Өмгөөллийн үг

1. ӨМГӨӨЛЛИЙН ҮГ
Бэлтгэсэн:
Ц.Долгорсүрэн
Г.Мөнхцэцэг
2019-02-22

2. 1. Үгийн тайлбар
2. Өмгөөллийн үг, ойлголт
3. Хууль зүйн ач холбогдол
4. Дүгнэлт
Агуулга
________________________________________

3. Өмгөөлөл - Зөвтгөн хамгаалах;
Хүний үйлдсэн гэмт хэргийн
үнэн мөнийг олж тогтоохоор тайлбарлан
хэлэлцэхдээ хэрэгтний талд ашигтайгаар
эргүүлэхийг оролдох гэмт хэрэгтнийг
өмгөөлөх;
Үг - Ухагдхууныг илтгэхэд хэрэглэх ярианы
нэгж
1. Үгийн тайлбар
Монгол хэлний тайлбар толь.,
897 дах талд

4. Шүүхийн мэтгэлцээний
үр дүнг зангидсан
төгсгөлийн үе шат
бөгөөд талуудын хувьд
тэдний зүгээс шийдвэр
гаргагчид нөлөөлөх
боломж юм.
2. Өмгөөллийн үг

5. Өмгөөллийн үг сонсогчдод
хялбар ойлгогдох хамгийн хурц, энгийн,
оновчтой хэллэгтэй байх шаардлагатай.
Уг санааг бүрэн гаргах, илүү
үггүй хамгийн гол зүйлийг аль болох
хураангуй бөгөөд сэтгэлд буухуйцаар
ярих хэрэгтэй.
Өмгөөллийн үгийг нэг ая дангаар улиг
болсон үгээр нуршин давтаж яривал
хэргийн нарийн түвэгтэй утга учрыг нээн
илрүүлж, үнэмшил, төрүүлж чадахгүй.

6. Оршил буюу
эхлэлийн хэсэг
Хэргийн бодит
баримтуудад
дүн шинжилгээ
хийсэн
агуулгын хэсэг
Төгсгөлийн
буюу санал
дүгнэлтийн
хэсэг

7. Өмгөөллийн үгийг илэрхийлэхдээ
Өмгөөллийн үг нь хурц яруу тод
дүрслэлтэй, зүйрлэлтэй, ардын зүйр цэцэн үг,
уран зохиолын дүр, өвөрмөц хэллэгийг
ашиглаж болно. Тухайн илтгэлээрээ бусдыг
татах хошигнол ашиглаж болдог.

8. Хэргийнхээ нотолгоог харьцуулан тэдгээрт
үнэлэлт, дүгнэлт өгөх, тухайн хэрэг, маргааныг
үйлчлүүлэгчийнхээ талд ашигтайгаар
шийдвэрлүүлэх үндэслэл бүхий итгэл үнэмшил рүү
шийдвэр гаргагчийг нотлох баримтуудаараа
хөтлөх, эсрэг талынхаа баримтлаж байгаа хэргийн
онолыг няцаах буюу саармагжуулахын хамт
өөрийн талаас сөрөг сэтгэгдэл төрүүлж болзошгүй
бүх байдлыг нэг бүрчлэн тодотгох, жишээ
баримтаар тайлбарлах, залруулан зөвтгөх гэсэн
гурван гол зорилтыг хангахад анхаарах хэрэгтэй.

9. Зорилго
Өмгөөлөгч
өөрийн
хэргийн
онолыг
нотлох
Эсрэг
талынхаа
онолыг
няцаах

10. ӨМГӨӨЛЛИЙН ҮГ- ЗОРИЛГОДОО ХҮРЭХ
БОЛОМЖ
Логиктой байх
• Эхлээд дүгнэлт буюу онолоо хэлээд дараа нь түүний
нотолгоог маш зөв дарааллаар ашиглахад анхаарах;
• Өмгөөллийн үгний бүх бүтэц хэсгүүд учир шалтгааны
үүднээс зөв байрласан байх;
Үнэмшилтэй байх
• Гэрч болон нотлох баримтын эх сурвалжуудын
найдвартайг харуулах, өөрийн хэргийн онол үзэл
баримтлалдаа бүрэн итгэлтэй байгаагаа үзүүлэх,
жишээ татах, ятгах, сэтгэгдэл үлдээх;
Хууль зүйн үндэслэлтэй байх
• Болсон үйл явдлыг хэргийн онол болгож
хураангуйлсан нь хэрэглэгдэх ёстой хуулиудын
холбогдох хэм хэмжээнүүдэд зохицсон байх;

11. 3. Хуулийн харьцуулалт
БНМАУ-ын Эрүүгийн
байцаан шийтгэх хууль -
1949
Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хууль -
1963
330. Яллагч ба өмгөөлөгч
нараас шүүмжлэлээ гаргаж
дуусмагц шүүхийн
зөвшөөрөлтэйгээр дахин
нэг удаа хариу үгээ
солилцох эрхтэй болно.
331. Даргаас зохигчид нь
үг хэлэхдээ уг хянан үзэж
байгаа хэргийн хязгаараас
хэтрэн гарах бол тэднийг
зогсоох боловч харин
хэлэх үгэнд нь цаг тогтоон
хязгаарлах эрхгүй болно.
289 дүгээр зүйл. Шүүх хуралдааны
шүүмжлэлийн агуулга ба журам
- Шүүхийн байцаалт дууссаны дараагаар
шүүмжлэл сонсох асуудалд шилжиж орно.
Шүүмжлэл нь яллагч, өмгөөлөгч, хэрэв
шүүх хуралдаанд өмгөөлөгч оролцоогүй
бол шүүгдэгч, хохирогч, иргэний
нэхэмжлэгч, иргэний хариуцагч буюу
тэдний төлөөлөгчийн хэлэх үгээс бүрдэнэ.
- Шүүмжлэлд оролцогчид үг хэлж дууссаны
дараа тэд шүүмжлэлд яригдсан зүйлийн
талаар тус бүр нэг удаа тайлбар хэлж
болно. Харин хамгийн эцэст үг хэлэх эрх
өмгөөлөгч, шүүгдэгчид олгогдоно.

