Door de uitvoering van het geactualiseerde Sigmaplan bouwt Vlaanderen aan een veilige en duurzame toekomst voor het Zeescheldebekken. Maar is dat wel zo? De toekomst is toch niet te voorspellen? Wat is dan het belang van een uitgebreid monitoringprogramma zoals MONEOS in dit verhaal? Zouden we niet beter wat minder “meten” en wat meer “doen”? Een aantal deelprojecten van het geactualiseerde Sigmaplan zijn intussen reeds afgewerkt (zoals het GGG Bergenmeersen, het GOG Paardeweide, de ontpoldering te Lillo, het GOG Wijmeers I, de ontpoldering Wijmeers II en het GGG Zennegat) en ook het GOG KBR is inmiddels in werking; een aantal andere deelprojecten van het geactualiseerde Sigmaplan zijn nog in uitvoering; en nog andere deelprojecten worden verder voorbereid (= projecten in studiefase). Een geschikte moment dus om ook eens te kijken naar de rol van het MONEOS-programma bij de uitvoering van dit geactualiseerde Sigmaplan.

1. Hoe MONEOS helpt
overstromingen te
voorkomen ?!
Hans De Preter – Celhoofd Investeringen
25 oktober 2018 - Studiedag 10 jaar MONEOS

2. Stormtij januari 2018
(Storm Eleanor)

3. Stormtij januari 2018: GOG Kruibeke treedt voor het eerst in werking

4. Stormtij januari 2018: GOG Zennegat in werking

5. Stormtij januari 2017
(Storm Dieter)

6. Stormtij januari 2017: GOG Zennegat treedt voor het eerst in werking

7. Stormtij januari 2017: GOG Tielrodebroek

8. Stormtij januari-februari 2016

9. Stormtij februari 2016: Paardeweide

10. Sinterklaasstorm 2013

11. Stormtij 6 december 2013: Tielrodebroek

12. Dilemma ?

13. Bouwen aan de toekomst ?
Een toekomst die niet te voorspellen is ?

14. Toekomstige trends in extreme regenbuien ?
?
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
jaar
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
%veranderinginextremen
winter, 10 jaar bewegend venster
winter, 15 jaar bewegend venster
lange-termijn gemiddelde
benaderende cyclische variaties
benaderende cyclische variaties + invloed klimaatverandering
effect klimaatverandering
voorbije
20 jaar
jaren
1960
jaren
1910-20

15. Het Schelde-estuarium, één van de best bestudeerde estuaria ter wereld !

16. Mag het niet wat minder zijn ?
Besparen op monitoring ?

17. Waarom nog
monitoren ?

18. Monitoring
stormtijen

19. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE19
Sigmaplan (1977)
overstroming 1953
(^
(^
(^
(^
Stormtijen
Stormtij :
HW Antwerpen > 6,60 m
TAW
Gevaarlijk stormtij :
HW Antwerpen > 7,00 m
TAW

20. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE20
Sigmaplan (1977)
overstroming 1953
(^
(^
(^
(^
Opzet bij stormtijen

21. Stormtij 3 januari 2018 : opzet van 1,14 m (van 6,00 m TAW naar 7,14 m TAW)

22. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE22
Sigmaplan (1977)
overstroming 1953

23. Stormtij januari 2018 : gedeeltelijke afzwakking van de vloedgolf in Mechelen
als gevolg van de GOG-werking van het GOG-GGG Zennegat

24. Stormtij januari 2018 : gedeeltelijke afzwakking van de vloedgolf in Zemst (Zenne) en Rijmenam
(Boven-Dijle) als gevolg van de GOG-werking van het GOG Zennegat en het GOG Bovenzanden

25. Stormtij januari 2018 : afzwakking van de vloedgolf in Schoonaarde, Wetteren en Melle als gevolg
van de GOG/GGG-werking langs de Boven-Zeeschelde

26. Stormtijen 11-14 januari 2017 : ca. 6 opeenvolgende stormtijen

27. Stormtijen 11-14 januari 2017 : ca. 6 opeenvolgende stormtijen
Waterstanden
(m TAW)
12/01/2017 (nacht) 13/01/2017 (nacht) 13/01/2017 (namiddag) 14/01/2017 (nacht) 14/01/2017 (namiddag)
Durme
Tielrode 6,68 6,95 6,72 6,92 6,70
Lokeren 5,99 6,85 6,94 6,98 6,80
Boven-Zeeschelde (west)
Sint Amands 6,59 6,88 6,65 6,89 6,62
Gentbrugge 6,19 6,82 6,60 6,72 6,42
Boven-Zeeschelde (oost)
Temse 6,62 6,93 6,64 6,86 6,59
Beneden-Zeeschelde
Loodsgebouw Antwerpen
Pre-waakpeil: > 6,30
Waakpeil: > 6,60
Alarmpeil > 7,30
6,48 6,74 6,47 6,65 6,46
Rupel
Boom Rupelbrug 6,59 6,87 6,60 6,83 -
Beneden-Nete
Duffelsluis 6,58 6,85 6,68 6,86 6,61
Kleine Nete
Emblem 6,19 6,50 6,65 6,74 6,48
Grote Nete
Berlaar 6,08 6,34 6,58 6,71 6,51
Beneden-Dijle
Mechelen 6,65 6,82 6,75 6,87 6,74
Boven-Dijle
Rijmenam 6,88 7,08 7,20 7,41 7,35
Beneden-Zenne
Hombeek 6,76 7,04 6,87 7,01 6,85

28. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE28
Sinterklaasstorm 2013
Figuur 1: gemeten waterstanden in Antwerpen.
gele lijn: pre-waakpeil van 6,3 m TAW;
oranje lijn: waakpeil van 6,6 m TAW (begin stormtijprocedure);
rode lijn: alarmpeil van 7,3 m (kritische overstromingen mogelijk)

29. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE29
Sinterklaasstorm 2013
Durme :
HW Tielrode + 7,31m TAW
HW Waasmunster + Manta 7,06 m TAW
HW Lokeren + 6,20 m TAW
Boven-Zeeschelde (west)
HW Driegoten +7,40 m TAW
HW Sint-Amands + 7,26 m TAW
HW Baasrode + 7,25 m TAW
HW Dendermonde + 7,03 m TAW
HW Schoonaarde + 6,55 m TAW
HW Wetteren + 6,44 m TAW
HW Melle + 6,48 m TAW
HW Gentbrugge + 6,55 m TAW
Boven-Zeeschelde (oost)
HW Temse 7m30 TAW
Beneden-Zeeschelde
HW Loodsgebouw Antwerpen 7m23 TAW
Rupel
HW Bovenzanden (Heindonk) 7m35 TAW
Beneden-Nete
HW Duffelsluis 7m20 TAW
Kleine Nete
HW Grobbendonk 6m89 TAW
Grote Nete
HW Berlaar 6m51 TAW
Beneden-Dijle
HW Mechelen 7m37 TAW
Boven-Dijle
HW Rijmenam 7m40 TAW
Beneden-Zenne
HW Hombeek 7m30 TAW.

30. Monitoring van de waterstanden/peilmetingen in de GOG’s en GGG’s

31. Monitoring
waterstanden

32. Getijposten in het Zeescheldebekken

33. Gemiddelde getijkrommen in het Zeescheldebekken

34. Langjarige getijevolutie en evolutie van de getijamplitude

35. Monitoring
klimaatveranderingen

36. ONTMOET DE SCHELDEONTMOET DE SCHELDE36
Eind 20ste eeuw: actualisatie nodig

37. Hydrologische extremen
Overstromingen:
• Pluviale overstromingen (extreme neerslag,
zomeronweders): rioleringen en beken
• Fluviale overstromingen (grondverzadiging:
langdurige winterneerslag): rivieren
• Zeespiegel en stormopzet:
overstromingsrisico’s Schelde
Droogte, Watertekorten

38. Monitoring
overige invloedsfactoren

39. Evolutie uitstoot broeikasgassen

40. Evolutie landgebruik in Vlaanderen

41. Bathymetrie & topografische kaarten Zeescheldebekken

42. Systeem-
monitoring

43. Evaluatie instandhoudingsdoelstellingen

44. AMIS (1994): de start van OMES
Algemene Milieu-Impact
Overleg Uitvoering
Onderzoek
OMES
Onderzoek Milieu-effecten Sigmaplan

45. 1995
UIA, RUG, VUB, KUL, IN, AWZ
Financiering: AMINAL, AWZ, VMM, IN
OMES:
multidisciplinaire
samenwerking
2018
UA, Ugent, VUB, EcoLab, NIOZ, VLIZ, IMDC
Financiering: DVW

46. Moneos: doelstellingen
Opvolgen parameters evaluatie
functioneren ecosysteem
Opvolgen parameters vereist
binnen wettelijke kaders
Verzamelen geschikte data
(eco)systeemmodellen
Data moeten maximaal
compatibel zijn
Staalnames optimaal
combineren om kostenefficiënt
te zijn

47. Moneos: 6 disciplines
Hydrodynamiek
Morfodynamiek
Habitats
Fysicochemie
Soortendiversiteit
Ecologie
Hydrodynamiek
Morfodynamiek
Habitats

48. Projectmonitoring
& projectoptimalisaties

49. Specifiek: projectmonitoring Moneos
Alle data in een uniform formaat in een zelfde datacenter:
Scheldemoitor VLIZ
Voldoen aan specifieke eisen
van een bepaald project
Binnen de bestaande
(systeem)monitoring
Gelimiteerd in tijd en ruimte
Voorbeelden: Burchtse Weel,
Kruibeke, Bazel,
Bergenmeersen, Lippenbroek

50. Pilootproject Lippenbroek GOG-GGG Getijdennatuur

51. Monitoring in Lippenbroek
WETENSCHAPPELIJKE MONITORING DOOR
Universiteit Gent
Vrije Universiteit Brussel
Waterbouwkundig Laboratorium Borgerhout
Universiteit Antwerpen
Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee

52. Monitoring in Lippenbroek
Overdag en ‘s nachts

53. MONEOS: Projectmonitoring
 Worden initiële doelstellingen gehaald?
 Is adaptief beheer nodig?
• Verhoogde frequentie (tijd/ruimte) van
bepaalde parameters
• Bijkomende parameters, eigen aan het
project
• Genest binnen de bestaande
(systeem)monitoring
• Gelimiteerd in tijd en ruimte

54. Conclusie ?

56. + evaluatie uitgangspunten
+ evaluatie maatregelen & ingrepen
+ kalibratie theorie & praktijk
+ optimalisatie maatregelen & ingrepen
+ evt. bijsturen van plan/project
+ evaluatie evenementen (bvb. stormtijen)
+ monitoren van lange termijn evoluties
+ optimalisatie & onderlinge afstemming monitoring
+ nieuwe uitdagingen (bvb. beheer) opvolgen & evalueren
Belang MONEOS voor Sigmaplan: