Een interview met de initiatiefnemers van Hannekes Boom is verschenen in de uitgave Tijdelijk Amsterdam. een boekje dat is uitgegeven door het ProjectManagement Bureau (PMB) van de gemeente Amsterdam In Amsterdam is veel ervaring opgedaan in het faciliteren van processen om tot een daadkrachtige en werkelijke invulling van tijdelijkheid te komen. Tijdelijkheid is een kansrijke strategie voor gebiedsontwikkeling. Deze uitgave laat zien hoe dit gebeurt. Meer info over Hannekes boom? www.HannekesBoom.nl of www.StudioValkenier.nl

1. amsterdam
tijdelijk
amsterdam
tijdelijk
april 2012
Tijdelijk Amsterdam is een uitgave van het PMB/Leerhuis en gaat over tijdelijk
ruimtegebruik bij stedelijke ontwikkeling in de gemeente Amsterdam 1

2. Inhoudsopgave
amsterdam
tijdelijk
4 5 6 9
Voorwoord Waar hebben we het over? Arena park Berlijn
13 15 18 21
Busbaan Noord Drijvend zwembad Neef Louis Polder
tijdelijk amsterdam is een Met dank aan
publicatie van het PMB/Leerhuis
© ProjectManagement Bureau
Christel Baeten, senior beleidsadviseur Dienst Wonen, Zorg en Samenleven
Natascha van Bennekom, assistent manager projectbureau Wibaut aan de Amstel 24 32 35 38
Postbus 1269 Tom Bergevoet, oprichter van Tom Bergevoet Architecture
1000 BG Amsterdam Helen Clark, projectleider OGA
Dries Drogendijk, manager bij ProjectManagement Bureau Amsterdam
Herman Groot, projectmanager projectbureau IJburg
Marcel Haak, projectmanager projectbureau Noordwaarts Tijdelijk Amsterdam Blijburg Vacante terreinen Hannekes Boom
Kristel Heijnen, projectmanager projectbureau Wibaut aan de Amstel op de kaart
Redactie Martijn Hoytema, oprichter/eigenaar Kaap Kot
Sylvia de Bruin Juan-Mei Hu, assistent manager Dienst Zuidas
Dries Drogendijk
Bob Duynstee
Sjaak Huijsman, assistent bouwmanager
Frank Karssing, projectmanager ArenaPoort in opdracht van projectbureau Zuidoostlob
40 42 44 47
Delphine van Wageningen Vincent Kompier, planoloog, publicist, onderzoeker en excursiegids vanuit Amsterdam en Berlijn
Jean Pierre Longayroux, assistent manager Dienst Zuidas
Projectcoördinatie Monique Lemmens, assistent manager Dienst Zuidas
Sylvia de Bruin Eva Lems, assistent-gebiedsmanager (parken) in stadsdeel Oost
Esther Moors, assistent manager Jongeren- en Studentenhuisvesting Kaap Kot Koffiefabriek Moestuinen Nieuw-West Studentenhuisvesting
Concept en realisatie Marcel Niewold, assistent manager projectbureau IJburg
DuynsteePolak communicatie Janneke van den Oever, assistent manager projectbureau Wibaut aan de Amstel
www.duynsteepolak.nl Barbara Ponteyn, projectleider braakliggende terreinen Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam
Drukwerk
Joreen Röben, assistent manager projectbureau Noordwaarts
Jan Straub, projectmanager bij ProjectManagement Bureau Amsterdam.
50 53 56 59
Klomp Grafische communicatie Maarten van Tuijl, directeur van het multi-disciplinaire ontwerpbureau na-ma architecture
www.klomp.nl Lous Vinken, projectmanager Jongeren- en Studentenhuisvesting
Delphine van Wageningen, projectmanager bij projectorganisatie Westpoort
April 2012 Ronald van Warmerdam, senior bouwmanager ProjectManagement Bureau Amsterdam
Harry Wien, projectmanager Dienst Zuidas Sloterdijk Tolhuis Zuidas Evaluatie
2 3

3. Voorwoord Inleiding
amsterdam
tijdelijk
Voorwoord Waar hebben we het over?
A ‘N
msterdam staat vol met ruimtelijke Dit tijdschrift geeft aansprekende voorbeelden iets zo permanent als tijdelijk- open te graven en zeventiende eeuwse torens Vergeleken met lopende gebiedsontwikke-
heid en niets zo tijdelijk als wat te herbouwen. De plannen verdwenen in ling krijgt het weinig prioriteit, om over
interim-projecten. Van tijdelijke tuin van tijdelijkheid in Amsterdam. Ze laten zien permanent wordt genoemd’. een la, maar je kunt er gif op innemen dat die geld maar te zwijgen: tijdelijkheid mag niets
tot strandtent. Van zomerfestival tot wat er bij voorlopig ruimtegebruik allemaal komt Zo luidt één van de wetten van Murphy. la weer een keer opengaat. kosten, maar de verwachtingen zijn groot.
Kapitein Murphy stelde zijn wetten over alle- Een slimme aanpak en de uitwisseling van
broedplaats. Dat gegeven lijkt aan te sluiten kijken. En dat is niet eens zoveel minder dan bij daagse logica op, vlak na de Tweede Wereld- Ei kennis en ervaringen kunnen dan bijdragen
bij een bredere trend: zo’n 90 procent van alle definitieve projecten. Dan dringt de vraag zich op: oorlog. Sinds die tijd is het een wereldwijde Sinds de financiële crisis en de daaruit aan de ontwikkeling van tijdelijke initiatieven.
sport om de wetten van Murphy te staven of volgende stilstand op woning- en kantoren- Het is zonde als het wiel overal gelijktijdig
nieuwe arbeidscontracten is tijdelijk. hoe kan je de tijdelijkheid het best organiseren? juist te weerleggen. In Tijdelijk Amsterdam, markt is tijdelijkheid helemaal ‘hot’. De moet worden uitgevonden. Door te leren
Ook worden tegenwoordig heel veel tijdelijke Je wilt ruimte maken voor het toeval, maar niet voegt deze uitgave daar een bundel verhalen urgentie is duidelijk: in Amsterdam ligt een van de ervaringen van anderen kunnen we
aan toe. Wie terugduikt in de geschiedenis stuk grond braak met de omvang van IJburg. veel geld besparen en tijdswinst boeken.
huurcontracten afgesloten. Bijvoorbeeld omdat alles aan het toeval overlaten. Dus welke stappen van onze stad ziet meteen de stelling bewaar- Op de kantorenmarkt staat zeventien procent De huidige periode van crisis is uitermate
sloop of renovatie op komst is, of omdat het doorloop je dan? Of hangt dat bij de tijdelijkheid heid dat tijdelijkheid een constant fenomeen leeg, waarmee Amsterdam in de top staat van geschikt om te reflecteren op bestaande plan-
is in de ontwikkeling van de stad. Zo is in leegstandscijfers in Europese steden. Tijdelijk nen en visies. Wat is een reëel programma
om studentenwoningen gaat. In Amsterdam teveel af van de specificaties van het project? de 17e eeuw de Amstelkerk op het Amstel- gebruik, tijdelijke programmering, tijdelijke voor de komende jaren en wat willen we nu
verhuist elk jaar bijna één-vijfde (18 procent) van Ongeacht het antwoord kunnen we van elkaar veld als tijdelijke predikschuur neergezet. verhuur zijn de nieuwe toverwoorden om echt in deze stad? Tijdelijkheid als strategie
Ooit zou er een robuuste stenen kerk naast de gevolgen van de crisis te lijf te gaan. voor gebiedsontwikkeling sluit hierop aan.
de inwoners. Meer dan waar ook in Nederland. leren en inspelen op een trend die steeds mani- worden gebouwd. Een andere voorbeelden Initiatieven voor tijdelijk gebruik van bouw- De overvloed aan braakliggende kavels en
De trend van de tijdelijkheid wordt niet alleen fester wordt: die van tijdelijk ruimtegebruik. zijn de tuindorpen Oostzaan, Disteldorp en rijpe kavels, braakliggende grond en lege de stagnatie in de ruimtelijke programma’s
Vogeldorp in Amsterdam Noord. Een eeuw gebouwen zijn meer dan welkom. Slimme zijn een geschikte voedingsbodem om te
verklaard door te wijzen op de crisis. Tijdelijk- Niko Koers, adjunct-directeur PMB en opdrachtgever geleden had niemand kunnen bedenken dat ondernemers spelen daar op in. Met hoop op experimenteren met (nieuwe) vormen van
heid is geen conjunctureel verschijnsel. Niet voor het PMB/Leerhuis dit anno 2011 gewilde woonbuurtjes zouden betere tijden kunnen eigenaren op die manier gebiedsontwikkeling.
zijn. Deze tijdelijke nooddorpen, vlak na de in elk geval de exploitatielasten betalen. Ook
meer althans. Lange tijd dachten projectmanagers Eerste Wereldoorlog gebouwd, ‘drijven’ op initiatiefnemers met goede ideeën voor meer Deze uitgave is samengesteld en geschreven
dat tijdelijke projecten tussenoplossingen een betonplaat op de drassige ondergrond groen in de stad zoals moestuinen, stads- door collega’s uit de sociale en ruimtelijke
omdat heipalen te duur waren voor de tuinen en speelplekken hebben in deze tijd sector en bedoeld ter inspiratie voor iedereen
waren in afwachting van de eeuwigheid. Maar tijdelijkheid. Net als een eigen sanitaire kans om lege kavels te kunnen gebruiken. die zich in Amsterdam en elders bezig houdt
een stad als Amsterdam verkeert permanent in voorziening. Te duur. Dit zijn invullingen die zeker voorzien in de met tijdelijkheid. Als steuntje in de rug
behoefte van bewoners en gebruikers van de dat tijdelijkheid geen rocket science is.
een soort van tussentijd. We zullen echt anders De Amstelkerk en de tuindorpen van Noord stad. Maar hoewel Amsterdam een cultu- Als hulpmiddel om het proces naar de invul-
moeten leren denken over wat er in de stad zijn sprekende voorbeelden van de eerste rele metropool is van wereldformaat, is het ling van een opgave voor tijdelijkheid te
helft van de Wet van Murphy. Amsterdam onmogelijk om overal in de stad leegstaand structuren. Geheel in lijn met de wet van
verandert en hoe die veranderingen zich vol- staat vol met ‘tijdelijke’ bouwwerken. Ook vastgoed om te toveren tot broedplaatsen, Murphy is het niet onze ambitie dat deze
trekken. Tijdelijke bestemmingen als permanente het tweede deel van deze wet van Murphy creatieve hot spots of groene oases. uitgave eeuwigheidsstatus heeft. Het gros
is steekhoudend. Niets is zo tijdelijk als wat van de bijdragen bestaat uit recente cases op
gebiedsontwikkeling komen in beeld. permanent wordt genoemd, immers de stad Tijdwinst het gebied van tijdelijkheid. Samen vormen
is nooit af. Dat geldt ook voor de grachten- Binnen de ruimtelijke sector wordt tijdelijk- ze een representatieve momentopname van
gordel, zelfs al staat deze sinds 2010 op de heid al veel langer strategisch ingezet bij de huidige aanpak en kennis over tijdelijk-
lijst van Werelderfgoed van Unesco. Los van gebiedsontwikkeling. Het fenomeen is dus heid. Ongetwijfeld zijn er over vijf jaar
alle publiciteit en toerisme die het genereert, niet nieuw, alleen de aard en omvang van de nieuwe en boeiende ervaringen opgedaan
betekent de status van Werelderfgoed dat opgave is in deze tijd anders. Extra aandacht die tot nieuwe inzichten leiden.
er zo goed als niets mag veranderen aan de is nodig, te meer omdat er nu stadsbreed
grachtengordel. Maar dat het voor altijd de weinig afstemming is tussen locaties en Namens het ProjectManagement Bureau,
ansichtkaart blijft die het nu is, is zo goed initiatieven voor tijdelijkheid. De meeste Dries Drogendijk
als onzeker. Een paar jaar geleden werden er projecten en stadsdelen beschouwen
plannen gemaakt om voormalige grachten tijdelijkheid als een eigen aangelegenheid.
4 5

4. Positioneren van tijdelijkheid
amsterdam
tijdelijk
Positioneren van
FOTO: Henk van der Lely
tijdelijkheid
Toen de Amsterdam ArenA op 14 augustus 1996 haar poorten opende, stond
de hypermoderne voetbaltempel met zijn toentertijd discutabele grasmat in
een woestijn van bouwrijpe kavels. Toen vijftien jaar later het tijdelijke Arena
park klaar lag voor ontvangst, was de setting totaal anders: het tijdelijke park is
een groen baken in een versteend berglandschap van kantoren, winkels en
grote publieksvoorzieningen. Maar de permanente ArenA en het tijdelijke
Arena park dienen samen wel één en hetzelfde doel: de positie en het profiel
van de ArenAPoort als centrumgebied van leisure en events versterken.
door Frank Karsing
Het Arena park speelt in op de behoefte van groen buurtpark in de zakelijke omgeving.
N
a de komst van de Amsterdam De ontwerpopgave was er dan ook vooral op exploitatie gereserveerd voor de tijdelijke Ontwerpopgave Arena park Arena-boulevard geopend. Snel is het ge- uit hergebruikte boulevardplaten en heeft
ArenA hebben de gemeente, gericht om kleinschaligheid, gezelligheid en inrichting van het ca. 22.000m2 grote bouw- Ongeveer gelijktijdig met de schouw zijn de gaan, want het ontwerp was aanbestedings- een loungebank, tafeltennistafel, schaaktafel
stadsdeel Zuidoost en gebieds- vermaak te introduceren. De complexiteit en terrein. Het geld is daarnaast ook bedoeld gesprekken gestart over inrichting en exploi- gereed op het moment dat de gemeenteraad en zitelementen. Kortom, het Arena park is
ontwikkelaar OMC BV stevig ingezet op de omvang van het GETZ-complex, ongeveer voor de beheer- en exploitaitelasten voor de tatiemogelijkheden met toonaangevende besloot over GETZ. Het ontwerp is simpel geschikt van evenementenlocatie en speelt
ontwikkeling en realisatie van het tweede 140.000m2 bvo, maakten ontwikkeling in komende vijf jaar. Aldus is conform besloten ondernemers in ArenAPoort, zoals ArenA, en krachtig tegelijk: een park dat door een in op de behoefte als groen buurtpark in de
uitgaanscentrum van Amsterdam. De term zowel economisch goede als slechte tijden door het gemeentebestuur. Enerzijds be- HMH, Ziggo Dome, Pathe en Villa Arena. diagonaal voetpad in tweeën is gedeeld. Een zakelijke omgeving.
‘tweede uitgaanscentrum’ is een diskwalifi- niet mogelijk. tekent dit dat projectbureau Zuidoostlob de Daaruit bleek de behoefte aan een park- deel is hellend zodat er een tribune-effect
catie voor een events and leisure gebied van mogelijkheid heeft een toekomstvast, beter achtige setting waar bezoekers en mede- wordt gecreëerd. Het vlakke deel is ook van Veroveren van positie als
één vierkante kilometer met een keur aan Uitstel GETZ en minder complex plan te ontwikkelen werkers kunnen ontspannen en ontmoeten, gras en geschikt voor tenten, festivals en evenementenlocatie
grootschalige publiekstrekkers. ArenA- Tijdens de tweede projectenschouw in 2010 tegen betere voorwaarden. Anderzijds be- maar ook een park dat plaats biedt aan zelf- dergelijke. Het diagonale voetpad bestaat Het Arena park is bedoeld voor commer-
Poort mist alleen nog het uitgaanshart aan is het oorspronkelijke plan GETZ tegen het tekent de besluitvorming over GETZ door standige, tijdelijke events of side-events
de Arena-boulevard. Daarvoor was samen licht gehouden. In essentie staan de doelen de gemeenteraad het startsein voor project- voor deze ondernemers. Deze ambitie, in
met gebiedsontwikkelaar OMC BV meer dan ervan niet ter discussie, wel de programma- bureau Zuidoostlob om het bouwterrein combinatie met de beperkte inrichtingprijs
tien jaar lang gewerkt aan het plan GETZ:
Gezondheid, Entertainment, Theater, Zaken.
mix, het complexe ontwerp en de lastige
ontwikkelstrategie. De gemeenteraad heeft
tijdelijk te mogen inrichten. Aan de middelen
voor de tijdelijke inrichting en exploitatie
per m2 en de ligging van het terrein, waren
in oktober 2010 de ingrediënten voor de
Er zijn veel voorbeelden van succesvolle,
Dat plan was weliswaar een groots opgezet
centrum, maar met veel meer kleinere units
daarom in januari 2011 besloten op herbezin-
ning en uitstel van GETZ voor een periode
had wethouder Maarten van Poelgeest wel
een belangrijke voorwaarde gekoppeld:
gezamenlijke ontwerpopgave aan DRO en
IBA. En het moest ook nog eens snel. Als
tijdelijke initiatieven die langer blijven of
voor een heel gemengd retail, leisure en van vijf jaar, tot juli 2016. In het Financieel de investering moet in de vijf jaar ook het terrein, dat al gauw Arena park zou gaan
cultuur programma. In tegenstelling tot zijn Perspectief 2010 was hierop door project- terugverdiend worden. Hoe, dat was een heten, al in de zomer van 2011 ingericht wilde zelfs permanent worden
omgeving is GETZ meer gericht op diversi- directeur Hetty Vlug geanticipeerd. Vlug verantwoordelijkheid van projectbureau zijn, was er geen tijd te verliezen. Op 16 juli
teit, menselijke maat en verblijfskwaliteit. heeft namelijk € 700.000,- in de grond- Zuidoostlob. 2011 werd het tijdelijke Arena park aan de
6 7

5. Positioneren van tijdelijkheid Berlijn maakt ruimte voor de tussenmaat
amsterdam
tijdelijk
Zie het vooral als een ‘positief’ risico van het
portfolio opgebouwd. In de zomermaanden
van 2011 is de communicatie over het Arena
park opgevoerd. Ook hebben project-
bureau en parkregisseur Henk van der Lely
Berlijn maakt ruimte
voor de tussenmaat
feit dat tijdelijke initiatieven door hun omgeving het businessplan voor deze evenementen-
locatie opgesteld. In het najaar 2011 beslissen
ondernemers over hun (promotie)budget
en de stad worden geadopteerd en bedrijfsplan voor 2012. En het stadsdeel
maakt de afdelingsplannen voor 2012. Voor
ons het juiste moment om organisatoren,
ondernemers in het gebied, erfpachters
(gebouweigenaren) en reclamemakers te
FOTO: Bob Duynstee
bereiken, evenals de afdelingshoofden van Het tijdelijk gebruiken van grond en gebouwen kent in Berlijn een lange
het stadsdeel. Aan de ondernemers van
het gebied is specifiek gevraagd of zij een traditie. Direct na de Tweede Wereldoorlog werden grote delen van de stad
dragende rol en verantwoordelijkheid willen
nemen in de programmering van het Arena tijdelijk voor andere functies gebruikt. Voorbeeld is het stadspark Tiergarten,
park. HMH, ArenA en Ziggo Dome willen
graag samen met de gemeente het park tot dat na afloop van de oorlog functioneerde als volkstuin, om de gebrekkige
een succes maken en daarmee het gebied nog
meer op de kaart zetten als evenementen- voedselvoorziening het hoofd te bieden. De afgelopen twee decennia heeft het
locatie. De contouren voor een gevarieerd
programma in 2012 zijn inmiddels zicht- tijdelijk gebruik - in het Duits: Zwischennutzung - een steeds sterkere positie
baar: Gospelfestival in Palazzo, openings-
event van Deutsche Bank, EK 2012-events, in het stadsbeeld veroverd. In dit artikel ga ik in op de achterliggende maat-
side-events bij De Toppers en Sensation,
het Metro54-festival, lustrumweken van schappelijke vraag naar tijdelijk gebruik. De vier voorbeelden laten de volle
studentenvereniging ASC/AVSV, Gasten-
zonder-grenzen, Oud & Nieuw feest. Het breedte zien van de tijdelijke projecten; van grote, internationaal bekende
begin is veelbelovend en het ondernemen
Het Arena park heeft in een paar maanden tijd al een beperkte maar bruikbaar portfolio opgebouwd. inspirerend. voorbeelden tot aan kleinschalige buurtinitiatieven met groot effect.
