1.
ออกแบบปก :
ณัฐดนัย ไทยพิพัฒน

2.
ที่ปรึกษา
รศ.ดร.เรวดี ธรรมอุปกรณ
รศ.อัจฉรา อุทิศวรรณกุล
รศ.ดร.ศุภกิจ วงศวิวัฒนนุกิจ
ผศ.ดร.สุรีย เจียรณมงคล
รศ.สาริณีย กฤติยานันต
บรรณาธิการ
นางสาวคนธิยา เอี่ยมอรุณไทย
กองบรรณาธิการ
นายณัฐดนัย ไทยพิพัฒน
นายณัฐวุฒิ ลีลากนก
นายธนสิทธิ์ ตั้งอุดมนันทกิจ
นายไพโรจน สัจจาวิรุฬหกิจ
นางสาวศศินภา ลาภชัยเจริญกิจ
นางสาวสิรินุช ประยูรเสถียร
นางสาวสุปรีดา กิติรัตนตระการ
นายอภิเชษฐ พอกพูนขํา
ฝายศิลป
นายณัฐดนัย ไทยพิพัฒน
สารบัญ
1. โรคสูตินรีเวช...................................................... 1
1-1 ชองคลอดอักเสบ 3
1-2 การคุมกําเนิด 9
1-3 ปวดประจําเดือน 22
1-4 ภาวะตั้งครรภ 24
1-5 ภาวะหมดประจําเดือน 36
2. โรคตา หู จมูก และคอ....................................... 55
2-1 ตอหิน 57
2-2 ตอกระจก 65
2-3 เยื่อตาขาวอักเสบ 73
2-4 ริดสีดวงตา 79
2-5 ตากุงยิง 82
2-6 แผลกระจกตาตา 86
2-7 หูอักเสบ 89
2-8 ไซนัสอักเสบ 92
2-9 เลือดกําเดา 94
3.โรคหัวใจและหลอดเลือด................................... 95
3-1 ลักษณะและสวนประกอบของหัวใจ 97
3-2 ยาโรคระบบหัวใจและหลอดเลือด 105
3-3 ความสัมพันธของโครงสรางยากับการออกฤทธิ์ใน
รางกาย
123
3-4 ความดันโลหิตสูง 135
3-5 หัวใจวาย 148
3-6 ระดับไขมันในเลือดสูง 164
3-7 โรคหัวใจขาดเลือด 177
3-8 กลามเนื้อหัวใจตายเฉียบพลัน 190
3-9 ภาวะหัวใจเตนผิดจังหวะ 196
3-10 การแข็งตัวของเลือด 206
3-11 โรคหลอดเลือดสมอง 210
4. โรคตอมไรทอและตอมมีทอ.............................. 213
4-1 เบาหวาน 215
4-2 ไทรอยด 250
4-3 ไทรอยดสูง 258
4-4 ไทรอยดต่ํา 265
5. โรคทางเดินปสสาวะ/ไต..................................... 271
5-1 ไตวายเฉียบพลัน 273
5-2 ไตวายเรื้อรัง 277
5-3 การลางไต 284
6. โรคผิวหนัง......................................................... 289
6-1 หลักการแยกโรคผิวหนังและการซักถามอาการ 291
6-2 โรคผิวหนังและยาที่ใช 295
6-3 การเปรียบเทียบโครงสรางยา 310
6-4 สมุนไพรที่ใชในโรคผิวหนัง 320
คนธิยา เอี่ยมอรุณไทย และคณะ. เอกสารประกอบการ
ติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม. คณะเภสัชศาสตร
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. กรุงเทพฯ. 2549.
© 2006 คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

3.
โรคสูตินรีเวช
1-1 ชองคลอดอักเสบ
1-2 การคุมกําเนิด
1-3 ปวดประจําเดือน
1-4 ภาวะตั้งครรภ
1-5 ภาวะหมดประจําเดือน
1

4.
1-1 ชองคลอดอักเสบ 3
ชองคลอดอักเสบ 1-1
กนกวรรณ ศันสนะพงษปรีชา
สุดจิต ลวนพิชญพงศ
เพ็ญประพร เต็มโชคทรัพย
ชองคลอดอักเสบ (vaginitis หรือ vulvovaginitis) หมายรวมถึง อาการระคายเคืองตางๆ ที่เกิดขึ้นที่ปากชอง
คลอด
1-1A สาเหตุของการเกิดชองคลอดอักเสบ
สาเหตุของ vaginitis ไดแก
1. การแพ จากสิ่งกระตุนที่สัมผัสกับบริเวณอวัยวะเพศ ไดแก
• สารเคมี เชน น้ํายาสวนลางชองคลอด น้ําหอม ผงซักฟอก น้ํายาปรับผานุม หรือ สบู
• กระดาษชําระที่มีกลิ่นหอม
• ขอบกางเกงใน
• การใชผาอนามัยแบบสอดเปนเวลานานๆ
• ยาตางๆ
• อุปกรณคุมกําเนิด เชน ถุงยางอนามัย หวงอนามัย spermicides
2. การติดเชื้อ ไดแก
• Trichomonas vaginitis
• Bacterial vaginosis
• Candida vulvovaginitis
3. ความระคายเคืองจาก น้ํายาสวนลางชองคลอด สบู หรือ น้ําหอม
4. การขาดฮอรโมนเอสโตรเจน หรือมีระดับฮอรโมนเอสโตรเจนลดต่ําลง เรียกวา atrophic vaginitis ผูที่มีภาวะ
ระดับเอสโตรเจนลดต่ําลง ไดแก
• ผูที่อยูในระยะใหนมบุตร
• ผูที่ตัดรังไขออกทั้งสองขาง หรือรังไขถูกทําลาย การฉายรังสีหรือเคมีบําบัด
ระดับฮอรโมนเอสโตรเจนที่ลดต่ําลงทําใหเนื้อเยื่อบริเวณปากชองคลอดแหงและบาง และอาจทําใหเกิด
spotting ซึ่งการทาครีมเอสโตรเจน และการรับประทานฮอรโมนเอสโตรเจนสามารถชวยลดอาการระคายเคือง
และ ทําใหมีสารเมือกมาหลอลื่นบริเวณปากชองคลอด
5. การมีเพศสัมพันธ
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

5.
โรคสูตินรีเวช 14
1-1B ลักษณะปกติของชองคลอด
• pH <4.5 ในหญิงวัยเจริญพันธุ
• epithelium จะหนา นุม เนื่องจากมี estrogen (ดังนั้นคนที่ตัดรังไขออก จึงมีลักษณะคลายๆ กับวัย
menopause เพราะขาด estrogen)
• มี Doderlein’s bacilli ซึ่งเปนแบคทีเรียที่อาศัยอยูที่บริเวณชองคลอด (Normal Flora) ทําหนาที่เปลี่ยน
glycogen ไปเปน Lactic acid (pH <4.5)
รูปภาพ 1: แสดงลักษณะกายภาพของมดลูก
1-1C ชองคลอดอักเสบติดเชื้อ
สาเหตุ
• Bacterial vaginosis : Gardnerella vaginalis
• Trichomonas vaginitis : Trichomonas vaginalis
• Candida valvovaginitis : Candida albicans
• GC.
ตาราง 1: ลักษณะตกขาวจากการติดเชื้อแตละประเภท
ลักษณะ ปกติ candida tricho bacterial
สี ขาว ขาว เหลือง – เขียว ขาว-เทา
กลิ่น ไมมี ไมมี คาวปลา คาวปลา
consistency Floccular Floccular Homogeneous Homogeneous
pH ≤4.5 ≤4.5 >4.5 >4.5
ลักษณะอื่น - Curd like Frothy Thin
ปริมาณ ไมแนนอน นอย มาก ปานกลาง
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม

6.
1-1 ชองคลอดอักเสบ 5
การแยกเชื้อสาเหตุ
Differential Diagnosis of the Vaginitides
ตาราง 2: Differential Diagnosis of the Vaginitides
Clinical Elements Bacterial Vaginosis Trichomoniasis Vaginal Candidiasis
Vaginal odor + +/- -
Vaginal discharge Thin, gray, homogenous Green-yellow White, curdlike
Vulvar irritation +/- + +
Symptoms
Dyspareunia - + -
Vulvar erythema - +/- +/-
Bubbles in vaginal fluid + +/-Signs
Strawberry cervix - +/-
-
-
Saline wet mount
Clue cells + - -
Motile protozoa - + -
KOH test
Pseudohyphae - - +
Whiff test + +/- -
Microscopy
pH >4.5 >4.5 <4.5
1. Trichomonas Vaginitis
• ในหญิง ทําใหเกิด vaginitis
• ในชายทําใหเกิด complicated UTI
• ในสภาวะที่เปนดางจะเจริญไดรวดเร็ว จะตายในสภาวะที่เปนกรด pH 3-5 ซึ่งเปนสภาวะของชองคลอดปกติ
• จัดเปน STD ตองรักษา partner ดวย
• เกิดจาก Trichomonas vaginalis
• มีระยะโทรโฟซอยท
• ไมมีระยะ cyst
• มีนิวเคลียสรูปไข 1 อัน
• มี flagella 4 เสน
• มี undulating membrane อยูติดกับ Flagella ใชชวยในการเคลื่อนที่
รูปภาพ 2: รูปรางของ Trichomonas vaginalis
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย

7.
โรคสูตินรีเวช 16
อาการและอาการแสดง
• ในหญิง เชื้อจะเขาไปใน epithelium และสามารถผลิตสารออกมา ทําใหเซลลเยื่อบุชองคลอด หรือทอปสสาวะ
ลอก และหลุดออก มักพบวาตกขาวมักจะมีกลิ่นเหม็นคาวปลา มีปริมาณมาก มีฟอง สีเหลือง เขียว ไมคัน
• ในชาย จะไมคอยมีอาการแตก็ตองรักษาดวย อาจมีอาการระคายเคืองตอมลูกหมาก และอาจกอใหเกิดใหเกิด
UTI ได
การรักษา
• Recommended Regimen : Metronidazole (Flagyl 200, 400) 2 g single dose pc เพราะ irritate GI
• Alternative Regimens : Metronidazole 500 mg bid pc นาน 7 วัน
Metronidazole (Asiazole 250 mg) 250 mg tid pc นาน 7 วัน
Tinidazole (Fasigyn 500 mg) 2 g single dose
Nimorazole 2 g single dose
Clotrimazole (Canesten) 100 mg vaginally 6 night in pregnancy
• ตองรักษาคูนอนดวย
2. Bacterial Vaginosis
• ไมเปน STD ไมตองรักษาคูนอน
• มักเกิดจากการที่มีคูนอนหลายคน
• ในผูหญิงคนที่ไมมี sex ก็เปนโรคนี้ได แตมีโอกาสนอย
• อาจเกิดจากการใช Intra uterine device หรือ douching
• ในคนทองจะทําใหเกิด preterm labor
• เกิดจาก Gardnerella vaginalis
ลักษณะของเชื้อ Gardnerella vaginalis
• เปน Facultative anaerobeic gram negative rod
อาการและอาการแสดง
• Non inflammatory discharge ไมพบ WBC
• Vagina pH >4.5
• พบ clue cell ซึ่งก็คือ เซลลเยื่อบุชองคลอดที่มีขอบเซลลไมชัดเจน
• มีกลิ่นเหม็น คาวปลา
• ตกขาวมีจํานวนมาก มีสีเทา
• ไมคัน
รูปภาพ 3: ลักษณะของ bacterial vaginosis
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม

8.
1-1 ชองคลอดอักเสบ 7
การรักษา
• Recommened Regimens : Metronidazole 500 mg bid นาน 7 วัน เพราะ ถาให single dose ผลการ
รักษาจะไมดี
Clindamycin Cream 2% ทาในชองคลอด กอนนอน นาน 7 วัน
Metronidazole gel 0.75% ทาในชองคลอด กอนนอน นาน 5 วัน
• Alternative Regimens : Metronidazole (Flagyl 200, 400) 2 g single dose pc
Clindamycin (Dalacin C 150, 300) กิน 300 mg bid 7 days ใชในกรณีแพ
metronidazole หรือทองไตรมาศแรก
Clindamycin ovules 100 g vaginally hs นาน 3 วัน
• ไมตองรักษาคูนอน
3. Candida Valvovaginitis
• เกิดจาก Candida albicans เปน Normal flora ในรางกาย
• ไมเปน STD
• พบบอยที่สุด
อาการและอาการแสดง
• รอบๆ ชองคลอดจะมีอาการ อักเสบ แดง คัน
• มีสีขาว ไมมีกลิ่น คัน
• pH <4.5
• มีปริมาณนอย
• เปน curd like
Predisposing factor
• Pregnancy
• Oral contraceptive
• Broad spectrum antibiotic
• DM
• Immunosuppressant
การรักษา
• clotrimazole (Canesten 100 mg) 100 mg vaginally OD 6 days
• clotrimazole 100 mg vaginally bid 3 days
• clotrimazole 500 mg vaginally single dose
• ketoconazole (Nizoral) 200 mg 2x1 pc 5 days
• itraconazole (Sporal) 100 mg orally 2x2 pc 1 day
• itraconazole 200 mg OD pc 3 days
• Fluconazole (Diflucan 150 mg) orally 150 mg single dose pc
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
• ไมตองรักษาคูนอน

9.
โรคสูตินรีเวช 18
1-1D วิธีการใชยาเหน็บชองคลอด
วิธีเหน็บโดยใชมือ
1. ลางมือใหสะอาด
2. แกะกระดาษหอออก
3. จุมยาลงในน้ําพอชุม ประมาณ 1-2 วินาที เพื่อใหยาสอดเขาไปไดงาย
4. นอนหงายชันเขาขึ้นทั้ง 2 ขาง และแยกขาออก
5. สอดยาดานปลายมน เขาในชองคลอด
6. ดันใหลึกจนสุด
7. นอนนิ่งๆ ประมาณ 15 นาที
วิธีใชเครื่องชวยสอด
1. ลางมือใหสะอาด
2. แกะกระดาษหอออก
3. จุมยาลงในน้ําพอชุม ประมาณ 1-2 วินาที เพื่อใหยาสอดเขาไปไดงาย
4. ดึงกานสูบของเครื่องสอดขึ้นจนสุด
5. ใสยาดานปลายตัดเขาไปในที่ใสเม็ดยาของเครื่อง
6. นอนหงายชันเขาขึ้นทั้ง 2 ขาง และแยกขาออก
7. จับตัวเครื่องดวยนิ้วโปงและนิ้วกลาง โดยใชนิ้วชี้จับที่ปลายกานสูบ
8. หันปลายดานที่มียาอยูเขาไปทางชองคลอด คอยๆ สอดเครื่องมือเขาไปเบาๆ เมื่อสอดเครื่องมือเขาไปลึกพอควร
ใหใชนิ้วชี้ดันกานสูบ เพื่อไลยาออกจากเครื่อง โดยยาจะตกอยูในชองคลอด
9. เอาเครื่องออกจากชองคลอด
10. นอนนิ่งๆ ประมาณ 15 นาที
11. หลังจากใชเสร็จควรลางเครื่องมือดวยทุกครั้ง โดยใชน้ําอุนและสบู หามใชน้ํารอนเพราะจะทําใหเครื่องมือเสียได
แลวเช็ดใหแหง
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม

10.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
9
การคุมกําเนิด 1-2
กนกวรรณ ศันสนะพงษปรีชา
วีรุทัย วงศประเสริฐศรี
หทัยทิพย โชคสวัสดิ์ไพศาล
1-2A ระดับฮอรโมนในรอบเดือน
วันที่ 1-5 Estrogen และ Progesterone มีระดับต่ําในเลือดเนื่องจาก Corpus luteum ของรอบเดือนที่แลวไดฝอ
ไปแลว เปนเหตุใหเยื่อบุโพรงมดลูกลอกออก และการที่ negative feedback ของฮอรโมนทั้ง 2 หมด
ไป ทําใหระดับของ FSH และ LH สูงขึ้น ทําใหเกิดการเจริญเติบโตของ Folicle ตอไป
วันที่ 7 Dominant follicle ถูกเลือกขึ้นเพื่อเจริญเติบโตตอไป
วันที่ 7-12 Dominant follicle หลั่ง estrogen ทําใหเยื่อบุโพรงมดลูกหนาขึ้น
วันที่ 12-13 ระดับ estrogen ในเลือดมีสูงมาก ทําใหเกิด LH Surge สงผลให
1.ไขเจริญและแบงตัวเต็มที่
2. follicle หลั่ง digestive enzyme และ prostaglandins
วันที่ 14 enzyme และ prostaglandins ที่หลั่งทําใหเกิดไขตก
วันที่ 15-25 LH Surge กระตุนใหเกิด corpus luteum หลั่ง estrogen และ progesterone ซึ่งสงผลให
1. endometrium เขาสู secreatory phase
2. เกิด negative feedback ทําให FSH และ LH ลดลง
วันที่ 25-28 Corpus luteum เริ่มฝอเพราะระดับ LH ในเลือดต่ําลง มีผลทําให estrogen และ progesterone ต่ําลง
ดังนั้นผนังมดลูกจึงหลุดลอกออกเกิดเปนเลือดประจําเดือนขึ้น
รูปภาพ 1: ระดับฮอรโมนในรอบเดือน

