Οι Σταυροφορίες: Μια διαδραστική διδακτική
προσέγγιση σε μια συμβατική αίθουσα
διδασκαλίας.

 Χρόνος: 2 διδακτικές ώρες
 Γνωστικό αντικείμενο του σεναρίου διδασκαλίας –
σχεδίου διδασκαλίας : Ιστορία του Μεσαιωνικού
και του Νεότερου Κόσμου 565- 1815 (Ιστορία
Γενικής Παιδείας Β Λυκείου).
 Ιδιαίτερη περιοχή του γνωστικού αντικειμένου:
 Ενότητα 7. Οι Σταυροφορίες: α. Οι αιτίες δ. Η
Τέταρτη Σταυροφορία, ε. Η άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους

 Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τη σημασία της
μνήμης του παρελθόντος
 Να διαισθάνονται το μέλλον με αφορμή το
παρελθόν
 Να σκέφτονται με ορθολογικό, κριτικό τρόπο
σκέψης
 Να αναπτύξουν ιστορική σκέψη και συνείδηση
 Να κατανοήσουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου σε
ορισμένες καταστάσεις
 Να υιοθετήσουν υπεύθυνη συμπεριφορά
 Να γίνουν συνειδητοί πολίτες

Γνωστικοί στόχοι (γνώσεις και νοητικές
ικανότητες):
Να κατανοήσουν οι μαθητές τους παράγοντες
που οδήγησαν στην πραγματοποίηση των
σταυροφοριών.
Να γνωρίσουν τα γεγονότα και τις κινητήριες
δυνάμεις που οδήγησαν στην παρέκκλιση της
Τέταρτης Σταυροφορίας και την πρώτη άλωση
της Κων/πολης.

 Να συζητήσουν τη σημασία της άλωσης
για τον πολιτισμό, τις τύχες της Πόλης και
τις μελλοντικές τύχες του βυζαντινού
Ελληνισμού.
 Να κατανοήσουν με αφορμή σύγχρονα
θέματα, όπως ο ρόλος των μαζών, ο
θρησκευτικός φανατισμός ή ο ρόλος του
οικονομικού παράγοντα το ιστορικό
γεγονός των σταυροφοριών.

 Να προσεγγίσουν με κριτικό τρόπο τα παραθέματα-
πηγές έχοντας επίγνωση ότι αυτές δε μεταφέρουν
άμεσα την πραγματικότητα αλλά ότι πρόκειται για
αφηγηματικές κατασκευές που ανασυγκροτούν αυτή
την πραγματικότητα
 Να συγκρίνουν ιστορικές πηγές με στόχο να
διαπιστώσουν το τι συνέβη πραγματικά

 Να καλλιεργήσουν την αναλυτική και
συνθετική ικανότητα (εννοιολογικός χάρτης-
οργάνωση παρουσίασης)
 Να εξοικειωθούν με την παρατήρηση της
εικόνας
 Να εξασκηθούν στον προφορικό και γραπτό
λόγο με αφορμή την ιστορική γνώση

 Να καλλιεργήσουν κοινωνικές δεξιότητες μέσα από
τη συνεργασία τους
 Να εκτιμήσουν μέσα από τη δραστηριοποίηση τους
σε ομάδες τη σημαντικότητα και
αποτελεσματικότητα της συνεργατικής μάθησης και
της καλλιέργειας θετικού κλίματος
 Να συναισθανθούν τη θέση των κατοίκων της
Κων/πολης

 Να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας,
ομαδικότητας για να πετύχουν τους
προτεινόμενους στόχους
 Να βιώσουν συναισθήματα χαράς και
ευχαρίστησης από τη συμμετοχή τους στο
μάθημα κι όχι να διεκπεραιώσουν μια τυπική
υποχρέωση
 Να κατασκευάσουν χάρτες, να κάνουν
μετρήσεις, πίνακες

 Τεχνολογικοί:
 Να προωθηθεί και ο τεχνολογικός
γραμματισμός με τη χρήση λογισμικών και
διαδικτυακών εφαρμογών για την Ιστορία,
όπως πρόγραμμα επεξεργασίας Κειμένων,
χάρτης εννοιών, διαδικτυακοί χάρτες κλπ,
χρονογραμμή

Ο εκπαιδευτικός που αναλαμβάνει να διδάξει
το μάθημα της Ιστορίας δεν μπορεί να
αυτοσχεδιάζει.
Αντίθετα, αν θέλει να είναι αποτελεσματικός,
 οργανώνει πολύ καλά το μάθημά του
 και ανατρέχει στη βιβλιογραφία

 το σχολικό βιβλίο παρόλη τη συνεχώς
αυξανόμενη διάδοση άλλων πληροφοριακών
μέσων αποτελεί την κυριότερη πηγή
άντλησης συστηματοποιημένων πληροφοριών
 και βασικό στοιχείο για το σχεδιασμό της
διδασκαλίας για τους εκπαιδευτικούς

 με τον περιορισμό ότι ως μέρος του σχολείου
μπορεί να αποβλέπει στην οπισθοδρόμηση,
συντήρηση, βελτίωση ή στη μακροπρόθεσμη
αλλαγή του κοινωνικού συστήματος
(Μπονίδης, 2004: 195).
 έχει επομένως σημασία ο λόγος του
εκπαιδευτικού το τι, δηλαδή, θα πει και πως
θα παρουσιάσει το μάθημα.

