3. Teknoloji?
Ġnsanoğlu var olduğu günden bugüne kadar, doğayla
olan iliĢkisinde, kendi gereksinimlerini karĢılayabilmek
için çeĢitli ilkel aletleri kullanmaktan, bilgisayar destekli
üretime gelene kadar uzun uzun bir tarihsel süreç
yaĢamıĢtır. Bu süreçte, sadece kendisi için kullanım
değeri olan mal ya da eĢya üretiminde kullanılan bu
güne göre ilkel teknikler, kendisini yeniye, daha
karmaĢık ve geliĢmiĢ olanlara terk etti.
Dolayısıyla, üretim süreci daha küçük parçalara
ayrılmıĢ, insan emeği yaratılan yeni örgütlenmeler ve
tekniklerle vasıfsızlaĢtırılmıĢtır.
4. Teknoloji?
En açık Ģekilde "Taylor" ile birlikte tasarlama ve
uygulama birbirinden ayrılarak, üretim bilgisi tek elde
toplanmaya baĢlanmıĢ, yeni teknolojilerle beraber insan
emeğinin ve iĢgücünün üretkenliği artarken, insan,
teknolojinin esiri konumuna düĢmüĢtür.
Taylor'un teorik temellerini koyduğu, Ford'un ise bunu
geliĢtirerek yarattığı montaj hattı ile üretimdeki insan,
aynı parçayı belirli hız ve biçimde tekrarlayarak kendisi
için gerek ve Ģart olan teknoloji karĢısında tamamen
edilgen olmaya baĢlamıĢtır.
Günümüzde Ġtalya, Ġsviçre; ABD, Ġngiltere gibi ülkelerde
NC tezgahlarının, toplam takım tezgahları içindeki oranı
% 40'ın üzerine çıkmıĢtır.
5. M.Ö. 10 Bin
MÖ 10 binli yıllara ait çivi görünümünde dolgu taĢ Resimde
elle yapılmıĢ ya da kemik aletler, kancalar ve taĢtan
yapılmıĢ çeĢitli malzemeler görülmektedir. Bu bulgular,
teknolojiyi kullanan medeni insanların yaĢadığı bir döneme
iĢaret etmektedir.
6. Türkiye’de Teknoloji
Türkiye'deki ekonomi ve sanayi Osmanlı Ġmparatorluğu'
ndan itibaren dıĢ müdahalelerin etkisinde kalınıĢ, kendi
iç dinamizmi ile geliĢememiĢtir. Dolayısıyla teknoloji
üretimi, sanayi ve üretimin kendisiyle direkt ilgili
olduğundan, ulusal teknolojik bilgi üretimi ve birikimi
sağlanamamıĢtır. 1950'li yıllarla birlikte yabancı sermaye
ve teknoloji giriĢi yeni sömürü yöntemleriyle ithal-
ikameci politika adı altında teknoloji transferi, know-
how, patent hakkı gibi isimlerle teknolojik bağımlılık
sağlanmıĢtır.
7. Teknoloji nedir?
Araç ve gereç içinde gömülü bulunan, ancak
kendini yeni ürün, süreç ve hizmet biçiminde
gösteren pratik bir değerdir.
Bilimsel ve diğer sistematik bilgilerin pratik
alanlarda sistemli bir Ģekilde uygulanmasıdır.
(Doğan Ġpekgil,2007)
8. Teknoloji Seçiminin Önemi
Teknoloji seçimi iĢletmeler açısından son derece önemli bir
karar verme alanını oluĢturmaktadır.
Hızla değiĢen teknoloji ve bununla beraber sürekli artan
teknoloji alternatifleri iĢletmelerin kendilerine uygun
teknolojiyi seçerken güçlüklerle karĢılaĢmalarına sebep
olmaktadır.
Doğru teknolojinin seçimi, rekabetçi avantajlar, ürün
çeĢitlemesi, ve yeni düĢünceler için fırsatlar sunar.
9. Uygun Üretim Teknolojilerinin
Seçimi
ĠĢletmeye uygun üretim teknolojilerinin seçiminde karar
vericilerin göz önüne almaları gereken belirli ölçütler vardır.
Bu ölçütlerin belirlenmesinde çoklu karar verme teknikleri
kullanılabilir.
NGT (NOMĠNAL GRUP TEKNĠĞĠ)
AHS (ANALĠTĠK HĠYERARġĠ SÜRECĠ)
OCRA (OPERATIONAL COMPETITIVENESS RATING)
TOPSIS (TECHNIQUE FOR ORDER PREFERENCE BY SIMILARITY)
ELECTRE (ELIMINATION AND CHOICE TRANSLATING REALITY
ENGLISH
(QFD) KALĠTE FONKSĠYON GÖÇERĠMĠ
10. AHS Hakkında
Stok yönetimi, proje yönetimi, finansal planlama, portföy
yönetimi, kredi derecelendirme, bütçeleme
kararlar, teknoloji yönetimi, dağıtım kanalları
yönetimi, sosyo- ekonomik planlama, enerji kaynakları
planlaması gibi problemlerin karar verme sürecinde
kullanılmaktadır.
AHS, karar aĢamasında kaotik ve karmaĢık durumlarda
doğal karar verme sürecini yalınlaĢtırıp hızlandırmakta ve
karar vermeyi etkinleĢtirmektedir.
11. Otomasyon
Ġleri üretim teknolojilerinin iĢletmelerde kullanıldığı süreç
otomasyon olarak adlandırılmaktadır (Akın, 2001:163-
252). Geleneksel üretim sistemlerine göre
verimlilik, kalite, üretkenlik gibi ölçütlerde iyileĢtirmeler
görülmektedir.
12. Teknoloji Dezavantajları
Teknoloji iĢletmelere birçok olanaklar sunarken bazı
sakıncaları da vardır.
ĠĢletmeler, rekabetçi avantaj sağlamak için yapmayı
düĢündükleri teknoloji yatırımlarını yanlıĢ zamanda yanlıĢ
teknolojilerle yaptıklarında ya da doğru teknolojiyi seçip çok
fazla maliyete katlandıklarında umulanın aksine bir sonuçla
karĢı karĢıya kalabileceklerdir.
13. Teknoloji Seçimi ve Ölçütleri
Torkelli ve Tuorminen (2002) çalıĢmalarında literatürde bazı
yazarlar tarafından ortaya konan teknoloji seçiminde ele
alınabilecek faktörleri belirtmiĢledir.
14. Doğru Teknolojinin Seçimi ve
ĠĢletmeye Adaptasyonu Soruları
Teknoloji müĢterilere hizmet vermede yeni yollar
bulmasını sağlar mı ya da hizmet sürecinin maliyetlerini
azaltır mı?
Teknoloji temel olarak iĢletmenin yönetilmesine nasıl etki
eder? ĠĢletme içinde baĢtan sona kadar bilgi akıĢına
etkileri nelerdir?
Teknoloji, iĢletme ve alt sistemleri için aĢamalı ya da
evrimsel bir durum alarak mı yoksa radikal değiĢikliklerin
olduğu bir oluĢum Ģeklinde mi tanıtılmalı?
Teknolojinin iĢletmeye adapte edilmesi ne kadar maliyet
ve risk taĢımaktadır?
15. Üretim Teknolojileri
Üretim teknolojileri, sadece üretim sahasındaki değiĢimi
değil bunun yanında yönetsel sistemlerde ve üretim
uygulamalarında ürünün tasarımı ve mühendislik
faaliyetlerini de kapsayan yeni teknikler ve bu tekniklerin
bilgisidir. (Harrison, 1990)
Üretim Teknolojilerinin sınıflandırılması
1. Ürün Tasarım Teknolojileri
2. Süreç Teknolojileri
3. Lojistik/Tedarik Planlama Teknolojileri
4. Bilgi DeğiĢim Teknolojileri
16. 1.Ürün Tasarım Teknolojileri
Bilgisayar Destekli Tasarım (BDT – CAD)
Bilgisayar Destekli Mühendislik (BDM – CAE)
Otomatik Çizim Teknolojileri
*Ürün tanımlaması, tasarımı ile uğraĢır.
17. 2.Süreç Teknolojileri
Esnek Üretim Sistemleri
Nümerik ve Bilgisayar Kontrollü Nümerik Tezgahlar
(CNC – NC)
*Bu teknolojiler, üretim süreci yapısına odaklanır.
*CNC tezgahları gibi süreç teknolojileri, ürün
süreçleme maliyetlerini ve süreç değiĢkenliğini
azaltmakta ve böylelikle verimlilik ve ürün kalitesi
yükselmektedir.