11.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
10
1-2B ชนิดของยาเม็ดคุมกําเนิด
1. ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยวขนาดนอย
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยวขนาดนอย (minipills, microdose of progestin only, progestin only pill)
ประกอบดวยฮอรโมน progestin ชนิดเดียวในขนาดต่ําๆ เทากันทุกเม็ด ใน 1 แผงมี 28 เม็ด ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดนี้มี
ประสิทธิภาพต่ํากวาชนิดรวมเล็กนอยคือ 96-97% ตัวอยางเชน
Exluton = Lynestrenol 500 mcg/tab
Noriday = Norethisterone 250 mcg/tab
Ovrette = Levonorgestrel 75 mcg/tab
กลไกการคุมกําเนิด
• เปลี่ยนแปลงโครงสรางของเยื่อบุโพรงมดลูก
• ทําใหมูกบริเวณปากมดลูกขนเหนียว โดย progestin จะออกฤทธิ์สูงสุดหลังกินยา 3-4 ชั่วโมง ออกฤทธิ์นาน
16-20 ชั่วโมง ดังนั้นควรรับประทานหลังอาหารเย็นเพื่อใหออกฤทธิ์ในตอนกลางคืนได
• ยับยั้งการทํางานของ HPO-axis ไมใหเกิดการตกไขเพียง 10% จึงจําเปนตองใชกลไกอื่นชวย
• เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนไหวของทอนําไข
ขอดีเมื่อเปรียบเทียบกับยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม
• ไมรบกวนการหลั่งน้ํานม
• ไมมีผลตอ clotting mechanism เนื่องจากไมมี estrogen ที่ไปเพิ่ม clotting factor
ขอบงใช
• ผูที่มีขอหามใช estrogen เชน มีประวัติเปน thromboembolism, cardiovascular disease หรือผูที่ไมสามารถ
ทนตออาการขางเคียงของ estrogen ได
• ผูที่มีอายุมากกวา 35 ปและสูบบุหรี่มากกวา 15 มวนตอวัน
• สตรีที่ใหนมบุตร เพราะ estrogen ทําใหน้ํานมแหง
• ผูปวยโรคเบาหวานและตองการคุมกําเนิดเปนเวลานาน (progestin ไมมีผลตอ carbohydrate metabolism)
• ผูที่อยูระหวางใช antibiotic บางอยางอยู เชน Rifampicin เพราะประสิทธิภาพของ minipills ไมถูกรบกวน
ดวย antibiotics
วิธีรับประทาน
• รับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้งหลังอาหารเย็นโดยรับประทานในเวลาเดียวกันทุกวัน ไมตองหยุดยา
• ในชวงที่เพิ่งรับประทาน 2-3 เดือนแรก ควรใชวิธีคุมกําเนิดอื่นรวมดวย
ผลขางเคียงของ minipills
• ที่สําคัญคือ ประจําเดือนแปรปรวน
• เลือดออกผิดปกติระหวางรอบเดือน
-Breakthrough bleeding = เลือดออกมากจนตองใชผาอนามัย
- Spotting = เลือดออกนอยจนไมตองใชผาอนามัย
• ประจําเดือนมาไมตรง หรืออาจไมมา

12.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
11
ขอหามใช
minipill ถึงแมเปนยาที่คอนขางปลอดภัย แตมีบางกรณีที่ไมควรใช ไดแก
- มีประวัติทองนอกมดลูก
- มีเลือดออกทางชองคลอดโดยไมทราบสาเหตุ
- มีประวัติเปนดีซานในขณะตั้งครรภ
2. ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม (combined pills) เปนชนิดที่นิยมใชมากสุด มีประสิทธิภาพสูงถึง 97-98%
ประกอบดวย estrogen และ progestin
Estrogen ที่นิยมใชใน combined pills ไดแก
• Ethinyl estradiol (EE) นิยมมากสุด เพราะออกฤทธิ์ไดทันที
• Mestranol ซึ่งตองถูก metabolised ที่ตับกลายเปน EE เพื่อใหออกฤทธิ์ได จึงไมคอยนิยม และหาก
ใชระยะยาวอาจมีผลตอผูปวยโรคตับดวย
EE ที่มีใน combined pill มีตั้งแต 20, 30, 35, 50 mcg โดย EE ในปริมาณสูงอาจพบผลขางเคียง ไดแก
คลื่นไส อาเจียน ปวดหัว เวียนหัว บางครั้งอาจพบ thromboembolism หรือ cardiovascular disease แตหาก
ใช EE ปริมาณนอยเชน 20 mcg อาจเกิด breakthrough bleeding
Progestin แบงเปน 2 กลุมคือ
• 17-hydroxyprogesterone เชน medroxyprogesterone, cyproterone acetate
• 19-nortestosterone เชน norethisterone, lynestrenol, desogestrel, gestodene เปนกลุมที่นิยม
ใชในยาเม็ดคุมกําเนิด เพราะทําเปนเม็ดงายและดูดซึมทางลําไสดี
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมแบงเปน 3 ชนิด
1. Monophasic combined pill มีปริมาณ estrogen และ progestin คงที่เทากันทุกเม็ด
2. Biphasic combined pill เชน Oilezz®
มีปริมาณ estrogen และ progestin ตางกัน 2 ระดับในรอบเดือน
คือ estrogen มีระดับสูงในชวงตนของรอบเดือน สวน progestin จะมีระดับสูงขึ้นในชวงปลายรอบเดือน
3. Triphasic combined pill เชน Triquilar®
ED มีปริมาณฮอรโมนตางกัน 3 ระดับคือ estrogen จะมีระดับ
ต่ําในชวงตนและปลายรอบเดือน จะสูงชวงกลางรอบเดือน สวน progestin จะต่ําในชวงตนรอบเดือน และ
สูงสุดในชวงปลายรอบเดือน
กลไกการคุมกําเนิด
1. ฮอรโมนทั้งสองชนิดจะยับยั้งการทํางานของ HPO-axis ไมใหหลั่ง FSH และ LH เกิดการยับยั้งการตกไข
2. เปลี่ยนแปลงโครงสรางเยื่อบุโพรงมดลูก
3. progestin ทําใหมูกบริเวณปากมดลูกขนเหนียว สวน estrogen ทําใหมูกบริเวณปากมดลูกใสและมาก
แตพบวาเมื่อใหฮอรโมนทั้งสองรวมกันจะมีแต progestin ที่ออกฤทธิ์
4. เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนไหวของทอนําไข
วิธีรับประทาน
แบบ 21 เม็ด
เริ่มรับประทานเม็ดแรกในวันแรกที่มีประจําเดือน โดยรับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้ง หลังอาหาร
เย็น ในเวลาเดียวกันทุกวันจนหมดแผง หยุดยา 7 วัน (ระหวางนี้จะมีประจําเดือน) แลวเริ่มแผงใหมแมจะยัง
มีประจําเดือนอยูก็ตาม

13.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
12
แบบ 28 เม็ด
เริ่มรับประทานเม็ดแรกในวันแรกที่มีประจําเดือน โดยรับประทานครั้งละ 1 เม็ด วันละ 1 ครั้ง หลังอาหาร
เย็น ในเวลาเดียวกันทุกวันจนหมดแผง แลวเริ่มรับประทานแผงใหมตอทันที โดยไมตองหยุดยา (ระหวาง
รับประทาน 7 เม็ดหลังจะมีประจําเดือน)
กรณีลืมรับประทานยา
1. ลืม 1 เม็ด ใหรับประทานทันทีที่นึกได แลวรับประทานเม็ดถัดมาตามปกติ แตหากนึกไดขณะที่ตอง
รับประทานอีกเม็ด ก็ใหรับประทานสองเม็ดควบเลย
2. ลืม 2 เม็ดในสองสัปดาหแรก ใหรับประทาน 2 เม็ดที่ลืมในตอนเชา นั่นคือใน 2 วันถัดมาตองรับประทาน
1x2 pc และตองใชการคุมกําเนิดวิธีอื่นรวมดวยเปนเวลา 7 วัน
3. ลืม 2 เม็ดในสัปดาหที่สาม (ซึ่งมักเปนระยะหลังตกไขแลว) ใหทิ้งแผงที่รับประทานอยู แลวเริ่ม
รับประทานเม็ดแรกของแผงใหมแทน และตองใชการคุมกําเนิดวิธีอื่นรวมดวยเปนเวลา 7 วัน โดยใน
เดือนนั้นจะไมมีประจําเดือน
4. ลืม 3 เม็ด ใหทิ้งแผงที่รับประทานอยู แลวเริ่มรับประทานเม็ดแรกของแผงใหมแทน และตองใชการ
คุมกําเนิดวิธีอื่นรวมดวยเปนเวลา 7 วัน โดยในเดือนนั้นจะไมมีประจําเดือน
3. ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน
ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน (postcoital or Morning after pills) เปนชนิดที่มีประสิทธิภาพต่ํา (75 %)
ขอบงใช
- กรณีถูกขมขืน
- มีเพศสัมพันธกระทันหัน โดยไมไดคุมกําเนิดอยางใดมากอน
- การคุมกําเนิดลมเหลว เชนถุงยางอนามัยขาดระหวางมีเพศสัมพันธ หรือลืมกินยาเม็ดคุมกําเนิดบอยครั้ง
ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉินที่ใชกันมาก มี 2 วิธี
1. High dose progestin ไดแก Postinor®
, Madonna®
ซึ่งประกอบดวย Levonorgestrel 750 mcg/tab
ใน1 แผงมี 2 เม็ด
วิธีรับประทาน
- รับประทานเม็ดแรกทันทีหลังมีเพศสัมพันธ โดยไมเกิน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ จากนั้น
อีก 12 ชั่วโมงรับประทานอีก 1 เม็ด
- ไมควรใชเกิน 4 เม็ดตอเดือน เพราะอาจมีผลขางเคียงสูงโดยเฉพาะผลขางเคียงตอตับ
2. Yuzpe regimen คือใชยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม high dose ซึ่งตองมี EE 100-120 mcg +
Levonorgestrel 500-600 mcg
วิธีรับประทาน
- รับประทาน high dose combined pill ทันทีหลังมีเพศสัมพันธ โดยไมเกิน 72 ชั่วโมงหลังมี
เพศสัมพันธ จากนั้นอีก 12 ชั่วโมง ใหรับประทาน high dose combined pill อีกครั้ง แตวิธีนี้
อาจเกิดผลขางเคียงสูงเชนคลื่นไส อาเจียน วิงเวียน
- ตัวอยางเชน Microgynon (EE 30 mcg + Levonorgestrel 150 mcg ) รับประทาน 4 เม็ด
ภายใน 72 ชั่วโมงและอีก 12 ชั่วโมงรับประทานอีก 4 เม็ด

