169
Module 16
6666
Filipino
Pagbibigay ng Sanhi at Bunga
A DepEd-BEAM Distance Learning Program supported by the Australian Agency for International Development

170
Kumusta ka? Sana’y nasa mabuti kang kalagayan. Narito na
naman ang isa pang aralin. Pagbutihan mo nang matuto ka nang
lubos.
Marami ka ng narinig o nabasang mga pangungusap na
naglalahad ng tinatawag na sanhi at bunga. Subalit sa araling ito,
ikaw mismo ang magbibigay ng sanhi at bunga dahil ito ang pag-
aaralan mo sa modyul na ito.
A. Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang magiging bunga ng
sumusunod na sitwasyon. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Nagbubuga ng usok ang mga sasakyan.
2. Nagkalat ang basura sa mga kanal, estero at ilog.
3. Kailangan ang muling pagtatanim ng mga puno sa nakalbong
kabundukan.
B. Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang sanhi ng sumusunod
na mga sitwasyon. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Bumagsak sa klase.
2. Sumakit ang tiyan.
3. Ipinagmamalaki si Romel ng kanyang mga magulang.
Subukin Natin
Sa Mag-aaral
Mga Dapat Matutuhan

171
Tapos ka na? Kung oo ang sagot mo, iwasto ang iyong mga
sagot. Tingnan sa Gabay sa Pagwawasto ang tamang kasagutan. Kung
5 o 6 ang nakuha mo, magaling ka! Magpatuloy ka na sa susunod na
modyul. Kung 4 o mas mababa pa ang nakuha mo, huwag mag-alala.
Para sa iyo ang modyul na ito, magpatuloy ka.
May napapansin ka bang pagbabago sa ating kalikasan? Anu-ano
ang mga pagbabagong ito? Nakabubuti ba o nakasasama ang mga
ito? Sa palagay ninyo, nagagalit din ba ang kalikasan? Babasa ka
ngayon ng kuwento ngunit bago ka babasa alamin mo muna ang
kahulugan ng mga mahihirap na salitang mababasa mo sa kuwento.
Talasalitaan:
1. pagdiriwang – selebrasyon; pagpipista
2. dukha – mahirap
3. tradisyon – kaugalian na pamana ng unang panahon
Ngayon handa ka nang basahin ang kuwento tungkol sa ilog na
nagagalit.
Minsan, Nagalit ang Ilog
Pag-aralan Natin

172
Tuwang-tuwa ang buong baryo. Nalalapit na naman ang
pagdiriwang ng kanilang kapistahan. Tulad ng dati, tatlong araw na
namang ipagdiriwang ang kaarawan ng kanilang patrong si Nuestra
Señora Buenviaje. Gaya ng inaasahan, walang tigil na pagsasaya ang
magaganap sa buong baryo sa tatlong araw ng pagdiriwang. Walang
tigil ang handaan para sa lahat. Bawat tahanan, mayaman o dukha ay
tiyak na may handa.
“Walang saysay ang tatlong araw na pagdiriwang kung walang
pagodang igagayak,” ang sabi ng Kapitan ng Barangay. “Naging
tradisyon na sa ating baryo na ilibot ang patron,sakay ng bangkang
napapalamutian ng iba’t ibang kulay ng mga ilaw at sari-saring
dekorasyon tulad ng mga prutas at gulay na inani natin taun-taon,”
dagdag pa ng Kapitan.
“Ang ibig ninyong sabihin, Kapitan, muling magkakaroon ng
prusisyon sa ilog?”ang tanong ng isang lalaking may maputi nang
buhok.
“Talaga namang iyan ang ginagawa natin taun-taon, di ba?” ang
balik na tanong ng Kapitan.” Napakaraming biyaya ang ipinagkaloob sa
atin ng ating patron sa taong ito. Higit sa tatlong doble ang inani nating
palay kung ihahambing sa mga nakaraang taon. At higit na maraming
isda tayong nahuli sa taong ito.
Napakaamo ng dagat kaya’t ibig kong maging higit na maganda,
masaya at makulay ang kapistahan natin sa taong ito,” paliwanag pa
nito.
“Ngunit, Kapitan, napakarumi ng ilog. Kailangan malinis muna
natin ito. Tambakan na ng basura ang ilog natin,” ang malungkot na sabi
ng isang dalaga.
“Hayaan mo’t bukas na bukas din ay ipalilinis ko ang ilog. May
tatlong araw pa bago dumating ang masayang araw na ating
pinakahihintay. Ang ilog na lang ang problema makalawa,” ang sabi ng
Kapitan.
Lumipas ang isa, dalawa at tatlong araw. Hindi naipalinis ni
Kapitan ang ilog.
“Hindi ko naipalinis ang ilog dahil abala tayong lahat sa
prusisyong gaganapin,” umpisang paliwanag ng Kapitan. “Hindi bale,
pag daraan ang bangka, tiyak namang mahahawi ang mga dumi at sukal
na naghambalang sa ilog.”
Araw ng pistang baryo. Handang-handa na ang lahat sa
prusisyong magaganap. Naroon na sa bangka ang patron. Kayganda na
bangka! Ang liwanag nito at napakaraming dekorasyon may iba’t ibang
kulay, hugis at sukat. Kayraming taong ibig sumakay sa bangka. Bata’t

173
Sagutin ang mga tanong. Isulat ang iyong mga sagot sa
sagutang papel.
1. Sinong patron ang ipinagdiriwang sa pista ng baryo?
2. Ilang araw naghanda ang mga tagaroon?
3. Ano ang pinakatampok na bahagi ng pagdiriwang?
4. Bakit nagdiriwang ang mga tagabaryo sa kapistahan ng kanilang
patron?
5. Ano ang pagoda?
6. Nakakapamiyesta ka na ba sa baryo? Ano ang napapansin mo sa
bawat tahanan?
7. Ano ang naganap sa araw ng pista? Bakit nangyari iyon?
8. Sa iyong palagay, sino ang dapat sisihin sa trahedya?
9. Anong aral ang natutuhan mo sa kuwento?
10. Bilang mag-aaral, anu-ano ang magagawa mo para sa kalikasan?
Nangatakot ang mga lulan ng Bangka. Ibig nilang makaalis. Ibig
nilang tumalon. Ibig nilang lumundag sa ilog.
Nagkagulo ang mga tao. Ang lahat ay nangatakot.
Nangagsisigaw. May mga nagdarasal. Maraming umiiyak at
nananaghoy.
At…at…unti-unting lumulubog ang bangka, kasama ang di
mabilang na mga sakay nito.
Kinabukasan, laman ng pang-umagang pahayagan ang balitang
may 205 sakay ng bangka ang namatay sa aksidenteng iyon. Mahigit pa
ring 100 tao ang nawawala.
Saka naisip ni Kapitan ang ilog. Ang maruming ilog na pinarumi

174
May mga pangyayari sa kuwentong may ugnayan.
- Ano ang dahilan ng pagiging marumi ng ilog? Tinambakan ito
ng mga basura ng tao.
- Ano ang epekto ng hindi pakikinig ng mga tao nang hindi na sila
pinasakay sa pagoda dahil punung-puno na ito? Lumubog ang
pagoda.
May pangyayaring maiuugnay sa isa pang pangyayari at maaaring
ito ang sanhi o bunga.
Pag-aralan mo ang dayagram ng ugnayang sanhi at bunga sa
mga pangyayari sa itaas.
Sanhi Bunga
Maaaring ikaw naman ang magbibigay ng mga pangyayaring
may ugnayang sanhi at bunga. Subukan mo.
1. Sanhi: Naging abalang-abala ang Kapitan.
Bunga: ___________________________________
2. Bunga: Marami ang namatay.
Sanhi: ___________________________________
Tinambakan ng
basura ng mga ito
ang ilog.
Naging marumi ang
ilog.
Hindi nakinig ang
mga tao at sila ay
sumakay sa pagoda
kahit punung-puno
na ito.
Lumubog ang
pagoda.

