Classification

1. ‫وم‬‫عل‬‌‫ه‬‫سع‬‫و‬‫ت‬‌‫و‬‌‫ی‬‫ند‬‫ب‬‌‫ه‬‫ق‬‫ب‬‫ط‬
‫‌اول‬‫هئ‬‫ا‬‫ار‬
‌‫ا‬‫ش‬‫ن‬‫م‬‫وم‬‫عل‬‌‫ی‬‫ند‬‫ب‬‌‫ه‬‫ق‬‫ب‬‫ط‬‌‫ت‬‫رور‬‫ض‬‌‫و‬
‫استاد‬:‫نیا‬‫ریاحی‬ ‫دکتر‬ ‫خانم‬ ‫سرکار‬
‫دانشجو‬:‫قویدل‬ ‫سمیه‬
‫مهر‬ ‫ورودی‬ ،‫دکتری‬ ‫دوره‬1397

2. 2

3. ‫‌بینی‬‫ن‬‫جها‬‌‫و‬‌‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‫الزم‬‫و‬‫ملزوم‬‫هم‬‫هستند‬(‫عراقی‬،1389).
‫‌بندی‬‫ه‬‫دست‬‌‫و‬‌‫‌بندی‬‫ه‬‫گرو‬‌‫اشیا‬‌‫بر‬‌‫مبنای‬‌‫‌ها‬‫ه‬‫تشاب‬‌‫و‬‌‫تمایزهای‬‫میان‬‌‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬
(‫خزائیلی‬‫و‬،‫منتظرالقائم‬1395).
‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬،‌‫رده‬‌‫بندی‬‌‫فلسفی‬‌‫و‬‌‫علمی‬‌‫است‬‌‫ناظر‬‌‫بر‬‌‫ترتیب‬‌‫علوم‬‌‫یا‬‌‫ترتیب‬‌
‫اشیاء‬‌(،‫محمدنیا‬1384).
‫ناظمی‬‌‫اردکانی‬‌‫و‬‌‫مصطفوی‬‌‫فرد‬‌(1393)،‌‫چیستی‬‌‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬:‌‫مرتب‬‫ساختن‬
‫ها‬‫کتاب‬‫و‬‫دیگر‬‫مواد‬‫کتابخانه‬‫براساس‬‫موضوع‬‫یا‬‫شکل‬‫آنهاست‬‫و‬‫تعیین‬‫جای‬‫صحیح‬
‫کتاب‬‫در‬‫های‬‫قفسه‬‫کتابخانه‬‫بر‬‫اساس‬‫یک‬‫نظام‬‫بندی‬‫رده‬‫و‬‌‌‌
‫تنظیم‬‌‫منطقی‬‌‫اشیا‬‌‫بر‬‌‫حسب‬‌‫درجه‬‌،‫شباهت‬‌‫تقسیم‬‌‫یک‬‌‫مجموعه‬‌‫از‬‌‫اشیا‬‌
(‫ناظمی‬‫اردکانی‬‫و‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393)
3

4. ‫تاکسونومی‬‫دارای‬‫تعاریف‬‫زیاد‬‫و‬‫متفاوتی‬‫است‬.
‫علم‬‫بندی‬‫طبقه‬‫اشیا‬
‫بشر‬‫در‬،‫گذشته‬‫از‬‫ها‬‫تاکسونومی‬‫برای‬‫سازماندهی‬‫تجربیات‬‫و‬‫مشاهداتش‬‫از‬‫دنیا‬
‫استفاده‬‫کرد‬‫می‬.
‫انسان‬‫برای‬‫درک‬‫مند‬‫نظام‬‫جهان‬‫هستی‬‫به‬‫نوعی‬‫ساختاربندی‬‫و‬‫بندی‬‫طبقه‬‫نیاز‬‫دارد‬.
‫تعریف‬‫نزدیک‬‫تاکسونومی‬‫علم‬‫و‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علم‬:
،‫تاکسونومی‬‫علم‬‫بندی‬‫طبقه‬‫اشیاست‬‫و‬‫شامل‬‫اصولی‬‫کلی‬‫برای‬‫بندی‬‫تقسیم‬‫اشیا‬‫و‬
‫حقایق‬‫به‬‫های‬‫رده‬‫مختلف‬
(،‫صمیعی‬1388)
4

5. (،‫صمیعی‬1388)
5

6. ‫تنظیم‬‫منطقی‬‫اشیاء‬‫بر‬‫حسب‬‫درجه‬‫شباهت‬
‫تقسیم‬‫یک‬‫مجموعه‬‫از‬‫اشیاء‬‫به‬‫هایی‬‫قسمت‬‫که‬‫با‬‫مشخصات‬‫خاصی‬‫به‬‫هم‬‫مرتبط‬
‫اند؛‬‫شده‬
‫قرار‬‫دادن‬‫اشیای‬‫مورد‬‫نظر‬‫در‬‫ها‬‫طبقه‬‫و‬‫هایی‬‫مقوله‬‫که‬‫طور‬‫به‬‫منسجم‬‫در‬‫یک‬‫سلسله‬
‫مراتب‬‫تنظیم‬‫اند؛‬‫شده‬
‫طرح‬‫اصولی‬‫برای‬‫مرتب‬‫ساختن‬‫ها‬‫کتاب‬‫و‬‫دیگر‬‫مواد‬‫کتابخانه‬‫بر‬‫اساس‬‫موضوع‬‫یا‬‫شکل‬
‫ا‬‫آنه‬‫و‬‫تعیین‬‫جای‬‫صحیح‬‫کتاب‬‫در‬‫های‬‫قفسه‬‫کتابخانه‬‫بر‬‫اساس‬‫یک‬‫نظام‬‫بندی؛‬‫رده‬
‫در‬‫اداره‬‫امور‬،‫بایگانی‬‫بندی‬‫رده‬‫معنای‬‫به‬‫تنظیم‬‫منطقی‬‫مدارک‬‫و‬‫های‬‫پرونده‬‫یک‬‫بایگانی‬
‫است؛‬
‫سیرز‬‫گوید‬‫می‬،‫بندی‬‫رده‬‫تنها‬‫بندی‬‫گروه‬‫عمومی‬‫اشیاء‬‫برای‬‫تعیین‬‫جا‬‫یا‬‫با‬‫هدف‬
‫شناسایی‬،‫نیست‬‫بلکه‬‫همچنین‬‫ترتیب‬‫دادن‬‫اشیاء‬‫در‬‫نظمی‬‫منطقی‬‫است‬‫طوری‬‫به‬‫که‬
‫وابستگی‬‫اشیاء‬‫محقق‬‫شوند؛‬
‫واینار‬‫نیز‬‫هم‬‫عقیده‬‫با‬‫سیرز‬‫گوید‬‫می‬‫هدف‬‫بندی‬‫رده‬‫عبارت‬‫است‬‫از‬‫گردآوری‬‫اشیاء‬
‫همانند‬‫و‬‫جداسازی‬‫اشیای‬‫ناهمانند‬(،‫داودی‬1370)
6

7. ‫مبحث‬«‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬»‫از‬‫مباحث‬‫اساسی‬‫ی‬‫فلسفه‬‫عام‬‫و‬‫مشترک‬‫علوم‬
‫از‬‫مباحث‬‫فرعی‬«‫شناسی‬‫هویت‬»‫علم‬‫و‬‫مبتنی‬‫بر‬‫ی‬‫مسئله‬«‫مالک‬‫وحدت‬‫و‬‫تمایز‬‫علوم‬»
(،‫رشاد‬1395)
‫بزرگان‬‫علم‬‫و‬‫فلسفه‬‫و‬‫دین‬‫و‬:...‫ساختمان‬‫ذهنی‬‫و‬‫فکری‬‫انسان‬‫همواره‬‫نیازمند‬‫نظم‬‫و‬
‫انتظام‬‫بوده‬‫و‬‫هست‬
‫فالسفه‬‫و‬‫دانشمندان‬:‫برای‬‫سامان‬‌‫دادن‬‌‫به‬‫ساختار‬‫ذهنی‬‫و‬‫فکری‬‫خویش‬
‫نویسان‬‫فرهنگ‬:‫نظم‬‌‫بخشیدن‬‌‫و‬‌‫سبک‬‌‫و‬‌‫سنگین‬‌‫و‬‌‫مرتب‬‌‫نمودن‬‌‫و‬‌‫الویت‬‌‫دادن‬‌‫به‬‫امور‬
‫از‬‫جمله‬‫دانش‬‫و‬‫های‬‫آموخته‬‫بشری‬
(،‫عراقی‬ ‫فدایی‬1380)
7

8. ‫فالسفه‬(‫موضوعی‬)
‫کنندگان‬‫تدوین‬‫ها‬‫المعارف‬‫دایره‬‫و‬‫ها‬‫دانشنامه‬
‫کتابداران‬
‫عراقی‬ ‫فدایی‬(2004،‫سهرابی‬‫چشمه‬ ‫و‬ ‫موحدیان‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1395.)
8