14.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
13
4. ฮอรโมนสังเคราะหที่อยูในยาเม็ดคุมกําเนิด
• Estrogen โครงสรางเปน C18 steroid มี phenolic group ที่ C3 ของ unsaturated A ring
- estrone และ estriol เปน metabolite ของ estradiol และมีฤทธิ์นอยกวา estradiol การเติม 17α-alkyl
group เชน ethinyl estradiol เปนการ block การเกิด metabolism เปน estrone ดังนั้น ethinyl estradiol
จึงมีประสิทธิภาพสูง
- mestranol เปน 3-methyl ethinyl estradiol ตองถูก metabolised ที่ตับเปน EE จึงออกฤทธิ์ได
estradiol estrone estriol
mestranol ethinyl estradiol
• Progestin แบงตามโครงสรางไดเปน 2 กลุม
- 17-hydroxyprogesterone เชน cyproterone acetate, medroxyprogesterone มีฤทธิ์ antiandrogenic ดวย
จึงนิยมใชในการรักษาสิวควบคูกับการคุมกําเนิด
cyproterone acetate medroxyprogesterone acetate

15.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
14
- 19-nortestosterone นิยมใชในยาเม็ดคุมกําเนิดไดแก norgestrel, levonorgestrel, desogestrel,
gestodene
- gestodene อยูในรูป active form สวน desogestrel อยูในรูป inactive form ตองถูกเปลี่ยนที่
ตับใหเปน 3-ketodesogestrel ซึ่ง active form
levonorgestrel desogestrel gestodene
- drospirenone เปน progestin ตัวใหมซึ่งเปนอนุพันธของ 17α-spirolactone จุดเดนคือมีฤทธิ์
antimineralocorticoid จึงทําใหน้ําหนักตัวคงที่หรือลดลงเล็กนอย
drospirenone
5. ประโยชนจากการใชยาเม็ดคุมกําเนิด
ประโยชนดานสุขภาพ
1. รอบเดือนสม่ําเสมอ
2. ปริมาณเลือดประจําเดือนลดลง ไมเกิดโรคโลหิตจาง
3. ลดอาการปวดประจําเดือน
4. ลดการเกิดเนื้องอกที่เตานม เพราะ progestins ใหฤทธิ์ antiestrogenic effect
5. ลดอุบัติการณการเกิดถุงน้ําและมะเร็งรังไข
6. ปองกันการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก เพราะ progestin จะไปยับยั้ง proliferative effect ของ estrogen ที่
เยื่อบุโพรงมดลูก
7. ปองกันการอักเสบของอุงเชิงกราน เพราะปากมดลูกเหนียวขน bacteria เขาไปไดยาก
8. ปองกันการเกิดการตั้งครรภนอกมดลูก
9. ปองกัน osteoporosis เพราะมี estrogen
ประโยชนในแงอื่นๆ ของ BCP
1. ปองกันการตั้งครรภจากการมีเพศสัมพันธชั่วคราว
2. สามารถใชรักษาสิว และ ภาวะ hirsutism ได โดยทําใหระดับ sex hormone binding globulin (SHBG) สูงขึ้น
และ ลดการสราง androgen จากรังไข
3. สามารถใชรักษาโรคทางนรีเวชบางอยางได เชน dysfunctional uterine bleeding (DUB), ภาวะเครียดกอนมี
ระดู และเยื่อบุโพรงมดลูกอยูผิดที่

16.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
15
6. ขอเสียของยาเม็ดคุมกําเนิด
มีคาใชจายสูงกวาวิธีคุมกําเนิดบางอยาง
ตองรับประทานทุกวันหากใชไมถูกตองจะมีประสิทธิภาพลดลง นอกจากนี้ยังไมสามารถปองกันโรคติดตอทาง
เพศสัมพันธ จึงไมเหมาะสมที่จะใชในสตรีบางกลุม
ทําใหเกิดอาการขางเคียงได
• อาการที่จัดเปนอาการขางเคียงที่ไมรุนแรง เชน คลื่นไส อาเจียน ปวดศีรษะ สิว ฝา น้ําหนักขึ้น ลดความ
ตองการทางเพศ และ เลือดออกกะปริดกะปรอย (ถาเลือดออกในชวงครึ่งแรกของรอบเดือน ไดรับ EE นอยไป
แตถาเลือดออกในชวงหลังของรอบเดือนไดรับ P นอยไป) ซึ่งสามารถปองกัน และ แกไขได โดยการเลือกใช
ปริมาณ และ ชนิดของยาเม็ดคุมกําเนิดที่เหมาะสม
- สิวเกิดจากฤทธิ์ของ androgenic ของ P สามารถให Cyproterone acetate (Diane) หรือ Drospirenone
(Yasmin)
- น้ําหนักตัวเพิ่มเกิดจาก EE เพิ่มการดูดซึมกลับของน้ํา และ โซเดียม และ P เพิ่มความอยากอาหาร
- ปวดศีรษะเกิดจาก EE, P
- เจ็บคัดตึงเตานม เกิดจาก EE และ P
- ประจําเดือนขาดหาย อาจเกิดจาก EE ต่ําเกินไป หรือ P มากเกินไป
- คลื่นไสอาเจียน สาเหตุจาก EE
- ขนขึ้นมากตามรางกาย เกิดจาก levonorgestrel เพราะมี free testosterone ในกระแสเลือดมีปริมาณ
มากขึ้น
• อาการที่พบนอยแตรุนแรง เมื่อพบอาการตองหยุดยาและ พบแพทยทันที คือ ACHES
A = abdominal pain มาจากการอุดตันของถุงน้ําดี หรือ hepatic adenoma
C = chest pain อาจมาจาก pulmonary embolism, MI
H = headachesที่รุนแรง เชน migraine
E = eye problem เชน blurred vision, flashing light, blindness
S = severe leg pain คือ thromboembolism ปวดนองมากจนเดินไมได โดยเกิดจากestrogen
Estrogen สามารถทําใหเกิด thromboembolism เพิ่ม coagulation factor เพิ่มกาหลั่ง cholesterol ในถุงน้ําดี
Progesterone เพิ่ม LDL ลด HDL
ตาราง 1: สรุปอาการไมพึงประสงคของฮอรโมนในยาเม็ดคุมกําเนิด
Estrogen excess Estrogen deficiency Progesterone excess Progesterone deficiency
- dizziness, vertigo
- คลื่นไส อาเจียน วิงเวียน
- ปวดหัวไมเกรน
- ประจําเดือนมามาก
- ปวดประจําเดือนมาก
- เตานมโต มดลูกโต
- เสนเลือดอุดตัน
- ประจําเดือนมานอย
- เตานมเล็ก
- มดลูกเล็ก
- early and/or mild cycle
breakthrough bleeding คือ
เลือดคลายประจําเดือนซึ่ง
มาผิดปกติในชวงตนเดือน
ถึงกลางเดือน คือ 14 วัน
แรกของรอบเดือน
- น้ําหนักเพิ่ม
- เปนสิว หนามัน ขนดก
- ซึมเศรา เพลีย
- เตานมเล็ก
- ประจําเดือนมานอย
- late breakthrough bleeding
คือ เลือดคลายประจําเดือน
ซึ่งมาผิดปกติชวงหลังรอบ
เดือน คือ 14 วันหลังของ
รอบเดือน ซึ่งปกติรอบเดือน
จะมี 28 วัน

