jbki

1. ЖОУЖАНЬ УЛСЫН АЖ
АХУЙ
Э.Сарангоо

2. Ж
оужань улс 330 оны орчим одоогийн Монгол улсын нутгаар
төвлөн байгуулагджээ.Түүхэнд тэмдэглэгдсэн Жоужаний
анхны толгойлогч нь Мугулюй юм.
• Мугулюй нь мухар
толгойт гэсэн утгатай үг юм.
ЖОУЖАНЬ УЛС(330-555)

3. НҮҮДЛИЙН СОНГОДОГ АЖ
АХУЙ
Ж
оужаний мал аж ахуй эрхлэх,нүүдэллэх хэлбэр,сууц гэр нь Xүннүтэй
адил ажээ.Мөн нүүдэллэн амьдрахад зохицсон эсгий гэртэй,ачаа
бараагаа тээвэрлэх тэрэгтэй байсан байна.

4. Жоужаньчууд тэрэг олноор хэрэглэдэг байснаас гадна янз янзын тэрэгтэй
байв. Тобагийн Вэй улс 429 онд Нирун улсыг довтлон олон тэрэг дээрэмджээ.
538 онд Амгай хааны ууган охин Баруун Вэй улсын хааны хатан болон очиход
700 тэрэг хэрэглэсэн байна. Тэд бас мухлаг тэрэг, гэрлүг буюу гэр тэрэг
хэрэглэж байсан байна.
Хаадын гэртэй тэрэг
Гэр ачаалсан тэмээ.Шавар баримал.Тоба Вэй
улсын үе

5. “Сонгодог хэлбэрийн нүүдлийн аж ахуй гэж таван төрлийн малыг
маллагааны нарийн технологийн үндсэн дээр цогцолбороор
үржүүлэн аж ахуйн үндсэн салбар болгон ашиглахын хамт,ан,зарим
талаар багахан тариаланг туслах чанарын аж ахуйн хэлбэрээр
эрхэлдэг нүүдэлчдийн аж ахуй’’гэж Г.Сүхбаатар тодорхойлжээ.

6. МАЛЫН ТОО
• Малын нийт тоог дурдсан баримт сурвалж бичигт байхгүй боловч, Тобагийн
Вэй улсын цэрэг Жоужань улсыг үе үе довтлон асар олон мал дээрэмдэж
байсан тухай мэдээнээс үзэхэд Жоужаньчууд олон малтай байсан бөгөөд
нөгөө талаар малын тоо толгойн тоо ерөнхийдөө тогтвортой байсан гэж үзэж
болмоор санагдана.

7. СҮРГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН
Ж
оужаньчуудын сүргийн бүрэлдэхүүн гэвэл хамгийн олон нь бог мал
хонь, ямаа дараа нь , адуу, үхэр хамгийн цөөн нь тэмээ байсан
байна. 547 онд олзолсон хоёр түмэн мал дотор тэмээ дурдагдаж
байгаагаас гадна, 538 онд Баруун Вэй улсын хааны хатан болсон Жоужаний
хаан Амгайн охины инжинд мянган тэмээ өгч байснаас үзэхэд тэмээ
барагцаалбал хэдэн түм байжээ.

8. ЦАГ УУРЫН НӨХЦӨЛ
Лян улсын түүхэнд Жоужаньчуудын талаар дурдахдаа”…нарийн
өмд,ус нэвтрүүлдэггүй өндөр гутал өмсөнө.Тэдний газар орон
хүйтнээс болж таагүй байдаг ба бүр 7-р сар гэхэд урсгал боогдуулсан
мөс гол мөрөнд байсаар байдаг”талаар дурджээ.Сурвалжийн дээр
дурдсан мэдээнээс үзвэл Жоужаний нутагт цас ихээр
унадаг,хүйтний эрч ихээхэн чанга учраас зун цагт ч өнөө цагийнхаас
хавьгүй хүйтэн байсан тул бэлчээрийн ногоон ургамал ч олигтой
ургадаггүй байсан бололтой.

9. Морь 407-541 оны хооронд сурвалж
бичигт дангаараа 11 удаа
дурдагдсан нь аж ахуйгаас гадна цэргийн
стратегийн холбогдолтой байсныг
харуулж байна.

10. Эдгээр баримтаас харахад хэдийгээр өнөө үетэй харьцуулахааргүй хүнд
нөхцөлтэй байсан хэдий ч мал сүргээ өсгөж,нүүдэллэн амьдарч байжээ.Ийнхүү
нүүдлийн сонгодог мал аж ахуйг цэцэглүүлсэн Жоужаньчуудад тусгайлан
хот,суурин газар байгуулах хэрэгцээ байсангүй.

11. Х
арин нийгмийн хөгжлийн явцад зайлшгүй хот,суурингийн
хэрэгцээ гарсан байна.Тянь-цзяний(502-519) засгийн үед
Жоужаньчууд өндөр тэрэгтнүүдийг хөөн зайлуулж,хуучин
нутгаа буцаан авч, түүхэндээ анх удаа гадна,дотноо хэрэмтэй хот
байгуулан түүндээ Момучэн нэр өгсөн байна.
Доктор Г.Сүхбаатар Мому гэх үгийг Монгол хэлний мөөмт гэх үгтэй
дүйж байна гэжээ.Харин чэн нь хот гэсэн үг болно.

12. ЖОУЖАНИЙ ХУВЦАС
Ж
оужань нар аж төрөл,ахуй нөхцөл,нутгийн цаг уурны онцлогт
тохирсон өөрийн хувцастай байжээ.Жоужань нар хээтэй ёрог
даавуун хувцас,нарийн шуумагтай өмд,нарийн ханцуйтай дээл
өмсдөг байжээ.
• Ер нь жилийн дөрвөн улиралд
морь унаж явдаг нүүдэлчдийн өмдний шуумаг,
дээлийн ханцуй нь хүйтэн сэрүүн цаг
агаартаа зохицсон бариухан байдаг ажээ.

14. Даавуун дээл,Ноён уулын 6-р булш
Торгон дээл,Ноён уулын 6-р булш

15. Л
ян улсын түүхэнд Жоужаньчуудыг ус нэвтрүүлдэггүй урт
түрийтэй ,өвөл цагт эсгий оймс хийж өмсдөг талаар дурдсан
нь бодын шир,ялангуяа үхрийн годыг боловсруулан дээрх
маягийн гутлыг хийдэг байх бололцоотой.
Миний хувьд энэ нь эдүгээ цагийн монгол гутал үүсэн хөгжих үндэс
болсон байх гэж бодож байна.

16. Торгон гадартай эсгий оймс

17. АН АГНУУР
Ж
оужаньчуудын аж төрөлд тодорхой байр суурь эзэлж байсан аж
ахуйн бас нэгэн салбар бол ан агнуур байлаа.Тэд төрөл бүрийн ан
агнаж мах,арьсыг нь хоол хүнс,хувцас хийхэд болон арилжаа
худалдаанд ашигладаг байв.

18. Т
эрчлэн Жоужань нар хөрш улс орнуудтайгаа эдийн
засаг,худалдааны хэлхээ холбоотой байж,тутрага,хар,шар
будаа,нэхмэл эдлэл,чий будаг,зэр зэвсэг гэх мэт өөрсдийн
хэрэгцээт зарим бүтээгдэхүүнийг мал ангийн арьс шир,үс,ноос зэргээр
арилжин авдаг байв.
Бар агнаж буй анчид

19. Цамбагаравын хуягт морьт цэргийн зураг
(Ховд аймаг,Эрдэнэбүрэн сум)
ДҮГНЭЛТ
Жоужаний аж ахуй нь урьдах үеийн
нүүдэлчдийнхээс урагшлан
хөгжиж,гадаад эдийн засгийн
харилцаа нь өргөжсөн нь тэдний
улс төрийн харилцаанд ч зохих
ёсоор нөлөөлсөн байна.

20. Ж
оужань улсийн нүүдлийн аж
ахуй өнөө үеийхтэй
харьцуулвал хамаагүй илүү
хүнд нөхцөлд байсан боловч малаа
тогтмол өсгөн үржүүлж байжээ.Үүнээс
үзэхэд бидний цусанд нь нүүдлийн аж
ахуйн соёл байдаг бололтой.Иймээс ч
хэдэн зуун мянган жилийн тэртээх
нүүдлийн соёл маань алдагдалгүйгээр
өдийг хүрсэн байна.

21. НОМ ЗҮЙ
Монголын эртний түүх(III)
Жужан-2017
Монгол улсын түүх(Тэргүүн боть)
Монгол улсын угсаатны зүй(1 боть)