9. ‫اهمیت‬‫و‬‫ارزش‬‫موضوعات‬‫و‬،‫مسائل‬
‫غایات‬‫و‬،‫اهداف‬
‫کاربرد‬‫و‬،‫نتایج‬
‫روش‬‫تحصیل‬‫و‬‫پردازش‬‫علوم‬
(،‫بحرانی‬1392‫؛‬‫فدایی‬،‫عراقی‬1387‫؛‬‫موحدیان‬‫و‬،‫سهرابی‬‫چشمه‬1395).
9

10. ‫اهمیت‬‫میزان‬‫کاربرد‬
‫درجه‬‫نیاز‬‫جامعه‬‫به‬‫علوم‬
‫تطور‬‫تاریخ‬
‫زمان‬‫جدایی‬‫علوم‬‫از‬‫فلسفه‬
(،‫بحرانی‬1392‫؛‬‫فدایی‬،‫عراقی‬1387‫؛‬‫موحدیان‬‫و‬،‫سهرابی‬‫چشمه‬1395).
10

11. ،‫شناختی‬‫هستی‬،‫شناختی‬‫معرفت‬‫شناختی‬‫روش‬‫یا‬‫شناسی‬‫ارزش‬
‫مبنای‬‫شناختی‬‫هستی‬:‫برپایه‬‫سلسه‬‫مراتب‬‫وجود؛‬
‫مبنای‬‫شناختی‬‫معرفت‬:‫با‬‫تاکید‬‫بر‬‫نظام‬‫حقیقت؛‬
‫مبنای‬‫شناختی‬‫روش‬:‫بر‬‫تنوع‬‫های‬‫روش‬‫کشف‬‫و‬‫رسیدن‬‫به‬‫حقیقت؛‬
‫و‬‫مبنای‬‫اخالقی‬:‫بر‬‫میزان‬‫فایده‬‫و‬‫اثربخشی‬‫علوم‬‫در‬‫سلسه‬‫مراتب‬‫نیازهای‬
‫فردی‬-‫اجتماعی‬
(،‫بحرانی‬1392،‫عراقی‬ ‫فدایی‬ ‫؛‬1387،‫سهرابی‬‫چشمه‬ ‫و‬ ‫موحدیان‬ ‫؛‬1395.)
11

12. ‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫از‬‫نظر‬‫مطلبی‬(1389):‫مقصود‬‫از‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬
‫ارزیابی‬‫آن‬‫ها‬‫بر‬‫حسب‬‫موضوع‬‫و‬‫یافتن‬‫نقاط‬‫مشترک‬‫و‬‫غیرمشترک‬
‫برحسب‬‫موضوع‬‫و‬‫روش‬‫و‬‫ارتباط‬‫آن‬‫هاست‬.
‫واینار‬(1980):«‫هدف‬‫رده‬‫بندی‬‫عبارت‬‫است‬‫از‬‫گردآوری‬‫اشیای‬‫همانند‬
‫و‬‫جداسازی‬‫اشیای‬‫ناهمانند‬»
Wynar 12

13. ‫بندی‬‫طبقه‬‫علم‬‫برای‬‫سهولت‬‫مراجعه‬‫و‬‫تفهیم‬‫آن‬‫به‬‫مخاطبان‬‫منظور‬‫به‬‫آموزش‬‫و‬
‫نیز‬‫رسیدن‬‫به‬‫وحدت‬‫علم‬‫است‬(‫اردکانی‬‫ناظمی‬‫و‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393).
‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬‫جامعه‬‫علمی‬‫به‬‫مثابه‬‫راهنما‬‫و‬‫نقشه‬‫حرکت‬‫علمی‬‫آن‬‫جامعه‬‫است‬
(‫خزائیلی‬‫و‬،‫منتظرالقائم‬1395).
‫تعیین‬‫جایگاه‬‫یک‬‫دانش‬‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬،‫علوم‬‫از‬‫ترین‬‫مهم‬‫مسایل‬‫شناسی‬‫علم‬‫تطبیقی‬
‫است‬(‫اردکانی‬‫ناظمی‬‫و‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393).
13

14. ‫مؤلفه‬‌‫های‬‌‫‌بندی‬‌‫ه‬‫طبق‬:
‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬‫مفهوم‬‫ترتیب‬‫یا‬‫ترتب‬‫تعبیه‬‫شده‬،‫است‬
‫بر‬‫این‬‫اساس‬‫شما‬‫باید‬‫یک‬‫مبدأ‬‫مقایسه‬‫داشته‬‫باشید‬.
‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬‫وجوه‬‫اشتراک‬‫و‬‫اختالف‬‫را‬‫می‬‫بینید‬،
‫بنابراین‬‫باید‬‫معیار‬‫اشتراک‬‫و‬‫سپس‬‫معیار‬‫تمایز‬
‫داشته‬‫باشید‬.
،‫آبادی‬‫خندق‬‫بیاتی‬(1391)‫و‬‫حقیقی‬(1366)
14

15. ‫بندی‬‫طبقه‬‫علم‬:
«‫هندسه‬‫ی‬‫گروه‬‫های‬‫متمایز‬‫ترتیب‬‫یافته‬»
«‫هندسه‬‫ی‬‫گروه‬‫های‬ِ‫ز‬‫متمای‬،‫علوم‬‫که‬‫بر‬‫یکدیگر‬‫ترتب‬
‫دارند‬.
«‫مجموعه‬‫گزاره‬‫های‬‫مرتبط‬‫با‬‫یکدیگر‬(‫نظام‬‫مند‬)‫که‬‫به‬
‫توصیف‬‫و‬‫تبیین‬‫یک‬‫پدیده‬(‫موضوع‬‫علم‬)‫می‬‫پردازند‬»
‫بیاتی‬ ،‫آبادی‬‫خندق‬(1391)‫و‬‫حقیقی‬(1366)
15

16. ‫بندی‬‫رده‬:‫تنظیم‬‫منطقی‬‫اشیا‬‫بر‬‫حسب‬‫درجه‬‫شباهت‬
‫بندی‬‫طبقه‬:‫سلسله‬‌‫مراتب‬‌‫و‬‫وحدت‬‌‫علوم‬‌‫در‬‫کتار‬‫تمایزات‬‫و‬‫ها‬‫شباهت‬
‫در‬‫مجموع‬‫بندی‬‫طبقه‬‫و‬‫بندی‬‫رده‬‫علوم‬‫برای‬‫شناخت‬‌‫‌تر‬‫ت‬‫راح‬‌‫از‬‫علوم‬
‫بوده‬‫است‬.
‫با‬‫پیشرفت‬‫علم‬‫ضرورت‬‫بندی‬‫رده‬‫و‬‫تدوین‬‫های‬‫طرح‬‫بندی‬‫رده‬‫به‬
‫منزله‬‫نقشه‬‫کاملی‬‫از‬‫های‬‫رشته‬‫دانش‬‫و‬‫بیان‬‫روابط‬‫ها‬‫آن‬‫مدنظر‬
‫قرار‬‫گرفت‬:
‫در‬‫ابتدا‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬‫معارف‬
‫بندی‬‫رده‬‫ای‬‫کتابخانه‬
‫ایجاد‬‫بندی‬‫رده‬‫نظری‬‫و‬‫عملی‬
،‫حقیقی‬1366
16

17. ‫حقیقی‬ ‫نظر‬ ‫از‬(1366)‫بندی‬‫رده‬ ‫و‬ ‫بندی‬‫طبقه‬:
‫علم؛‬ ‫یک‬ ‫شعب‬ ‫کردن‬ ‫مشخص‬
‫بشری؛‬ ‫دانش‬ ‫پیشرفت‬ ‫چگونگی‬ ‫و‬ ‫سیر‬ ‫دادن‬ ‫نشان‬
‫علوم؛‬ ‫یادگیری‬ ‫شدن‬ ‫تر‬‫آسان‬
‫گوناگون‬ ‫های‬‫رشته‬ ‫بین‬ ‫ارتباط‬ ‫و‬ ‫نظم‬ ‫آورنده‬ ‫بوجود‬
‫بشر؛‬ ‫پیشرفت‬ ‫چگونگی‬ ‫و‬ ‫سیر‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫سازی‬ ‫آگاه‬
‫بشر‬ ‫به‬ ‫علوم‬ ‫تعلیم‬ ‫نحوه‬ ‫به‬ ‫رساندن‬ ‫کمک‬
17