ciële evenementen en biedt uiteraard ook bovendien ook nog eens de diploma-affaire Relatieve tijdelijkheid door Vincent Kompier
ruimte aan culturele en maatschappelijke InHolland in de landelijke media bekend Er zijn veel voorbeelden van succesvolle,
evenementen. Nu het niet om een bewezen werd, juist bij deze opleiding, werd besloten tijdelijke initiatieven die langer blijven of
N
plek ging, was het een uitdaging om deze om de samenwerking te beëindigen. zelfs permanent worden. Zie het vooral als a de val van de Muur bleek dat waarbij er gewacht wordt op het begin van politieke omwentelingen telkens maar half
evenementenlocatie aan de man te brengen. Met nog een paar maanden te gaan tot op- een ‘positief’ risico van het feit dat tijdelijke zowel aan de oost- als westkant een gepland of gewenst vervolggebruik. gelukt. Met een versnipperd en discontinu
Sterker: toen de eerste stappen in die richting levering van het Arena park heeft project- initiatieven door hun omgeving en de stad van de stad de industrie achter- stadsbeeld tot gevolg. Vooral in Oost-Berlijn
werden gezet, was het park er nog niet eens. bureau Zuidoostlob een regisseur over het worden geadopteerd. Dat kan het Arena park liep bij de ontwikkelingen in de rest van de Contrast heeft het stadsbestuur tussen 1949 en 1989
Het projectteam heeft ondervonden dat het Arena park aangesteld. Het eerste wat we ook zeker overkomen. Het is in ieder geval wereld. Een overschot aan industrieruïnes, Uiteraard is de crisis in de vastgoedwereld een stedenbouwkundig en maatschap-
vermarketen van zo’n park een professionele hebben gedaan, is het Metro54-festival als onze ambitie dat er nog lang over het Arena braakliggende rangeerterreinen en voor een van de achterliggende redenen voor pelijk ideaalbeeld voor ogen gehad met dito
taak is. In eerste instantie leek een alliantie openingsact naar het Arena park halen. park zal worden nagepraat als het over vijf de leegstand gebouwde kantoren bepalen tijdelijk gebruik. Maar er zijn ook andere, fysieke verschijningsvorm. De neiging om
met de vakgroep Vrije Tijdsmanagement & De feestelijke opening was op 16 juli 2011, jaar ophoudt te bestaan. Dat er mooie sindsdien het straatbeeld. In 2011 stond totaal dieper liggende oorzaken voor het succes van één grote gelijke controleerbare maatschap-
Leisure van InHolland optimaal. De opgave een half jaar nadat het ontwerp gereed was ontmoetingen zijn geweest en dierbare tien procent van alle gebouwen structureel Zwischennutzung. Berlijn heeft altijd sterk pij te creëren werd door de val van de muur
aan de studenten en hun begeleiding was gekomen. Ook hebben we een driejarige herinneringen zijn te koesteren. Kortom dat leeg. Dat zijn circa 100.000 woningen en drie geleden onder de vele stedebouwkundige in 1989 gelogenstraft. Tegelijkertijd leverde
het Arena park als evenementenlocatie te overeenkomst getekend met Palazzo, de we met zijn allen trots kunnen terugkijken miljoen vierkante meter kantoren. Daarnaast en planologische visies die door politiek en het wegvallen van de repressie en de drang
positioneren door een spraakmakende culinaire dinner show in Amsterdam met op een succesvol project en het met elkaar zijn er nog vele ongebruikte kavels in de stad. machthebbers zijn uitgevoerd. Deze visies tot aanpassing aan de gemiddelde norm een
opening van het park en een stevig Robert Kranenborg als chef-kok. In augustus eens zijn dat het jammer is dat het Arena park Deze lege plekken worden in toenemende zijn vaak ten dele uitgevoerd, wat een ver- enorme creativiteit op. Iedereen was vrij en
programma. Al snel werd duidelijk dat deze heeft de poffertjeskraam van Frans Stuy op maar vijf jaar mocht bestaan. Nog mooier is mate gebruikt om te ‘zwischennutzen’. snipperde en ongestructureerde stad heeft op zoek naar het nieuwe, het specifieke, het
route ideëel maar lichtzinnig is geweest. het park gestaan. De eerste event-footprint het als een deel of de functie van het Arena Dat is het tijdelijk in gebruik nemen van opgeleverd. Iedere koning, keizer, admiraal bijzondere. Universaliteit was uit den boze.
De studenten bleken niet ervaren en kundig was gezet. Het Arena park heeft in een paar park terugkeert in het toekomstige GETZ, leegstaande gebouwen of kavels die de of andere heerser heeft getracht zijn ideologie Waar de stad krampachtig probeerde met
genoeg voor de opgave. Toen in het voorjaar maanden tijd al een beperkte maar bruikbaar omdat het zich heeft bewezen. oorspronkelijke functie verloren hebben en in steen uit te drukken. Dat is door de snelle grootse visies en dito plannen in de jaren
8 9

6. Berlijn maakt ruimte voor de tussenmaat
amsterdam
tijdelijk
Het Planwerk biedt potentie voor 1,7 mil-
joen vierkante meter, ofwel 170 hectare aan
Van burgers wordt meer verwacht dan bebouwbare kavels.
De structurele economische crisis waar-
Groen: van kale kavels naar buurttuinen
alleen een consumentenhouding onder Berlijn sinds 1999 lijdt, is er de oorzaak
van dat de kavels van het Planwerk maar
Het Samariterviertel is een dichtbebouwde stadsbuurt in de wijk
Friedrichshain in voormalig oost-Berlijn met weinig groen en veel
mondjesmaat worden volgebouwd. Daar lege, onbebouwde kavels, als gevolg van bominslagen gedurende
staat tegenover dat het gebruik van de stad de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 1993 is de buurt als saneringsgebied
voor tijdelijke functies is toegenomen. bestempeld, waarbij het opwaarderen van het bestaande groen en
In het boek Urban Pioneers van Klaus groen toevoegen een van de doelen was, evenals het activeren van de
Overmeyer uit 2007 wordt een 43-tal bewoners om daarmee de onderhoudskosten van het groen omlaag
negentig het verscheurde, gedeelde Berlijn Daar staat de strategische manier van tijdelijke projecten in Berlijn beschreven; te brengen. In 2000 is de studie ‘Brach. Und danach?’ (vert: Braak.
te helen werd van onderop een onderstroom denken over de stad tegenover: die van de van tijdelijk stadsstrand aan de Spree via En daarna?) uitgevoerd. Voor deze studie is het aantal braakliggende
zichtbaar die zich niet (meer) liet vertellen programma’s, de visies, de plannen; allemaal een tijdelijk golfterrein naast Potsdamer kavels geanalyseerd op eigendom, is onderzocht wie de eigenaren zijn
hoe de stad er uit zou moeten zien. ontwikkeld vanuit een centrale overheids- Platz tot aan een interculturele planten- en zijn de juridische en financiële achtergronden voor Zwischennutzung
In zijn boek The Practice of every day life uit positie van bovenaf. Dit contrast tussen de en bloementuin. onderzocht. In totaal zijn drie kavels onder handen genomen, onder
1984 onderscheidt de Franse filosoof Michel tactische en strategische visie op de stad is meer door bewoners naar hun ideeën te vragen. Zo zijn er meerdere
de Certeau aan de ene kant strategische en in Berlijn sterk aanwezig. Het ‘gat’ tussen Van argwaan tot beleid vliegen in één klap geslagen; de kavels liggen er niet meer ver-
FOTO: Vincent Kompier
aan de andere kant tactische manieren van papieren idealen en dagelijkse werkelijkheid Aanvankelijk stonden de autoriteiten arg- waarloosd bij, de burgers zijn betrokken bij ontwerp en onderhoud
omgaan met, of het toe-eigenen van stede- wordt goed geïllustreerd aan de hand van wanend tegenover de tijdelijke initiatieven. en de kosten voor het in stand houden van de groene kavels zijn door
lijke omgevingen. De tactische manier van het Planwerk Innenstadt uit 1999. In dit plan Onduidelijk grondbezit en het fuseren van de burgerbetrokkenheid laag. Het stadsdeel Friedrichshain betaalt
omgaan met de stad behelst de alledaagse wordt een poging gedaan het gedeelde Berlijn twee ruimtelijke ordeningssystemen - dat per jaar € 2.500 per kavel aan onderhoud.