 η χρήση τους κατά τη διδασκαλία της ιστορίας δεν
είναι μια τυχαία επιλογή,
 αλλά ένα εργαλείο για την ανάπτυξη κριτικής
σκέψης.

 Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται σίγουρα ένα
υπόδειγμα για την ανάπτυξη νοητικών
δραστηριοτήτων που αφορούν τεκμήρια.
 Η εφαρμογή ενός προτύπου στη διδασκαλία
των πηγών συνιστά μια υπεύθυνη διαδικασία
- στόχος του διδάσκοντος δεν είναι μόνο η
αποστήθιση της ύλης από τους μαθητές
αλλά η προώθηση της κριτικής σκέψης.

 χρήσιμα υποδείγματα για την επεξεργασία
παραθεμάτων – πηγών παρατίθενται
 στο εγχειρίδιο του εκπαιδευτικού του
Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου
«Διδακτική Μεθοδολογία και Εφαρμογές στο
Μάθημα της Ιστορίας», Λευκωσία 2011 καθώς
και στο
 «Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση
των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης
Επιμόρφωσης»
Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02γ΄ έκδοση
Αναθεωρημένη, Πάτρα, Μάρτιος 2012

Τα παιδιά μπορούν να μάθουν Ιστορία:
 αν διδαχθούν τις ιδιαίτερες δεξιότητες
 και τον ιδιαίτερο τρόπο κατανόησης που
προσιδιάζουν σ’αυτό το γνωστικό αντικείμενο.

 προσπάθεια να αμφισβητηθούν οι άρρητες
παραδοχές που φέρνουν μαζί τους τα παιδιά
για την ιστορία,
 ανοιχτή συζήτηση,
 ανταλλαγή απόψεων,
 διερεύνηση νέων ιδεών
 δραστηριότητες που επιτρέπουν στα παιδιά
να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και ενεργητική
συμμετοχή (Αβδελά, 1998:114).

Τα είδη της ιστορικής γλώσσας ποικίλουν και
έχουν συχνά άλλο νόημα για τους μαθητές οι
οποίοι την ερμηνεύουν μέσω αυτών που
γνωρίζουν
κομβικό σημείο είναι
 το ξεκαθάρισμα και ο προσεκτικός -μέσα από
έρευνα- προσδιορισμός των ιστορικών όρων
 η εξομάλυνση του λεξιλογίου των πηγών
και του βιβλίου.

Στην περίπτωση αυτή προσκομίζεται
πρόσθετο υλικό
και προωθείται
 η συνεργασία ομάδων,
 η δραματοποίηση,
 η ανάληψη ρόλων.

 Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται σκόπιμο να
εμπλέκονται υποστηρικτικά και οι νέες
Τεχνολογίες (ΤΠΕ) με την έννοια της
καλλιέργειας δεξιοτήτων (Γιαννακόπουλος,
2012:271).

 εξασφάλιση ευκαιριών για να αναπτύξουν οι
μαθητές τις ιδέες τους
 ατομικά,
 σε μικρές ομάδες
 ή σε ανοικτή συζήτηση στην ολομέλεια της
τάξης.

 φύλλα εργασίας με συμπλήρωση
εννοιολογικού διαγράμματος,
 καταγραφή κειμένων με επικοινωνιακό
πλαίσιο, ημερολόγιο κλπ.

Τα φύλλα εργασίας χρησιμοποιήθηκαν σε δύο
φάσεις:
 στη διεξαγωγή της διδασκαλίας για την
διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων
 και στις κατ’οίκον εργασίες.

 Προτιμήθηκε οι κατ’οίκον εργασίες να
συζητηθούν και να ξεκινήσουν στην τάξη,
ώστε να αποτελέσουν περισσότερο
παράγοντα ενεργοποίησης και
ανατροφοδότησης των μαθητών κι όχι να
τους επιβαρύνουν και να μειώσουν το χρόνο
τους (Χατζηδήμου, 1995).