175
Ganito ba ang sagot mo?
1. Bunga: Hindi napalinisan ng Kapitan ang ilog.
2. Sanhi: Lumubog ang bangka.
Kung katulad ng sa itaas ang sagot mo, tama ka. Kung hindi
naman maaari mong iwasto ang iyong sagot.
Batay sa mga halimbawa, ang sanhi ay ang dahilang pangyayari
at ang bunga ay ang epektong pangyayari.
Magpatuloy ka.
Gawain 1
A. Ibigay ang sanhi ng sumusunod na kinalabasan. Isulat ang sagot
sa sagutang papel.
1. Nagkasakit ng ulcer.
2. Iniwan ng mga kasamahan.
3. Mababang grado.
B. Ibigay ang maaaring bunga ng mga nakalahad na sanhi o
kaisipan.
Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Laging nagpupuyat sa gabi.
2. Mahilig sa kendi, inuming de-bote at ibang sitserya.
3. Nasiraan ng sasakyan sa daan.
Gawin Natin

176
Tapos ka na? Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa
Pagwawasto.
Ilan ang nakuha mo? Kung 5 o 6 ang nakuha mo, magpatuloy ka
na sa Mga Dagdag na Gawain. Kung hindi naman subukan mo
munang sagutin ang Gawain I-A upang maunawaan mo ang araling
ito.
Gawain I – A
Punan ang tsart. Bumuo ng sanhi o bunga ng sumusunod na
kaisipan. Gawin ito sa sagutang papel.
Sanhi Bunga
1. ________________________________ Hindi nakatapos ng pag-aaral.
2. Tumulong sa gawaing-bahay kung
walang pasok.
______________________________
_____________________________
3. Tinuturuan ang mga nakababatang
kapatid sa kanilang aralin.
______________________________
______________________________
4. ___________________________________ Naging kilala sa kanilang lugar.
5. ___________________________________ Lumusog ang katawan.
Tapos ka na? Kung oo, ang sagot mo, ihambing mo na ang
iyong sagot sa tamang sagot na nasa Gabay sa Pagwawasto.
Ilan ang iskor mo? Magpatuloy ka na sa Mga Dagdag na Gawain.
Basahin ang kalagayan. Ibigay ang sanhi at bunga. Isulat ang
sagot sa sagutang papel.
Mga Dagdag na Gawain

177
1. Unti-unting naglalaho ang mga isda at iba pang lamang-dagat
dahil sa polusyon dito.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
2. Laging napaglilipasan ng gutom si Miel kaya nagkasakit siya.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
3. Nakatulog nang mahimbing ang guardiya ng grocery store kaya
napasok ito ng magnanakaw.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
4. Lumawak ang kaalaman ni Faye dahil sa pagbabasa niya ng sari-
saring aklat.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
5. Dahil sa sagupaan ng mga sundalo at rebelde, nagsilikas ang
mga tao.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto.
Ilan ang nakuha mo?
Matapos mong sagutin ang mga gawain, maaari mo nang
sagutin ang mga tanong sa ibaba. Isulat ang sagot sa iyong sagutang
papel.
Ano ang sanhi?
Ano ang bunga?

178
Ang mga pangyayari ay may ugnayang sanhi at bunga. Ang
sanhi ay ang pangyayaring nagsasaad ng dahilan at ang bunga ay
ang kinalabasan o epekto.
Punan ng angkop na sanhi at bunga ang mga kahon kaugnay ng
sinundang detalye. Gawin ito sa saguting papel.
Sariling Pagsusulit
Tandaan Natin
Sulyap sa Buhay Mag-aaral
Mga Sanhi Mga Bunga
Tamad na mag-aaral
Nagkasakit sa baga
Mahilig maglakwatsa
Nakulong sa bilangguan