17.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
16
1-2C ความเสี่ยงของการใชยาเม็ดคุมกําเนิด
1. ผลดาน metabolic
ผลดาน metabolic ทั้ง estrogen และ progestogen มีผลตออวัยวะอื่นๆ และ ระบบตางๆ ในรางกาย
นอกเหนือไปจาก hypothalamus และ อวัยวะสืบพันธุ
ผลตอระบบไขมัน และ น้ําตาล
• Carbohydrate metabolism เพราะ progestogen ทําใหมีการเพิ่มระดับ glucose และ insulin รวมทั้งทําให
เกิด insulin insensitivity แตอยางไรก็ตามไมทําใหเกิด ความเสียหายตอ glucose tolerance มากนัก
• Lipid metabolism - estrogen ทําให TG เพิ่มขึ้น
LDL ลดลง
HDL เพิ่มขึ้น
- progestogen ทําให TG ลดลง
LDL เพิ่มขึ้น
HDL ลดลง
การเปลี่ยนแปลงดังกลาว เปนไปในทิศทางที่เพิ่มความเสี่ยงตอการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจยาเม็ดคุมกําเนิด
ชนิดใหมที่มีปริมาณฮอรโมนต่ํา สามารถลดผลเสียทางดาน metabolic เหลานี้ไดลดลง โดยเฉพาะ progestogen ใน
กลุม third generation เชน gestodene, desogestrel ซึ่งพบวาไมมีผลเสียตอองคประกอบของไขมันในเลือด
จากการใชยาคุมกําเนิดสงผลตอการเปลี่ยนแปลงของ lipid metabolism ทําใหเกิด atherosclerosis และจาก
การศึกษาพบวา 3 gen of progestogen จะมีผลตอ lipid metabolism นอยกวา 2 gen of progestogen
ผลตอการแข็งตัวของเลือด
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมมีผลตอการแข็งตัวของเลือดโดยการเพิ่ม fibrogen factor 8 และ factor 10
นอกจากนี้ antithrombin 3 ลดลง เปนผลทําใหเลือดแข็งตัวงายขึ้น อยางไรก็ตามการเพิ่มขึ้นของ fibrinolytic activity ก็
สามารถชวยตานผลขางตนไดมาก ผลตอการแข็งตัวของเลือดนี้ขึ้นอยูกับปริมาณ estrogen และชนิดของ progestogen
พบวายาเม็ดคุมกําเนิดรุนใหมที่มี estrogen ต่ํา และมี progestogen ชนิด third generation ไมมีผลตอเสียตอการ
แข็งตัวของเลือด
สรุป 1. การสูบบุหรี่รวมกับการใชยาคุม เพิ่มการเกิด MI
2. ยาคุมชนิด low dose เกิด thromboembolism ไดนอยกวาการใชยาแบบ high dose
3. ขึ้นกับ dose ของ estrogen รวมกับ dose และ ชนิดของ progestogen
2. โรคหลอดเลือดหัวใจ และ หลอดเลือด
• การอุดตันของหลอดเลือดดํา WHO พบวา สตรีที่ใชยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมมีความเสี่ยงตอการเกิด
หลอดเลือดดําอุดตันสูงขึ้น 3-6 เทา แตอยางไรก็ตามจากการศึกษาพบวาการลดปริมาณฮอรโมนเอสโตรเจน
ลงเหลือ 20-30 ไมโครกรัม สามารถลดความเสี่ยงดังกลาวได
• โรคกลามเนื้อหัวใจตาย MI จากการศึกษาพบวายาเม็ดคุมกําเนิดที่มีปริมาณฮอรโมนสูงนั้นทําใหเพิ่มความ
เสี่ยงของการเกิดโรคกลามเนื้อหัวใจตายได 3-5 เทา ซึ่งความเสี่ยงนี้สัมพันธกับการสูบบุหรี่ และ อายุของสตรี
ดวย ผลการศึกษาในระยะหลังซึ่งทําใหสตรีที่ใชยาเม็ดคุมกําเนิดที่มีปริมาณฮอรโมนที่ต่ํา พบวาความเสี่ยง
ดังกลาวลดลง
• โรคหลอดเลือดสมอง ทําใหเกิดความเสี่ยงในการเปน stroke ไดมากขึ้นในผูที่ใชยาคุมที่มีปริมาณฮอรโมนที่สูง
กวาแตความเสี่ยงนี้แทบจะไมมีผลตอผูที่อายุนอยกวา 35 ป ไมสูบบุหรี่ และ ไมมีความดันโลหิตสูง

18.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
17
• ความดันโลหิตสูง ยาเม็ดคุมกําเนิดที่มีปริมาณฮอรโมนสูงพบวาทําใหความดันโลหิตสูงขึ้นได
• โรคตับ ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวมสามารถเพิ่มความเสี่ยงตอการเกิด hepatocellular adenoma แต
โรคนี้พบไดนอยมาก
3. ขอควรระวังในการใชยาคุมกําเนิด
Drug interaction
ยาบางชนิดลดประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกําเนิด เชน rifampicin, griseogfluvin, phenytoin, phenobarbital,
carbamazepine ซึ่งมีผลตอการทํางานของ ตับ และ ยาปฏิชีวนะ เชน ampicillin, doxycycline เปนตน หาก
รับประทานยาเหลานี้ขณะใชยาเม็ดคุมกําเนิดอาจทําใหเลือดออกผิดปกติ และ มีโอกาสตั้งครรภสูงขึ้น จึงควรปรึกษา
แพทยเพื่อพิจารณาใชวิธีคุมกําเนิดอื่นรวม หรือเพิ่มปริมาณของยาเม็ดคุมกําเนิด
สภาวะที่ไมควรใชยาเม็ดคุมกําเนิด
• เบาหวาน
• สูบบุหรี่มาก
• ปวดศีรษะไมเกรน
• ความดันโลหิตสูง
• เคยมีประวัติโรคตับที่ไดรับการรักษาจนเปนปกติแลว
• ไขมันในเลือดสูง
• โรคไต
• ประจําเดือนหางออกไป และ ไมมีประจําเดือนที่ยังหาสาเหตุไมได
สภาวะที่หามใชยาคุมกําเนิดเด็ดขาด
• โรคหลอดเลือดดําอุดตัน
• กําลัง หรือ เคยเปนโรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดหัวใจ
• โรคเกี่ยวกับโครงสรางหัวใจ ซึ่งมีภาวะแทรกซอนเปน pulmonary hypertension หรือ atrail fibrillation เคย
เปน subacute bacteria endocarditis
• ความดันโลหิตสูงที่ยังไมไดรับการรักษา
• เบาหวานซึ่งมีภาวะแทรกซอนทางไต ตา เสนประสาท หรือ โรคหลอดเลือดอื่นๆ เบาหวานที่เปนมาเกิน 20 ป
• กําลังเปน หรือ เคยเปนเนื้องอก หรือ มะเร็งตับ ตับอักเสบจากไวรัส หรือ ตับแข็งรุนแรง
• มะเร็งเตานม มดลูก รังไข ตับ
• ตั้งครรภ ใหนมบุตร
• นิ่วในถุงน้ําดี
• อายุเกิน 35 ปและสูบบุหรี่มากกวาวันละ 20 มวน
วิธีซักประวัติผูที่มาซื้อยาเม็ดคุมกําเนิด
• ใครกิน? อายุ?
• มีโรคประจําตัว? สูบบุหรี่จัด?
• เคยกินยาเม็ดคุมกําเนิดมากอนหรือไม?ยี่หออะไร? มีอาการขางเคียงอะไรบาง?

19.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
18
• ถาเคยกินยามาแลว แลวตอยาแผงใหมควรตรวจวาเขากินยาถูก หรือ ไม?
- ถาเปน 28 เม็ด ถามวาเวลามีประจําเดือนมาหยุดยา หรือ เปลา
- ถาเปน 21 เม็ด ถามวาเวลากินยาหมดแผงแลว หยุดกี่วันจึงเริ่มกินยาแผงใหม หรือ รอใหประจําเดือนหมด
กอนจึงคอยกิน
- เคยลืมกินยาเม็ดคุมกําเนิด หรือไม
• ถาไมเคยกินยาเม็ดคุมกําเนิดมากอนจะเริ่มแผงแรก
- ควรซักกอนวา ประจําเดือนวันแรกมาเมื่อไหร รอบเดือนมากี่วัน ระยะหางของรอบเดือน
- แนะนําวาแผงแรกอาจเกิดอาการปวดหัว วิงเวียน คลื่นไส อาเจียน กินตอ 2-3 แผงอาการไมพึงประสงค
เหลานี้จะคอยๆ ลดลง
- ใน 14 วันแรกของแผงแรก ยังไมปลอดภัย ถามีเพศสัมพันธควรใหสามีสวมถุงยางอนามัยปองกันไวกอน
ในชวงนี้
- ถาลืมกินยาจะทําอยางไร
• มีประวัติการใชยาอื่นที่ลดประสิทธิภาพยาคุมกําเนิด หรือไม เชน ยากลุม antibiotics
การตรวจรางกาย
• การตรวจรางกายทั่วไป เชน น้ําหนัก ความดัน ตรวจเตานม ตรวจหาเสนเลือดขอด
• ตรวจอวัยวะในอุงเชิงกราน เชน ดูเนื้องอก มะเร็ง ดูวาตั้งครรภหรือไม
การตรวจผล lab
• ตรวจปสสาวะ
• ตรวจเลือดดู FBS, HDL, LDL, TG
• ตรวจมะเร็งปากมดลูก
สรุปวิธีการเลือกใชยาเม็ดคุมกําเนิดที่เหมาะสม
• เลือกยาคุมกําเนิดที่มีปริมาณของ estrogen และ progestogen ในขนาดต่ํา (EE 20-30 ไมโครกรัม) ในสตรีที่
เริ่มใช
• ติดตามผลเมื่อหมดยาคุมกําเนิดแผงแรก ถาไมมีอาการขางเคียงใดๆ ก็ใหใชยาชนิดเดิมตอไป
• ถาเกิดอาการขางเคียงขึ้น พยายามแยกใหออกวาเปนอาการขางเคียงของ progestogen หรือ estrogen จึง
นําไปพิจารณาเลือกยาคุมใหเหมาะสม
• พิจารณาขอหามใช และขอควรระวังในสตรีกอนพิจารณาเลือกชนิดของยาคุม
• เลือกตํารับยาเม็ดคุมกําเนิดที่มี dose และชนิดของฮอรโมนที่เหมาะสมกับสตรีแตละคน เชน
- ผูปวยที่เปน estrogenic type เชนเจาเนื้อ มีหนาอกใหญ ระยะหางระหวางรอบเดือนสั้นไมถึง 28 วัน
รอบเดือนมามากกวา 6 วัน สตรีกลุมนี้จะมี estrogen สูงอยูแลวควรใหยาเม็ดคุมกําเนิดที่มี progestin
เดน
- ในกรณีที่ผูปวยเปนกลุม progestogenic type มีลักษณะ ผอม หนาอกเล็ก ระยะหางระหวางรอบเดือน
ยาว รอบเดือนมานอยกวา 4 วัน สตรีกลุมนี้มี estrogen ต่ํา จึงควรใชยาเม็ดคุมกําเนิดที่มี estrogen
เดน
• progesterone ที่เปน 19-nortestosterone derivative จะมีฤทธิ์เปน androgenic ทําใหมีสิว ขนขึ้น อาจ
เปลี่ยนไปใช 17 alpha-hydroxyprogesterone แทน

