1. DEEL II VERANDERINGEN KUNST-WETENSCHAP<br />VIII CULTURELE REVOLUTIE<br />1.A HUMANISME = ruime ontwikkeling van geest en lichaam = humanus = mens<br />Literair – wetenschappelijke beweging <br />° 14e eeuw Italië – 15e bloei – 16e eeuw gans Europa<br />Nieuwe Tijd = intellectuelen andere ideeën over cultuur-wetenschap<br />Intellectueel nu = humanist<br />Kenmerken<br />1.Belangstelling klassieke oudheid teksten <br /> 700 jaar na verdwijnen Grieks (= ontstaan alle wetenschap) in Italië<br />2. Kritisch bestuderen teksten <br />3.Algemeen Kritische-wereldse ingesteldheid <br /> geen enkel gezag zomaar als waar aannamen <br />4.atropocentrisch nadruk MENS niet meer God zoals in de Middeleeuwen<br />5.bleven christelijk maar sceptisch tgo bepaalde geloofspunten<br />1.B MAATSCHAPPIJKRITIEK<br />Vanuit kritische ingesteldheid – maatschappij willen veranderen – in tijden van wantoestanden<br />*Machiavelli – boek - il principe =<br />- streven eenheid Italië met sterke leider – geeft raad aan heerser politiek –militair – voorbeelden klassieke oudheid en eigen tijd. <br />-In belang vd staat is alles gerechtvaardigd = doel heiligt de middelen = met welk middel best doel bereiken ook liegen- doden enz = duivels immoreel <-> realistisch<br />*Erasmus stichter 3-talencollege - boek – kritische uitgave Nieuw Testament + Laus stultitae+ lof der dwaasheid<br />Pleit voor vrede en verdraagzaamheid<br />*Thomas Moore – boek – utopia ideale samenleving – onder standen – gemeenschap van bezit – bewoners verdraagzaam tgo andersdenkenden <br />2. COPERNICUS – NEWTON (WETENSCHAP)<br />*COPERNICUS oa astroloog <br />Geocentrisme (alles draait om aarde) cfr. bijbel <-> heliocentrisme (alles draait om zon)<br />Maan = planeet <-> maan = satelliet aarde<br />*GALILEO GALILEI<br />Bewijst stelling Copernicus <-> heroepen voor inquisitie<br />*KEPLER JOHANNES<br />Bewijst eclipsvormige banen van planeten<br />*NEWTON<br />Principe zwaartekracht – verklaart hoe planeten draaien om zon<br />Oude wereldbeeld volledig afgedaan<br />3. + WETENSCHAPPELIJKE VOORUITGANG <br />Observatie-experimenten-redeneren<br />*MERCATOR cartograaf mercatorprojectie –cilinderprojectie bolvorm voorstellen op plat vlak + atlas<br />*VESALIUS ANDREAS anatoom – ontleedde lichamen nauwgezette studie <– > verbeterde fouten <br /> GALENUS wat vroeger werd voorgelezen ! <br />*PLANTIJN boekdrukkunst – nieuwe inzichten op grote schaal verspreid<br />4. ZOEKTOCHT WETENSCHAPPELIJKE METHODE<br />Zoeken aanvaardbare wetenschappelijke methoden, naar nieuwe zekerheden<br />*DESCARTES- RATIONALISME =deductieve methode door logisch opgebouwde redeneringen <br />Vanuit het algemene tot iets bijzonders komen door redeneringen- niet door ervaring = alles in vraag stellen tot je van iets zeker bent. “ ik denk dus ik ben”<br />*BACON FRANCIS –EMPIRISME= inductieve methode kennis enkel door waarneming, proefondervindelijk onderzoek zo komen tot kennis<br />Wetenschappers gebruikte beide methoden , gulden middenweg<br />IX. kunst vd. RENAISSANCE = wedergeboorte<br />1.SITURING TIJD-RUIMTE<br />Culturele beweging <br /> inspiratie klassieke antieke cultuur <br />2e helft 15e eeuw – Italië Firenze<br />Eeuwovergang = Leonardo da Vinci<br />16e eeuw volledig Europa – kunstenaars kwamen-gingen naar Italië <br />2.KUNSTENAARS-OPDRACHTGEVERS<br />Afhankelijk van mecenassen = rijke opdrachtgever-beschermheer voor geleerde of kunstenaar, betaalden hen zodat zij zich zorgeloos konden toeleggen op hun werk<br />Ipv ambachtsman ->kunstenaar<br />3.KENMERKEN<br />Basis wetten meetkunde : vb perspectief - symmetrie - vluchtlijnen<br />Antieke kenmerken : kapitelen : korinstisch (bladeren) dorisch (sober) ionisch (krul )<br /> rondbogen – plat dak of koepel - zuilen <br />Horizontalisme<br />Sober <br /> <br />Dom Florence = Brunelleshi<br />Pantheon = onbekend<br />Mona Lisa= Da Vinci= sfumato. =……………<br />Laatste avondmaal = Da Vinci<br />David = Michelangelo = 3D-anatomisch perfect-<br />4.UITSTRALING <br />Verspreiding in Europa – mengen met Gotisch (centrale beuk-schuin dak-dakkapellen)<br />Schilderkunst –mediteraan- klassiek thema- perspectief<br />X. KUNST VAN DE BAROK = barueco = onregelmatige steen<br />1.SITUERING TIJD-RUIMTE<br />Kunststroming eind 16e – 17e - deel van 18e eeuw<br />Italië <br />Meer alg.verspreid in Europa<br />grote opdrachtgevers :<br />-Katholieke kerk : concurrentie – gelovigen proberen overdonderen <br />–vorsten : macht tonen: kunst en architectuur indrukwekkend zijn(Versailles)<br />– steden en mecenassen <br />2 KENMERKEN<br />S – vormige voluten<br />Meer verticalisme<br />Meer versieringen : buiten drukker – binnen overdadig ,plafondschilderingen enz<br />St-Pietersplein Rome BERNINI<br />3.BEELDHOUWKUNST<br />Extase van de Heilige Theresa BERNINI<br />RENAISSANCE BAROKROCOCO<br />Schoonheid >realismerealisme> schoonheidbarok+rocaille(schelp)<br />Beheersing -weinig emotieveel emotie speelser-luchtiger<br />Contrapostschroefvorm (houding) golvende soepele lijn<br />Compositie >bewegingveel beweging – dynamiek (actie)decoratie - interieurs<br />Inspiratie klassieke oudheidinspiratie : bijbelhuiselijker-frivoler<br />4. SCHILDERKUNST<br />Opvallende kleuren<br />Realistisch belangrijker dan perfect<br />Beweging <br />Assymetrisch<br />Thema: religie – Klassieke Oudheid – mythologie<br />NachtwachtREMBRANDT clair-obscur: spelen met licht en donker<br />Meisje met parelen oorringJAN VERMEER<br />XI. KERK ONDER VUUR<br />1.SITUERING<br />15e eeuw= geestelijke onrust -angst<br />Oorlogen-honger-pest = straf God = angst dood/hel --> bedevaarten-processies<br /> 2.ONTUCHT-ONMACHT wat ging er fout<br />3 pausen : Rome,Avignon, Pisa<br />Kerkelijke leiders willen gelijk zijn aan vorsten<br />-AFLATEN handel: kerkelijk formulier waarmee zonden gewist wordt (betalend-bedevaarten)<br />-SIMONIE= kerkelijke jobs -> hoogstbiedende koopt kerkelijk ambt<br />-NEPOTISME= familie bevoordelen toekennen postjes<br />-ABSENTEÎSME= ander verblijf dan waar job<br />-lagere clerus= arm,ongeschoold,leven in CONCUBAAT (met vrouw)<br />-hogere clerus= decadent<br />3.KRITIEK <br />HUMANISTEN = kritische intellectuelen duiden op gebreken<br />Boekdrukkunst verspreiden de kritieken<br />XII DE REFORMATIE<br />1.SITUERING<br />16e eeuw <br />Godsdienstige vernieuwing --> Reactie op wantoestanden kerk<br />Onstaan protestantse kerken --> gescheiden van rooms-katholieke<br />2. LUTHERIANISME <br />1517 Luther brengt 95 stellingen uit Luthers visie op aflaten en andere geloofspunten, spijkerde deze aan kerkdeur Wittenberg <br />MAARTEN LUTHER – Duits – prof unief - bezoek Vaticaanstad --> geestelijk verval = gedegouteerd<br />Geloofsleer<br />1. Geloven op zich voldoende om hemel te bereiken <-> schandelijke aflatenhandel<br />2. Geen heiligen, Maria, clerus nodig om te bidden afbeeldingen geweerd<br />3. de bijbel = woord Gods = enige bron van geloof geen paus, bisschop, priester nodig<br />4 sacramenten enkel deze uit de bijbel = doopsel + eucharistie<br />5.bijbel belangrijk- iedereen moest die kunnen lezen vertaald vanuit Latijn naar Duits<br />Conflict met Roomse kerk<br />Luthers ideeën verspreidde snel, ondermijnde gezag paus kerkban<br />Vorst Karel V vreesde verlies eenheid staat rijksban<br />Bescherming door Duistse Rijkvorsten die niet akkoord waren met Karel V<br />Stoorden zich aan wantoestanden kerk<br />Zetten zich af tegen Karel V = te grote macht<br />1555 GODSDIENSTVREDE VAN AUGSBURG= rijksvorsten kregen recht om godsdienst te bepalen op hun grondgebied en mochten deze opleggen aan hun onderdanen<br />Versnippering<br />Ieder gebruikt wat er in zijn kraam past -> geen duidelijk gezag – nadruk persoonlijke bijbellectuur<br />Documenten<br />Cfr. teksten <br />Zet zich af tegen aflatenhandel <-> geloven voldoende om hemel te verdienen<br />Paus niet de macht om zonden kwijt te schelden<br />Maakt onderscheid geestelijken en de niet- geestelijken<br />Kerk wilde alleenrecht lezen en interpreteren van bijbel <->iedere gedoopte mag bijbel lezen,priester worden<br />Paus<-> schrift belangrijker<br />3. CALVINISME<br />Calvijn = Zwitser = Luthers ideeën ordenen, structureren, cruciale verschillen<br />Geloofsleer<br />1.predestinatie: Calvinisten geloven dat men voorbestemd is om in de hemel/hel te komen , mens kan niets veranderen ook niet door goede werken. <br />2.predikanten: onderricht gelovigen<br />3.raad van ouderen: controle, tuchtmaatregelen<br />4.teocratie: staat moet meehelpen bijbelse beginselen in praktijk zetten<br />5.streven naar winst mag: armoede=sociaal kwaad = streven winst <br />4. ANGLECISME<br />HENDRIK VIII mocht niet scheiden van Paus <br />Act of supremacy Engelse koning hoofd Anglicaanse kerk = definitieve breuk met RK <br />Queen Mary Tudor dohter(bloody Mary)trachtte RK te herstellen <br />Menging katholiek + protestant:RK hierarchie + lithurgie (mis+sacramenten)<br />Lithurgie = in engels ipv latijn<br />Bischoppen, priesters + koning ipv paus<br />geen celibaat<br />Elisabeth I andere dochter (Virgin Queen) definitieve vorm anglecanisme<br />5.Splintergroepen<br />Wederdopers of anabaptisten: volwassenen opnieuw dopen’doopsel zonder geloof mist zijn uitwerking) hadden radicaal sociaal-economisch programma vb gemeenschappelijk bezit. Werden door katholieken en protestanten vervolgd . nu streng religieuze gemeenschap ‘amisch people)<br />Puriteinen= wilden in Engeland een streng calvinistische maatschappij<br />P 86-87-88 SYNTHESE VAN BUITEN KENNEN + kaart<br />Theologie : wetenschap over god, het goddelijke, de godsdienstµ<br />Theocratie: samenleving zonder onderscheid tss kerk en staat<br />XII. CONTRAREFORMATIE<br />Contrareformatie<br />16e- 17e eeuw<br />RK- antwoord op reformatie + hervorming in eigen kerk<br />Onverdraagzaamheid andersdenkenden godsdienstoorlogen<br />1.Repressie<br />- kerkban<br />-inquisitie – kerkelijk e rechtbank ketters opsporen<br />- folteren om te bekennen<br />- berouw kreeg boete of andere straf<br />- geen berouw –doodstraf door wereldlijke macht<br />2. Concilie van Trente .<br />Definitie geloofsleer: <br />KR geloofsleer behouden - niets van protestanten overgenomen<br />Bestrijding protestantisme: wantoestanden RK tegengaan<br />-seminaries opgericht –cathechismus om te leren- index verboden boeken<br />-kloosterorden ontstaan oa Jezuïeten ->onderwijs – bouw kerken<br />Gevolg: gebieden terugwinnen – jezuïeten = missionarissen -> RK wereldgodsdienst <br /> Tonen door BAROK <br />3.Jezuïeten .<br />Sterk gestructureerd – veel aandacht onderwijs – missionering -> RK wordt wereldgodsdienst<br />4. effecten op de gewesten<br />- Contrareformatie versterkt katholisme in onze gewesten<br />- veel invloed in persoonlijk leven <br />- geen scheiding kerk/staat ( wachten tot Franse Revolutie)<br />- pas 1960 kerk niet langer norm – vrijheid individu belangrijk<br />DEEL III POLITIEKE EVOLUTIES EUROPA<br />XIV HABSBURGERS SCHEIDING NEDERLANDEN<br />VOORAF<br />Bourgondische hertogen breiden gebieden uit. Maria v.B. trouwt met Max. Habsburger <br />Karel V = dr huwelijkspolitiek - sterfgevallen-> uitbouw wereldrijk<br />I. Karel V (keizer Karel) ° Gent 1500 <br />Erfenis : spanje en bezittingen Zuid-en Midden Amerika <br />Oostenrijk-frans Comté- deel Italië +Sardinië – Nederlanden<br />Gekozen kandidaat : Duitse Keizerskroon (was te koop)<br />1. bestuur Nederlanden<br />Westen van Schelde – van Frankrijk <br />Vrede Kamerijk 1529 : opheffen leenrechten<br />Oosten van Schelde – van Duitsland : <br />Transactie Augsburg 1548: Nederlanden vrij niet meer onder HRR<br />Pragmatische Sanctie 1549 : Nederlanden zullen als 1 gebied worden geërfd als 1 bestuurt<br />Karel V was landsheer van 17 provinciën afzonderlijk – streefde nr centraal bestuur en vereenvoudiging<br />1.Landvoogd (es) regeerde in zijn naam over de Nederlanden<br />2 collaterale raden<br />a- Raad van State edelen geven advies<br />b-Geheime raad juristen maken wetten en rechtspraak (de echte macht)<br />c-Raad van financiën juristen+ edelen<br />3. Staten-Generaal gewestelijke staten: clerus-adel-steden: belastingen bepalen<br />4.Stadshouder vertegenwoordigd verschillende gewesten<br />Karel V .<br />Landvoogd(es) .<br />Collaterale raden 3 stadhouder Staten-Generaal<br />Raad van state: adel=advies vertegenwoordigt vorst gewestelijke Staten<br />Geheime raad: juristen=wetten echte macht Clerus/adel/steden<br />Raad van Financiën: adel+juristen =bepalen belastingen<br />Gent – Stroppendragers<br />Gent steeds meer verlies van voorrechten- verlies macht gilden en gemeentenbestuur <br />Gentenaars weigeren nieuwe belastingen (bede) te betalen.<br />Straf rebellie= kleineren (strop-blootvoets edelen vergiffenis vragen), duidelijk maken wie macht (sommigen vonden de dood)<br />2. Godienstige politiek<br />Keizer Karel= beschermer RKK = <br />Vijanden = Islamische Ottomaanse Rijk<br /> = protestanten in eigen land <br />1555 godsdienstvrede Augsburg : bestaansrecht Lutheranen<br />3. Troonsafstand 1555<br />Ziek, ontgoocheld verdeeld zijn rijk<br />-Filip II (zoon): Spanje + Nederlanden (=Spaanse Habsburgers)<br />-Ferdinand (broer) : keizerskroon + Oostenrijk (=Oostenrijkse Habsburgers)<br />II. Filips II – scheiding Nederlanden<br />Had Spanje + kolonies Nieuwe Wereld + De Nederlanden<br />1.Vooraf<br />-geen band met Nederlanden :groeit op in Spanje – kent geen Nederlands , regeert streng <br />-Staten-Generaal, Gewestelijke Staten, adel werden genegeerd = fustratie – koninklijke ambtenaren werden belangrijker <br />-clerus: 14 nieuwe bisdommen (vroeger adel, moeten nu geschoold zijn hierdoor adel geen kandidaat meer)<br />-maatschappij – economisch = grote crisis –misoogsten<br />-harde aanpak protestanten die populair waren in de Nederlanden<br />2.Beeldenstorm opstand 1566 .<br />Calvinisten (hageprekers) veroordelen katholieke heiligenverering<br />Alleen bijbel en God – geen heiligen aanbidden + manier om onvrede over bestuur de tonen+ verwerven eigendommen rijken<br />3. Hertog van Alva 1567<br />Werd gestuurd om orde te herstellen “de Raad van Beroerten” = Bloedraad -> 1000 terechtgestelden<br />Ook Egmont en Hoorne. Willem van Oranje vlucht naar Duitsland<br />1569 – blijvend hervorming belastingen zonder de Staten-Generaal die zo geen druk meer kunnen zetten tgo vorst<br />4. opstand- burgeroorlog 1568 – 1648 = tachtigjarige oorlog .<br />Geuzen= opstandelingen kiezen Willem van Oranje als leider. <br />Valt de Nederlanden binnen tegen Alva <br />Vervanger overlijdt = geen landvoogd <br /> Pacificatie van Gent 1576 = katholiek + protestantse opstandelingen vormen samen front tegen Filips II -> doel einde aan geloofsvervolging + Spaanse troepen weg uit Nederlanden. = blijft niet duren, teveel geschillen<br />1579 Unie van Atrecht spreken zich uit voor Philips II Katholieke koning<br />1579 Unie van Utrecht spreken zich uit voor Willem van Oranje protestant<br />1580 banvloek Willem van Oranje<br />1581 plakkaat van Verlatingehe Plakaat van de Staten –Generaal van de Verenigde Nederlanden - scheuren zich af van katholiek Spanje- vervallen verklaren van koning van Spanje <br />1585 Antwerpen wordt heroverd door Philips II<br />1596 erkenning republiek door Frankrijk en Engeland<br />1598 Philips II sterft – Isabella + aartshertog Albrecht erft enkel Zuid-Nederlanden<br />1609 12-jarig bestand .<br />1621 dood Albrecht Nederlanden weer in Spaanse handen<br />1648 Vrede van Munster (Duitsland)<br />Scheuring Noord-Zuidelijke Nederlanden<br />Noord =calvanistische republiek<br />Zuid= katholiek, Habsburgs, monarchaal (onder koning)<br />HEKSENVERVOLGING<br />PROCES-TERECHTSTELLING<br />Eerst Acusatoir: aanklager moest overtuigen bewijsmateriaal hebben<br />Godsoordeel: indien men niet bekende – geboeid in water gooien -> zonk je, was je onschuldig<br />Kon hulp inroepen van eedhelpers die zweren dat ze onschuldig waren<br />Later Inquisitoire rechtspraak: de inquisitie. Aanklager gaf aanklacht aan autoriteiten die onderzoek <br />Instelden. Veroordeeld als er 2 ooggetuigen waren. Vaak gebruik van martelingen<br />VROEGER - NU<br />Gelijkenissen : - foltering – doding<br />-oude vrouwen<br />-aanleiding, onverklaarbare gebeurtenissen<br />-geen bewijzen/ geen ernstig proces<br />Verschil: vroeger veroordeelt,vervolgt door inquisitie=overheid<br /> Nu door (ongeschoold)vol<br />XV. ABOLUTISME IN FRANKRIJK<br />ABSOLUTISME Lodewijk de veertiende XIV – eind 17e – begin 18e eeuw<br />Regeringsvorm = Vorst alle bestuursmacht zonder inspraak van volk en zonder aan aardse wetten gebonden te zijn= onbeperkte macht<br />1.Romeins recht: koning staat boven de wet-krijgt gezag van God zelf = Droit Divin<br />2.uitgebreid apparaat van ambtenaren+ juristen private belangen moeten wijken<br />3.leger: beroepsleger- sterker-groter <br />4.inkomsten: koninklijke belastingen + Colbertisme<br />COLBERTISME(FR) =mercantilisme (ENG) :<br />-Colbert verantwoordelijk voor economie en financiën<br />-Economisch beleid = protectionistisch = eigen handelsmarkt beschermen<br />-Winst door grote uitvoer(belang lage prijzen + grondstoffen zonder invoerrechten), <br /> + kleine invoer (buitenlandse afgewerkte producten -zware invoerrechten)<br />-Moderniseren vervoer: aanleg wegen, kanalen, vergroten handelsvloot<br />- richt Manufacturen op = grote fabrieken-handenarbeid-eigen kwaliteitsproducten maken<br />BUITENLANDS POLITIEK<br />Lodewijk XIV streefde steeds naar gebiedsuitbreiding- altijd in oorlog IMPERIALISME=uitbouwen van imperium<br />Kon slechts een deeltje van de Nederlanden inpalmen: Duinkerke en Rijsel<br />RELIGIEUZE POLITEK<br />Macht komt van God -> duldt slechts 1 geloof <br />De Franse protestanten (Hugenoten) verlaten Frans grondgebied <br />toch beperkte macht<br />-regeerde via ministers,adviseurs,hovelingen met trouwe aanhang= wening verzet= veel onderdanen hadden voordeel aan systeem<br />-veel privileges, vrijstellingen voor veel personen,steden, gewesten->durfde deze niet af te schaffen<br />-ambtenaren konden niet alles controleren<br />-koning had veel schulden door misoogsten,oorlogen <br />Wat maakt Lodewijk XIV uitzonderlijk?<br />Imago-bilding , doordachte propaganda op grote schaal<br />In Frankrijk – voor adel+ hovelingen, hebben macht wilt ze te vriend houden <br />In buitenland- door ambassadeurs <br />In toekomst – blijft doorleven in grootse gebouwen – kunstwerken enz.<br />Gebruikt : beeldhouw-schilderkunst / gebouwen-monumenten /boeken-toneel/munten-kranten<br />Doel: verbloemen tegenvallers / macht tonen/ bovenmenselijk beeld scheppen<br />XVI. ENGELAND – PARLEMENTAIRE MONARCHIE<br />1.Magna Carta: adel clerus en steden krijgen inspraak – later ook parlement<br />2.Tudorkoningen : streefden naar absolutisme – ontstaan Anglecisme<br />3.Stuarts : absolutisme – duldt geen inspraak <br />Petition of rights parlement somde alle klachten op tegen de Koning Karel I die ontbond het parlement. Gelijk met conflict Calvinisten en Katholieken burgeroorlog <br />Koning (anglicaan)<->parlement (puriteinen)CORMWELL<br />5.Cornwell Olivier sticht republiek, een militaire dictatuur ->einde monarchie<br />6.Stuarts terug na dood Cornwell waren katholiek en wouden absolutisme ->niet populair, vragen hulp aan Mary en man Willem III van Oranje<br />7.Gorious Revolution = bloedloze omwenteling ->Willem III en Mary Stuart kregen de kroon aangeboden op voorwaarde dat ze de 1689 Bill of Rights aanvaarden: soort grondwet die de machtsverhouding tss koning en parlement vastlegt. De macht van de koning wordt beperkt vb geen belastingen zonder toestemming parlement.<br />Absolutisme wordt vervangen door grondwettelijke of constitionele monarchie.<br />LOCKE JOHN filosoof bezorgt de filosofische fundering: steld dat onderdanen in opstand mogen komen tegen hun koning als die onrechtmatig regeert<br />Verdedigt scheiding kerk-staat<br />8. huis van Hanover niet geïntresseerd liet leiding aan eerste minister-nog minder macht voor koning<br />British Empire: koloniaal rijk wordt uitgebouwd oa Noord-Amerika<br />Acts of Navigation bestond al onder Cornwell <br />Uitbouw van Engelse vloot vb. in- en uitvoer Engeland en kolonies moet met Engelse boten gebeuren<br />Schema P127<br />XVII. EUROPESE STATEN NADER BEKEKEN<br />RUSLAND –> heersers = autocraten = alleenheersers<br />Peter de Grote : eind 17e –begin 18e eeuw – dwingt Zweden toegang Baltische zee. <br /> Bouwt St. –Petersburg,brug naar t westen<br />moderniseringsideeën<br />Catharina II De Grote: midden 18e-eind 18e eeuw – vocht uitweg naar Zwarte zee en <br /> nam groot stuk van Polen. <br /> Minder vernieuwing – luisterde nr verlichte denkers<br /> Landsheren meer invloed<br />XVIII NIEUWE WEGEN VOOR WERELDHANDEL<br />GEVOLGEN VOOR EUROPA<br />Spanje armer<br />-Spanje rijke zilvermijnen Bolivië –> grote aanvoer –> zilver (geld-munten) daalt in waarde= inflatie <br /> tss 1500-1600 daalde geld - 3 / 4 in waarde<br />-Spanje armer doordat nieuwe inkomsten – niet geïnvesteerd in eigen landbouw & nijverheid<br />-Bevolkingsaangroei -> prijsstijgingen<br />Zeeheerschappij verschuift nr WEST-Europese steden<br />16e Antwerpen - 17e Amsterdam - 18e Londen<br />Commissiehandel : verschillende personen investeren in een EENmalige onderneming (ondekkingsreis) Samen delen in de winst of verlies. Te groot risico voor 1 persoon.<br />Naamloze vennootschap : LANGDURIGE samenwerking – meederen betalen startkapitaal<br />Jaarlijks wordt winst uitbetaald. Aandelen kunnen verkocht worden<br />Verhandelen van aandelen -> BEURSgebouwen <br />Eerste kranten : nood aan info prijzen specerijen, oorlogen, enz<br />Eerste bankbiljetten: Londen 1694 = schuldbekentenissen v Britse Staat kan omwisselen in edelmetaal<br />Handelskapitalisme : investeren kapitaal in (koloniale handel) <br />XIX DE VERLICHTING<br />1.TIJD-ONSTAAN<br />° Engeland – tweede helft 17e eeuw <br />Algemeen verspreid in Frankrijk – Duitsland 18e eeuw . <br />2.BETEKENIS<br />-Geestelijke stroming <br />-Gefundeerd op Humanisme (Descartes (rationalisme =deductieve methode = methodische twijfel+ Bacon empirisme = inductieve methode= ervaringen) verstand begrijpt meer de natuur, rede ,rationeel denken wordt de norm, gezagsargumenten (van bovenaf opgelegd) niet langer aanvaard.<br />3.GEVOLG<br />-Door rede, rationeel denken, komt Bijgeloof, absolutisme, adelijke voorrechten,zinloos geweld, <br /> geopenbaarde godsdiensten onder vuur <- > Deïsme of Atheïsme <br /> Deïsme = God is schepper maar geen invloed op het geschapene<br /> Atheïsme = bestaan van God of goden ontkennen<br />- geloof maakbaarheid van de mens -> belang onderwijs, (her)opvoeding vd mens<br />- vrijheid van mens belangrijk – bevrijding van angsten en onderdrukking -> tegen <br /> heksenverbranding,martelingen,slavernij,bijgeloof,godsdienstoorlogen, enz<br /> Vrijheid van mening – godsdienst- handel<br />4.GROTE FILOSOFEN – nieuwe staatsopvattingen<br />JOHN LOCKE <br /> Engels filosoof -Verlichting – 2e helft 17e eeuw<br />Ieder mens vrij en gelijk geboren<br />Iedereen recht op : leven, vrijheid , eigendom , gezondheid<br />Autoriteit (vorst) zorgt voor orde, veiligheid <-> vorst niet ok -> volk mag in opstand komen<br />Gedaan met standenmaatschappij- gedaan met absolute macht koning<br />Ok Constituonele parlementaire monarchtie<br />MONTESQUIEU <br />Frans filosoof verlichting leefde in absolutistisch Frankrijk<br />Tegen dictatuur, tegen absolutisme<br />Volk onbekwaam daarom een sterke bovenklasse nodig die zorgen voor 3 machten : <br />Wetgevende - uitvoerende – rechterlijke macht<br />ROUSSEAU <br />Frans filosoof Verlichting 18e eeuw<br />Vorst = vertegenwoordigt de wil van het volk <br />Hoogste macht = het volk (volkssoevereiniteit) <br />-Directe democratie: regering moet voor elke wet de toestemming krijgen van het volk <br />Representatieve democratie: het volk wordt vertegenwoordigd door parlement<br />-Algemeen belang boven eigenbelang : tegen privébezit van grond<br />-iedereen gelijk = geen onderscheid in standen en fortuin<br />VOLTAIRE<br />Frans filosoof Verlichting <br />-Verlicht Absoltutisme: regeringsvorm 18e eeuw waarin de vorst sterk staatsgezag heeft (Voltaire stond aan kant vd koning /absolutisme) maar gaat meer rekening houden met de bevolking. Hervormingen voor algemeen welzijn maar zonder raadpleging vh volk “alles voor, niets door het volk”<br />-was deïst – tegen elke geopenbaarde godsdienst<br />5.ECONOMISCH<br />Voor vrije handel<br />Tegen grote staatsinmenging (eng.Mercantisme- Fr Colbertisme) <br />6.VERSPREIDING<br />Boekdrukkunst<br />Literaire salons<br />encyclopedieDiderot en d’Alembert : overzicht stand van wetenschap en filosofie <br />wetenschap werd uitgespeeld tegen geloof, synthese van nieuwe denkbeelden<br />178 geleerden werkten hieraan mee.<br />