toe-eigening, de rituelen, de niet helemaal weer te helen door lege kavels te vullen en van oost en west - heeft een juridisch en www.sozialestadt.de/praxisdatenbank/suche/ausgabe.php?id=384
volgens de officiële regels werkende manier de rooilijn en de klassieke Berlijnse bouw- planologisch vacuüm veroorzaakt waar www.stattbau.de
van stadsontwikkeling van onderaf. hoogte van 22 meter als norm te nemen. menig Zwischennutzer gebruik van heeft
Tuin: sociaal, ecologisch en mobiel worden gekweekt in kratten Tentstation: kamperen midden in de stad
en rijstzakken. De organisatie
In de zomer van 2009 is aan de Moritzplatz in Berlin-Kreuzberg de van de tuin bestaat uit een kern-
Op een plek waar je het niet zou verwachten, op nog geen 800 meter
Prinzessinnengarten geopend. Daarvoor lag de kavel zestig jaar groep van tien vrijwilligers die
hemelsbreed van het Hauptbahnhof, ligt een camping. Een voormalig
leeg, nadat in de Tweede wereldoorlog het warenhuis Wertheim op aanwezig zijn op de wekelijkse
openluchtzwembad, dat om financiële redenen niet meer door het
deze plek was gebombardeerd. Nu worden er in oude broodkratten meetings. Omdat de Prinzes-
stadsdeel was te onderhouden, is verkocht aan een investeerder die
groenten en kruiden geteeld. De 6.000 vierkante meter is omgetoverd sinnengarten geen subsidies
het zwembad wil ombouwen tot wellness-oase. In 2011 is inmiddels
tot een groene oase, middenin het drukke stadsgewoel. Doel van de ontvangt is het onderhoud van
het zesde tijdelijke kampeerseizoen ingegaan omdat de investeerder
twee oprichters van de tuin was om door middel van tuinieren mensen de tuin volledig afhankelijk van
nog niet staat te springen. In 2006 kwam een aantal planologie- en
met elkaar te laten werken. Kreuzberg is dicht bebouwd, heeft weinig de hulp en betrokkenheid van
architectuurstudenten op het idee om het verwaarloosde buitenbad
groen en een bonte bewonerssamenstelling. In de tuin kan iedereen, bewoners, helpers, donoren en andere mensen die zich betrokken
om te bouwen tot tijdelijke camping. Dat moest wel snel gebeuren,
van jong tot oud en van ervaren tot onervaren tuinders gezamenlijk voelen. Omdat de kavel vanaf de straat ontsloten is moet de Prinzes-
want doel was te openen vóór het begin van het WK voetbal in 2006.
groenten en kruiden kweken. De activiteiten zijn openbaar toe- sinnengarten ook Straßenreinigungsgebühr (reinigingskosten) betalen
Dat is gelukt; door slimme en goedkope oplossingen toe te passen:
gankelijk en lopen uiteen van zaaien, planten, oogsten tot aan zaad- van 800 euro per maand. De benodigde inkomsten worden behaald
zwembassin wordt dansvloer/sportplek, ligweide wordt kampeerplek,
winning, verwerken van producten, conserveren van groenten, het uit het tuincafé waar groenten en kruiden direct uit de tuin verwerkt
tribune wordt bar en het voormalig badmeestershuisje wordt mini-
houden van bijen en de opbouw van een wormencompost tot aan worden en waar biologische en uit de regio afkomstige producten
herberg. Meer dan duizend gasten hebben er inmiddels gelogeerd;
de ontwikkeling van nieuwe teeltmethoden. verkocht worden. Daarnaast kunnen mensen een vierkante meter
de jongste zes weken oud, de oudste 70 jaar. De camping is geopend
De kavel wordt gehuurd van het Liegenschaftsfonds van de stad stedelijke akker voor één seizoen pachten. Zo financieren zij het
vanaf april tot oktober. Een internationaal trefpunt, maar ook een plek
Berlijn. Dat fonds beheert de lege kavels in de stad. Het kan zo zijn project mee. Daarnaast kunnen mensen zelf groenten en kruiden
voor de Berlijner want de Swing im Pool parties zijn onder Berlijners
dat bij een serieuze gegadigde voor de kavel de tuin weer weg moet. oogsten. De inkomsten van het tuincafé en de verkoop van groenten
zeer populair.
Om hierop adequaat te kunnen reageren is de tuin mobiel ontwikkeld: en kruiden stromen direct terug in het project.
www.tentstation.de
gebouwen bestaan uit stalen zeecontainers, de planten en kruiden www.prinzessinnengarten.net
10 11

7. Berlijn maakt ruimte voor de tussenmaat Geen emplooi voor groenstrook in Noord
amsterdam
tijdelijk
Geen emplooi voor
FOTO: Annemieke Hendriks
Tempelhof: van vliegveld tot vliegers
groenstrook in Noord
Het voormalig vliegveld uit 1936 heeft een belangrijke symbolische
waarde voor Berlijn. Tussen 1948 en 1949 vond hier de luchtbrug
plaats toen de Russen de toegang tot West-Berlijn hermetisch hadden
afgesloten. Het vliegveld is na veel debat in 2008 gesloten. Prompt
kreeg Berlijn er 365 hectare leegte bij. Wat hiermee te doen?
Er is een overlappend planningsproces opgesteld waarbij tijdelijke
en toekomstige functies op elkaar inspelen.
In 2009 is vijftien miljoen euro geïnvesteerd om het terrein vrij te
maken van gevaarlijke militaire- en vliegbenodigdheden. In 2010 Is tijdelijkheid als permanente strategie wel overal in de stad toepasbaar?
kennen gebouw en vliegveld inmiddels honderd permanente huurders
en zeventig tijdelijke huurders. Grootste huurder is de jaarlijkse Bread Uitbreiding van het winkelcentrum in Amsterdam-Noord laat zien hoe lastig
and Butter Modemesse; de modebeurs die dan geheel Tempelhof
beheerst. Verder vinden er in de gebouwen regelmatig feesten plaats; het is tijdelijke initiatieven te ontplooien als overgang van de oude naar de
van de Jeugdbeurs You via het Oldie- und Schlagerfestival tot het
drie dagen durende Berlin Summer Rave. toekomstige situatie.