179
Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan ang
nakuha mo? Kung 3 o 4 ang nakuha mo magaling ka! Magpatuloy ka
na sa susunod na modyul. Kung 2 o 1 ang nakuha mo, sagutin mo
muna ang Pagyamanin Natin.
Basahin ang kalagayan. Ibigay ang sanhi at bunga. Isulat ang
iyong sagot sa sagutang papel.
1. Nagsawalang bahala si Jay sa pagsusulit, lumagpak siya.
Sanhi: __________________________________________________
Bunga: __________________________________________________
2. Palaging nagtutulungan ang kasapi sa pamilya ni Mang Luis kaya
nakaraos sila.
Sanhi: __________________________________________________
Bunga: __________________________________________________
3. Nasisiyahan ang mga magulang ni Joy sa kanya dahil mabuti
siyang anak.
Sanhi: __________________________________________________
Bunga: __________________________________________________
4. Huwarang mag-aaral si JC kaya pinarangalan siya.
Sanhi: __________________________________________________
Bunga: __________________________________________________
5. Pinabayaan ni Rosel na pinaglaruan ng kanyang aso ang
kanyang aklat, napunit ito.
Sanhi: _________________________________________________
Bunga: _________________________________________________
Pagyamanin Natin

180
Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan ang
nakuha mo?
Ngayon, handa ka nang magpatuloy sa susunod na modyul.
Binabati kita!

181
(Paalala: Kung hindi katulad ang iyong sagot sa nasa Gabay sa
Pagwawasto sa Subukin Natin, Gawain I, Gawain I-A, maaari kung
sumangguni sa iyong guro.)
Subukin Natin
A. 1. Nagkaroon ng polusyon sa hangin.
2. Madaling bumaha kung tag-ulan.
3. Muling magkaroon ng kagubatan.
B. 1. Hindi nag-aral ng aralin.
2. Nalipasan ng gutom./Hindi natunawan.
3. Mabait siya.
Gawain 1
A. 1. Palaging di kumakain sa hustong oras.
2. Hindi dumating sa hustong oras ng usapan.
3. Hndi nag-aral ng leksyon.
B. 1. Laging nahuhuli sa pagpasok.
2. Nagkasakit.
3. Hindi nakarating sa wastong oras.
Gawain 1 A
1. Naglakwatsa sa pag-aaral.
2. Nasiyahan ang mga magulang at kapatid.
3. Tumaas ang marka ng mga kapatid.
4. Nakagawa ng kabutihan sa kanilang lugar.
5. Kumain ng masustansiyang pagkain.
Gawain 2
1. Sanhi: Polusyon
Bunga: Naglalaho ang mga isda at iba pang lamang-dagat.
2. Sanhi: Napaglilipasan ng gutom si Miel.
Bunga: Nagkasakit siya.
3. Sanhi: Nakatulog nang mahimbing ang guardiya.
Bunga: Napasok ito ng magnanakaw.
Gabay sa Pagwawasto

182
4. Sanhi: Pagbabasa ng sari-saring aklat.
Bunga: Lumawak ang kaalaman.
5. Sanhi: Sagupaan ng mga sundalo at rebelde.
Bunga: Nagsilikas ang mga tao.
Sariling Pagsusulit
Pagyamanin Natin
1. Sanhi: Nagsawalang bahala si Jay sa pagsusulit.
Bunga: Lumagpak siya.
2. Sanhi: Palaging nagtulungan ang kasapi sa pamilya ni Mang
Luis.
Bunga: Nakakaraos sila.
3. Sanhi: Mabuti siyang anak.
Bunga: Nasisiyahan ang mga magulang ni Joy.
4. Sanhi: Huwarang mag-aaral si JC.
Bunga: Pinarangalan siya.
5. Sanhi: Pinabayaan ni Rosel na pinaglaruan ng kanyang aso
ang kanyang aklat.
Bunga: Napunit ito.
Sulyap sa Buhay Mag-aaral
Mga Sanhi Mga Bunga
Tamad na mag-aaral Mababa ang grado
Naninigarilyo Nagkasakit sa baga
Mahilig maglakwatsa Hindi nakatapos ng pag-
aaral.
Nakagawa ng krimen Nakulong sa bilangguan