18. ‫است‬ ‫بوده‬ ‫فوایدی‬ ‫دارای‬ ‫اسالمی‬ ‫دانش‬ ‫در‬ ‫علوم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬
‫اسالمی‬ ‫دانش‬ ‫در‬ ‫علوم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬ ‫فواید‬
‫برای‬‫دانشمندان‬‫مسلمان‬‫تعیین‬‫حدود‬‫و‬‫ثغور‬‫هر‬‫علم‬‫و‬‫رابطه‬
‫آن‬‫با‬‫قرآن‬‫و‬‫وحی‬‫و‬‫های‬‫اندیشه‬‫اسالمی‬‫دارای‬‫اهمیت‬‫بوده‬
‫است‬.
‫ارزش‬‫و‬‫فایده‬‫هر‬‫علم‬‫را‬‫در‬‫بستر‬‫دانش‬‫اسالمی‬‫مطالعه‬
‫نمودند‬‫می‬.
‫جایگاه‬‫هر‬‫علم‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫مسئله‬،‫سعادت‬‫کمال‬‫انسان‬‫و‬
‫جامعه‬‫انسانی‬‫مدنظر‬‫بوده‬‫است‬.
(،‫سجادی‬1360)
18

19. ‫روابط‬ ‫اجمالی‬ ‫درک‬ ‫و‬ ‫علوم‬ ‫دیگر‬ ‫با‬ ‫نسبت‬ ‫در‬ ‫علمی‬ ‫هر‬ ‫موقعیت‬ ‫به‬ ‫ذهن‬ ‫احاطه‬ ‫حصول‬
‫یکدیگر‬ ‫با‬ ‫علوم‬...
‫موثر‬ ‫نیز‬ ‫ها‬‫آن‬ ‫آموختن‬ ‫تاخر‬ ‫و‬ ‫تقدم‬ ‫و‬ ‫علوم‬ ‫آموزش‬ ‫نحوه‬ ‫در‬ ‫تواند‬‫می‬ ‫علوم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬
‫باشد؛‬
‫در‬ ‫ها‬‫آن‬ ‫فهرست‬ ‫تنظیم‬ ‫و‬ ‫ها‬‫مقاله‬ ‫و‬ ‫ها‬‫کتاب‬ ‫ترتیب‬ ‫زیرا‬ ‫است‬ ‫مفید‬ ‫هم‬ ‫علمی‬ ‫جهت‬ ‫از‬
‫است؛‬ ‫آسان‬ ‫نیز‬ ‫رسانی‬‫اطالع‬ ‫افزار‬‫نرم‬ ‫تهیه‬ ‫و‬ ‫ها‬‫کتابخانه‬
‫شود؛‬‫نمی‬ ‫تکرار‬ ‫دیگر‬ ‫علوم‬ ‫در‬ ‫علکم‬ ‫یک‬ ‫مسایل‬
‫کند؛‬‫می‬ ‫کمک‬ ‫پؤوهشگر‬ ‫به‬ ‫پژوهش‬ ‫موضوع‬ ‫انتخاب‬ ‫در‬
‫سازد؛‬‫می‬ ‫ممکن‬ ‫را‬ ‫علوم‬ ‫بین‬ ‫مقایسه‬
‫کند؛‬‫می‬ ‫کمک‬ ‫نیز‬ ‫عالم‬ ‫به‬ ‫علم‬ ‫موقعیت‬ ‫شناخت‬ ‫در‬
‫سازد؛‬‫می‬ ‫رهنمون‬ ‫علم‬ ‫مطالب‬ ‫و‬ ‫کلیات‬ ‫شناخت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫دانشمندان‬
‫است؛‬ ‫خالص‬ ‫معرفت‬ ‫و‬ ‫علم‬ ‫مدعیان‬ ‫سنجش‬ ‫و‬ ‫ارزیابی‬ ‫جهت‬ ‫عاملی‬
‫دهد‬‫می‬ ‫نشان‬ ‫مشخص‬ ‫صورت‬‫به‬ ‫را‬ ‫پژوهش‬ ‫نتایج‬.
‫اسالمی‬ ‫دانش‬ ‫در‬ ‫علوم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬ ‫فواید‬
(،‫سجادی‬1360) 19

20. ‫حیاتی‬ ‫امری‬ ‫علم؛‬ ‫پیشرفت‬ ‫جهت‬ ‫در‬ ‫همواره‬ ‫علم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬
‫شود‬‫می‬ ‫محسوب‬ ‫الزم‬ ‫ابزاری‬ ‫و‬ ‫بوده‬.
‫در‬ ‫علم‬ ‫بندی‬‫طبقه‬ ‫اصل‬‌‫دوران‌جدید‬‫تاکید‬ ‫و‬ ‫توجه‬ ‫مورد‬ ‫نیز‬
‫است‬ ‫بوده‬.
(،‫سجادی‬1360)
20

21. ‫علم‬‫ساکن‬،‫نیست‬‫بلکه‬‫پویاست؛‬‫به‬‫این‬‫معنا‬‫که‬‫علم‬‫در‬‫دنیا‬‫حتی‬‫در‬‫سطح‬‫مبانی‬
‫در‬‫معرض‬‫تحول‬‫است؛‬،‫بنابراین‬‫تحول‬‫در‬،‫علم‬‫مستلزم‬‫اصالح‬‫و‬‫تکمیل‬‫بندی‬‫طبقه‬
‫علوم‬‫نیز‬‫است؛‬
‫هر‬‫میزان‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫تر‬‫دقیق‬،‫باشد‬‫میزان‬‫گیری‬‫بهره‬‫از‬‫علم‬‫برای‬‫پاسخگویی‬
‫به‬‫نیازهای‬‫انسان‬‫بیشتر‬‫است‬‫و‬‫کسی‬‫تواند‬‫نمی‬‫ادعا‬‫کند‬‫که‬‫ترین‬‫دقیق‬‫بندی‬‫طبقه‬
‫را‬‫ارائه‬‫کرده‬‫است‬.
‫هرگونه‬‫بندی‬‫طبقه‬،‫علوم‬‫خود‬‫یک‬‫نظریه‬‫است‬‫که‬‫تواند‬‫می‬‫ابطال‬‫شود‬‫و‬‫نظریه‬
‫جدیدی‬‫جای‬‫آن‬‫را‬‫بگیرد؛‬
‫با‬‫وجود‬،‫این‬‫توان‬‫می‬‫گفت‬‫که‬‫حتی‬‫ترین‬‫کوچک‬‫تغییر‬‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬،‫علوم‬‫به‬
‫تولید‬‫ای‬‫نظریه‬‫جدید‬‫نیاز‬‫دارد‬‫و‬‫لذا‬‫نقد‬‫ها‬‫بندی‬‫طبقه‬‫و‬‫ارائه‬‫نظریه‬‫تازه‬‫در‬‫این‬
،‫زمینه‬‫آن‬‫هم‬‫در‬‫باالترین‬‫سطوح‬‫پژوهشی‬‫و‬،‫تحقیقاتی‬‫همچنان‬‫امری‬‫زنده‬‫و‬
‫مستمر‬‫تلقی‬‫شود‬‫می‬.(،‫غالمی‬1395)
21

22. ‫بارزترین‬‌‫ضرورت‬‌‫‌بندی‬‌‫ه‬‫طبق‬‌‫از‬‫نظر‬‫بیاتی‬‫و‬‫خندق‬‫آبادی‬(1392):
‫مشاهده‬‫و‬‫رصد‬‫وحدت‬‫و‬‫کثرت‬‫در‬‫نقشه‬‫کالن‬‫دانش‬‫است‬.
‫احصای‬‫کثرت‬‫موجود‬‫در‬،‫آن‬‫ساز‬‫زمینه‬‫پیگیری‬‫تحوالت‬‫بعدی‬‫در‬‫ی‬‫حوزه‬
‫دانش‬‫خواهد‬‫بود‬.
‫مهمترین‬‌‫اثر‬‌‫‌بندی‬‌‫ه‬‫طبق‬‌‫علوم‬‌‫را‬‌‫بتوان‬‌‫در‬‌‫‌ی‬‫ه‬‫رابط‬‌‫آن‬‌‫با‬‌‫فرهنگ‬‌‫و‬‌‫تمدن‬‌
‫بشری‬‫جستجو‬‌‫نمود‬(،‫میرعلی‬‌1389،‌‫نقل‬‌‫در‬‌،‫رضایی‬‌1394).‌
22