20.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
19
4. การใชยาคุมกําเนิด
การเริ่มตนการใชยา
• ประจําเดือนมาปกติ-ใหรับประทานวันแรกของการมีประจําเดือน
• หลังคลอดบุตร และ ไมไดใหนมบุตร – ใหเริ่มสัปดาหที่ 4 หลังคลอด ใหชนิด combine
• หลังคลอดบุตร และ ตองการใหนมบุตร – เริ่มสัปดาหที่ 4 หลังคลอด ชนิด minipill
• หลังแทง-เริ่มวันรุงขึ้น หลังขูดมดลุก
• หลังผาตัดใหญ และตองพักฟน – สามารถใหยาคุมไดตลอด ยกเวน ชนิด combine ตองรอใหผูปวยลุกเดินได
คลองกอนจึงจะทานได เพราะ estrogen ทําใหหลอดเลือดอุดตันได
ยาเม็ดคุมกําเนิดกับการเกิดมะเร็ง
• มะเร็งเตานม นิยมใช low dose estrogen ทําใหลดอัตราเสี่ยงการเปนมะเร็งเตานม
• มะเร็งรังไข การใชยาเม็ดคุมกําเนิดกลับชวยลดอัตราเสี่ยงตอการเปนมะเร็งรังไข
• มะเร็งปากมดลูก คือ ยาเม็ดคุมกําเนิดไมใชเปนสาเหตุโดยตรง แตทําหนาที่เปน co-carcinogen เทานั้น,
อัตราเสี่ยงตอการเกิดมะเร็งปากมดลูกจะไมเพิ่มขึ้นถาใชยาเม็ดคุมกําเนิดไมนานกวา 5 ป
• มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก ตามความเปนจริงแลว progestogen ทําหนาที่ปองกันการเกิดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก
อยูแลว
การคุมกําเนิดไมไดผลเกิดจาก
• ลืมรับประทานยา ควรทานยาใหตอเนื่องทุกวัน และรับประทานยาใหตรงเวลา
• โรคระบบทางเดินอาหาร เชนอาเจียน หรือ ทองเสียจากยาคุม หรือ ยาอื่น จะตองใชวิธีคุมกําเนิดชนิดอื่นๆ
รวมดวย เนื่องจากการดูดซึมของยาไมดี
• ทานยาบางชนิดที่ลดประสิทธิภาพ เชน doxycycline, ampicillin หรือ กลุมยา enzyme inducer เชน
phenobarbital
สรุปชื่อทางการคา
Oral contraceptive
Exluton = Lynestrenol 500 mcg
Anamai 21 ‘s = Mestranol 50 mcg + Norethisterone 1 mg
Eugynon ED = EE 50 mcg + Levonorgestrel 150 mcg
Anna 28’s = EE 30 mcg + Levonorgestrel 150 mcg
Microgest ED = EE 30 mcg + Levonorgestrel 150 mcg
Nordette 21/28 = EE 30 mcg + Levonorgestrel 150 mcg
Marvelon 21/28 = EE 30 mcg + Desogestrel 150 mcg
Mercilon 21/28 = EE 20 mcg + Desogestrel 150 mcg
Minulet 21’s = EE 30 mcg + Gestodene 75 mcg
Meliane = EE 20 mcg + Gestodene 75 mcg
Triquilar 28’s = Triphasic pill
Diane-35 = EE 35 mcg + Cyproterone acetate 2 mg
Yasmin = EE 30 mcg + Drospirenone 3 mg

21.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
20
Depot contraceptive
Contracep = Medroxyprogesterone acetate 150 mg
Depo- provera = Medroxyprogesterone acetate 150 mg
Noristerat = Norethisterone enanthate 200 mg
การคุมกําเนิดแบบไมใชยาคุม
• ถุงยางอนามัย
ลักษณะ มีรูปรางเปนปลอก หรือ ถุงคลายลูกโปง ทําดวยยางบางๆ ยืดขยายไดมาก ไมขาดงาย มี 2 แบบ
คือกันถุงธรรมดาปลายมน และ กนถุงเปนกระเปาะเล็กสําหรับเก็บน้ําอสุจิ ปากเปดของถุงเปนวงแหวนบรรจุ
อยูในหอมีกลีเซอรีนหลอลื่นบางชนิดอยูในหอแบบแหง มีผงยาทําลายตัวอสุจิโรยเคลือบไว แตมีขอหามคือ
หามใชน้ํามันหลอลื่นถุงยางอนามัย
• การนับระยะปลอดภัย
ใหถือชวงเวลาที่ปลอดภัย คือ ประมาณ 1 สัปดาหกอน และ หลังการมีประจําเดือน เนื่องจากชวงนี้มีโอกาสที่
ตกไขจะเกิดไดนอย โดยเริ่มนับวันที่ประจําเดือนมาเปนวันที่ 1 วิธีนี้จะไดผลดีเฉพาะผูที่ประจําเดือนมาตรง
เวลา และ สม่ําเสมอ
• การหาระยะปลอดภัย
โดยการวัดอุณหภูมิของรางกาย ใหวัดอุณหภูมิของรางกายทุกเชากอนลุกจากที่นอนโดยอมปรอทไวใตลิ้นสัก
3 นาที หรือวัดทางชองคลอดก็ได โดยวันที่ไขสุก อุณหภูมิจากตางจากปกติ คือ จะขึ้นสูงกวาปกติมาก โดยลด
ต่ํากวาปกติกอน แลวจะสูงอยูตลอดไปจนมีประจําเดือน ควรทําหลายๆ เดือนแลวนํามาหาคาเฉลี่ย ทําใหเรา
สามารถเลือกชวงปลอดภัยที่จะมีเพศสัมพันธ โดยประเมินคาเฉลี่ยของอุณหภูมิที่วัดได
หมายเหตุ ปรอทที่ใชวัดอุณหภูมิของรางกาย ตองเปนชนิดที่ scale ละเอียดซึ่งเปนชนิดที่ใชวัดหาชวง
ที่ตกไขเทานั้น จะใช thermometer ทั่วไปไมได
• ยาฝงคุมกําเนิด
มีวัตถุประสงคที่จะใหยาครั้งเดียว แตออกฤทธิ์อยูไดเปนเวลานาน และสม่ําเสมอ การใชยาฝงคุมกําเนิดยังมี
แงดีในเรื่องของความสะดวก และ ประหยัดเวลา
- ชนิดตองเอาออก (non-biodegradable) เมื่อหมดระยะเวลาการใชแลวตองเอาหลอดยาออก เชน Norplant
- ชนิดมี่ไมตองเอาออก (biodegradable) ผนังหลอดจะสลายไปไดในเนื้อเยื่อ
ปจจุบัน ชนิดที่มีการนํามาใช คือ Norplant ยาฝงคุมกําเนิด 1 ชุด ประกอบดวยหลอดยาฝงยา
คุมกําเนิด 6 หลอด ทําดวย silastic silicone rubber tubing แตละหลอดบรรจุ levonorgestrel
วิธีการฝงยาคุมกําเนิด
ฝง Silastic capsule 6 หลอด ใตผิวหนังบริเวณตนแขนดานใน ยาฝงคุมกําเนิดไดอยางนอย 5 ป
ในชวง 2-3 เดือนแรกหลังฝงหลอดยา ผูรับบริการอาจมีประจําเดือนมาผิดปกติแบบไมสม่ําเสมอ หรือ ออก
กระปริดกระปรอย
กลไกการปองกันการตั้งครรภ
ยาถูกปลดปลอยออกมาประมาณ 30 mcg/วัน ทําใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ดังนี้
1. ทําใหปากมดลูกขนเหนียวขึ้น ทําให sperm ของผูชายผสมกับไขของผูหญิงไดยากขึ้น
2. เยื่อบุโพรงมดลูก เจริญเติบโตไมเต็มที่ ทําใหไมเหมาะกับการฝงตัวของไข

