Lesmateriaal Milieubewust

1. Dit ga je leren:
• Wat millieuschade is.
• Waarom recycling goed is voor het milieu.
• Wat duurzaam produceren is en hoe be-
drijven duurzaam kunnen produceren.
• Wat duurzaam consumeren is.
• Wat maatschappelike kosten zijn.
Milieuschade zijn de negatieve gevolgen van ons gedrag voor de omgeving.
Door steeds meer vraag naar producten willen verschaffers zo veel mogelijk produceren.
Vaak denken ze dan niet na over wat dat voor de omgeving betekent. Ze proberen zo veel
mogelijk te maken in een korte tijd. Bij het maken van dingen komt er vaak afval vrij. Heb jij je
al afgevraagd waar dat dan heen gaat?
1) Doe een zoekopdracht naar plastic soep. Wat is plastic soep en waar komt dat vandaan?
Wist jij dat er micro plastic
stukjes vrijkomen bij het
wassen van je kleding? Dat
maakt uiteindelijk ook deel
uit van het plastic-soep-
dilemma!
LEERDOELEN

2. Recycling betekent dat jij oude producten uitmekaar
haalt om weer nieuwe producten te maken van dezelfde
materialen.
Veel materialen kunnen goed hergebruikt worden. Vaak is
daar een reinigings– en scheidingsproces voor nodig, maar
dat levert nog lang niet zoveel negatieve gevolgen voor de
omgeving op als dat jij telkens weer nieuwe grondstoffen
verbruikt.
3) Hoe kan jij jouw kleding recyclen?
Bespreek dit met een klasgenoot en schrijf het op.
Jullie kunnen vast 3 verschillende manieren bedenken!
Als een bedrijf duurzaam produceert, zorgt het dat er zo weinig mogelijk milieuschade
ontstaat tijdens productie.
Bedrijven kunnen duurzaam produceren door afbreekbare materialen te gebruiken voor het
maken van hun eigen product. Dit noemen wij “cradle to cradle” oftewel C2C en dat betekent
dat een product geheel uit materialen bestaat dat weer hergebruikt, gerecycled of terug in de
natuur gezet kan worden om natuurlijk af te breken.
2) Trek een lijn van de eerste kolom naar het bijpassende onderdeel in de tweede kolom.
Vervuiling van de lucht Je supermarkt bon op straat gooien
Vervuiling van het water Een lamp onnodig laten branden
Vervuiling van de bodem CO2 uitstoot
Afval Pesticide op fruit en groenten
Energieverbruik Chemische afvalstoffen in rivieren
Zo dragen wij allemaal (onbewust) bij aan milieuschade!
Wist je dat er gemakkelijk elk jaar 300
miljoen euro aan kleding geÏmporteerd
word uit India?
Lees meer op
Waar komt jouw kleding vandaan?
(groenmiljoen.azurewebsites.net)

3. Ontwerp samen met jouw klasgenoot
een kledingstuk
Het kledingstuk moet bestaan uit her-
gebruikte materialen.
Hiernaast staat een schema van bonus
punten die jullie kunnen verdienen als
die terug te vinden zijn op jullie kleding-
stuk.
Welke duo haalt de hoogste score?
Omschrijving Punten
Geen plastic 1
Kan gerecycled worden 2
Kan gegeten worden 3
Kan hergebruikt worden 4
Wanneer jij iets koopt, zeggen wij dat jij consumeert. Consumeren is dus niet alleen het opeten,
gebruiken of opmaken van iets, maar dat gebeurt al op moment dat jij bij de kassa het product
betaalt.
Duurzaam consumeren betekent dan dat jij niet zomaar iets koopt zonder eerst daarover
na te denken: heb ik dit echt nodig? En is dit iets wat op een duurzame manier gemaakt is?
Zo zorg jij dat jouw voetafdruk zo klein mogelijk blijft.
5) Ga naar Bereken jouw voetafdruk
(groenmiljoen.azurewebsites.net) en
bereken jouw voetafdruk.
6) Noem twee manieren hoe jij jouw voet-
afdruk kleiner kan maken.
Praktische Opdracht:
Denk jij dat jij op een duurzame manier
zou kunnen produceren?
4) Ga naar Eerlijke telefoon
(groenmiljoen.azurewebsites.net) en test
jezelf!