In juni 2010 is door de stad Berlijn een oproep voor tijdelijk gebruik
van het Tempelhofer Feld - het vliegterrein - gedaan. Dat leverde meer ausstellung zal in 2017 een groot deel van Tempelhof bepalen. door Marcel Haak
dan honderd ideeën op. Deze ideeën zijn gethematiseerd en gelinkt Van de 365 hectare wordt 80 hectare tot landbouwtentoonstelling/
naar toekomstig gebruik. Delen van het Tempelhofer Feld gaan in de tuin omgebouwd, vergelijkbaar met de Floriade. In opdracht van
A
toekomst gebruikt worden voor woningbouw, de Landesbibliotheek, de Senats-verwaltung für Stadtentwicklung (dienst Stadsontwikkeling) msterdam-Noord krijgt een nieuw stond, werd de aanleg van de tijdelijke bus- hebben voor tijdelijke initiatieven; centraal
kantoren en bedrijven. De thema’s voor het Zwischennutzen hadden is Tempelhof Projekt GmbH opgericht, een B.V. die zorgt voor verhuur centrum: Centrum Amsterdam baan uitgesteld. De financiële crisis gooide gelegen in het CAN, vlakbij het stadsdeel-
direct met dit toekomstplan te maken. In de nabijheid van de moskee van de gebouwen, tesamen met Grün Berlin GmbH die het park Noord, kortweg: CAN. Binnen het roet in het eten. De plannen voor de uitbrei- huis, het winkelcentrum en diverse buslijnen.
naast Tempelhof was het thema de interculturele en interreligieuze organiseert. Het openstellen van het terrein heeft tot acceptatie door CAN wordt het bestaande woon- en winkel- ding van het winkelcentrum werden weer Een tijdelijk café, tentoonstelling, markt of
dialoog. Naast tijdelijke projecten is de IGA 2017 een belangrijk de Berlijners geleid; Tempelhof is de ideale barbecue/skate/vlieger/ gebied Buikslotermeerplein uitgebreid tegen het licht gehouden en de sloop van het iets met podiumkunst leken reële opties.
onderliggend plan voor Tempelhof. De Internationale Garten- hardloop/tuinier/uitwaaiplek van Berlijn geworden. richting het toekomstige bus- en metro- Waddenwegviaduct werd uitgesteld. Hier- Het bleef echter stil. Samen met het stadsdeel
station van de Noord/Zuidlijn. Daarnaast mee verviel voorlopig de noodzaak voor een vormde Projectbureau Noordwaarts een
verrijst op het voormalige volkstuinen- tijdelijke busbaan. In de maanden daarop ver- werkgroep die op zoek ging naar initiatieven.
complex Elzenhagen Noord een nieuwe loederde het bouwterrein en bleef het ondui- Helaas bleek er nauwelijks belangstelling
weten te maken. De gemeentelijke overheid het ruimtelijk scheiden van de functies voorbeelden tot aan kleinschalige buurt- woonwijk en zal op termijn sportpark delijk wanneer het werk kon worden hervat. voor de groenstrook voor het stadsdeelhuis.
zag echter gaandeweg nut en noodzaak van wonen, werken, verkeer en recreatie het initiatieven met groot effect. Elzenhagen Zuid ruimte maken voor een Om het gebied een betere uitstraling te geven De ijscoman wilde graag bij de pont staan,
Zwischennutzen in en heeft in 2007 mee- hoogste doel was. Ruimte geven aan woonwijk. werd besloten de bouwhekken te verwijde- kunstenaars wilden wel komen mits flink
gewerkt aan het project Urban Pioneers van Zwischennutzung betekent dat de Concluderend ren, een deel in te richten als parkeerplaats en betaald en een biologische markt was net
Klaus Overmeijer. Dat leverde het inzicht op diversiteit van het stadsleven tot uiting Wat is voorzichtig te concluderen uit de Om de uitbreiding van het winkelcentrum een deel te gebruiken als groenstrook waar geopend op een andere plek in Amsterdam-
dat de stad geen vaststaand geheel is maar komt in de (openbare) ruimte; onder meer beperkte selectie van voorbeelden? Met de op het Buikslotermeerplein mogelijk te evenementen konden plaatsvinden. Noord. Alleen de kermis blijft trouwe fan van
eerder een concept. Sindsdien worden de omdat van de burgers meer dan alleen een groeiende meervoudigheid van de ruimte- maken moet het Waddenwegviaduct, tegen- het gebied ,wat weer niet door iedereen wordt
positieve effecten van Zwischennutzung consumentenhouding wordt verwacht. lijke en culturele omgeving is het van belang over het stadsdeelhuis, worden gesloopt. Dit Met de groenstrook dacht Projectbureau gewaardeerd vanwege de uitstraling en het
onderkend. Berlijnse burgers eisen de stad op en gebruikers te betrekken bij tijdelijke projec- viaduct is nu een belangrijke halte voor de Noordwaarts een mooie troef in handen te bezoekende publiek.
Kenmerkend karakter van veel plekken is dat proberen deze naar hun hand te zetten. ten. Belangrijk is als overheid om duidelijk te lokale en regionale buslijnen in Amsterdam-
het vaak hybride ruimten zijn; plekken waar Er ontstaat een groter en diverser aanbod krijgen wie de gebruiker van tijdelijkheid is, Noord. Op termijn worden de bussen defini-
verschillende gebruikers samenkomen en aan stedelijke activiteiten. Zo is Berlijn door nu en straks. Wie zijn de co-producenten? tief verplaatst naar het nieuw bus- en metro-
waar niet één (juridische) functie of gebruik
voorop staat. Daardoor ontstaan nieuwe
het zwischennutzen veel meer een spiegel
van de maatschappij geworden in plaats
En wie combineert en coördineert acties nu
en op lange termijn? Maar dan is het ook
station Buikslotermeerplein. Ter vervanging
van het te slopen viaduct zal bij wijze van
Hoeveel tijd en energie mag
vormen van stedelijk leven, waarbij
menging in functie en gebruik het basis-
van louter een plek van representatie van de
machthebbers. Een aantal voorbeelden van
meer dan de moeite waard! Tijdelijke pro-
jecten leveren (tijdelijke) werkgelegenheid
tijdelijke oplossing voor het stadsdeelhuis
een busbaan worden ingericht. In 2008 is
de gemeente steken in tijdelijkheid
kenmerk is. In die zin zetten de tactische Zwischennutzung maakt dat duidelijk. Met op, kunnen de kwaliteit van een omgeving daar een ontwerp voor gemaakt en in 2009
Zwischennutzers zich af tegen de strategische deze voorbeelden wordt getracht de breedte opwaarderen, leveren innovatieve (cross- was het werk gereed voor aanbesteding. Maar als permanente strategie?
CIAM - functiescheidingsideologie die lange tot uiting te laten komen in de keuze voor de over) ideeën op die economisch, sociaal en terwijl de voorbereidende werkzaamheden
tijd de stadspolitiek heeft bepaald en waarbij projecten; van grote, internationaal bekende cultureel verrijkend werken en het stedelijk al waren gestart en het gebied in de hekken
leven vergroten. Kortom: aan de slag!
12 13

8. Geen emplooi voor groenstrook in Noord Alvast zwemmen in de Amstel
amsterdam
tijdelijk
Alvast zwemmen
in de Amstel
Ondanks een woud aan vereiste vergunningen en ontheffingen is het
gelukt om tijdelijk een drijvend zwembad in de Amstel te openen. Met name
de strategische volgorde van vergunningaanvragen was doorslaggevend.