22.
1-2 การคุมกําเนิด
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
21
• การคุมกําเนิดโดยวิธีการสวนลางชองคลอด
ตองทําทันทีภายหลังการรวมเพศ แตปจจุบันพบวา การสวนลางชองคลอดหลังการรวมเพศ นอกจากจะไม
ไดผลแลวยังทําใหความเปนกรด ดาง ในชองคลอดเสียไป ทําใหเชื้อเจริญเติบโตได
• ยาฆาเชื้ออสุจิในชองคลอด
เปนตัวยาทางเคมี จะตองใสในชองคลอดกอนการรวมเพศทุกครั้ง ยาคุมกําเนิดชนิดนี้มีสวนประกอบของตัวยา
ซึ่งทําหนาที่ 2 อยางคือ
- ทําลายตัวอสุจิ หรือ ทําใหอสุจิออนแรง
- ทําหนาที่เปนเกราะคลุมภายในชองคลอด และทําหนาที่ปดปากมดลูกดวย
ยาที่ใชมีหลายชนิด ไดแก
- ยาเม็ดที่จะกลายเปนฟอง เชน Speton vaginal tablet
- ครีม และ เยลลี่
- แทงขี้ผึ้ง หรือ แทงครีม
- ฟองอัดแอโรซอล
วิธีการใชยา
- ใสยากอนมีการรวมเพศ โดยรอใหยากระจายตัวกอนประมาณ 5-10 นาที และยานี้มีฤทธิ์นานประมาณ 1
ชั่วโมงหลังจากใสยา
- ใสยาในชองคลอดลึกประมาณ 4 นิ้ว และ ไมควรลุกขึ้นมายืน หรือ เดิน จนกวาจะมีการรวมเพศ
• การใสหวงอนามัย (IUD)
หวงอนามัย เปนวัตถุแปลกปลอมจึงปองกันไมให blastocyst ฝงตัวอยูบนผนังมดลูกได หวงอนามัยทําใหเกิด
ภาวการณเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น ทั้งในน้ําเมือกในโพรงมดลูก และ ทั้งเยื่อบุมดลูกดวยภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลง
เกิดขึ้น ทั้งในน้ําเมือกในโพรงมดลูก และ ทั้งเยื่อบุมดลูกดวยภาวะที่เปลี่ยนแปลงดังกลาวจะไมเหมาะกับไขที่
จะ fertilized ได ปฏิกิริยาที่มดลูกมีตอหวงอนามัยในระยะแรกที่ใส คือ ปวดทองนอยบาง มีเลือดออกบาง หรือ
อาจมีระดูขาวมากกวาปกติบาง อาการเหลานี้ไมรายแรง และ มักหายไปภายใน 2-3 เดือนภายหลังการใสหวง
ตัวอยางของ IUD ที่ใชกันทั่วไปเปน IUD ที่ทํามาจากทองแดงตองใหแพทยเปนผูใสให ตองใส IUD นี้ในมดลูก
การสอด IUD นี้ 1 ครั้งจะมีอายุการใชงานได 5 ป
• ยาฉีดคุมกําเนิด
ยาฉีดคุมกําเนิดนี้ปจจุบันนิยมใชมาก เนื่องจากสะดวกในการใช คือ ฉีดเพียงครั้งเดียวสามารถปองกันการ
ตั้งครรภไดนาน 3 เดือน และ ประสิทธิภาพในการปองกันการตั้งครรภก็ดีประมาณ 99.5% ตัวยาที่ใชคือ
อนุพันธของ progestogen ไดแก Medroxyprogesterone acetate (Depo-provera ) นํามาใชประโยชนคือ
- เปนยาคุมกําเนิด โดยฉีด IM 150 gm ทุก 3 เดือน
- ปองกันการแทงบุตร ใชในรายที่ทําทาวาจะแทงบุตรบอยๆ ตองฉีดตลอดระยะเวลาการตั้งครรภ
- ใชรักษาโรคเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่
กลไกของยาฉีดคุมกําเนิด
• ทําให endometrium ไมเหมาะสมในการฝงตัวของไข
• ทําให mucous บริเวณปากมดลูกขนเหนียว ทําให sperm ผสมกับไขไดยากขึ้น

23.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
22
ปวดประจําเดือน 1-3
วิทิตดา อวัยวานนท
อาการปวดประจําเดือน (Dysmenorrhea) แบงได 2 ประเภท คือ Primary dysmenorrhea และ Secondary
dysmenorrhea
1-3A Primary Dysmenorrhea
Primary dysmenorrhea คือ การปวดประจําเดือนตามปกติ เกิดจาก estrogen และ progesterone กระตุน
เซลลเยื่อบุโพรงมดลูกใหสราง prostaglandin ชนิด E และ F มากเกินไปหรือมีความไวตอสารนี้เพิ่มขึ้น ทําใหการบีบ
ตัวของกลามเนื้อมดลูกและมดลูกหดตัวแรงขึ้น นอกจากนี้ยังทําใหเสนเลือดสวนอื่นๆ ของรางกายหดตัวไดอีก เปนผล
ใหเลือดไหลเวียนไมสะดวก เนื้อเยื่อไดรับเลือดไมพอจึงเกิดอาการปวด และอาจมีอาการอื่นรวมดวย เชน ปวดศีรษะ
คลื่นไส ทองเดิน รวมกับอาการปวดประจําเดือน การปวดประจําเดือนสวนมากจะมีอาการปวดเกร็งบริเวณทองนอย
ลามมาที่หลังสวนลางและขาออน มักเริ่มปวดกอนมีเลือดประจําเดือน เมื่อประจําเดือนมาอาการปวดมักทุเลาหรือ
หายไป หลังตั้งครรภอาการอาจลดลงหรือหายไปเนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลงของฮอรโมน
การรักษา
• การรักษาเบื้องตน เชน พักผอน ประคบรอนบริเวณทองนอยและหลังดานลาง ออกกําลังกาย รับประทาน
อาหารที่มีประโยชน
• การรักษาโดยใชยาลดการสราง prostaglandins และลดการเปลี่ยนแปลงของฮอรโมน เชน ยาแกอักเสบ ยา
คุมกําเนิด (oral contraceptive) รายที่เปนอยูประจํา อาจใหกินยาเม็ดคุมกําเนิด เพื่อมิใหมีการตกไข จะชวย
ไมใหปวดไดชั่วระยะหนึ่ง อาจใหติดตอกันนาน 3-4 เดือน แลวลองหยุดยา ถาหากมีอาการกําเริบใหม ก็ควร
ใหกินยาเม็ดคุมกําเนิดตอไป อีกสักระยะหนึ่งจนกวาเมื่อยาหยุดแลว อาการปวดประจําเดือนทุเลาลงไป
• ถาอาการปวดประจําเดือนเริ่มเกิดขึ้นเปนครั้งแรกในผูหญิงอายุมากกวา 25 ขึ้นไป หรือมีอาการปวดมากหลัง
แตงงาน หรือมีเลือดประจําเดือนออกมากกวาปกติ ควรแนะนําไปโรงพยาบาล เพื่อคนหาสาเหตุ
• Anti-inflammatory drugs ออกฤทธิ์โดยลดระดับ prostaglandins ชวยบรรเทาอาการปวดและลดปริมาณเลือด
ประจําเดือน เพื่อใหยาออกฤทธิ์ดีที่สุดควรกิน ดังนี้
- กินกอนหรือขณะเริ่มมีประจําเดือน
- กินยากอนหรือขณะเริ่มมีอาการปวด
• การกินยาตามนี้จะชวยใหอาการปวดหายไปในเวลา 1-2 วัน ถากินยาหลังจากนี้จะทําใหอาการปวดหายชาลง
• ยาคุมกําเนิด (oral contraceptive pills) สวนมากนิยมการกินยาคุมกําเนิดชนิดรวม ยาคุมกําเนิดจะชวย
ปองกันการตกไข ลดความหนาของเยื่อบุโพรงมดลูก และลดการสราง prostaglandins
1-3B Secondary Dysmenorrhea
Secondary dysmenorrhea มักปวดรุนแรงกวาแบบแรกและปวดตลอดเวลาที่มีประจําเดือน เกิดจากความ
ผิดปกติทางสูตินรีเวช เชน
• เยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ หรือ Endometriosis (เปนสาเหตุที่พบไดบอยที่สุด)

24.
1-3 ปวดประจําเดือน
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
23
• ปกมดลูกอักเสบ
• เนื้องอกในมดลูก
• คอมดลูกแคบ ทําใหเลือดประจําเดือนไหลไมสะดวก
นอกจากนี้การใชอุปกรณคุมกําเนิด เชน หวงคุมกําเนิด (IUDs) ก็มีผลทําใหเกิดการปวดทอง และมีเลือดไหล
มากผิดปกติได
การรักษา
รักษาตามสาเหตุ

25.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
24
ภาวะตั้งครรภ 1-4
ศิริรัตน พรหมหิตาธร
1-4A Introduction
Drug and Pregnancy
• 1960 Thalidomide tragedy
• ในเยอรมัน 1949-1956 ไมมี phocomelia (แขนขาสั้นผิดปกติ)
• 1959 มี 1 case
• 1960 มี 30 case
• 1960 มี 134 case
• 1962 US FDA ใหทํา teratogenic test ในสัตวทดลอง
สตรีมีครรภ
ไตรมาสแรก - Organogenesis
ไตรมาสที่ 2 - Growth and Functions
ไตรมาสที่ 3 - Growth and Functions
Delivery
US-FDA 5 drug-risk categories
A : มีการศึกษาแบบควบคุมแลวในหญิงมีครรภพบวาไมเกิดอันตรายตอทารกในครรภทั้งใน 1st
, 2nd
, 3rd
trimester
B : มีการศึกษาในระบบสืบพันธุในสัตวทดลอง ไมพบความเสี่ยงในตัวออน แตอาจพบ adverse effect อื่นๆ
นอกเหนือจากการเจริญพันธุในสัตวทดลองได ยังไมมีการยืนยันในการศึกษาแบบควบคุมในสตรีมีครรภทั้งใน
1st
trimester และใน trimester ตอๆ มา
C : พบ ADR ตอตัวออนในสัตวทดลอง (เปน teratogen) ยังไมมีการศึกษาควบคุมในหญิงมีครรภหรือในสัตวจะ
ใชยา category นี้ไดก็ตอเมื่อมี benefit มากกวา risk คือไมมียาตัวอื่นใชแลว ถาไมใชยาแมอาจเสียชีวิตได
พบวายาใหมๆ มักอยูกลุมนี้ ถามีการศึกษาเพิ่มเติมอาจเปลี่ยนกลุมได
D : มีความเสี่ยงที่จะทําใหเกิดความพิการได เชน warfarin
X : ยาใน category นี้ทําใหพิการไดอยางแนนอน จัดเปน contraindication ในหญิงที่กําลังจะตั้งครรภ หรือกําลัง
ตั้งครรภอยู
Congenital malformation
• สมบัติของตัวยาวาเปนยาที่ potent หรือ weak, Nonteratogen หรือ teratogen
• เฉพาะที่เปน Unbound form เทานั้นที่สามารถผาน placenta ได
• ระยะที่ตั้งครรภนั้น การไดรับยาในชวงอายุครรภที่ตางกันจะสงผลตอทารกในครรภแตกตางกัน ซึ่งผลที่เกิด
อาจเกิดจาก toxic ของยาเอง หรืออาจเกิดจากการ metabolism ของเด็กที่ยังไมพรอม (ชวงที่ทารกอยูใน
ครรภมารดาจะมี enzyme ของแมชวยในการ metabolize ยาแตเมื่อคลอดออกมา ยายังตกคางอยูที่เด็กซึ่ง
ขาด enzyme ที่จะ metabolize ยา ทําใหเกิดพิษจากยา)
• ขนาดยา และระยะเวลาที่ไดรับยา จึงควรใหยาใน dose ที่ต่ําที่สุด ระยะเวลาสั้นที่สุด เทาที่จําเปนเทานั้น

26.
1-4 ภาวะตั้งครภ
คณะเภสัชศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
25
• ผลของยาที่ใหรวมกันอาจ Synergist (เสริมฤทธิ์กัน) หรือ Agonist (ตานฤทธิ์กัน)
• พันธุกรรมและความไวรับของทารกในครรภตอยา
• ภาวะโภชนาการและสุขภาพของมารดา
* สามารถหาขอมูลเพิ่มเติมไดจากในหนังสือ Pregnancy and Lactation เพื่อประกอบการตัดสินใจเลือกใชยา
ตัวอยางผลของยา β-blockers
• 1st
trimester: general malformation เพราะวาชวงนี้เปนชวงที่เกิด Organogenesis
• 2nd
, 3rd
trimester : growth retardation เพราะวาเปนชวงที่เกิด growth and develoption
• Labor-delivery:
- มีผลตอ Cardiac output (CO)
(CO = stroke volume x heart rate หมายความวา ปริมาตรเลือดที่หัวใจบีบออกมาใน 1 นาที =
ปริมาตรเลือดที่บีบออกมา 1 ครั้ง x Heart rate)
- fetal hypoglycemia ซึ่งทําใหมีผลตอสมองซึ่งสมองเปนอวัยวะเดียวที่นํา glucose ไปใชไดโดยไมตอง
พึ่ง insulin)
ตัวอยางผลของยา β-agonist
• 2nd
, 3rd
trimester : inhibit uterine contraction (ยับยั้งการบีบตัวของมดลูก)
• Labor-delivery: - inhibit labor ทําใหการคลอดลาชาออกไป
- Fetal tachycardia เกิดอาการใจสั่น หงุดหงิดในเด็ก (ผลจาก β1 กระตุนหัวใจ)
ตาราง 1: ตัวอยางยา และ Categories
ตัวอยางยา - Categories ตัวอยางยา - Categories
Acataminophen – B
Allopurinol – C
Aluminium hydroxide – C
Amlodipine – C
Amoxicillin, Amoxy/Clav – B
Atorvastatin – X
Azithromycin – B
Bromphen/pseudoephedrine – C
Candesartan – C/D (2nd
and 3rd
trimesters) ใหหยุดยาทันทีที่รูวา
ตั้งครรภ
Captopril – C/D (2nd
and 3rd
trimesters) ใหหยุดยาทันทีที่รูวา
ตั้งครรภ
Clarithromycin – C
Diclofenac – B/D (3rd
trimester) - premature closure of the
ductus arteriosus and may inhibit uterine contraction
Gemfibrozil – C
Loperamide – B
Oral hypoglycemmics – C (insuling category A เปน drug of choice
สําหรับหญิงตั้งครรภ)
Cimetidine, Famotidine, Ranitidine – B
Omeprazole – C
Metformin – B (insuling category A เปน drug of choice สําหรับหญิง
ตั้งครรภ)
Fluoroquinolones – C (มีการใชเยอะเพราะวาเปน broad spectrum แต
ถาเปนบิดมีตัวใหใช Methronidazole และ Fluoroquinolones นี้ไม
ควรใชในเด็กอายุต่ํากวา 18 ป เพราะมีผลตอกระดูกออน, ขอ)
ยากลุม Penicillin ปลอดภัยสําหรับคนทอง (ถาไมแพยา)

27.
โรคสูตินรีเวช 1
เอกสารประกอบการติวใบประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม
26
1-4B ยาที่มีผลตอทารก
1. Antibiotics
• Tetracycline
ผลเสียที่เกิดตอทารก Tetracycline จะไป form complex กับ calaium และสารอินทรียตางๆ ภายในกระดูกทํา
ใหฟนของทารกมีสีเหลืองน้ําตาล โดย Tetracycline จะไมมีผลตอโครงสรางของ hydroxyapatite นอกจากนี้ถา
ทารกคลอดกอนกําหนดกระดูกของทารกจะเจริญชา
วิธีปองกันและแกไข ไมมีวิธีการรักษาอาการดังกลาว ดังนั้นควรหลีกเลี่ยงไปใชยา antibiotic ตัวอื่นแทน
• Streptomycin and Kanamycin
ผลเสียที่เกิดขึ้นตอทารก ยาสงผลเสียตอเสนประสาทเสนที่ 8 ทําใหทารกเกิดมาหูหนวก หรือหูตึง
วิธีปองกันและแกไข ใชยาตัวอื่นที่มี spectrum คลายคลึงกันแทน
• Angiotensin converting enzyme inhibitor (ACEI) เชน Captopril, Eenalapril, Lisinopril เปนตน
ผลเสียที่เกิดขึ้นตอทารก Hypotension and renal failure
วิธีปองกันและแกไข ประเมินความเสี่ยงของทารกในครรภ โดยทํา ultrasound scan ในกรณีที่ทารกเกิดความ
ผิดปกติขึ้นจากการไดรับยา ACEI ใหทํา dialysis เพื่อบรรเทาอาการ Hypotension ที่เกิดขึ้น
• Chloramphenical
ผลเสียที่เกิดขึ้นตอทารก ในทารกแรกคลอดถาใชยาขนาดสูง อาจทําใหเกิด Grey baby syndrome ซึ่งจะมี
อาการผิวหนังซีด หายใจขัด และมักเสียชีวิตเพราความเขมในเลือดสูงและตับทํางานไมได
ตาราง 2: Teratogenic in humans
ตัวอยางยา - Categories ตัวอยางยา - Categories
Thyroxine – D
Thalidomide – X
Cytotoxic drugs – X
Vitamin D high dose– X
Warfarin – X
Isotretinoin – X
Anticonvulsants: Valproic acid – D
OCP – X
Diethylstilbestrol – X
Radioisotope – X
Live vaccine – X (เชน vaccine หัดเยอรมัน ตองฉีดกอนตั้งครรภเพราะ
ถาเปนตอนทองเด็กจะพิการ)
Tetracycline – D
Androgen – X
Estrogen – X
Progesterone – D
Testosterone – X
Statin – X
Note : - Teratogen ไมไดมีผลเฉพาะชวงที่ตั้งครรภเทานั้น เชน Diethylstilbestrolทําใหเกิดมะเร็งชองคลอดเมื่อลูกสาวเขาสูวัยรุน
- ยาในClass X อาจจะไมทําใหพิการเสมอไป
- Tetracycline (minocycline, doxycycline) มีผลเสียตอทั้งลูกและแม โดยในแมทําใหเปน fatty liver และหามใชในเด็กอายุต่ํากวา 8 ป
2. Other Drugs
• Antiiconvulsants ที่มีผลตอทารก เชน Carbamazepine, Phenytoin, Phenobarbitall, Valproic acid
ผลเสียที่เกิดขึ้นตอทารก midface hypoplasia, short nose and long upper lip
วิธีปองกันและแกไข ปรึกษากับแพทยทางระบบประสาท เพื่อหยุดใชยาที่ใชรักษาอาการชักเปลี่ยนไปใช
monotherapy หรือลด dose ใหนอยที่สุดที่ยังปองกันอาการชักได