4. In India zijn er rivi-
eren waar de mensen niet in
kunnen zwemmen of van het
water kunnen drinken, omdat
er chemisch afval in de rivi-
eren zit. Dat is schadelijk is
voor hun gezondheid.
7) Wat zijn de gevolgen voor diersoorten als een rivier zo vervuild is?
8) Kun jij denken aan nog een gevolg voor de mensen als gevolg van het effect op de dieren?
9) Stel dat de productie stilgelegd wordt om de rivier schoon te krijgen. Wat is dan het gevolg
voor de werknemers van het fabriek die de rivier zo vervuilde?
Wanneer een omgeving vervuild is en de milieuschade zo veel is dat mensen niet meer een
normaal leven kunnen hebben, noemen wij dat maatschappelijke kosten.
Doe jij mee aan de challenge?
Kijk op Social media challenges
(groenmiljoen.azurewebsites.net)
Welke van de challenges ga jij aan? En daag jij ook
nog je vrienden uit om mee te doen? Samen is altijd
nóg leuker!

5. Wanneer producenten duurzaam produceren en het hen lukt om het cirkel van C2C (Cradle to
Cradle) rond te krijgen, zodat ze alleen maar
 met duurzame materialen produceren, maar ook alleen
 van duurzame verschaffers en
 duurzame distributie kanalen gebruik maken,
is het mogelijk dat er een circulaire economie ontstaat.
Een circulaire economie betekent dat er niks verloren gaat. Afval wordt weer grondstof om
nieuwe producten van te maken.
Pluspunt
10) Spandex is een kledingstof waar badpakken sportkleding vaak van gemaakt
wordt. Spandex kan niet goed gerecycled worden. Bio-katoen en wol kunnen
daarentegen wel redelijk eenvoudig en goed gerecycled worden.
Maak de onderstaande diagrammen van toepassing op de kledingindustrie.

6. Docentenmateriaal
1) Doe een zoekopdracht naar plastic soep. Wat is plastic soep en waar komt dat vandaan?
Plastic soep verwijst naar een vuilnisbelt aan plastic afvalmateriaal dat in de ocean ligt.
Dit is als gevolg van de overmaat aan plastic afval overal ter wereld. Zo veel dat het niet
meer op een verantwoorde manier verwerkt kan worden.
2) Trek een lijn van de eerste kolom naar het bijpassende onderdeel in de tweede kolom.
Vervuiling van de lucht Je supermarkt bon op straat gooien
Vervuiling van het water Een lamp onnodig laten branden
Vervuiling van de bodem CO2 uitstoot
Afval Pesticide op fruit en groenten
Energieverbruik Chemische afvalstoffen in rivieren
3) Hoe kan jij jouw kleding recyclen?
Doorgeven aan een jonger broertje / zusje.
In de kledingbak doen.
Schenken aan een goed doel als Leger des Heils.
Omscheppen tot iets anders, bijvoorbeeld van een spijkerbroek een tas maken.
4) Ga naar Eerlijke telefoon (groenmiljoen.azurewebsites.net) en test jezelf!
5) Ga naar Bereken jouw voetafdruk (groenmiljoen.azurewebsites.net) en bereken jouw
voetafdruk.
6) Noem twee manieren hoe jij jouw voetafdruk kleiner kan maken.
Eigen antwoord, bijvoorbeeld: Minder elektronische apparaten kopen, minder vlees eten.
7) Wat zijn de gevolgen voor diersoorten als een rivier zo vervuild is?
Dieren zullen ook sterven vanwege de gezondheidsrisico’s.
8) Kun jij denken aan nog een gevolg voor de mensen als gevolg van het effect op de
dieren?
Mensen kunnen niet meer daar vissen en de rivier als bron van voedsel gebruiken.