23. ‫آموزشگران‬‫از‬‫دیرباز‬‫درصدد‬‫برآمده‬‫اند‬‫که‬‫از‬‫طرفی‬‫مسائل‬‫مرتبط‬‫و‬‫متناسب‬‫را‬
‫دسته‬‫بندی‬‫کنند‬‫و‬‫دانش‬‫ها‬‫و‬‫علوم‬‫خاص‬‫را‬‫مشخص‬‫کنند؛‬
‫و‬‫از‬‫طرف‬‫دیگر‬‫علوم‬‫مختلف‬‫را‬‫طبقه‬‫بندی‬‫کنند‬‫و‬‫نیاز‬‫هر‬‫علمی‬‫را‬‫به‬‫علم‬‫دیگر‬‫و‬
‫در‬‫نتیجه‬‫تقدم‬‫یکی‬‫را‬‫بر‬‫دیگری‬‫روشن‬‫کنند؛‬
‫تا‬‫نخست‬‫کسانی‬‫که‬‫انگیزه‬‫یا‬‫ذوق‬‫و‬‫استعداد‬‫خاصی‬‫دارند‬‫بتوانند‬‫گمشده‬‫خودشان‬
‫را‬‫در‬‫میان‬‫انبوه‬‫مسائل‬‫بی‬‫شمار‬‫بیابند‬‫و‬‫راه‬‌‫رسیدن‬‌‫به‬‌‫هدفشان‬‌‫را‬،‫بشناسند‬
‫و‬‫دوم‬‫کسانی‬‫که‬‫می‬‫خواهند‬‫رشته‬‫های‬‫مختلفی‬‫از‬‫معلومات‬‫را‬‫فرا‬،‫گیرند‬‫بدانند‬‫از‬
‫کدامیک‬‫آغاز‬‫کنند‬‫که‬‫راه‬‫را‬‫برای‬‫آموختن‬‫دیگر‬‫رشته‬‫ها‬‫هموار‬‫کند‬‫و‬‫فراگیری‬
‫آنها‬‫را‬‫آسانتر‬‫نماید‬.‫به‬‫این‬،‫ترتیب‬‫علوم‬‫به‬‫قسمت‬‫ها‬‫و‬‫بخش‬‫های‬‫گوناگون‬‫تقسیم‬
‫شد‬‫و‬‫هر‬‫بخش‬‫در‬‫طبقه‬‫و‬‫مرتبه‬‫ّی‬‫ص‬‫خا‬‫قرار‬‫گرفت‬.
(،‫یزدی‬ ‫مصباح‬1391،‫فرد‬‫مصطفوی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1393)
23

24. ‫هدف‬‫و‬‫کارکرد‬‫طبقه‬‫بندی‬‫به‬‫نقل‬‫از‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393:
‫به‬‫دست‬‫آوردن‬‫‌های‬‫ت‬‫سنخی‬‌‫مشابه‬‫یا‬‫‌های‬‫ت‬‫تفاو‬‌‫آشکار‬‌‫و‬‌‫نهان‬‌‫علوم‬‫و‬‫معارف‬
‫علت‬‫به‬‫جایگاه‬‫ارزشی؛‬
‫سازی‬‫آگاه‬‫ما‬‫از‬‫سیر‬‫و‬‫چگونگی‬‫پیشرفت‬‫معرفت‬‫بشر؛‬
‫آسان‬‫کردن‬‫کار‬‫ذهن‬‫در‬‫داشتن‬‫تصور‬‫روشن‬‫از‬‫اشیا‬‫و‬‫باقی‬‫ماندن‬‫آن‬‫در‬
‫حافظه؛‬
‫آشکار‬‫کردن‬‫بستگی‬‫و‬‫پیوستگی‬‫صفات‬‫و‬‫خصوصیات‬‫اشیا‬‫داخل‬‫یک‬‫دسته‬‫و‬
‫گروه؛‬
‫ایجاد‬‫سهولت‬‫در‬‫بازیابی‬‫کتاب‬‫و‬‫بازکاوی‬‫دانش؛‬
‫نمایش‬‫روابط‬‫و‬‫سلسله‬‫مراتب‬‫ها؛‬‫آن‬
‫عدم‬‫تکرار‬‫مسائل‬‫یک‬‫علم‬‫در‬‫علوم‬‫دیگر‬...
24

25. ‫بندی‬‫طبقه‬‫به‬ ‫بشری‬ ‫معارف‬ ‫سازماندهی‬ ‫برای‬ ‫عامل‬ ‫ترین‬‫ضروری‬ ‫و‬ ‫نخستین‬ ‫علوم‬‫منظور‬
‫بازیابی‬‫است‬.
•‫افزون‬‫بر‬‫سهولت‬‫کارهای‬‫علمی‬
•‫یک‬‫نوع‬‫نظم‬‫فکری‬‫در‬‫محقق‬‫پدید‬‫اورد‬‫می‬
•‫ترین‬‫وسیع‬‫و‬‫ترین‬‫خالص‬‫مسائل‬‫علمی‬‫را‬‫تجزیه‬‫و‬‫تحلیل‬‫کند‬
•‫و‬‫یک‬‫نقشه‬‫راه‬‫علمی‬‫ترسیم‬‫کند‬
•‫و‬‫از‬‫طرفی‬‫از‬‫مسیر‬‫و‬‫چگونگی‬‫پیشرفت‬‫معرفت‬‫بشری‬‫آگاه‬‫سازد‬‫می‬
•‫و‬‫در‬‫طرز‬‫تعلیم‬‫علوم‬‫نیز‬‫کمک‬‫شایانی‬‫نماید‬‫می‬
•‫و‬‫ترکیبی‬‫را‬‫پدید‬‫آورد‬‫می‬‫که‬‫مطابق‬،‫آن‬‫علومی‬‫که‬‫در‬‫مرتبه‬‫پایین‬‫قرار‬‫اند‬‫گرفته‬‫تبع‬‫علومی‬
‫باشند‬‫که‬‫در‬‫مرتبه‬‫باالتر‬‫قرار‬‫دارند‬
(،‫منتظرالقایم‬ ‫و‬ ‫خزائیلی‬1395.)
25

26. ‫یکی‬‫از‬‫ویژگی‬‫های‬‫ساحت‬‫ذهنی‬‫و‬‫فکری‬‫دنیای‬،‫متجدد‬‫تقسیم‬‫شدن‬‫دانش‬
‫ها‬‫به‬‫شعبه‬‫های‬‫جدا‬‫از‬‫همدیگر‬‫است‬‫که‬‫منفک‬‫از‬‫هم‬‫عمل‬‫می‬‫کنند‬.
‫در‬‫جهان‬‫مترقی‬‫معاصر‬‫که‬‫تمدن‬‫و‬‫توسعه‬‫بـه‬‫اوج‬‫خـود‬‫رسـیده‬‫و‬‫شـبکه‬
‫هـای‬‫پیچیـده‬‫علوم‬‫دارای‬‫انشعاب‬‫های‬‫شگفت‬‫آوری‬‫شده‬‫و‬‫ترقی‬‫و‬‫تعالی‬
،‫بشر‬‫جـز‬‫در‬‫پرتـو‬‫فکـر‬‫روشـن‬‫و‬‫خردورزی‬‫صحیح‬‫میسر‬‫نمـی‬،‫شـود‬
‫طبقـه‬‫بنـدی‬،‫علـوم‬‫ارزش‬‫و‬‫اهمیـت‬‫روزافزونـی‬‫پیـدا‬‫نموده‬‫است‬.
(،‫مستقیمی‬1387)
26

27. ‫طبقه‬‫بندی‬‫اساس‬‫معارف‬‫بشری‬‫را‬‫تشکیل‬‫می‬‫دهد؛‬
‫ما‬‫را‬‫از‬‫چگونگی‬‫پیشرفت‬‫معرفت‬‫بشر‬‫آگاه‬‫می‬‫سازد؛‬
‫در‬‫طرز‬‫یادگیری‬‫این‬‫معارف‬‫به‬‫ما‬‫کمک‬‫شایانی‬‫می‬‫کند‬.
(،‫شاله‬1378،‫فدایی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1389)
27

28. «‫علم‬»‫دانشی‬‫است‬‫کلی‬‫و‬‫نظامدار‬‫که‬‫از‬‫روی‬‫قضایای‬‫معینی‬‫هماهنگ‬‫با‬‫اصـول‬
‫کلی‬‫استنتاج‬‫می‬‫شود‬‫و‬«‫پژوهش‬‫علمی‬»‫تالشـی‬‫اسـت‬‫نظامـدار‬‫بـرای‬‫پاسـخ‬
‫دادن‬‫بـه‬‫پرسشهای‬‫خاص‬.‫بنابراین‬‫هر‬‫نوع‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫که‬‫بتواند‬
‫منـدتر‬‫نظام‬‫بوده‬‫و‬‫به‬‫های‬‫پرسش‬‫تر‬‫اساسی‬‫و‬‫بیشتری‬‫پاسخ‬،‫دهد‬‫بهتر‬‫است‬.
(،‫هرمی‬1373:22،‫فرد‬ ‫مصطفوی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1393)
‫علم‬‫و‬‫قدرت‬،‫علمی‬‫ترین‬‫مهم‬‫عامل‬‫در‬،‫گیری‬‫شکل‬‫اوج‬‫و‬‫شکوه‬‫ها‬‫تمدن‬‫از‬
‫جمله‬‫تمدن‬‫اسالمی‬‫بوده‬‫است‬‫و‬،‫دانشمندان‬‫یکی‬‫از‬‫های‬‫راه‬‫اشراف‬‫به‬‫علوم‬‫و‬
‫افزایش‬‫کاربرد‬‫صحیح‬‫ها‬‫آن‬،‫را‬‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫علوم‬‌‫دانستند‬‫می‬.
(،‫غالمی‬1395)
28