Enthousiasme en ambtelijk en bestuurlijk commitment deden de rest.
door Natascha van Bennekom en Janneke van den Oever
B
egin 2010 heeft Waternet het initiatief Er liep een onteigeningsprocedure. Toen Deze vergunningen worden verleend door
genomen om vóór de zomervakantie Waternet aanklopte met de vraag of de de provincie, de gemeente heeft hier geen
van dat jaar een tijdelijk drijvend gemeente wilde meewerken aan realisatie bemoeienis mee gehad. Ook met de daad-
zwembad in de Amstel te realiseren, dat ge- van een drijvend zwembad, werd al snel werkelijke bouw van het zwembad heeft de
durende drie jaar tussen juni en september besloten om te kijken op welke wijze het gemeente zich overigens niet beziggehouden.
geopend is. Het idee is geïnspireerd op het mogelijk zou zijn en hoe Waternet daarbij Voor de duidelijkheid: we hebben het hier
Het CAN-gebied komt nog niet in het rijtje van ‘places to be’ voor. drijvend zwembad in de Spree in Berlijn. kon worden ondersteund. Al heel snel werd over het pre-WABO tijdperk, dus alle ver-
Waternet wil hiermee aandacht vragen voor duidelijk dat het, gezien de korte termijn gunningen zijn ‘los’ aangevraagd en verleend.
Anderhalf jaar heeft de werkgroep gepro- op het woon- en winkelgebied. Het is een de waterkwaliteit en de Amsterdammers een en de hoeveelheid vergunningen en Met de juristen van de Dienst Milieu en
beerd allerlei tijdelijke initiatieven te verlei- soort niemandsland tussen het stadsdeel- voorproefje geven van hoe het is om in de ontheffingen die nodig waren, een flinke Bouwtoezicht, Ruimtelijke Ordening en
den om naar het gebied te komen. Samen met huis, het winkelcentrum en woonbuurten Amstel te zwemmen. De ambitie is dat over inspanning zou zijn. Hulp van velen was Binnenwaterbeheer en een planner is
de Noorderpark Kamer, een stichting die zich aan de Loenermark en Cleijndertweg. tien jaar de Amstel schoon genoeg is om in te nodig. Waternet heeft een externe project- uitgezocht welke juridisch planologische
bezig houdt met kunst en cultuur in Noord, Hiermee rijst ook de vraag hoeveel tijd en zwemmen. Projectgroep Overamstel vond leider van een marketingbureau ingehuurd ontheffingen en vergunningen nodig waren.
ontstond het idee voor ‘CAN Cultureel’, zes energie de gemeente moet steken in tijdelijk- het een fantastisch idee om een bijzondere die, samen met een assistent-projectmanager Belangrijk was dat de planner ook advies
culturele middagen in de zomer van 2010. heid als permanente strategie. Initiatieven functie in het gebied toe te laten en zo vanuit de projectgroep, de drijvende kracht heeft gegeven over de volgorde waarin
Ook dit bleek geen succes. Er was nauwelijks zoeken vaak zelf de hotspots. Bij de NDSM Overamstel op de kaart te zetten. In de was achter het initiatief. Waternet de ontheffingen en vergunningen
publieke belangstelling hoewel het vrij toe- werf waren het eerst de kunstenaars die de hoofden van de meeste Amsterdammers moest aanvragen: de ontheffing met de
gankelijk was en ruim van te voren werd aan- kracht van het gebied ontdekten. De ge- is Overamstel immers een vaag bedrijven- Ontheffingen, vergunningen langste doorlooptijd als eerste, et cetera.
gekondigd in de lokale media. Kunstenaars meente heeft hier pas later bij gefaciliteerd. terrein tegenover de Bijlmerbajes, waar je en contracten Vrij snel werd duidelijk dat er niets mis
en ondernemers dan? Die richten zich met Wellicht is het meer een kwestie van geduld hooguit naartoe gaat om de bouwmarkt te Voor de realisatie en exploitatie van een mocht gaan, gezien de zeer krappe planning
hun initiatieven op de spannende plekken in en komen tijdelijke initiatieven vanzelf van bezoeken. Binnen afzienbare tijd zouden tijdelijke drijvend zwembad zijn schrik- en het aantal vergunningen dat moest
Noord. Plekken waar het nu gebeurt, zoals de de grond. echter de eerste woningen gebouwd en barend veel vergunningen nodig (meer dan worden aangevraagd. In dit traject zat ook
NDSM-werf, de Tolhuistuin en het Hamer- Helemaal stil in het CAN is het overigens verkocht moeten gaan worden. Een leuke dertig!). Naast de publiekrechtelijke ver- een aantal strategische keuzes.
straatgebied. Het CAN-gebied komt nog niet niet. Vanaf juni 2011 zijn in het winkel- functie zou hierbij kunnen helpen. In het gunningen en privaatrechtelijke contracten Zo is bijvoorbeeld gekozen voor een tijdelijke
in het rijtje van ‘places to be’ voor. De ligging centrum drie tijdelijke, laagdrempelige kersverse bestemmingsplan Amstelkwartier van de gemeente, moeten ook nog allerlei ontheffing op het bestemmingsplan voor
van de groenstrook is vermoedelijk ook een ateliers ingericht voor theatervormgevers, Buitendijks was voor een zwembad al de vergunningen en voorschriften voor veilig- een periode van vijf jaar voor de bestemming
reden waarom er weinig belangstelling is van beeldend kunstenaars en fotografen die mogelijkheid opgenomen. Echter, de beoogde heid, toezicht en hygiëne van zwemwater horeca en zwembad. De locatie werd een
omwonenden en winkeliers om initiatieven graag laten zien hoe ze werken en waar ze locatie - de jachthaven tegenover de Omval - worden aangevraagd. De waterkwaliteit moet plek tegenover het Waternetkantoor, direct
te ontplooien. Het gebied sluit niet direct aan mee bezig zijn. was nog niet in handen van de gemeente. bijvoorbeeld regelmatig worden gemeten. naast het tijdelijke restaurant Kaap Kot,
14 15

9. Alvast zwemmen in de Amstel
amsterdam
tijdelijk
bootbewoners aan de overzijde bij de Omval Realisatie moeilijkheden ontstonden, probeerden ze De hiervoor noodzakelijke werkzaamheden
is een zienswijze ingediend op de onthef- Het stadsdeel heeft alles in het werk ge- die weg te nemen of belden in ieder geval van sloop, sanering en inrichting gaan
Op een gegeven moment werden fingsaanvraag. Ze maakten zich zorgen over
de mogelijke geluidsoverlast van het zwem-
steld om op tijd de WIOR te vergunnen, de
toegang op de oever te realiseren, groen te
even op om het te melden, zodat er direct
actie kon worden ondernomen. In 2011 is
enkele jaren duren. Het is soms passen en
meten om het tijdelijke zwembad ook
er zelfs Tweede Kamervragen over bad. Naast een ‘gewone’ informatieavond is
daarom een extra informatieavond gehouden
planten en fietsenrekken te plaatsen. Nuts-
bedrijven hebben in sneltreinvaart kabels
begonnen met de realisatie van het Buiten-
dijks Park. Het park zal een open karakter
gedurende de werkzaamheden te laten
functioneren, maar de kosten wegen zeker
met deze bewoners. Deze heeft geleid tot en leidingen aangelegd. De zwembadbak is hebben, met meer zicht op de Amstel. op tegen de baten.
