Το μάθημα αυτό αφορά στην οργάνωση και λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος στον άνθρωπο γενικά αλλά και πιο συγκεκριμένα στην παιδική ηλικία. Αναλύεται η βασική δομή του με τον κεντρικό ρόλο του υποθαλάμου και της υπόφυσης και στη συνέχεια περιγράφεται σε γενικές γραμμές κάθε ένα από τα ενδοκρινικά όργανα του σώματός μας με τις ορμόνες που παράγει και τις λειτουργίες που επιτελεί.

1. Αναστάσιος Η. Σέρμπης, MD, PhD
Παιδίατρος
Εξειδικευθείς στην Παιδοενδοκρινολογία
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

2. Πώς συντονίζονται οι λειτουργίες του σώματος;
- Νευρικό σύστημα
-Ενδοκρινικό σύστημα

3. Ενδοκρινικό σύστημα: Γενικά
• Σύστημα αδένων που εκκρίνουν ορμόνες στην κυκλοφορία
• Ορμόνες:
– ‘Αγγελιοφόροι’ που κυκλοφορούν στο αίμα
– Δρουν σε απομακρυσμένα όργανα που έχουν τους αντίστοιχους
υποδοχείς
– Τα αποτελέσματά τους εξαρτώνται από την προγραμματισμένη
αντίδραση των κυττάρων στόχων

4. Β ασικά εν δοκρ ινικά όργα ν α
Επίφυση
Υποθάλαμος
Υπόφυση
Θυρεοειδής
Θύμος
Παραθυρεοειδείς
Επινεφρίδια
Πάγκρεας
Ωοθήκη
(θήλεα)
Όρχις
(άρρενα)

5. Μηχανισμοί διέγερσης ενδοκρινών αδένων
Χυμικό ερέθισμα Νευρικό ερέθισμα Ορμονικό ερέθισμα

6. Έκκριση ορμόνης στη συστηματική κυκλοφορία
Εκκριτικά
κυστίδια
Ενδοκρινικό
κύτταρο
Κύτταρο
στόχος
Αγγείο
Μόρια
ορμόνης

7. Κατηγορίες ορμονών
Παράγωγα αμινοξέων, πεπτίδια και πρωτεΐνες Στεροειδή
Επινεφρίνη
Τυροσίνη
Χοληστερόλη
Κορτιζόλη
Σεκρετίνη
Υδρόφιλες ορμόνες
(άρα, μη λιποδιαλυτές)
Συνήθως υδρόφιλες
ορμόνες
(άρα, μη λιποδιαλυτές)
Λιπόφιλες
ορμόνες
λιποδιαλυτές

8. Τρόπος δράσης των ορμονών
Blood
Πρωτεΐνη
μεταφορέας
Ελεύθερη
ορμόνη
Δεσμευμένη
ορμόνη
Υδρόφοβη
ορμόνη
Μεσοκυττάριο
υγρό
Πυρηνικός
υποδοχέας
Ενεργοποίηση
δευτερογενών
αγγελιοφόρων
Υποδοχέας
κυτταρικής
μεμβράνης
Κύτταρο
στόχος
Υδρόφιλη
ορμόνη
• Υδρόφιλες ορμόνες
– Δεν μπορούν να εισέλθουν στο
κυτταρόπλασμα
– Δρουν μέσω δευτερογενών
αγγελιοφόρων
– Άμεσα αποτελέσματα
• Λιπόφιλες ορμόνες
– Διεισδύουν στην κυτταρική
μεμβράνη και εισέρχονται στον
πυρήνα
– Δρουν απευθείας στα γονίδια
– Πχ. οιστρογόνα, προγεστερόνη,
θυρεοειδικές ορμόνες
– Χρειάζονται ώρες με ημέρες για
αποτέλεσμα λόγω του χρόνου
για παραγωγή πρωτεϊνών

9. Υ π ό φ υ σ η

10. Εμβρυολογική ανάπτυξη υπόφυσης
4 εβδομάδων
8 εβδομάδων 16 εβδομάδων
Μελλοντικός υποθάλαμος
Τελεγκέφαλος
Πάχυνση νευρικού εξωδέρματος
Φάρυγγας
Γλώσσα
Στόμα
Υποθάλαμος
Οπτικό χίασμα
Οπίσθιος λοβός
Πρόσθιος λοβός
Σφηνοειδές οστό
Φάρυγγας
Μίσχος της υπόφυσης
Υποθάλαμος
Φάρυγγας
Υποφυσιακός θύλακος
(στοματικό εξώδερμα)
Μελλοντικός θυρεοειδής
Υποφυσιακός θύλακος
Πάχυνση νευρικού εξωδέρματος

11. Υποθάλαμος
Νευροεκκριτικά κύτταρα
παράγουν ADH και
οξυτοκίνη
Οι ορμόνες αυτές μεταφέρονται μέσω των
αξόνων στην οπίσθια υπόφυση
Όταν απαιτείται, η ADH και η οξυτοκίνη
απελευθερώνονται από τους άξονες στην
κυκλοφορία
Κάθε ορμόνη του υποθαλάμου διεγείρει ή
αναστέλλει την παραγωγή και έκκριση
ορμονών από την πρόσθια υπόφυση
Νευροεκκριτικά κύτταρα παράγουν
ορμόνες που δρουν σε κύτταρα στην
πρόσθια υπόφυση
Αυτές οι ορμόνες εκκρίνονται στην πυλαία
κυκλοφορία
Η πρόσθια υπόφυση εκκρίνει τις ορμόνες της
στη συστηματική κυκλοφορία
Πρόσθια υπόφυση
Οπίσθια υπόφυση
FSH, LH
GH
PRL
ACTH TSH
Ωκυτοκίνη
Ωκυτοκίνη
ADH
Όρχεις, ωοθήκες
Οστά, ιστοί
Μαζικοί αδένες
Επινεφρίδια
Θυρεοειδής
Μαζικοί
αδένες
Νεφροί
Μήτρα

12. • Αρνητικό feedback:
αυξημένη παραγωγή
ορμόνης από το όργανο-
στόχος προκαλεί μείωση της
διέγερσης από υποθάλαμο
κι υπόφυση (και το
αντίστροφο)
• Θετικό feedback: διάταση της
μήτρας διεγείρει την παραγωγή
ωκυτοκίνης, που προκαλεί
συσπάσεις, περαιτέρω διάταση
κοκ. μέχρι τον τοκετό
Παλίνδρομοι μηχανισμοί ρύθμισης λειτουργίας
υποθαλάμου-υπόφυσης

13. Εκλυτική ορμόνη Ορμόνη από
όργανο στόχος

14. Αν σας ενδιαφέρει το περιεχόμενο της ομιλίας,
επικοινωνήστε μαζί μας στο
info@paidiatreio.gr