29. ‫امروزه‬‫بحث‬‫مراتب‬‫و‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫از‬‫مسائل‬‫علمی‬‫به‬‫نام‬«‫متدولوژی‬»‫است‬
‫که‬‫گاهی‬‫از‬‫آن‬‫به‬«‫فلسفه‬‫علم‬»‫نیز‬‫تعبیر‬‫شود‬‫می‬.
‫فلسفه‬‫علم‬‫عبارت‬‫است‬‫از‬‫معرفت‬‫ماهیت‬‫علم‬‫و‬‫انواع‬‫اصول‬‫و‬‫مبادی‬‫و‬
‫بندی‬‫طبقه‬‫ها‬‫آن‬‫و‬...
(،‫شاله‬1368:6،‫مستقیمی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1387)
‫متدولوژی‬‫با‬‫نگاهی‬‫درآمدی‬‫به‬‫کلیه‬،‫علوم‬‫ها‬‫آن‬‫را‬‫منـد‬‫نظام‬‫نمـوده‬‫و‬«‫دربـاره‬
‫متـدها‬‫و‬‫روش‬‫های‬‫مناسب‬‫تحقیق‬‫در‬‫علوم‬،‫مختلف‬‫بحث‬‫و‬‫بررسی‬‫می‬‫کند‬
(،‫جعفری‬1377:63،‫مستقیمی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1387)
29

30. ‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫علوم‬‫از‬‫فلسفه‬‫عمومی‬‫یا‬‫آموزش‬‫شناسی‬‫نشأت‬‫گیرد‬‫می‬‫که‬‫خود‬‫شامل‬4
‫دیدگاه‬‫به‬‫شرح‬‫زیر‬‫است‬:
‫مشاهدات‬‫شخصی‬‫که‬‫به‬‫آنچه‬‫واسطه‬‫بی‬‫شناخته‬‫شود‬‫می‬‫توجه‬‫دارد؛‬
‫شناخت‬‫باطن‬‫امور‬‫که‬‫برای‬‫درک‬‫واقعیت‬‫امری‬‫را‬‫آن‬‫منفک‬‫از‬‫ظواهر‬‫در‬‫نظر‬
‫گیرد؛‬‫می‬
‫شناخت‬‫دگرگونی‬‫که‬‫سعی‬‫کند‬‫می‬‫از‬‫راه‬‫مقایسه‬،‫امور‬‫قوانین‬‫را‬‫کشف‬‫کند؛‬
‫نهان‬‫شناسی‬‫که‬‫شرایط‬‫معرفت‬‫را‬‫تجزیه‬‫و‬‫تحلیل‬‫کند‬‫می‬.
(،‫منتظرالقائم‬ ‫و‬ ‫خزائیلی‬1395:9)
30

31. ‫رشاد‬‌‫معتقد‬‌‫است‬‌«‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫علوم‬»‌‫از‬‌‫مباحث‬‌‫اساسی‬‌‫‌ی‬‫ه‬‫فلسف‬‌‫عام‬‌‫و‬‌‫مشترک‬‌
‫علوم‬‌‫‌شمار‬‫ه‬‫ب‬‌‫‌رود؛‬‫ی‬‫م‬‌‌
‫این‬‌‌‫ث‬‫بح‬‌‫از‬‌‫فروع‬‌‫مبحث‬‌«‫‌شناسی‬‫ت‬‫هوی‬»‌‫علم‬‌‫و‬‌‫مبتنی‬‌‫بر‬‌‫‌ی‬‫ه‬‫مسئل‬‌«‫مالک‬‌‫وحدت‬‌
‫و‬‌‫تمایز‬‌‫علوم‬»‌‫قلمداد‬‌‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‌‌
‫از‬‌‫نظر‬‌‫وی‬‌‫‌توان‬‫ی‬‫م‬‌‫با‬‌‫دو‬‌،‫رویکرد‬‌‫به‬‌‫‌ی‬‫ه‬‫مسئل‬‌«‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫علوم‬»‌‫نگریست‬:
‌‌‌‌‌‌1.‌‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫پسینی‬‌‫علوم‬‌‫عبارت‬‌‫است‬‌‫از‬‌«‫ترسیم‬‌‫جغرافیای‬‌‫میراث‬‌‫معرفتی‬‌
‫بشر‬»‌
‌‌‌‌‌‌۲.‌‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫پیشینی‬‌‫علوم‬‌‫عبارت‬‌‫است‬‌‫از‬‌«‫مهندسی‬‌‫مطلوب‬‌‫معرفت‬»‌
‌‌‌‌‌‌‌‌‌‫سبب‬‌‫ارتقای‬‌‫خودآگاهی‬‌‫ابنای‬‌‫روزگار‬‌‫نسبت‬‌‫به‬‌‫ذخایر‬‌‫معرفتی‬‌‫و‬‌‫نیز‬‌
‫‌ساز‬‫ه‬‫زمین‬‌‫بسط‬‌‫و‬‌‫بازسازی‬‌‫‌ها‬‫ش‬‫دان‬‌‫بومی‬‌‫‌گردد‬‫ی‬‫م‬.‌‌‌
(‌،‫رشاد‬1395‌‌)
31

32. ‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫‌محور‬‫ه‬‫اندیش‬‌(‫انسان‬‌‫محور‬):‌‫ارسطو‬
‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫‌محور‬‫ن‬‫دی‬‌(‫وحی‬‌‫محور‬):‌‫غزالی‬
‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫‌محور‬‫ش‬‫دان‬:‌‫ابن‬‌‫حزم‬‌‫و‬‌‫ابن‬‌‫اکفانی‬
‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫‌محور‬‫ه‬‫تجرب‬:‌‫مارکسیسم‬‌‫و‬‌‫سوسیالیسم‬
‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫‌محور‬‫ه‬‫ماد‬:‌‫دایره‬‌‫المعارف‬‌‫بریتانیکا‬
‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫تاریخی‬‌(‫‌نویسان‬‫ف‬‫‌المعار‬‫ه‬‫دایر‬):‌‫ابن‬‌‫ندیم‬‌(‫علوم‬‌‫اوایل‬‌‫و‬‌‫علوم‬‌‫اواخر‬)
‫‌های‬‫ی‬‫‌بند‬‫ه‬‫طبق‬‌‫واقعیت‬‌‫محور‬‌(‫دو‬‌‫دویی‬):‌‫بر‬‌‫دو‬‌‫محور‬‌‫سلسله‬‌‫مراتب‬‌‫و‬‌‫زوجیت‬‌
‫استوار‬‌‫است‬.‌‫مثل‬‌‫علوم‬‌‫دنیا‬‌‫و‬‌‫آخرت‬‌
‌(‌،‫فدایی‌عراقی‬1389‌:1-۲‌‌)
32

33. ‌‫‌بندی‌از‌سوی‌صاحبان‌آن،‌به‬‫ه‬‫شایان‌توجه‌است‌که‌معموال‌در‌ارائه‌طرح‌طبق‬
‫مالک‌و‌معیار‌مورد‌نظر‌تصریح‌نشده‌و‌گاه‌از‌چند‌معیار‌بهره‌جسته‌اند‬‌‌.
‫مانند‌فارابی‌که‌علوم‌را‌از‌ابتدا‌به‌هشت‌طبقه‌اصلی‌تقسیم‌کرده‌است‬‌.‌‫به‬
‌‫‌بندی‌کرده‬‫ه‬‫اعتقاد‌برخی،‌او‌به‌نسبت‌کارامدی‌هر‌علم‌در‌جامعه‌علوم‌را‌طبق‬
‌‫‌بندی‌تقدم‌و‌تأخر‌در‬‫ه‬‫است‌و‌برخی‌دیگر‌نیز‌گفته‌اند‌که‌مالک‌فارابی‌در‌طبق‬
‫آموزش‌بوده‌است‬.‌
(‌،‫فارابی‬136۲‌:۲1-۲3‌،‫‌نژاد‬‫ب‬‫،‌نقل‌در‌یعقو‬1390)
33

34. ‫است‬ ‫معرفت‬ ‫و‬ ‫شناخت‬ ‫برای‬ ‫کارآمدی‬ ‫ابزار‬ ‫علمی‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫بندی‬‫طبقه‬
(‌،‫‌اردکانی‌و‌مصطفوی‌فرد‬‫ی‬‫ناظم‬1393.)
34