 Οι μαθητές αναζήτησαν σε λεξικά και
συζήτησαν τον ορισμό της έννοιας
«σταυροφορία». H ιστορία ως μάθημα
γλωσσικού γραμματισμού.
 Η δραστηριότητα αυτή έχει στόχο όχι μόνο
την κατανόηση του ιστορικού όρου
σταυροφορία αλλά και την κατανόηση-
υπενθύμιση της μεταφορικής χρήσης του.

 1η δραστηριότητα: Οι μαθητές
παρατήρησαν
 α. μια χρονογραμμή για τις σταυροφορίες.
Σκοπός ήταν να τοποθετηθούν στον μακρό,
μέσο και σύντομο χρόνο της ιστορικής
πραγματικότητας (μακρός χρόνος: Βυζαντινή
Ιστορία, μέσος: διαμόρφωση σταυροφορικής
ιδέας, μικρός: τα γεγονότα της α,β,γ,δ
σταυροφορίας)

 και β. τους χάρτες του σχολικού βιβλίου με
τις σταυροφορίες.
 Η δραστηριότητα αυτή τοποθετεί το ιστορικό
γεγονός στο χώρο
 και βοηθά τους μαθητές να παρατηρήσουν
τις συνέπειες και τις αλλαγές που επέφερε
στο χώρο το ιστορικό γεγονός.

 ένας εννοιολογικός χάρτης βοηθά τους
μαθητές
 να αποθηκεύσουν
 και να διατηρήσουν για μακρό χρονικό
διάστημα τις γνώσεις τους
 τους διευκολύνει να ανατρέχουν σ’αυτές αν
θέλουν (Hmelo-Silver, 2003)

 οι μαθητές συμπλήρωσαν έναν δοσμένο
ημισυμπληρωμένο εννοιολογικό χάρτη με
θέμα τα αίτια των σταυροφοριών.
 Αφού συμπληρώθηκε ο χάρτης
αναζητήθηκαν οι βαθύτερες συνδέσεις των
εννοιών
 και συζητήθηκε η ποιότητα του
εννοιολογικού χάρτη.

 Ο εννοιολογικός χάρτης μπορεί
 να σχηματιστεί στον πίνακα,
 να δοθεί σε φύλλο εργασίας
 ή αν υπάρχει δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί
μια από τις διαδικτυακές εφαρμογές των
εννοιολογικών χαρτών (mindmap) όπου
υπάρχει και η δυνατότητα χρωματισμού,
αλλαγής διάταξης, προσθήκης εικόνων κλπ.

 : Ένας μαθητής υποδύθηκε το ρόλο του πάπα
Ουρβανού Β΄ και δέχθηκε ερωτήσεις από
τους συμμαθητές του για τις πράξεις και
πεποιθήσεις του

 Στη συνέχεια εξετάσθηκαν δύο κειμενικές
πηγές. Η πρώτη έχει τίτλο «Ο πάπας
κηρύσσει τη Σταυροφορία» (σελ.67 σχολικό
βιβλίο) και η δεύτερη είναι το κείμενο του
σχολικού βιβλίου (σελ.67 α. Οι αιτίες παρ.1).

 Για την επεξεργασία των κειμενικών πηγών
και λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο των
μαθητών της τάξης επιλέξαμε τα στάδια που
προτείνει ο Α. Μαστραπάς στο εγχειρίδιο του
εκπαιδευτικού Κύπρου για το μάθημα της
Ιστορίας.

 1. Εξωκειμενική προσέγγιση: εξετάζεται η
ταυτότητα του παραθέματος και η αξιοπιστία
του
 2. Κειμενική προσέγγιση: πληροφορίες
που δίνει η πηγή, μηνύματα που στέλνει,
αυτά που αποσιωπά και
 3. Διακειμενική προσέγγιση: αντιπαραβολή
– σύγκριση με άλλη πηγή στην περίπτωσή
μας το βιβλίο.

 Η συζήτηση για τις πηγές μπορεί να
ξεκινήσει στην τάξη και να συνεχιστεί με τη
μορφή της σύνθεσης ως εργασία στο σπίτι

 Η τάξη χωρίστηκε
σε τέσσερις ομάδες
 μοιράστηκαν ρόλοι.
 Σκοπός: η παραγωγή γραπτού
και προφορικού λόγου μέσα από τη δημιουργία
πραγματικών καταστάσεων

Οι μαθητές υποδύθηκαν
 τον χρονογράφο,
 τον ιστοριοδίφη,
 τον κάτοικο Κων/πολης που καταγράφει τις
σκέψεις του στο ημερολόγιό του
μπήκαν στη διαδικασία
 όχι μόνο παραγωγής κειμένων
 αλλά και παρουσίασής τους.

 Στο τέλος της ώρας δόθηκε στους μαθητές
ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση της
διδασκαλίας.