18. 3.Lojistik/Tedarik Planlama
Teknolojileri
Bu gruptaki teknolojileri hammaddenin elde
edilmesinden son ürününü ulaĢtırılmasına kadar olan
malzeme akıĢlarının kontrolüne ve izlenmesine olanak
sağlar. ĠĢlemler üretim programlama
sistemlerin,, üretim hattı kontrol sistemlerini ve
malzeme ihtiyaç planlaması sistemlerini içerir.
19. 4.Bilgi DeğiĢim Teknolojileri
Bu son teknolojiler, yukarıda süreç, ürün ve
lojistik/tedarik teknolojileri olarak açıklanan üç
teknoloji grubu arasındaki bilgi akıĢının depolanmasını
ve değiĢimini kolaylaĢtırır.
Veritabanları
Sistem Ekipmanları
Veri Transfer Protokolleri
Ġntranet
Ġnternet
*Fabrika içinde ağ kurmaya yarayan teknolojiler
bu grup içerisinde yer almaktadır.
21. ĠLERĠ ÜRETĠM TEKNOLOJĠLERĠ
Tüm ileri üretim teknolojilerinin temelini sayısal ve
bilgisayar sayısal kontrollü tezgahlar oluĢturmaktadır. Ġlk
sayısal kontrollü (Üreten, 1991:305-316). Tezgahlara
eklenen bilgisayarlarla birlikte Bilgisayarlı Sayısal Denetim
(BSD; Computer Numerically Control-CNC)’li tezgahlar elde
edilmiĢtir. Böylece insan müdahelesi en aza indirilmiĢ ve
sayısal kontrollü tezgahlarda delikli Ģerit sistemiyle yapılan
kontrol, Ġleri üretim teknolojileri ile tasarım aĢamasındaki
bilgisayar kullanımından,üretim aĢamasında kullanılan
tezgah ve teçhizatın entegrasyonuna kadar olan tüm
aĢamalarda kullanılan teknolojiler ifade edilmektedir.
Burada ileri üretim teknolojilerinden öne çıkanlardan
Bilgisayarla TümleĢik Üretim (BTÜ),Bilgisayar Destekli
Tasarım (BDT), Bilgisayar Destekli Üretim (BDÜ), Grup
Teknolojisi (GT), Esnek Üretim Sistemleri (EÜS) ve Robotlar
üzerinde durulmaktadır.
22. BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ TASARIM
(C)omputer (A)ided (D)esign
Ġmalatı yapılması düĢünülen ürünün tasarımı ve analizini
yapabilmek için tamamen bilgisayarların kullanılmasıdır.
Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD) bilgisayar grafiklerini
kullanarak ürün tasarımı yapmaktır.
BTÜ’nün de önemli bir alt birimidir.
BDT sayesinde ürün, bilgisayar programları ekranına
taĢınabilmektedir.
Bu görüntü üzerinde çalıĢılarak ürünün tasarımında istenilen
değiĢiklikler yapılabilmektedir.
BDT ile yapılan tasarımlardaki sonuçlar, program halinde
bilgisayar sayısal denetimli tezgahlara iletilerek imalat
gerçekleĢtirilir.
Böylece otomasyon için gerekli olan BDT/BDÜ bütünleĢmesi
sağlanarak üretimde önemli bir hıza ulaĢılmıĢ olur.
23. BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ TASARIM
(C)omputer (A)ided (D)esign
Üç boyutlu ve iki boyutlu tasarımlar için
farklı programlar kullanılabilir.
Solidworks,
Autodesk Maya,
AutoCad bu programlardan bazılarıdır.
24. SolidWorks
Solidworks 3D CAD çözümleri sizin ve ekibinizin,
fikirlerinizi kolayca ürünlere dönüĢtürmenizi sağlar.
Sezgisel arayüzü ve etkili tasarım özellikleri sayesinde
daha akılcı ve hızlı Ģekilde ürün geliĢtirmeye olanak
sağlar ve böylece Ģirketinizin baĢarısını arttırır. Kullanımı
kolay ancak etkili araç setleri, tasarım bilgisinin net
biçimde iletilebilmesi, sanal prototip oluĢturma ve
üretime hazır çizim ve verilerin hızlı Ģekilde
oluĢturulabilmesi ile rekabetçi piyasa Ģartlarında sizlere
belirgin bir avantaj sağlar SolidWorks 3D CAD
uygulamasının tüm avantajlarını keĢfedin.
25. SolidWorks – Michael Czysz
Michael Czysz’in bir hayali vardı: Dünyanın en hızlı
elektrikli motosikletini yapmak. Bu hayali
gerçekleĢtirmek için SolidWorks’ü kullandı.
26.
27. (C)omputer (A)ided (D)esign
Tasarımcıların verimliliğini 3-10 kata kadar
arttırır
Ürünlerin teknik Ģartlarını içeren imalat bilgileri
için bir veri tabanı yaratır.
Önerilen tasarımlar üzerinde mühendislik ve
maliyet analizleri yapmaya olanak sağlar.
Bilgisayar üzerinde tasarım yapmak olarak da
ifade edilen BDT sistemleri
kopyalama, ölçekleme ve döndürme gibi
fonksiyonlar sayesinde tasarımcıya kolaylıklar
sağlamaktadır. Kopyalama sayesinde aynı
özelliklere sahip ürünlerin, tekrarlanan kısımları
oluĢturulan ürüne aktarılabilir.
28. ÜRÜN TASARIMI
Ġmalat için Tasarım (Design for
Manufacturability/Manufacturing)
Proses yeterliliklerinin göz önüne alınması
Montaj için tasarım (Design for Assembly)
Monte edilecek parçaların sayısının azaltılması, montaj
sırası ve kolaylığının dikkate alınması.
Geri dönüĢüm için tasarım (Design for Recycling)
Materyallerin geri kullanımı ve çevre kirliliğinin azaltılması
Yeniden imal etme (Remanufacturing)
KullanılmıĢ ürünlerin eskimiĢ ve aĢınmıĢ parçalarının
değiĢtirilip yeniden piyasaya sunulması
Ortak bileĢen kullanımı
Benzer ürünlerde aynı parçanın kullanılması
Gürbüz Tasarım
30. BĠLGĠSAYAR DESTEKLĠ ÜRETĠM
(C)omputer (A)ided (M)anufacturing
Bir malzemeyi satıĢa hazır hale gelmiĢ ürüne çeviren
denetimli üretim teknikleri ile onların ön hazırlık
basamaklarının tamamı olarak ifade edilen Bilgisayar
Destekli Üretimde amaç, imalat sürecinde tezgahların
bilgisayarla programlanması ve çalıĢtırılmasıdır.
BDÜ bilgisayar sayısal kontrollü
tezgahlara, robotlara, koordinat ölçüm cihazlarına ve diğer
programlanabilir cihazlara imalat plan ve programları
hazırlamak suretiyle, kullanıcılara veri iĢlem desteği verme
ve hammaddenin satıĢa hazır hale getirilene kadar
bilgisayar kontrollü tekniklerden yararlanılarak iĢlenmesidir.
BDT geometrik veri tabanında bir parçanın tanımını
oluĢtururken, BDÜ bu geometrik tanımlamayı yorumlayarak
parçanın üretilebilme yollarını tespit etmektedir.
BDÜ, sistem bilgisayarındaki bilgiyi alarak, tezgahı harekete
geçirebilmektedir.
31. BĠLGĠSAYARLA TÜMLEġĠK
ÜRETĠM (C)omputer (I)ntegrated
(M)anufacturing
Bilgisayar teknolojisinin üretim alanındaki amacı
mühendislik ve iĢletim etkinliklerini aynı çatı altında
toplamaktır.
DeğiĢik teknolojilerin kullanılmasıyla otomasyon ve insan
bütünlüğünü amaçlamaktadır.
Bilgisayar teknolojisinin üretim alanındaki amacı
mühendislik ve iĢletim etkinliklerini aynı çatı altında
toplamaktır.
BTÜ aynı zamanda ticari veri iĢlemlerin kullanılarak
sipariĢlerin alınması, malzeme girdilerinin yapılması ve
bunlara göre de üretimin planlamasını desteklemektedir.
32. BĠLGĠSAYARLA TÜMLEġĠK
ÜRETĠM (C)omputer (I)ntegrated
(M)anufacturing Yapı TaĢları
Bilgisayarla TümleĢik Üretim (CIM)
Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)
Bilgisayar Destekli Üretim (CAM)
Otomatik Malzeme TaĢıma (AHM)
Yerel Ağ Ağı (LAN)
Yönetim Bilgi Sitemi (MIS)
33. Hücresel Üretim Sistemleri ve
Grup Teknolojisi
Grup teknolojisi kavramı ilk önce 1950’li yıllarda
Rus mühendis Mitrafanov tarafından ortaya atıldı.
Grup Teknolojisi, ürün tasarımı ve üretiminde
ürünler arasındaki benzerliklerden faydalanarak,
ürünleri benzerliklerine göre gruplandırmaya
dayanan yeni bir üretim felsefesidir. Hücresel
Üretim ise Grup Teknolojisinin atölye düzeyine
uygulanmasıdır.
34. Hücresel Üretim Sistemleri ve
Grup Teknolojisi
Benzer özelliklere sahip parçaları ayırt ederek parça
aileleri oluĢturmak ve tasarımda ve üretimde bu
benzerliklerden yararlanmaktır.
Buradaki anlayıĢ, çok sayıda yapım yerine az sayıda
oluĢturulan ailelerle çalıĢmak suretiyle verimliliği
arttırmaktır.
sınıflandırma,
ailelerin oluĢturulması,
basitleĢtirme,
standardizasyon
35. ESNEK ÜRETĠM SĠSTEMLERĠ
(F)lexible (M)anufacturing (S)ystem
Sistem temel olarak bilgisayar desteği ile
çalıĢan robotlar ve iletim mekanizmaları sayesinde
hızlı, güvenilir, kaliteli ve ekonomik bir üretim
sağlar.
Farklı parça ve ürünleri önemli bir değiĢiklik ve
tezgah duruĢuna atıl zamana gerek kalmaksızın
üretebilme yeteneği olan sistemler.
36. ESNEK ÜRETĠM SĠSTEMLERĠ
(F)lexible (M)anufacturing (S)ystem
a. Makine esnekliği,
b. Proses esnekliği,
c. Ürün esnekliği,
d. Rota (yönlendirme) esnekliği,
e. Hacim (miktar) esnekliği,
f. Kapasite artırma (geniĢleme) esnekliği,
g. Operasyon (iĢlem) esnekliği,
h. Üretim esnekliği.
37. ROBOTLAR
Robot, otonom veya önceden programlanmıĢ görevleri
yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihazdır.
Robotlar doğrudan bir operatörün kontrolünde
çalıĢabildikleri gibi bağımsız olarak bir bilgisayar
programının kontrolünde de çalıĢabilir.
Robot deyince insan benzeri makineler akla gelse de
robotların çok azı insana benzer.
Özellikle otomotiv endüstrisinde çok sayıda robot
kullanılır. Bunların çoğu kol Ģeklindeki robotlardır. Bunlar
parçaları monte eden, birleĢtiren, kaynak ve boya yapan
robotlardır.
38. ROBOTLAR
Evlerde robot kullanımı giderek artmaktadır. Evlere giren
ilk robotlar Furby, AIBO gibi oyuncaklardır. BaĢta ABD'de
olmak üzere ev iĢlerine yardımcı olan robotların kullanımı
da giderek yaygınlaĢmaktadır.
39. ROBOTLAR
Robotların en mühim özellikleri programlanabilir ve çok
fonksiyonlu olmalarıdır. Ġmalat hattında programlandıkları
görevleri yerine getirebilirler. Genel olarak endüstriyel bir robot
üç kısımdan oluĢur. Bunlar, manipülatör, güç kaynağı ve kontrol
sistemidir.
Robotların kullanılmasının en önemli sebebi
Verimliliği artırmak,
Maliyetleri düĢürmek,
Kalifiye iĢçi ihtiyacını karĢılamak,
Operasyonlarda esneklik yaratmak ve ürünün kalitesini
artırmak
ĠĢçileri sıkıcı, yorucu, sağlığa zararlı ve güvenlik yönünden
problemli olan ortamlardan uzaklaĢtırmak.
41. NC (N)umerically (C)ontrol
(Numerically Control;NC) tezgahlar, 1940’lı yıllardan sonra
geleneksel tezgahlara kontrol sistemleri eklenmesi
suretiyle oluĢturulmuĢlardır.
Öncelikle NC (numerical control) tezgahlar iĢ kollarında
yerlerini aldı.
Belirli komut dizilerinin delikli kartlara
aktarımı ve bu kartların ilgili donanımlara
okutulmasıyla kullanılan bu tezgahlarda
ilk olarak amaçlanan Ģey, rutin olarak
tekrarlanan üretimlerin kayıt altına
alınarak üretim hazırlık sürelerinin
azaltılmasıydı.
42. NC Sonrasında
NC tezgahlar bu açıdan bekleneni sunmakla
birlikte, yeterli uzunlukta programların yapılamaması ve
bilgisayar teknolojilerilerindeki yazılımsal ve donanımsal
geliĢmelerle beraber çok kısa süre içerinde
tahtını CNC tezgahlara bırakmak zorunda kaldı. Bununla
beraber CNC tezgahlarda kullanılan komutların
temelinde NC kod ve komut altyapısı bulunmaktadır.
43. Bilgisayar Sayımlı Yönetim
CNC (C)omputer (N)umerical (C)ontrol
CNC (Computer Numerical Control) tezgahlar da
aslında NC tezgah sayılabilir. Özellik
olarak NC tezgahlardan farklılıkları Ģunlardır:
Bilgisayar destekli kontrol paneli bulunmaktadır
Emniyet tedbirleri çok daha iyidir.
Kalite iyileĢtirilmiĢtir.
CNC Torna Tazgahı
45. Lokum Üretimi – Cnc Kesme ĠĢlemi
Soğuyan lokum kitlesi kalıplardan alınır. Kesme
tezgahların üzerine bırakılır. Tezgah üzerinde lokumun
çeĢidine göre pudra Ģekeri veya Hindistan cevizi bulunur.
Böylece lokum bu özellikleri kendine çeker. Bu özellikler
ile birlikte bıçak yardımıyla veya lokum kesme
makinesinde kesilerek tüketicinin beğenilisine sunulur.
46. Malzeme Ġhtiyaç Planlaması (M)aterial
(R)equirements (P)lanning
Malzeme ihtiyaç planlama,nihai mamul için hazırlanan
ana üretim programını gerekli parça ve malzeme
programına çevirerek satın alma ve imalat sipariĢlerini
hazırlayan bir envanter yönetim uygulamasıdır.
MRP ise bilgisayar destekli envanter planlama ve kontrol
sistemidir. Son yıllarda bilgisayar kullanımının
yaygınlaĢmasıyla yönetim sistemleri geliĢmiĢ, hesaplama
zorluğu olan sistemlerin çalıĢması hızlanmıĢtır.
47. Kurumsal Kaynak Planlaması
(E)nterprise (R)esource (P)lanning
ĠĢletmelerde mal ve hizmet üretimi için gereken iĢgücü,
makine, malzeme gibi kaynakların verimli bir Ģekilde
kullanılmasını sağlayan bütünleĢik yönetim sistemlerine
verilen genel addır. Kurumsal kaynak planlaması (KKP)
sistemleri, bir iĢletmenin tüm veri ve iĢlemlerini biraraya
getirmeye veya bir araya getirilmesine yardımcı olmaya
çalıĢan ve genelde kullanımı kolay olan sistemlerdir.
Klasik bir KKP yazılımı iĢlem yapabilmek için bilgisayarın
çeĢitli yazılım ve donanımlarını kullanır. KKP sistemleri
temel olarak değiĢik verilerin saklanabildiği bütünleĢik
bir veritabanı kullanırlar.
48. Son Olarak…
Tarihsel geliĢimi içinde insanın teknik yabancılaĢması ve
teknolojinin zamanla tek elde toplanmasını önlemek için
öncelikle kafa ve kol emeğinin bütünleĢmesi
sağlanmalıdır. Önce insan faktörü düĢünülerek, zamanla
insanı makinaların bir parçası olmaktan çıkarmak, nitelikli
ve yeni bilimsel bulgularla teknoloji insan birlikteliğini
belirleyecek dönüĢümler sağlanmalıdır.
Özelde Türkiye için de, birincil olan yabancı ülkelere
teknolojik bağımlılığının önüne geçmektir. Çünkü
bilinmelidir ki, ithal edilen teknoloji kendini
yenileyemediğinden zamanla eskimeye mahkumdur.