35. ‫اعتقاد‬‫عمومی‬‫بسیاری‬‫از‬‫اندیشه‬‫ورزان‬‫بر‬‫این‬‫بود‬‫که‬‫بهترین‬‫راه‬‫رسیدن‬
‫به‬‫اهداف‬،‫پذیری‬‫آموزش‬‫بازیابی‬‫و‬‫ماندگاری‬،‫علوم‬‫‌بندی‬‫ه‬‫طبق‬‌‫هاست‬‫آن‬‫و‬
‫در‬‫اصل‬‫علم‬‫جز‬‫با‬‫بندی‬‫طبقه‬‫رشد‬‫نمی‬‫کند‬(‫فدایی‬،‫عراقی‬1389)
‫پیشرفت‬،‫علوم‬‫جزئی‬‫ها‬‫نگری‬‫و‬‫گزینشی‬‫عمل‬‫کردن‬‫و‬‫نیز‬‫موفقیت‬‫در‬
‫آموزش‬‫مستلزم‬‫تقسیم‬‫و‬‫ترتیب‬‫دادن‬‫صحیح‬‫علوم‬‫و‬‫ها‬‫دانش‬‫است‬
(،‫فرید‬ ‫کیانی‬1390،‫زاده‬ ‫قاضی‬ ‫و‬ ‫تبار‬ ‫شفیع‬ ،‫مختاری‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1397)
35

36. ‫از‬‫وحدت‬‫علوم‬،‫مختلف‬‫علوم‬‫گوناگون‬‫همچون‬‫های‬‫شاخه‬‫یک‬‫درخت‬‫نظر‬
‫کردند‬‫می‬‫که‬‫رشد‬‫کند‬‫می‬‫و‬‫موافق‬‫با‬‫ماهیت‬‫همین‬‫درخت‬‫برگ‬‫و‬‫بار‬‫دهد‬‫می‬.
‫درست‬‫همین‬‫به‬‫صورت‬‫که‬‫شاخه‬‫درختی‬‫صورتی‬‫به‬‫نامحدود‬‫رشد‬،‫کند‬‫نمی‬
‫طور‬‫همین‬‫هم‬‫هر‬‫علم‬‫باید‬‫تا‬‫حدی‬‫تعلیم‬‫شود‬‫و‬‫از‬‫آن‬‫تجاوز‬‫نکند‬.
‫وقتی‬‫درخت‬‫دانش‬‫و‬‫معرفت‬‫انسان‬‫شکل‬،‫گیرد‬‫می‬‫نوع‬‫معارف‬‫بعدی‬‫جهت‬
‫خود‬‫را‬‫پیدا‬‫کرده‬‫و‬‫در‬‫مسیری‬‫افتد‬‫می‬‫که‬‫با‬‫آن‬‫در‬‫تعارض‬‫نباشد‬
(،‫عراقی‬ ‫فدایی‬1389:2)
‫نصر‬ ‫منظر‬ ‫از‬(1384:)
36

37. ‫از‬‫طرف‬‫دیگر‬‫بندی‬‫تقسیم‬‫علوم‬‫برای‬‫سهولت‬‫آموزش‬‫و‬‫تأمین‬‫هر‬‫چه‬‫بیشتر‬‫اهداف‬
‫تعلیم‬‫و‬،‫تربیت‬‫انجام‬‫گیرد‬‫می‬.
‫در‬‫آغاز‬‫که‬‫معلومات‬‫بشر‬‫محدود‬،‫بود‬‫امکان‬‫داشت‬‫که‬‫همه‬‫ها‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫چند‬‫دسته‬
‫تقسیم‬‫کرد‬‫ولی‬‫رفته‬‫رفته‬‫که‬‫دایره‬‫مسائل‬‫وسعت‬‫یافت‬‫و‬‫به‬‫خصوص‬‫بعد‬‫از‬‫آنکه‬
‫ابزارهای‬‫علمی‬‫مختلفی‬‫برای‬‫تحقیق‬‫در‬‫مسائل‬‫تجربی‬‫ساخته‬‫شد‬‫بیش‬‫از‬،‫همه‬‫علوم‬
‫تجربی‬‫به‬‫های‬‫شعبه‬‫گوناگونی‬‫تقسیم‬‫شد‬‫و‬‫هر‬‫علمی‬‫به‬‫علوم‬‫تری‬‫جزئی‬‫منشعب‬،‫شد‬
‫چنانکه‬‫این‬‫جریان‬‫هنوز‬‫هم‬‫به‬‫شکل‬‫فزایندهای‬‫ادامه‬‫دارد‬.
(،‫یزدی‬ ‫مصباح‬1391،‫فرد‬ ‫مصطفوی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1393)
37

38. 1
•‌‫‌بندی‌را‌در‌مشاهده‌و‌رصد‬‌‫ه‬‫بارزترین‌ضرورت‌طبق‬
‫وحدت‌و‌کثرت‌در‌نقشه‬‌‌‫ی‌کالن‌دانش‬
2
•‫‌بندی‌علوم‌بر‌تحوالت‌فرهنگی‌و‌تمدنی‬‌‫ه‬‫تأثیر‌طبق‬
3
•‫بازیابی‌اطالعات‬
38

39. ‫تعیین‬«‫محتوای‬‫درسی‬»‫نظام‬‫های‬‫آموزشی‬
‫ترسیم‬‫نقشه‬‫ی‬‫جامع‬‫علمی‬.
‫ویژگی‬"‫قابلیت‬‫بازیابی‬"‫در‬‫دانش‬
‫تعیین‬‫ساختار‬‫ها‬‫کتاب‬
‫تعیین‬‫ساختار‬‫افزارهای‬‫نرم‬‫رسانی‬‫اطالع‬
‫های‬‫بندی‬‫رده‬‫ای‬‫کتابخانه‬(،‫آبادی‬‫خندق‬،‫بیاتی‬1391).
‫همچنین‬‫بندی‬‫تقسیم‬‫علوم‬‫برای‬‫سهولت‬‫آموزش‬‫و‬‫تامین‬‫هر‬‫چه‬‫بیشتر‬‫اهداف‬
‫تعلیم‬‫و‬،‫تربیت‬‫انجام‬‫گیرد‬‫می‬(‫ناظمی‬‫اردکانی‬‫و‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393).
‫تعیین‬‫ساختار‬‫ها‬‫کتاب‬
‫تعیین‬‫ساختار‬‫افزارهای‬‫نرم‬‫رسانی‬‫اطالع‬
‫های‬‫بندی‬‫رده‬‫ای‬‫کتابخانه‬(،‫آبادی‬‫خندق‬،‫بیاتی‬1391).
‫همچنین‬‫بندی‬‫تقسیم‬‫علوم‬‫برای‬‫سهولت‬‫آموزش‬‫و‬‫تامین‬‫هر‬‫چه‬‫بیشتر‬‫اهداف‬
‫تعلیم‬‫و‬،‫تربیت‬‫انجام‬‫گیرد‬‫می‬(‫ناظمی‬‫اردکانی‬‫و‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬1393).
‫‌بندی‌را‌در‌مشاهده‌و‌رصد‌وحدت‌و‌کثرت‌در‌نقشه‬‌‫ه‬‫بارزترین‌ضرورت‌طبق‬‌‌‫ی‌کالن‬
‌‫دانش‬
39

40. ‫بندی‬‫طبقه‬،‫علوم‬‫باعث‬‫تغییراتی‬‫در‬‫فرهنگ‬‫تخصصی‬‫یک‬‫جامعه‬‫می‬‫شود‬
‫اگر‬‫فرهنگی‬‫بتواند‬‫روش‬‫تقسیم‬‫بندی‬‫علوم‬‫خود‬‫را‬‫وارد‬‫فرهنگ‬‫دیگری‬،‫کند‬
‫تمام‬‫آن‬‫فرهنگ‬‫را‬‫تسخیر‬‫کرده‬‫است‬.»(،‫میرعلی‬1389).
‫بندی‬‫طبقه‬‫می‬‫تواند‬‫در‬‫نحوه‬‫آموزش‬‫علوم‬‫مختلف‬‫و‬‫ّم‬‫د‬‫تق‬‫و‬‫ّر‬‫خ‬‫تأ‬‫آموختن‬‫آن‬‫ها‬
‫نیز‬‫ّر‬‫ث‬‫مؤ‬‫باشد‬».
‫فرهنگ‬‫نویسان‬‫که‬‫به‬،‫نوعی‬‫درگیر‬‫تدوین‬‫دانش‬‫برای‬‫استفاده‬‫از‬‫آن‬‫هستند‬‫به‬
‫آن‬"‫بندی‬‫طبقه‬‫علم‬"‫محتاجند‬.»(،‫آبادی‬‫خندق‬،‫بیاتی‬1391).
‫بندی‬‫طبقه‬‫تأثیر‬‫زیربنایی‬‫و‬‫اساسی‬‫در‬‫همه‬‫روندهای‬‫پژوهشی‬‫و‬‫فعالیت‬‫های‬
‫علمی‬‫داشته‬‫است‬.
‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬‫رده‬‫بندی‬‫منابع‬‫از‬‫مقدمات‬‫و‬‫زمینه‬‫های‬‫مهم‬‫نمایه‬‫سازی‬‫و‬
‫اصطالح‬‫نگاری‬‫است‬»(،‫میرعلی‬140،1389).
40

