2. O’TILGAN MAVZU YUZASIDAN SAVOLLAR
1
•a) Kvadrat tenglama deb nimaga aytiladi?
•b) bo’lgan kvadrat tenglama tuzing
2
•a) Chala kvadrat tenglama deb nimaga aytiladi?
•b) Kvadrat tenglamaning ildizlarini toping
3
•a) kvadrat tenglama nechta ildizga ega?
•b) Kvadrat tenglamaning ildizlarini toping
2
;
1
;
3 =
−
=
= c
b
a
0
3
2
=
− x
x
0
;
2
= d
d
x
0
36
2
=
−
x
3. YANGI MAVZU BAYONI
Kvadrat tenglamalarni yechish uchun to’la kvadratni ajratish usuli
qo’llaniladi. Bu usulni misollarda ko’raylik:
1-misol. Kvadrat tenglamani yeching:
Bu tenglamaning shaklini quyidagicha almashtiramiz:
Demak, bundan
0
8
2
2
=
−
− x
x
9
)
1
(
1
8
1
2
8
2
2
2
2
=
−
+
=
+
−
=
−
x
x
x
x
x
3
1
3
1 −
=
−
=
− x
yoki
x 2
;
4 2
1 −
=
= x
x
4. 2-misol. Kvadrat tenglamani yeching:
Yuqorida kvadrat tenglamalarni to’la kvadratni ajratish usuli bilan yechish
qaralgan edi. Shu usulni umumiy ko’rinishdagi kvadrat tenglamani yechish
formulasini keltirib chiqarish uchun qo’llaymiz.
Umumiy ko’rinishdagi kvadrat tenglamani qaraymiz:
𝑎𝑥2
+ 𝑏𝑥 + 𝑐 = 0, 𝑏𝑢𝑛𝑑𝑎 𝑎 ≠ 0
0
14
5
2
=
−
+ x
x
𝑥2
+ 5𝑥 = 14, 𝑥2
+ 2 ∙
5
2
𝑥 +
25
4
= 14 +
25
4
𝑥 +
5
2
2
=
81
4
, 𝑥 +
5
2
= ±
9
2
𝑥1 =
9
2
−
5
2
= 2, 𝑥2 = −
9
2
−
5
2
= −7
5. Tenglamaning ikkala qismini a ga bo’lib,
𝒙𝟐
+
𝒃
𝒂
𝒙 +
𝒄
𝒂
= 𝟎
Kvadrat tenglama hosil qilamiz.
Bu tenglamaning chap qismida ikkihadning to’la kvadratini hosil
qilamiz:
𝒙𝟐 +
𝒃
𝒂
𝒙 = −
𝒄
𝒂
𝒙𝟐 + 𝟐 ∙
𝒃
𝟐𝒂
𝒙 +
𝒃
𝟐𝒂
𝟐
= −
𝒄
𝒂
+
𝒃
𝟐𝒂
𝟐
𝒙 +
𝒃
𝟐𝒂
𝟐
=
𝒃𝟐
− 𝟒𝒂𝒄
𝟒𝒂
Agar 𝒃𝟐
− 𝟒𝒂𝒄 ≥ 𝟎 bo’lsa, u holda
𝒙 +
𝒃
𝟐𝒂
𝟐
=
𝒃𝟐 − 𝟒𝒂𝒄
𝟐𝒂
𝟐
6. Bundan
𝑥 +
𝑏
2𝑎
= ±
𝑏2−4𝑎𝑐
2𝑎
, 𝑥1,2 = −
𝑏
2𝑎
±
𝑏2−4𝑎𝑐
2𝑎
Yoki
𝒙𝟏,𝟐 =
−𝒃 ± 𝒃𝟐 − 𝟒𝒂𝒄
𝟐𝒂
Yuqoridagi formula umumiy ko’rinishdagi kvadrat tenglama ildizlarini topish
formulasi deyiladi.
𝐷 = 𝑏2 − 4𝑎𝑐 ifoda 𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 = 0 kvadrat tenglamaning
diskriminanti deyiladi. Yuqoridagi formuladan ko’rinadiki, kvadrat
tenglama:
1)D>0 bo’lsa, 𝑥1𝑣𝑎 𝑥2 ikkita turli ildizga ega
2)D=0 bo’lsa, 𝑥1 = 𝑥2 bitta ildizga ega
3)D<0 bo’lsa, haqiqiy ildizlarga ega emas