Εισήγηση στο 1ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΠΔΕ Κρήτης: "Κοινωνία και Σχολείο: Μια σχέση υπό διαπραγμάτευση". Χερσόνησος Ηρακλείου, 13-15 Μαΐου 2016, 1ο & 2ο Δημοτικό Σχολείο Λ. Χερσονήσου. Σοφία Περακάκη, Κοινωνική Λειτουργός MEd, Ειρήνη Στρατάκη, Πολιτικός Επιστήμονας, MSc -Επιστημονικά Στελέχη ΚΕΣΑΝ - Κέντρου Πρόληψης Δήμου Ηρακλείου.

1. 1ο
Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΠΔΕ Κρήτης
Κοινωνία και Σχολείο: Μια σχέση υπό διαπραγμάτευση
Σοφία Περακάκη, Κοινωνική Λειτουργός, MΕd
Ειρήνη Στρατάκη, Πολιτικός Επιστήμονας, MSc
Επιστημονικά Στελέχη ΚΕΣΑΝ - Κέντρου Πρόληψης Δήμου Ηρακλείου
Η ανάγκη δημιουργίας νέων κοινοτήτων στο χώρο της εκπαίδευσης

2.  Παρουσίαση επιμορφωτικών σεμιναρίων ΚΕΣΑΝ - Κέντρου Πρόληψης Ηρακλείου
(ομάδα στόχος, σκοπός, στόχοι, μεθοδολογία, περιεχόμενο, εκπαιδευτικές τεχνικές).
 Αξιολόγηση επιμορφωτικών σεμιναρίων (αποτελέσματα, συμπεράσματα, προτάσεις).
Στόχοι παρουσίασης

3. Συνδιοργάνωση: ΚΕΣΑΝ - Κέντρο Πρόληψης και Σχολικοί Σύμβουλοι Δημοτικής
Εκπαίδευσης 2ης
, 3ης
, 4ης
, 5ης
, 6ης
, 7ης
, 8ης
και 9ης
Περιφέρειας Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης
Νομού Ηρακλείου.
Απώτερος στόχος και φιλοσοφία των σεμιναρίων ήταν η δημιουργία κατάλληλου
ψυχολογικού κλίματος μέσα στη σχολική τάξη, το οποίο θα συμβάλλει θετικά τόσο στην
αποτελεσματική μάθηση, όσο και στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων
των μαθητών και την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής τους υγείας.
Ομάδα στόχος: Εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Ηρακλείου.
Διάρκεια επιμορφωτικών σεμιναρίων: Σχολικά έτη: 2012 - 2015.
Αριθμός σεμιναρίων: 47 (Διάρκεια: 6 ώρες έκαστο. Συμμετέχοντες: 20 - 40 άτομα).
Αριθμός συμμετεχόντων εκπαιδευτικών: 1.392 άτομα.
Επιμορφωτικά σεμινάρια: «Δυναμική της Ομάδας: Βασικές αρχές και
ζητήματα της εργασίας με ομάδες μέσα στην τάξη».

4. Σκοπός επιμορφωτικών σεμιναρίων
 Να κατανοήσουν οι εκπαιδευτικοί τα πλεονεκτήματα της δουλειάς με
ομάδες μέσα στην τάξη, ώστε να συμβάλλουν στο μετασχηματισμό της
τάξης τους σε ομάδα.
 Να γνωρίσουν εναλλακτικές μορφές διδασκαλίας, τις οποίες θα
χρησιμοποιήσουν στην καθημερινή εκπαιδευτική τους πρακτική.
 Να εξοικειωθούν με τις μεθόδους και τα εργαλεία της βιωματικής μάθησης.

5. Στόχοι επιμορφωτικών σεμιναρίων
 Σε επίπεδο γνώσεων:
Να κατανοήσουν τις έννοιες: ομάδα, δυναμική και διεργασία της ομάδας.
Να γνωρίσουν τη λειτουργία και τα στάδια ζωής της ομάδας.
Να αναγνωρίσουν τους ρόλους που εμφανίζονται στην ομάδα.
Να μάθουν σύγχρονες εκπαιδευτικές τεχνικές.
 Σε επίπεδο δεξιοτήτων:
Να αναγνωρίσουν - εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
Να ενισχύσουν την ικανότητά τους για επικοινωνία.
Να συνεργάζονται μέσα σε ένα κλίμα σεβασμού, ασφάλειας, κατανόησης και αμοιβαίας
εμπιστοσύνης.
Να αναγνωρίσουν τη στάση και τη συμπεριφορά τους απέναντι στη διαφορετικότητα.
Να δημιουργούν σχέσεις με τους διαφορετικούς άλλους.
 Σε επίπεδο στάσεων:
Να σέβονται τις διαφορετικές απόψεις και οπτικές.
Να βλέπουν τους μαθητές ως πρόσωπα.
Να φροντίζουν το συναισθηματικό κλίμα της τάξης.

6. Μεθοδολογία επιμορφωτικών σεμιναρίων
 Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η βιωματική μάθηση, η οποία
βασίζεται:
Στην ομάδα, όχι μόνο στα άτομα.
Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομάδας.
Στη γνώση, μέσα από την ενεργό συμμετοχή όλων.
Στη βοήθεια που παίρνει ο ένας από την εμπειρία του άλλου.
Στην αναγνώριση και τη σωστή διαχείριση των συναισθημάτων.
Στην αξιοποίηση της συνεργασίας.
Επίσης, η φιλοσοφία του προγράμματος βασίστηκε στις αρχές της εκπαίδευσης
ενηλίκων, τις αρχές της μετασχηματίζουσας μάθησης και της εκπαίδευσης μέσα
από την τέχνη.

7. Περιεχόμενο επιμορφωτικών σεμιναρίων
Τα επιμορφωτικά σεμινάρια ήταν χωρισμένα σε δύο θεματικούς άξονες:
1.Ο πρώτος άξονας αφορούσε τη δημιουργία του Συμβολαίου της ομάδας -
τάξης.
2.Ο δεύτερος άξονας αφορούσε τους βασικούς Ρόλους, που λαμβάνουν χώρα
σε μια ομάδα (σχολική τάξη).

8. Εκπαιδευτικές τεχνικές επιμορφωτικών σεμιναρίων
Οι εκπαιδευτικοί δούλεψαν τη δημιουργία και τη δυναμική της ομάδας,
αξιοποιώντας ενεργητικές τεχνικές μάθησης:
 Εργασία σε ομάδες.
Στάδια:
1.Ατομικά: Στο ξεκίνημα κάθε ομάδας το άτομο συμμετέχει ως μονάδα. Του δίνεται η
ευκαιρία να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, τις σκέψεις του, τις γνώσεις - εμπειρίες του,
τα συναισθήματά του.
2.Σε ζευγάρια: Η δυάδα δημιουργεί την πρώτη γέφυρα επικοινωνίας, δίνει την ευκαιρία για
μια πρώτη συμμετοχή. Αναγκάζονται να μιλήσουν όλοι, ακόμη και οι πιο μοναχικοί.
3.Σε μικρές ομάδες (τετράδες/ πεντάδες/ εξάδες): Στη μικρή αμάδα συνήθως μιλάνε και
συμμετέχουν όλοι. Η γέφυρα επικοινωνίας αρχίζει σιγά - σιγά να επεκτείνεται μέσα στην
ομάδα και να δημιουργούνται σχέσεις μεταξύ των μελών.
4.Ολομέλεια: Στην ολομέλεια παρουσιάζεται το έργο των μικρών ομάδων, γίνεται
συζήτηση - σύνθεση των όποιων απόψεων - ιδεών, αναδεικνύονται τα σημαντικά κοινά
θέματα - ζητήματα.

9. Εκπαιδευτικές τεχνικές επιμορφωτικών σεμιναρίων
 Ιδεοθύελλα/ Καταιγισμός ιδεών/ Brainstorming.
Κατάθεση σχετικών νοημάτων που έρχονται αυτόματα στο μυαλό με το άκουσμα μιας
λέξης. Ένας τρόπος έκφρασης πολλών σκέψεων και ιδεών, χωρίς λογοκρισία.
 Συζήτηση.
Προβληματισμός και έκφραση απόψεων, αξιοποιώντας γνώσεις και εμπειρίες.
 Παρουσίαση.
Κατάθεση αποτελεσμάτων συζήτησης. Μοίρασμα γνώσεων και εμπειριών.
 Αναστοχασμός.
Επεξεργασία των πληροφοριών του βιώματος.
 Αναπλαισίωση.
Ανακεφαλαίωση, σύμπτυξη και αποκρυστάλλωση της ουσίας όλων όσων λέχθηκαν.
Σύνθεση των ιδεών που προκύπτουν από τη διεργασία της ομάδας και σύνδεσή τους με
τη θεωρία.

10. Εκπαιδευτικά εργαλεία/ μέσα επιμορφωτικών σεμιναρίων
Οι εκπαιδευτικοί εκφράστηκαν μέσα από την τέχνη:
 Μουσική.
 Ζωγραφική.
 Ποίηση.
 Θεατρικό παιχνίδι.
 Παντομίμα.

11. Ο ρόλος του συντονιστή
 Εμψυχωτικός και διευκολυντικός στη διεργασία της μάθησης.
 Απέφευγε τον παραδοσιακά διδακτικό και καθοδηγητικό χαρακτήρα.
 Υποστήριζε τους συμμετέχοντες στην κατανόηση της εμπειρίας τους, μέσα
από διαφορετικές οπτικές πλευρές και στη διερεύνηση των πρακτικών, των
πεποιθήσεών και των δυσλειτουργικών παραδοχών τους.
 Συνέβαλε στον εκ νέου στον ορισμό των εννοιών, των ρόλων, των στόχων
και των διαδικασιών που εμπλέκονται στην εκπαίδευση.

12. Αξιολόγηση επιμορφωτικών σεμιναρίων

13. Αξιολόγηση επιμορφωτικών σεμιναρίων
Η αξιολόγηση των επιμορφωτικών σεμιναρίων βασίστηκε στην αποδελτίωση
των φύλλων αξιολόγησης, που συμπλήρωναν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί,
αμέσως μετά τη λήξη κάθε σεμιναρίου.
Αριθμός συμμετεχόντων εκπαιδευτικών: 1.392 άτομα.
Αριθμός φύλλων αξιολόγησης: 1.243 φύλλα.
Απάντησε: 89,3% των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών.

18. 4. Τι σας άρεσε περισσότερο και γιατί;
• Ο βιωματικός χαρακτήρας του σεμιναρίου. Η ενεργός συμμετοχή - δράση. Όχι παθητικοί δέκτες.
• Αξιοποίηση διαφορετικών τεχνικών (εργασία σε ομάδες, παιχνίδια ρόλων, αξιοποίηση της
τέχνης…).
• Ο μικρός αριθμός των μελών στις ομάδες.
• Ήταν παρούσες όλες οι ειδικότητες που εργάζονται σε ένα σχολείο.
• Εφαρμογή της θεωρίας στην πράξη. Πρακτικό σεμινάριο και εφαρμόσιμο στην τάξη.
• Διαφορετικό σεμινάριο. Κίνητρο για έξτρα προβληματισμούς. Καινούρια γνώση - ιδέες.
• Η καλύτερη γνωριμία, επικοινωνία, παρέα με συναδέλφους, «ανοίξαμε» τους εαυτούς μας.
• Η σύμπνοια, συνεργασία, ομαδικότητα των μελών. «Ήρθαμε πιο κοντά» και σκεφτήκαμε
ότι θα συμβεί το ίδιο και με τα παιδιά.
• Ευχάριστο κλίμα, ατμόσφαιρα, διάθεση, διασκεδαστικό - παρεΐστικο περιβάλλον, με χιούμορ.
• Η ανθρώπινη επαφή, η ελεύθερη έκφραση, ο διάλογος, η συζήτηση, η διάδραση, η ένταση, ο
αντίλογος.
• Ανταλλαγή σκέψεων, απόψεων, γνώσεων, προβληματισμών, συναισθημάτων.
• Δημιουργήθηκαν ομάδες που συμπλήρωσε η μία την άλλη και ξεκαθαρίστηκαν οι στόχοι.
• Η δημιουργικότητα - φαντασία.
• Η ενσυναίσθηση. Μπήκαμε στους ρόλους των μαθητών μας. Γνωρίσαμε καλύτερα, μέσα από τον
εαυτό μας, τις ανάγκες των μαθητών μας και τρόπους για να τους βοηθήσουμε καλύτερα.
Συνειδητοποιήσαμε ότι και άλλοι σκέφτονται όπως εμείς.
• Ο καλός συντονισμός. Η ικανότητα, η οργανωτικότητα, η ζωντανή παρουσία, ο «ισορροπητικός»
ρόλος και η ενέργεια που μετέδιδε η συντονίστρια. Κατείχε το ρόλο της και μας έκανε να
νιώθουμε
ευχάριστα.

19. 5. Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο και γιατί;
• Μη εξοικείωση σε τέτοιου τύπου βιωματικά σεμινάρια.
• Δυσκολία έκθεσης προς τους άλλους, έκφρασης απόψεων, συναισθημάτων.
• Η κατάταξη/ χωρισμός στη μικρή ομάδα.
• Η συνεργασία με «διαφορετικούς» ανθρώπους.
• Η διατύπωση - δημιουργία κανόνων.
• Ο ρόλος του ακροατή.
• Περιορισμένος χώρος και χρόνος.
• Η συνεννόηση - συνεργασία - συντονισμός με την μικρή ομάδα και η έλλειψη χρόνου
στην παρουσίαση των δράσεων.
• Η καλλιτεχνική δημιουργία - έκφραση - θεατρικό παιχνίδια. Έλλειψη φαντασίας.
• Η κατανόηση των ρόλων.
• Η σκέψη και ο προβληματισμός για την εφαρμογή των γνώσεων στην πράξη.
• Ήταν μία ομάδα ζωηρή και δύσκολη στη διαχείρισή της.
• Η έλλειψη μελλοντικών αντίστοιχων συναντήσεων.
• Κούραση λόγω μεγάλης χρονικής διάρκειας σεμιναρίου.
• Η συμμετοχή στο συγκεκριμένο σεμινάριο και άλλες φορές.

21. Αν όχι, γιατί;
• Γιατί στην πράξη υπάρχουν πολλές δυσκολίες.
• Δεν εφαρμόζονται στο διδακτικό μου αντικείμενο.
• Τα παιδιά δεν έχουν μάθει να δουλεύουν ομαδικά. Υπάρχουν διαφορετικές συνθήκες
μέσα στην τάξη.
• Έλλειψη χρόνου και χώρου.

22. Συμπεράσματα και Προτάσεις
Οι συμμετέχοντες φάνηκε να κατανοούν την αναγκαιότητα του μετασχηματισμού της
σχολικής τάξης σε ομάδα. Δηλαδή, σε μια κοινότητα, όπου δίνεται μεγάλη έμφαση στις αξίες
του σεβασμού, της συνεργασίας, της ομαδικότητας, της αλληλεγγύης - αλληλοβοήθειας.
Εξάλλου, σήμερα, μόνο με τη δημιουργία νέων κοινοτήτων, το σχολείο μπορεί να
ανταποκριθεί στην κάλυψη των βασικών ψυχολογικών αναγκών των παιδιών:
• Την αίσθηση του «ανήκειν» στην ομάδα.
• Την αποδοχή και τη συναισθηματική ασφάλεια.
• Την ελευθερία.

23. Συμπεράσματα και Προτάσεις
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που προκύπτει είναι η μεγάλη ανάγκη των εκπαιδευτικών για
σύνδεση και ουσιαστική γνωριμία μεταξύ τους, για ανταλλαγή σκέψεων, εμπειριών, ιδεών,
δυσκολιών και πρακτικών - γνώσεων, σε επίπεδο συλλόγων σχολείων, αλλά και ευρύτερα.
Η εμπειρία και οι γνώσεις των ομότιμων αποτελούν πηγή δύναμης και ενίσχυσης,
όταν οι άνθρωποι συνδέονται, μέσα σε ένα πλαίσιο, που διασφαλίζει το σεβασμό και την
αναγνώριση των ικανοτήτων του άλλου προσώπου.
Η αξιοποίηση εξάλλου των αποθεμάτων, των δυνάμεων και των ικανοτήτων μεταξύ
συναδέλφων αποτελεί μια εναλλακτική, αναδυόμενη διαδικασία, η οποία φιλοδοξεί να τους
οδηγήσει στην επίγνωση, την κατανόηση και τη διαχείριση δυσκολιών που αντιμετωπίζουν
ως εκπαιδευτικοί και κατ’ επέκταση στην ενδυνάμωση του ρόλου τους.
Αυτό, ανεξάρτητα από τη συνεργασία με φορείς (π.χ. ΚΕΣΑΝ - Κέντρο Πρόληψης), θα
μπορούσε να ικανοποιηθεί με πρωτοβουλία των Διευθυντών ή απόφαση του Συλλόγου
εκπαιδευτικών.

24. Συμπεράσματα και Προτάσεις
Αρκετοί εκπαιδευτικοί θεωρούν πως δεν υπάρχει εξοικείωση σε τέτοιου είδους εκπαιδευτικές
μεθόδους.
Γι’ αυτόν το λόγο θα προτείναμε στους εκπαιδευτικούς, σε πρώτη φάση, να αξιοποιήσουν το
πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων ή άτυπα να ορίσουν π.χ. ένα δίωρο την εβδομάδα
για την «ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών» και να δουλεύουν σύμφωνα με τη μέθοδο
και τα εργαλεία της βιωματικής μάθησης.

25. Συμπεράσματα και Προτάσεις
Και ένα τελευταίο συμπέρασμα από τη δική μας εμπειρία.
Ο ρόλος των Σχολικών Συμβούλων Δημοτικής Εκπαίδευσης είναι καθοριστικός στην αλλαγή
πλεύσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αλλά και στις αναγκαίες αλλαγές που χρειάζεται να
γίνουν στις σχολικές κοινότητες σήμερα.

26. Ευχαριστώ πολύ για την προσοχής σας!