41. ‌‫بازیابی‬‫اطالعات‬
«‫ماهیت‬‫دانش‬‫را‬‫به‬‫عنوان‬‫مجموعه‬‫ای‬‫از‬‫اطالعات‬‫تأیید‬‫شده‬‫می‬
‫پذیریم‬‫که‬‫ویژگی‬‫قابلیت‬‫بازیابی‬‫به‬‫آن‬‫افزوده‬‫شده‬‫است‬»
(‫هاشمیان‬،‫بجنورد‬1388).
‫ویژگی‬«‫قابلیت‬‫بازیابی‬»‫در‬‫دانش‬:
‫تعیین‬‫ساختار‬‫کتاب‬‫ها‬(‫اصطالحنامه‬‫ها‬،‫فرهنگ‬‫ها‬،‫دائرة‬‫المعارف‬‫ها‬
‫و‬...
‫تعیین‬‫ساختار‬‫نرم‬‫افزارهای‬‫اطالع‬‫رسانی‬(‫سایت‬‫ها‬،‫بندی‬‫طبقه‬
‫موتورهای‬‫جستجو‬‫و‬...
‫رده‬‫بندی‬‫های‬‫کتابخانه‬‫ای‬(،‫آبادی‬‫خندق‬،‫بیاتی‬1391).
41

42. ‫دالیل‬‫ضرورت‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫را‬‫از‬‫نظر‬‫مستقیمی‬(1387)‫اینگونه‬‫برشمرد‬:
‫علومی‬‫که‬‫نسبت‬‫به‬‫یکدیگر‬‫جنبه‬‫مقدمیت‬‫و‬‫مبدئیت‬‫دارند‬‫مبین‬‫گردند‬
‫رعایت‬‫تقدم‬‫و‬‫تاخر‬‫در‬‫تعلیم‬‫و‬‫تعلم‬،‫علوم‬
‫تر‬‫روشن‬‫و‬‫تر‬‫واضح‬‫گردد‬‫و‬‫انواع‬‫ارتباطات‬‫و‬‫ترابط‬‫هر‬‫یک‬‫از‬‫علوم‬‫با‬‫سایر‬‫ها‬‫دانش‬‫و‬‫کم‬‫و‬
‫کیف‬‫ها‬‫آن‬‫مشخص‬‫شود‬.
‫نقشه‬‫راهنما‬‫و‬‫شناسایی‬‫عناوین‬‫کلی‬‫علوم‬
‫مبادی‬‫ورودی‬‫و‬‫خروجی‬‫علوم‬‫را‬‫نسبت‬‫به‬‫یکدیگر‬‫در‬‫جهت‬‫تسریع‬‫شناخت‬‫و‬‫هویت‬‫ها‬‫آن‬
‫تبیین‬‫نماید‬.
‫تواند‬‫می‬‫مطالعات‬‫و‬‫تحقیقات‬‫علمی‬‫درباره‬‫مسایل‬‫علوم‬‫را‬‫سهل‬‫و‬‫آسان‬‫سازد‬‫و‬‫به‬‫آن‬
‫سرعت‬‫بخشد‬.
‫برای‬‫ترتیب‬‫دادن‬‫کتب‬‫در‬‫ک‬‫ت‬‫ابخانه‬‫و‬‫تنظیم‬‫فهرست‬‫ها‬‫آن‬‫مفید‬‫واقع‬‫شود‬
‫از‬‫سیر‬‫و‬‫چگونگی‬‫پیشرفت‬‫دانش‬‫و‬‫معرفت‬‫بشری‬‫آگاه‬‫کرده‬
‫و‬‫در‬‫تاریخ‬،‫علم‬‫اطالعات‬‫ای‬‫شایسته‬‫را‬‫به‬‫ما‬‫ارزانی‬‫دارد‬‫می‬.
(،‫مستقیمی‬1387، ‫فرد‬ ‫مصطفوی‬ ‫و‬ ‫اردکانی‬ ‫در‬ ‫نقل‬ ،1393) 42

43. ‫هم‬‫زمان‬‫با‬‫گسترش‬‫علوم‬‫؛‬‫تقسیم‬‫و‬‫بندی‬‫طبقه‬،‫آن‬‫برای‬
‫مدیریت‬‫های‬‫دانش‬‫بشری‬‫ضرورت‬‫پیدا‬‫کند‬‫می‬
(،‫نژاد‬‫یعقوب‬1395.)
‫امروزه‬‫عصر‬‫اطالعات‬‫نیست‬‫عصر‬‫دانش‬‫است‬‫و‬‫زمانى‬‫که‬‫بین‬‫اطالعات‬
‫ارتباط‬‫برقرار‬‫مى‬‫شود‬‫انسان‬‫به‬‫باالترین‬‫سطح‬‫شناختى‬‫خود‬‫رسد‬‫می‬
(،‫طاهری‬1397).
43

44. ‫علیمحمدی‬(1391)‫آیا‬‫دانش‬‫شناسی‬‫قلمرو‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫است‬‫و‬‫متخصصان‬
‫رسانی‬‫اطالع‬‫هم‬‫منظور‬‫به‬‫بازیابی‬‫و‬‫اشاعه‬‫اطالعات‬‫ناگزیر‬‫از‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬
‫اشراف‬‫بر‬‫دانش‬‫بشری‬‫هستند؟‬
‫خوب‬ ‫بندی‬‫طبقه‬ ‫یک‬:‫یک‬‫نظریه‬
‫یک‬‫طبقه‬‫بندی‬‫خوب‬‫به‬‫همان‬‫شیوه‬‫ای‬‫عمل‬‫کند‬‫می‬‫که‬‫یک‬‫نظریه‬‫انجام‬،‫دهد‬‫می‬‫مفاهیم‬‫را‬
‫در‬‫یک‬‫ساختار‬،‫مفید‬‫مفصل‬‫کند‬‫می‬.‫اگر‬‫آمیز‬‫موفقیت‬،‫باشد‬‫به‬‫عنوان‬‫یک‬،‫نظریه‬،‫توصیفی‬
،‫توضیحی‬،‫اکتشافی‬‫پربار‬‫و‬‫شاید‬‫هم‬،‫ظریف‬‫جو‬‫صرفه‬‫و‬‫قوی‬‫است‬.
(Kwasnik, l992)
44

45. ‫منابع‬‫و‬‫ماخذ‬
1-‫بیاتی‬،،‫ابوالحسن‬،‫آبادی‬‫خندق‬‫مجتبی‬(1391).‫هویت‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬.‫فصلنامه‬‫تخصصی‬
‫مطالعات‬‫راهبردی‬‫علوم‬‫و‬‫معارف‬‫اسالم‬،‫ربیع‬‫الثانی‬-‫رمضان‬1433،‫شماره‬4‫و‬5.
2-‫بحرانی‬،‫مرتضی‬(1392).،‫رشته‬‫رشته‬‫میان‬‫و‬‫بندی‬‫تقسیم‬‫علوم‬.‫فصلنامه‬‫مطالعات‬‫میان‬
‫ای‬‫رشته‬‫در‬‫علوم‬‫انسانی‬،5(2)،37-59.
3-‫حقیقی‬،‫محمود‬(1366).‫مروری‬‫بر‬‫بندی‬‫رده‬‫نظری‬‫و‬‫بندی‬‫رده‬‫عملی‬.‫مجله‬‫روانشناسی‬‫و‬
‫علوم‬‫تربیتی‬،3(4)،45-58.
4-‫خزائیلی‬،‫محمدباقر؛‬،‫القائم‬‫منتظر‬‫اصغر‬(1395).‫نقد‬‫و‬‫بررسی‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬‫تمدن‬
‫اسالمی‬‫با‬‫تاکید‬‫بر‬‫نقش‬‫ایرانیان‬(‫های‬‫قرن‬‫سوم‬‫تا‬‫یازدهم‬‫هجری‬).‫قم‬:‫انتشارات‬‫پژوهشگاه‬
‫حوزه‬‫ودانشگاه‬‫و‬‫باهمکاری‬‫دانشگاه‬‫اصفهان‬.
5-‫داودی‬،‫مهدی‬(1370).‫ای‬‫مقدمه‬‫بر‬‫های‬‫جنبه‬‫نظری‬‫بندی‬‫رده‬.‫فصلنامه‬‫مطالعات‬‫ملی‬
‫کتابداری‬‫و‬‫سازماندهی‬‫اطالعات‬،2(‫شماره‬1،2،3،‫و‬4),271-301.
6-‫رضایی‬،‫حسن‬(1394).‫بندی‬‫طبقه‬‫جدید‬‫علوم؛‬‫نیازی‬‫که‬‫باید‬‫جدی‬‫گرفته‬‫شود‬،‫خبرگزاری‬
،‫مهر‬‫بازیابی‬‫شده‬‫در‬‫تاریخ‬24‫بهمن‬1397،‫قابل‬‫بازیابی‬‫در‬:
com/news.mehrnews.//www:https.
7-‫رشاد‬،‫اکبر‬‫علی‬(1395).‫منطق‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬.‫فصلنامه‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشی‬‫ذهن‬،‫پؤوهشگاه‬
‫فرهنگ‬‫و‬‫اندیشه‬‫اسالمی‬.‫مقاله‬1،17(65)،‫صفحه‬5-28.
8-‫سجادی‬،‫سید‬‫محمدصادق‬(1360).‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬‫تمدن‬‫اسالمی‬.‫تهران‬:‫کاویان‬.
9-‫طاهری‬،‫سیدمهدی‬(1397).‫دورهمی‬‫علمی‬‫کتابداران‬‫با‬‫موضوع‬‫شناسی‬‫هستی‬.‫تاریخ‬
‫بازیابی‬:25‫بهمن‬1397،‫قابل‬‫بازیابی‬‫در‬:ir.lisna.//www:http.
10-‫صمیعی‬،‫میترا‬(1388).‫درآمدی‬‫بر‬‫تاکسونومی‬‫و‬‫نقش‬‫آن‬‫در‬‫سازماندهی‬‫اطالعات‬.
‫فصلنامه‬‫کتاب‬،79.177-196.
11-‫فدایی‬،‫عراقی‬‫غالمرضا‬(1387).‫طرحی‬‫نو‬‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬‫بندی‬‫رده‬‫ها‬‫کتابخانه‬‫و‬
‫مراکز‬‫رسانی‬‫اطالع‬.‫تهران‬:‫سازمان‬‫اسناد‬‫و‬‫کتابخانه‬‫ملی‬‫جمهوری‬‫اسالمی‬‫ایران‬.
45