het zwembad gesteld een aantal toezeggingen over het tijdelijke vanuit elders in het land naar Amsterdam ge-
zwembad, maar ook over de toekomstige varen, waarbij in sommige doorgangen maar
FOTO: Bart Veilbrief
realisatie van het definitieve zwembad dat in een paar centimeter speling zat aan beide
het bestemmingsplan mogelijk is gemaakt. kanten. De opening moest worden voor-
met mooi uitzicht in de breedste bocht van Naast de juridische planologische procedures, Afgesproken werd onder andere dat er geen bereid en afgestemd op de agenda van twee
de Amstel. De tijdelijke ontheffing op het waren ook andersoortige (watergerelateerde) versterkte muziek gedraaid mag worden, dat wethouders. Uiteindelijk is in augustus 2010
bestemmingsplan is door Waternet aange- vergunningen nodig van verschillende er geen bootjes kunnen aanmeren aan het het zwembad opgeleverd en in gebruik ge-
vraagd voor de maximale periode van vijf bevoegde instanties. Ten eerst was dit een zwembad en dat eventuele klachten door nomen. Dit was ongeveer zes weken later dan
jaar. Dit is niet gedaan omdat het zwembad objectontheffing van de dienst Binnenwater- exploitant en Waternet serieus genomen de bedoeling was. De vertraging lag dit keer
vijf jaar op deze plek zou liggen, de afspraak beheer. Daarnaast was een keurontheffing worden. Daarnaast is er -hoewel onverplicht niet aan de vergunningen, maar aan een ver-
met Waternet is namelijk slechts voor drie nodig voor de werkzaamheden aan de oever, omdat het om geluid gaat van menselijke traging bij de bouw van het zwembad. Jammer
seizoenen vanwege de start van de werk- te vergeven door Waternet zelf. Bijzonder stemmen- een akoestisch onderzoek gedaan. was het wel, aangezien de zomervakantie
zaamheden voor sanering en aanleg van genoeg heeft deze keurontheffing, hoewel Uit het onderzoek bleek dat het zwembad toen al bijna voorbij was. Bad Buiten - het
het Buitendijks Park. Mocht er echter een Waternet dus zelf de aanvrager was, de nodige volgens de rekenmodellen precies binnen de tijdelijke drijvende zwembad in de Amstel -
onvoorzienbare reden zijn om het zwembad moeite en tijd gekost. Ook een vergunning normen viel. is geopend door wethouder Gehrels en
daar langer te laten liggen, dan kon dit voor voor werken in de openbare ruimte (WIOR) Belangrijk was ook dat er bestuurlijk draag- portefeuillehouder Princen. Hoewel het een
vijf jaar. waarvoor het Stadsdeel Oost bevoegd vlak was voor de realisatie van het zwem- grauwe dag was, was er een grote belang-
De altijd moeilijke ‘tijdelijkheid van de gezag is, bleek nodig. Later bleek dat ook de bad. De wethouders Ruimtelijke Ordening stelling van de pers. Ook nadien heeft Bad
behoefte’ was aantoonbaar omdat er na de provincie Noord-Holland nog een onthef- (Maarten van Poelgeest) en Waternet Buiten nog een aantal keer de pers gehaald.
periode uitzicht was op een andere locatie fing ‘Ligplaatsbesluit’ moest verlenen omdat (Caroline Gehrels) en de portefeuillehouders
die al in het bestemmingsplan stond. Ook de Amstel provinciaal water is. Tot slot is van het stadsdeel (Germaine Princen en Cruciale factoren
was de benodigde ruimtelijke onderbouwing privaatrechtelijk een huurcontract afgesloten Sharona Ceha) zijn steeds door Waternet en Het is inmiddels meer dan een jaar geleden
relatief eenvoudig, omdat in het kader van door de gemeente met Waternet voor een het projectbureau Wibaut aan de Amstel al dat het zwembad is geopend. Op mooie
de bestemmingsplanprocedure voor stukje grond en het stuk water. Hoewel de dan niet gezamenlijk geïnformeerd via het dagen deze zomer is het er behoorlijk druk.
Overamstel Buitendijks een zwembad in de Amstel provinciaal water is, is er een overeen- bestuurlijk overleg en weekendmappen. Je kunt er lekker loungen en zwemmen is
onderzoeken was meegenomen. Een vergun- komst tussen de gemeente en de provincie Allemaal vonden ze het een leuk initiatief een ervaring die je niet mag missen.
ning in het kader van de Wet Milieubeheer die regelt dat de gemeente sommige ver- en ondersteunden ze het - met hier en daar Het uitzicht is prachtig, de sfeer goed. In de
was niet nodig, wel een melding gunningen en verhuringen mag doen voor een constructieve kanttekening - van harte. verkoopfolders voor de woningen van de
Activiteitenbesluit. Een aanlegvergunning het water tien meter uit de oever. Dit is vooral Bestuurlijk commitment kwam goed van ontwikkelaars van het Amstelkwartier staat
(Verdrag van Malta, monumenten/ gedaan met het oog op woonboten. pas. Op een gegeven moment werden er het zwembad zonder uitzondering genoemd.
archeologie) was niet nodig want, hoewel zelfs Tweede Kamervragen over het zwem- Wat dat betreft is het dus vanuit de project-
de oever volgens het bestemmingsplan een Versterkte muziek bad gesteld, namelijk: of de aanleg van een groep Overamstel gezien zeker geslaagd.
archeologische zone is, werd feitelijk niet Niet iedereen was enthousiast over de komst zwembad wel past binnen de taken van een Daarbij is achteraf gezien het enthousiasme
gegraven voor de aanleg van het zwembad. van het zwembad. Door een aantal woon- drinkwaterbedrijf. van betrokken partijen doorslaggevend ge-
Een bouwvergunning was gelukkig - gezien weest voor het op zo korte termijn realiseren
de termijnen die daarvoor staan en de hele van dit tijdelijke project. Waternet had een
krappe planning - niet nodig omdat geen onvermoeibare projectleider gevonden, die
vaste verbinding met de grond is gemaakt.
Bestaande palen in het water zijn gebruikt
Het enthousiasme van betrokken partijen ook voldoende steun en hulp had binnen
de organisatie. Het werd politiek gezien
om het zwembad te verankeren. Het zwem-
bad is daar niet ‘aard- en nagelvast’ aan be-
was doorslaggevend gesteund. (Bijna) alle Alliantiediensten, de
DMB, BBA en het stadsdeel hebben allemaal
vestigd. Dat houdt in dat het ook losgemaakt een belangrijke bijdrage geleverd. Erg goed
kan worden. Dat is bijvoorbeeld gebeurd om te merken was dat betrokkenen binnen
tijdens Sail, toen het zwembad in de Zout- de diensten en het stadsdeel ook hun best In de verkoopfolders voor de woningen van de ontwikkelaars van het Amstelkwartier staat het zwembad
haven heeft gelegen. bleven doen: als er ergens in de organisatie zonder uitzondering genoemd.
16 17