shtete të tjera ku ka bashkësi
besimtarësh bektashinj për të marrë rolin e kryeqendrës.
Bashkësia bektashije e Shqipërisë u shpall e pavarur në
vitin 1921.
Kultura fetare