46. 12-‫فدایی‬،‫عراقی‬‫غالمرضا‬(1389).‫طرحی‬‫نو‬‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬.‫تهران‬:‫سازمان‬‫اسناد‬‫و‬‫کتابخانه‬
‫ملی‬‫جمهوری‬‫اسالمی‬‫ایران‬.
13-‫فدایی‬،‫عراقی‬‫غالمرضا‬(1380).‫طرحی‬‫نو‬‫در‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬.‫مجله‬‫دانشکده‬‫ادبیات‬‫و‬‫علوم‬
‫انسانی‬‫دانشگاه‬‫تهران‬.46‫و‬47(158-159)،287-308.
14-،‫علیمحمدی‬‫داریوش‬(1391).«‫علم‬‫اطالعات‬‫و‬‫دانش‬‫شناسی‬!‫؟‬».‫سخن‬‫هفته‬‫شماره‬98.
‫تاریخ‬‫بازیابی‬25‫بهمن‬1397،‫قابل‬‫بازیابی‬‫در‬:ir.lisna.//www:http.
15-،‫غالمی‬‫رضا‬(1395).،‫معنا‬‫مبنا‬‫و‬‫پیشینه‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬‫تمدن‬‫اسالمی‬‫و‬‫ای‬‫ایده‬‫برای‬
‫یابی‬‫دست‬‫به‬‫بندی‬‫طبقه‬‫جدید‬‫علوم‬‫سیاسی‬.‫فصلنامه‬‫تحقیقات‬‫بنیادین‬‫علوم‬‫انسانی‬‫،سال‬،‫دوم‬
2،(3).
16-،‫مختاری‬،‫حیدر‬‫شفیع‬‫تبار‬،‫سماکوش‬،‫نوروز‬‫قاضی‬،‫زاده‬‫حمید‬(1397).‫تبیین‬‫و‬‫مقایسه‬
‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬‫تمدن‬‫اسالمی‬‫و‬‫تمدن‬‫غرب‬.‫مدیریت‬‫اطالعات‬.4(3).‫پاییز‬.‫ص‬‫ص‬49-
74.
17-،‫مطلبی‬‫داریوش‬(1389).‫رده‬‫بندی‬‫های‬‫کتابخانه‬‫ای‬‫و‬‫نگرش‬‫های‬،‫جانبدارانه‬‫کتاب‬‫ماه‬‫کلیات‬،
‫شماره‬151.
18-،‫محمدنیا‬‫مرتضی‬(1384).‫تأثیر‬‫رده‬‫بندی‬‫ارسطو‬‫بر‬‫رده‬‫بندی‬‫های‬،‫اسالمی‬‫آیینه‬‫پژوهش‬،
‫شماره‬96.
19-،‫موحدیان‬،‫قاسم‬‫چشمه‬،‫سهرابی‬‫مظفر‬(1395).‫مطالعات‬‫ملی‬‫کتابداری‬‫و‬‫سازماندهی‬
‫اطالعات‬‫دوره‬27،4(108).7-27.
20-،‫فرد‬‫مصطفوی‬‫حامد‬(1393).‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم؛‬،‫چیستی‬‫چرایی‬‫و‬‫چگونگی‬.‫رهیافت‬.‫بهار‬‫و‬
‫تابستان‬.‫ص‬89–114. 46
‫منابع‬‫و‬‫ماخذ‬

47. 21-،‫مستقیمی‬‫السادات‬‫مهدیه‬(1387).‫بررسی‬‫تطبیقی‬‫نظریه‬‫ابن‬‫سینا‬‫در‬‫باب‬‫بندی‬‫طبقه‬
‫علوم‬.‫فصلنامه‬‫علمی‬‫و‬‫پژوهشی‬‫دانشگاه‬‫قم‬.‫سال‬،‫دهم‬1(37).
22-،‫میرعلی‬‫محمدعلی‬(1389).‫تقسیم‬‫بندی‬‫علوم‬‫در‬‫اندیشه‬،‫غزالی‬‫مجله‬‫معرفت‬،‫شماره‬
157.
23-‫ناظمی‬،‫اردکانی‬،‫مهدی‬‫مصطفوی‬،‫فرد‬‫حامد‬(1393).‫الگوواره‬‫نوین‬‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫در‬
‫ترسیم‬‫نقشه‬‫جامع‬‫علمی‬‫کشور‬.‫تهران‬:‫آثار‬‫فکر‬.
24-،‫نصر‬‫حسین‬(1384).‫علم‬‫و‬‫تمدن‬‫در‬‫اسالم‬.‫ران‬‫ه‬‫ت‬:‫ت‬‫رک‬‫ش‬‫ارات‬‫ش‬‫ت‬‫ان‬‫ی‬‫م‬‫ل‬‫ع‬‫و‬‫ی‬‫گ‬‫ن‬‫ره‬‫ف‬.
25-،‫هاشمیان‬،‫بجنورد‬‫ناهید‬(1388).‫ارائه‬‫مدلی‬‫برای‬‫ارزش‬‫گذاری‬،‫دانش‬‫مجله‬‫علمی‬
‫پژوهشی‬‫شریف‬،‫مراد‬1388،‫شماره‬49.
26-‫نژاد‬‫یعقوب‬(1395).‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬‫های‬‫چالش‬‫فرارو‬.‫فرهنگ‬‫نو‬،‫امروز‬‫تاریخ‬
‫بازیابی‬:25‫بهمن‬1397،‫قابل‬‫بازیابی‬‫در‬:
com/news.//farhangemrooz:http.
27-،‫نژاد‬‫یعقوب‬‫محمدهادی‬(1390).‫بندی‬‫طبقه‬‫علوم‬‫و‬‫چالش‬‫های‬‫فرارو‬.‫فصلنامه‬‫علمی‬-
‫پژوهشی‬‫فلسفه‬‫و‬‫االهیات‬.16(4).‫زمستان‬.
47
‫منابع‬‫و‬‫ماخذ‬

48. -28 Bailey, K. D. (2005). Typology Construction, Methods, and issues.
Encyclopedia
of Measurment, 3, 889-898.
-29 Barbara H. Kwasnik (2000). "The role of classification in knowledge
represantation and discovery" Library Trends. 48 (1).
-30 Davies, R. (1989). The creation of new knowledge by information
retrieval and classification. Journal of Documentation, 45(4),273-301.
-31 Kwasnik, Barbara H., "The Role of Classification in Knowledge
Represantation and Discovery" (2000). School of Information Studies:
Faculty Scholarship. 147. Available at:
https://surface.syr.edu/istpub/147.
-32 Kwasnik, B. H. (1992). The role of classification structures in
reflecting and building theory. In R. Fidei, B. H. Kwasnik, & P. J.
Smith (Eds.), Advances in classification research, vol. 3 (Proceedings
of the 3rd ASIS SIG/CR Classification Research Workshop) (pp: 63-
81), Medford, NJ: Learned Information, for the American Society for
Information Science.
33- Wynar, Bohdan S; Taylor, Arlene G., 1941- joint author; Osborn,
Jeanne, joint author . (1980). Introduction to cataloging and
classification . Littleton, Colo. : Libraries Unlimited. Available at:
https://archive.org/details/introductiontoca00wyna 48

49. ‫هست؟؟؟‬ ‫سوالی‬
‫هستم‬ ‫پاسخگو‬
49

50. ‫رم‬‫ا‬‫ز‬‫گ‬‫س‬‫پا‬‫س‬‌‫ن‬‫تا‬‫جه‬‫و‬‫ت‬‌‫ن‬‫حس‬‌‫ز‬‫ا‬
50