7. Gebruik Pluspunt als verdieping en differentiatie.
10) Spandex is een kledingstof waar badpakken sportkleding vaak van gemaakt wordt.
Spandex kan niet goed gerecycled worden. Bio-katoen en wol kunnen daarentegen wel
redelijk eenvoudig en goed gerecycled worden.
Maak de onderstaande diagrammen van toepassing op de kledingindustrie.
Spandex
Wordt 1 keer
hergebruikt
Belandt in de restafval. Het is niet afbreekbaar.
9) Stel dat de productie stilgelegd wordt om de rivier schoon te krijgen. Wat is dan het
gevolg voor de werknemers van het fabriek die de rivier zo vervuilde?
De mensen die in dat fabriek werken, zullen hun baan kwijtraken en niet hun gezinnen
kunnen onderhouden.

8. Bio-katoen
Bezoek Groen Miljoen Voor didactiesche tips, nog meer opdrachten en inspiratie.

9. Les 1 Milieubewust Leerjaar 2 VMBO
Doel Beginsituatie: Bepaal wat leerlingen al beheersen en weten van het onderwerp met een
onderwijsleergesprek.
Na deze les weten en kunnnen leerlingen uitleggen:
1. Wat millieuschade is.
2. Waarom recycling goed is voor het milieu.
Materiaal • Leerlingen hebben eigen devices nodig (chromebook of telefoon).
• Papieren kaartjes als back-up voor leerlingen met computerproblemen zodat ze als-
nog mee kunnen doen met de quiz.
• Lesmateriaal voor elke leerling.
• Een computer en digibord voor de docent.
• Link naar de les: https://www.lessonup.com/nl/lesson/5zjcaszb4LtFQQhoH
Lesopbouw Planning:
1. Inleiding
(5 min)
Aanpak:
Laat de planning zien. Laat de leerdoelen
zien.
2. Instructie:
(10 min)
Wees enthousiast. Gebruik voorbeelden uit
de omgeving van de leerlingen, maak gebruik
van multimedia.
3. Verwerking en formatieve toetsen
(20 min)
Opdrachten 1 t/m 3.
Let op de vragen van leerlingen: zo zie je
welke onderdelen ze nog lasting vinden.
Tip: Met de online quiz kun je ook achteraf
zien waar de meeste fouten gemaakt zijn.
3. Differentiatie
(5 min)
Bespreek het begrip “Hergebruik Economie”
met leerlingen die de opdrachten af hebben
en toe zijn aan verdieping.
3. Slot en Evaluatie
(5 min)
Toets of leerlingen de doelen beheersen door
een onderwijsleergesprek met ze te voeren.
• Stel een vraag.
• Vat het antwoord samen.
• Geef feedback en complimenten.
Aanpak • Gebruik een stoplicht, timer en spinner om klassenmanagement te verge-
makkelijken.
Stoplicht: Groen wanneer leerlingen met mekaar mogen overleggen, geel wanneer
leerlingen mee mogen doen, maar eerst vinger omhoog moeten doen en op hun
spreek beurt moeten wachten. Rood wanneer leerlingen stil moeten werken.
Timer: Maakt duidelijk hoe lang leerlingen over een opdracht mogen doen.
Spinner: Verdeelt de beurten en activiteiten over de klas.
• Gebruik multimedia (filmpjes en afbeeldingen).
• Gebruik interactieve formatieve toetsen. (Quiz)
Evaluatie Kijk de formatieve toetsen na om te weten welke onderdelen leerlingen nog niet
voldoende beheersen en bied dat aan als introductie van je volgende les.

10. Les 2 Milieubewust Leerjaar 2 VMBO
Doel Beginsituatie: Bepaal wat leerlingen al beheersen en weten van het onderwerp met een
onderwijsleergesprek.
Na deze les weten en kunnnen leerlingen uitleggen:
3. Wat duurzaam produceren is en hoe bedrijven duurzaam kunnen produceren.
4. Wat duurzaam consumeren is.
Materiaal • Materiaal om Praktische Opdracht mee te kunnen maken.
• Leerlingen hebben eigen devices nodig (chromebook of telefoon).
• Lesmateriaal voor elke leerling.
• Een computer en digibord voor de docent.
• Link naar de les: https://www.lessonup.com/nl/lesson/MgPs4oNHZ9MFfmvnY
Lesopbouw Planning:
1. Inleiding
(5 min)
Aanpak:
Laat de planning zien. Laat de leerdoelen
zien.
2. Instructie:
(10 min)
Wees enthousiast. Gebruik voorbeelden uit
de omgeving van de leerlingen, maak gebruik
van multimedia.
3. Verwerking en formatieve toetsen
(25 min)
Opdrachten 4 t/m 6.
Begin aan de praktische opdracht.
Let op de vragen van leerlingen: zo zie je
welke onderdelen ze nog lasting vinden.
4. Slot en Evaluatie
(5 min)
Toets of leerlingen de doelen beheersen door
een onderwijsleergesprek met ze te voeren.
• Stel een vraag.
• Vat het antwoord samen.
• Geef feedback en complimenten.
Aanpak • Gebruik een stoplicht, timer en spinner om klassenmanagement te verge-
makkelijken.
Stoplicht: Groen wanneer leerlingen met mekaar mogen overleggen, geel wanneer
leerlingen mee mogen doen, maar eerst vinger omhoog moeten doen en op hun
spreek beurt moeten wachten. Rood wanneer leerlingen stil moeten werken.
Timer: Maakt duidelijk hoe lang leerlingen over een opdracht mogen doen.
Spinner: Verdeelt de beurten en activiteiten over de klas.
• Gebruik multimedia (filmpjes en afbeeldingen).
• Gebruik interactieve formatieve toetsen.
Evaluatie Kijk de formatieve toetsen na om te weten welke onderdelen leerlingen nog niet
voldoende beheersen en bied dat aan als introductie van je volgende les.

11. Les 3 Milieubewust Leerjaar 2 VMBO
Doel Beginsituatie: Bepaal wat leerlingen al beheersen en weten van het onderwerp met een
onderwijsleergesprek.
Na deze les weten en kunnnen leerlingen uitleggen:
5. Wat maatschappelike kosten zijn.
Materiaal • Materiaal om Praktische Opdracht mee te kunnen maken.
• Leerlingen hebben eigen devices nodig (chromebook of telefoon).
• Lesmateriaal voor elke leerling.
• Een computer en digibord voor de docent.
• Link naar de les: https://www.lessonup.com/nl/lesson/Lqso5WaQpWMDkfYJm
Lesopbouw Planning:
1. Inleiding
(5 min)
Aanpak:
Laat de planning zien. Laat de leerdoelen
zien.
2. Instructie:
(5 min)
Keuze uit 2 filmpjes om te laten zien.
3. Verwerking en formatieve toetsen
(25 min)
Opdrachten 7 t/m 9. (Kadervraag 10)
Maak de praktische opdracht af.
Social Media Challenge
Let op de vragen van leerlingen: zo zie je
welke onderdelen ze nog lasting vinden.
3. Differentiatie
(5 min)
Bespreek het begrip “Circulaire Economie” en
laat opdracht 8 maken.
3. Slot en Evaluatie
(5 min)
Toets of leerlingen de doelen beheersen door
een onderwijsleergesprek met ze te voeren.
• Stel een vraag.
• Vat het antwoord samen.
• Geef feedback en complimenten.
Aanpak • Gebruik een stoplicht, timer en spinner om klassenmanagement te verge-
makkelijken.
Stoplicht: Groen wanneer leerlingen met mekaar mogen overleggen, geel wanneer
leerlingen mee mogen doen, maar eerst vinger omhoog moeten doen en op hun
spreek beurt moeten wachten. Rood wanneer leerlingen stil moeten werken.
Timer: Maakt duidelijk hoe lang leerlingen over een opdracht mogen doen.
Spinner: Verdeelt de beurten en activiteiten over de klas.
• Gebruik multimedia (filmpjes en afbeeldingen).
• Gebruik interactieve formatieve toetsen.
Evaluatie Kijk de formatieve toetsen na om te weten welke onderdelen leerlingen nog niet
voldoende beheersen en bied dat aan als introductie van je volgende les.