1. LUGARES EMBLEMÁTICOS
DO REXURDIMENTO NA
CORUÑA
Roteiro 1º BACHARELATO
17/4/23

3. 1° CASA DE PONDAL (rúa Juana de Vega, n° 21)
No número 21 da rúa Juana de Vega
-hotel "La Luguesa"- morre o día 8 de
marzo de 1917 Eduardo Pondal.
Neste hotel pasaría os derradeiros
anos da súa vida. Preocupado por
facer do galego unha lingua culta,
aquí pronunciaría as famosas
palabras a Lugrís Fereire que este
mesmo cita:
"Décheme unha lingua de ferro;
devólvoche unha lingua de ouro"

4. Texto 1
Se non for na Ponte-Ceso,
sepultádeme na Cruña,
nesta garrida cibdade
que mil belezas aducia,
a cabo do insine Curros:
xa que a d'él y-a miña musa
a fala de Breogán
fixeron nobre e robusta,
eu quero yacer de par
de tan nobre sepultura...
Se non for na Ponte-Ceso,
sepultádeme na Cruña.

5. 2° ESTATUA DE PONDAL (Xardíns de Méndez Núñez)
A estatua de Pondal -en mármol e do ano
1925- é obra de Fernando Cortés Bugía.
Canda a estatua plantaron un piñeiro
(Pondal utiliza esta árbore no seus
poemas, entre eles no Himno Galego, que
lle fai advertencias ao pobo para que
desperte do seu sono) que o temporal
derrubou en 2014. Co seu tronco o
escultor Enrique Tenreiro fixo unha
escultura que está na entrada do Ágora
desde o ano 2016.

6. Texto 2
Que din os rumorosos
na costa verdecente,
ao raio transparente
do prácido luar?
¿Que din as altas
copas
de escuro arume
arpado
co seu ben compasado
monótono fungar?
Texto 3
Miniñas da Cruña,
d’ amabre despejo,
de falas graciosas
e pasos ligeiros,
deixá de Castilla
os duros acentos:
falade, miniñas,
falade gallego.

7. 3°ESTATUA DE CURROS ENRÍQUEZ (Xardíns de Méndez Núñez)
Non é difícil atopar na Coruña o
espectacular –como a fama do
homenaxeado– conxunto escultórico
dedicado a Curros. Obra do escultor
Francisco Asorey e situado nos Xardíns
de Méndez Núñez, foi inaugurado o día
11 de agosto de 1934. No acto estaban
o presidente da II República Niceto
Alcalá Zamora, o alcalde da Coruña
Suárez Ferrín e o presidente da Real
Academia Galega Manuel Lugrís Freire.

8. Texto 4
Cántiga
Primeiro poema en galego de Curros, que se converteu na canción popular máis
coñecida do noso folclore. Popularizada polo mítico cantante coruñés Pucho
Boedo.

9. 4° TEATRO ROSALÍA DE CASTRO (rúa Rego de Auga, n°37)
Inaugurado en 1840 o Teatro
Rosalía de Castro foi testemuña
de acontecimientos importantes,
entre eles, a homenaxe en 1904
a Curros. Nese acto é coroado, o
máximo honor que podía recibir
un poeta. O agasallo é unha
coroa de ouro e prata, obra de
Isidoro Brocos. No acto Curros le
o coñecido poema “Ao pobo
cruñés”.

10. Texto 5
Miñas donas, meus señores,
que polos papés chamados
(sempre extremosos comigo)
vindes honrarme a este acto;
¡que non saia deste sitio,
se sei como agradecervos
tan lisonxeiro agasallo!
¿Que fixen eu, ¡voto a min!
pra merecer estes laudos,
pra que me tratés millor
que si fora o deputado?

11. 5° REAL ACADEMIA GALEGA (rúa Tabernas, n°11)
Na Casa do Consulado da
Coruña celebrouse o acto de
constitución da Real
Academia Galega o día 4 de
setembro de 1905. A
inauguración tivo lugar na
Reunión Instrutiva e
Recreativa de Artesáns da
Coruña o día 30 de setembro
de 1906. Tras pasar por
outras sedes, na actualidade,
a RAG está no número 11 da
rúa Tabernas da Coruña.
Fundada en 1906, os Estatutos da Real Academia Galega afirman no
Capítulo I, Artigo I:
"A Real Academia Galega é unha institución científica que ten como
obxectivo fundamental o estudo da cultura galega e especialmente a
ilustración, defensa e promoción do idioma galego."

12. 6. Real Audiencia
Aquí foi xulgado Curros por Aires da miña terra, o que foi un episodio fundamental
para a conquista da liberdade de expresión. Deféndeo o avogado Luciano Puga.
Gaña o xuízo e pouco despois vaise á Habana.
Vídeo explicativo

13. Texto 6
A Mariquiña Puga
Despedida
Como ti vas pra lonxe
i eu vou pra vello,
un adiós, Mariquiña,
mandarche quero,
que a morte é o diaño
i anda rondando as tellas
do meu tellado.
Cando deixes as costas
da nosa terra
nin lus nin poesía
quedará nela.
Cando te vaias
vaise contigo o ánxel
da miña garda.
Pombiña mensaxeira
de branca pruma,
fálalle ós emigrados
da patria súa.
Dilles, mimosa,
que deles apartada
Galicia chora.

14. 7° CASA DE FRANCISCA HERRERA GARRIDO (rúa do Príncipe, n°1)
Nesta casa da Coruña
–número 1 da rúa Príncipe,
na Cidade Vella–, viviu a
escritora Francisca Herrera
Garrido, casa contigua á de
Rosalía na Coruña, de quen
foi amiga. Nada na Coruña
en 1869, Francisca Herrera
Garrido foi a primeira muller
en entrar na Real Academia
Galega, en 1945.

15. 8°CASA DE ROSALÍA DE CASTRO (rúa do Príncipe,n°3)
Nesta casa –número 3 da rúa
Príncipe da Coruña, na Cidade
Vella– viviu Rosalía de Castro
coa familia en 1873, como
sinala a placa da fachada.
Nomeado Murguía director do
Arquivo Xeral do Reino, a
familia vive na Coruña entre
1871 e 1874. No segundo
andar vén ao mundo a quinta
filla do matrimonio, Amara, en
1873.
“En Santiago hace un frío
espantoso y apareció a mis
ojos tal cual lo he descrito
en Mauro. Jamás he visto
tanta soledad, tanta
tristeza, un cielo más
pálido. En cambio, La
Coruña estaba
hermosísima. Una
temperatura de primavera y
un sol brillante. Estaba por
quedarme ya en ella.”
(Carta de Rosalía a

16. 9° TUMBA DE SIR JOHN MOORE (xardín de San Carlos)
Aquí está enterrado
John Moore, xeneral
británico que morreu
na batalla de Elviña
en 1809, na que se
enfrontaron
franceses e ingleses
no marco da guerra
de Independencia
española en Galicia.
Rosalía dedicoulle
un poema.

17. FIN DO ROTEIRO. MOITAS GRAZAS POLA COLABORACIÓN
Desde este punto do
Parrote, partiu Curros a
Habana e Rosalía
vendo marchar en
barcos centos de
persoas para a
emigración encontrou a
inspiración para o seu
famoso poema:

18. Texto 7: Prá Habana
Venderonll'os bois,
Venderonll'as vacas,
O pote d'o caldo
Y á manta d'a cama.
Venderonll'ó carro
Y as leiras que tiña,
Deiarono soyo
C'o á roupa vestida.
—María, eu son mozo,
Pedir non m'é dado,
Eu vou pó-Io mundo
Pra ver de ganalo.
Galicia está probe,
Y á Habana me vou...
¡Adios, adios, prendas
D'o meu corazon!
N'a pràcida riveira solitaria
Que convida ô descanso y ôs amores.
De humanos séres á compauta linea
Que brila ô sol, adiántase e retórcese,
Mais preto, e lentamente as curvas sigue
D'o murallon antigo d'o Parrote.
O corazon apertase d'angustia,
Óyense risas, uramentos s'oyen,
Y as brasfemias s'auntan c'os sospiros...
¿Onde van eses homes?
Dentro d'un mes n'o simiterio imenso
D'a Habana, ou n'os seus bosques,
Ide á ver que foy d'eles...
¡N'o etern'olvido para sempre dormen!...
¡Probes nais que os criaron,
Y as que os agardan amorosas, probes!