12. Эрүүгийн байцаан шийтгэх
хууль-2002
Эрүүгийн хэрэг хянан
шийдвэрлэх тухай хууль-2017
279 дүгээр зүйл. Шүүх хуралдааны
шүүмжлэлийн агуулга ба журам
279.2 Шүүх хуралдааны шүүмжлэл нь
улсын яллагч, өмгөөлөгч, хэрэв шүүх
хуралдаанд өмгөөлөгч оролцоогүй бол
шүүгдэгч, түүнчлэн хохирогч, иргэний
нэхэмжлэгч, иргэний хариуцагч, тэдний
төлөөлөгчийн хэлэх үгээс бүрдэнэ.
Иргэдийн төлөөлөгч шүүгдэгчийн гэм
буруугийн талаар саналаа уншиж
сонсгож болно.
279.5.Шүүмжлэлийг цагаар хязгаарлаж
болохгүй боловч оролцогч хэлэлцэж
байгаа хэрэгт холбогдолгүй зүйл
яривал шүүх хуралдаан даргалагч
зогсооно.
35.24 дүгээр зүйл.Улсын яллагч,
өмгөөлөгч дүгнэлт танилцуулах
1. Шүүх хуралдаан даргалагч
шүүхийн хэлэлцүүлэг дууссаныг
зарласны дараа улсын яллагч,
өмгөөлөгч дүгнэлт гаргана.
Дүгнэлтээ шүүхэд бичгээр өгч
болно.
2. Шүүх эрүүгийн хэрэг хянан
шийдвэрлэх ажиллагааны зорилтод
нийцүүлэн улсын яллагч,
өмгөөлөгчийн дүгнэлт тэдгээрийн
тайлбар гаргах хугацааг талуудын
санал, хүсэлтийг харгалзан
урьдчилан тогтооно.
Хуулийн харьцуулалт

13. 4. Дүгнэлт
Шүүх хурал дээр өмгөөллийн үг хэлэх нь өмгөөлөгчийн үйл
ажиллагааны хамгийн хариуцлагатай хэсэг бөгөөд урьдаас бэлтгэж
сайн бодож боловсруулсан байх хэрэгтэй. Өөртөө итгэлтэй, бусдад
итгэл үнэмшил төрүүлэхүйц илэрхийлэх нь хэрэгт чухал ач
холбогдолтой.
Хэргийн утга учрыг тодруулж чадахгүй, тухайн хэрэгт
холбогдох, холбогдохгүй юмыг тоочиж нурших юм бол хүмүүсийг
чилээхээс цаашгүй бөгөөд үйл явдлын хамгийн голыг олж, түүнийхээ
хэмжээ хязгаарыг зөв тодорхойлж яг онож тайлбарлах ёстой.
Өмгөөлөгч нь бэлдсэн өмгөөллийн үгээ уран яруугаар илэрхийлхээс
гадна биеийн хэлэмж, логик дэс дараалал, танхим мэдрэлт,
хүмүүсийн хандлага, анхаарлыг татах торгон мэдрэмжтэй байх
хэрэгтэй. Өмгөөллийн үг нь зөвхөн эрхийн төдийгүй гэмт хэргийн
нийгмийн хор холбогдлыг тодорхойлон тогтоож өгдөг.

14. ЭХХШтХ-д Өмгөөллийн дүгнэлтээ бичгээр
өгч болно гэж заасан боловч практикт энэ заалт
хэвшэж эхлээгүй байна.
Өмгөөлөгч өмгөөллийн үгээ урьдаас
бэлтгэн шүүх хуралдаанд ашигладаг бөгөөд
тухайн шүүх хуралдааны явц агшинд тааруулан
илтгэх, мэтгэлцэх ур чадвартаа тулгуурлан шүүгч
болон бусад оролцогчдыг ятган үнэмшүүлдэг.
Өмгөөллийн үг нь өмгөөлөгчийн олон ур
чадвараар илэрхийлэгддэг.

15. Ашигласан эх сурвалж:
Хууль:
1. Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хууль – 1963
2. Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль-2002
3. Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль – 2017 он;
Ном товхимол:
1. Монголын хууль тогтоомжийн түүхэн эмхэтгэл – 4-р боть
2. Д.Зүмбэрэллхам –Өмгөөлөгчийн мэтгэлцэх ур чадвар УБ 2002 он
3. Н.Ламжав Шүүх хуралдаанд шүүмжлэлийн мөн чанар, учир холбогдол
өгүүлэл
4. Өмгөөлөл судлал I
5. Өмгөөлөл судлал II
6. Монгол хэлний тайлбар толь

16. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА