Σενάριο διδασκαλίας-Ιστορία των Κοινωνικών Επιστημών (Γ' Λυκείου)

1. Ιστορία των Κοινωνικών Επιστημών – 7ο Μάθημα
Κριπαροπούλου Αντιγόνη

2. Ο Karl Heinrich Marx (Τριέρ 1818- Λονδίνο 1883)
ήταν Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος,
δημοσιογράφος, ιστορικός, πολιτικός οικονομολόγος και
θεωρείται θεμελιωτής του κομμουνισμού. Ανέλυσε την ιστορία
με βάση την πάλη των τάξεων, καταλήγοντας ότι
κεφαλαιοκράτες και εργαζόμενοι θα διακατέχονται πάντα από
διαμετρικά αντίθετα συμφέροντα.

3.  Ο τρόπος παραγωγής αποτελεί την
βάση της κάθε κοινωνίας.
 Τρόπος παραγωγής είναι το σύνολο
των ενεργειών που κάνει ο άνθρωπος
για να εξασφαλίσει αγαθά που του είναι
απαραίτητα για την ικανοποίηση των
αναγκών του.
 Κάθε τρόπος παραγωγής
χαρακτηρίζεται από τις παραγωγικές
δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις.
 Παραγωγικές δυνάμεις είναι όλα τα
μέσα που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για
να παράγει (εργαλεία, γη, πρώτες ύλες,
μηχανές, κτίρια κ.λπ.) και σ’ αυτές
συμπεριλαμβάνεται και η εργασία. Οι
παραγωγικές δυνάμεις δηλ. «τα μέσα
παραγωγής» στον καπιταλισμό
ονομάζονται «Κεφάλαιο».
 Παραγωγικές σχέσεις είναι οι σχέσεις
που δημιουργούνται κατά την
παραγωγική διαδικασία.

4.  Στη δουλοκτητική
κοινωνία υπάρχει ολική
σχέση ιδιοκτησίας ενός
ανθρώπου πάνω σε άλλους.
 Στην φεουδαρχική
κοινωνία υπάρχει ολική
σχέση ιδιοκτησίας του
φεουδάρχη πάνω στη γη και
μερική σχέση ιδιοκτησίας
του φεουδάρχη πάνω στον
αγρότη-δουλοπάροικο.
 Στον καπιταλισμό υπάρχει
ατομική ιδιοκτησία πάνω
στα μέσα παραγωγής
(κεφαλαιοκράτες) και
μισθωτή εργασία (εργάτες).

5.  Ο καπιταλισμός από την φύση
του γεννάει ανισότητες: η
συγκέντρωση της ιδιοκτησίας
των μέσων παραγωγής αφορά
περιορισμένο αριθμό ατόμων
ενώ η παραγωγή έχει
χαρακτήρα συλλογικό.
 Παρόλο που η κοινωνία
βασίζεται στην εργατική
τάξη, η εργατική δύναμη είναι
αλλοτριωμένη, εφόσον
βρίσκεται κάτω από τις
διαταγές των λίγων
ιδιοκτητών, διότι η
καπιταλιστική τάξη βασίζεται
στην εκμετάλλευση της
εργασίας.
 Στην εκμετάλλευση αυτή
οφείλεται το κέρδος και η
εξουσία της.

6. Το ποσό που λαμβάνει ο εργαζόμενος για την εργασία που προσφέρει είναι
μικρότερης αξίας από την αξία των προϊόντων που παράγει.
Τις περισσότερες φορές φτάνει μόνο για να επιβιώσει.
Την διαφορά αυτή, μεταξύ αξίας που παράγεται και αξίας που αμείβεται,
την καρπώνεται ο κεφαλαιοκράτης και γίνεται ολοένα και πλουσιότερος.

7.  Για τον Μαρξ, ο τρόπος με τον οποίο
αναπτύσσεται η βιομηχανία παράγει μια
«μάζα παραγωγικών δυνάμεων οι οποίες
μπορούν να μετατραπούν σε
καταστροφικές για την ανθρωπότητα,
προβλέποντας την ανάπτυξη της
πολεμικής βιομηχανίας.
 Επίσης, ένα σημαντικό μέρος των
παραγωγικών δυνάμεων δεσμεύεται και
δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλη του
την έκταση, ενώ πολλοί καταδικάζονται,
λόγω της μη χρησιμοποίησης και των
αδυναμιών αξιοποίησης της παραγωγικής
δύναμης, να μείνουν άνεργοι.
 Όλοι αυτοί που υφίστανται την
εκμετάλλευση της δύναμης τους και
εμποδίζονται να την αναπτύξουν μπορούν
να αποτελέσουν εκείνη τη δύναμη που θα
κινηθεί για την κοινωνική αλλαγή.

8. Ταξική συνείδηση: «Η συνειδητοποίηση από τα άτομα της εργατικής τάξης πως έχουν
κοινά συμφέροντα και μια κοινή κοινωνική κατάσταση. Η ταξική συνείδηση συνδέεται με
την ανάπτυξη μιας «τάξης για τον εαυτό της», όπου τα άτομα στο πλαίσιο της εργατικής
τάξης ενώνονται (ταξική αλληλεγγύη) με σκοπό την επιδίωξη της ανατροπής του
καπιταλισμού (πάλη των τάξεων).

9. Το κράτος εμφανίζεται σαν μια δύναμη που βγήκε από την
κοινωνία, που στην βάση της δημιουργίας και ανάπτυξής του
βρίσκονται οι παραγωγικές σχέσεις των ανθρώπων.
Αποτελεί οργάνωση της κοινωνίας κάτω από την κυριαρχία της
άρχουσας τάξης και όργανο της ίδιας της άρχουσας τάξης.

10.  Στη 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη ο
Κ. Μαρξ προσπαθεί να εξηγήσει την ταξική
διάσταση και να περιγράψει τη διαδρομή των
γεγονότων που επέτρεψαν στον ανιψιό του
Ναπολέοντα Βοναπάρτη, Λουδοβίκο Βοναπάρτη,
να καταλύσει με πραξικόπημα την
κοινοβουλευτική δημοκρατία και να
αναρριχηθεί στη συνέχεια στο αυτοκρατορικό
αξίωμα με το όνομα Ναπολέων Γ΄.
 «Ο Μαρξ είναι εκείνος που πρώτος είχε
ανακαλύψει το μεγάλο νόμο κίνησης της
ιστορίας, το νόμο που σύμφωνα με αυτόν όλοι οι
ιστορικοί αγώνες, αδιάφορο αν γίνονται στον
πολιτικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό ή σε
οποιονδήποτε άλλο ιδεολογικό τομέα δεν είναι
πραγματικά παρά ή περισσότερο ή λιγότερο
καθαρή έκφραση των αγώνων ανάμεσα στις
κοινωνικές τάξεις, και ότι η ύπαρξη των τάξεων
αυτών και συνεπώς και οι συγκρούσεις τους,
εξαρτώνται με τη σειρά τους, από το βαθμό
ανάπτυξης της οικονομικής τους θέσης, από τον
τρόπο παραγωγής και από τον τρόπο
ανταλλαγής τους που απορρέει απ’ αυτόν.»-
Φρίντριχ Ένγκελς
 Δεν είναι η δυναμική των προσώπων, αλλά η
δυναμική των τάξεων που μπορεί να φέρουν
στην επιφάνεια προσωπικότητες σαν τον
Λουδοβίκο Βοναπάρτη που ο ίδιος ο Μαρξ τον
υποτιμά.

11. Έζησε, διωκόμενος, σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και, από το 1849, στο
Λονδίνο.
Το 1848 εξέδωσε μαζί με τον Ένγκελς το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο".
Η φιλοσοφία του διατυπώθηκε κυρίως στο μνημειώδες έργο του "Το Κεφάλαιο".
Ο Μαρξισμός υπήρξε το θεωρητικό υπόβαθρο της Οκτωβριανής επανάστασης και
εξακολουθεί να έχει επιρροή στις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις…