2. Sabino Arana Goiri 1865eko
urtarrilaren 26an jaio zen Abandoko
Elizatean, gaur egun Bilbo dena, eta
Sukarrietan, Bizkaia,hil egin zen 1903ko
azaroaren 25ean.) Eusko Alderdi
Jeltzalearen sortzailea izan
zen(EAJ/PNV). Eusko nazionalismoaren
hainbat sinbolo sortu eta hedatu
zituen, ikurrina tartean, eta
euskararentzako grafia berri bat asmatu
zuen. Nikolasa Atxikallendearekin
ezkondu zen, ez zuten seme-alabarik
izan.
3. Aita Abandoko alkate eta Gernikako
Juntetako ahaldun ere izan zen.
Buru-belarri karlisten alde
borrokatu zelako, ihes egin behar izan
zuen 1873an, Sabinok, zortzi urte zituenean.
Itsasontzigilea zen Sabinoren aita. Euskalduna
lantegiko dike lehorrak ere berak hasi zituen.
4. Sabino Aranak Baionako San Luis
Gonzaga ikastetxean hasi zituen
ikasketak. Donibane-Lohizunera aldatu
zenean han jarraitu zituen. 1876an
Hondarribian lehen ikasketetako
azterketak gainditu eta batxilerra
egiterakoan, gaixotu egin zen .Bizkaiko
eta Euskal Herriko historia ikasteari
ekin zion Sabinok.
Medikuntza nahiago bazuen ere,
aitaren nahia egiteagatik, Zuzenbidea
ikasten hasi zen Bartzelonan.
Ama hiltzean karrera bertan behera
uzten du “Aberriagatik” .
5. • IKURRINA irudikatu zuen eta Luis Arana Goiri
anaiak marraztu. Hasieran Bizkaia
independentearentzat pentsatu zuen, baina
herrialde guztietan zabalduz joan zenez,
azkenean Euskal Herriaren IKURRINA bilakatu
da.
6. • Euskal-Herria
aldizkarian argitaratu
zuen euskarari buruzko
bere lehen lana,
1886an, Euskaltzaindia
sortzeko asmoa
agertuz: “El Proyecto de
Academia bascongada
del señor Artiñano”.
7. • Karlistek kendu zieten liberalei euskararen
aldeko zuzia. Eraikuntza politikoari, arrazari eta
hizkuntzari garrantzia ematen diote karlistek.
Euskara liberalismoaren pozoiari eta ohitura
garbiei eusteko tresna baliotsua zela esaten
zuten.
8. • Sabinori ez zioten etxean
euskararik erakutsi.
• Baina abertzaletu ahala,euskara
zela Euskal Herriaren ezaugarririk
eta bereizgarririk nabarmenena
ohartu zenez, euskara ikasteari
eman zitzaion.
9. -Euskal Herria lur jota zegoen
gerraren ondorioz. Familia
ondasunak galduta. Foruak
ezabaturik, Euskal Herria ez zen
bere buruaren jabe.
-Euskaldunon izaera, nortasuna
eta hizkuntza hiltzear.
-Euskadi da euskotarren Aberria. Egia
hori aldarrikatzeko eta biziarazteko,
Euskeldun Batzokija (1894), sortzen
du.
-Etsai handiak sortzen zaizkio. Idazten dituen
lanengatik.salatu, auzipetu, zigortu eta
espetxeratu egiten dute behin baino
gehiagotan.
-Batzokia suntsitu zioten militar espainolek
1903ko maiatzaren 2an.
10. -Sakeleko eta hormetako egutegiak,
umeentzat eskola-liburuak, antzerkia,
olerkiak eta artikulu-mordoa idazten ditu:
aberriaz,politikaz, bakeaz, euskaldun
jende ospetsuez eta abarrez.
-Olerki piloa idatzi zituen Aranak,
gehienak herri kantu barnean moldatu
zituen.
-Abertzaletasuna da bere poesiaren
gai nagusiena. Edozein gai duela ere
erraz sortzen baitzaizkio Aberriarekiko
aipamenak, garrasiak, otoitzak eta
alderaketak:
¡Ama maitea!
¿Zertako,
Zeu il da gero,
Neu bizi?
Nire begion argia
Ziñan da
Min uts-negarrak
Itzali dostaz
Uts baltzaz
Biotza
Lokatuta dot
Atsekabeak:
Atsegin
Samurra
Galduta,
Atseden ezin
11. -Anton Abbadia hasi zen hemeretzigarren
mendearen azkenaldera Iparraldean euskara
zuzpertzen bere Lore-jokoak antolatuz.
-Aranak astindu handia ematen dio
euskararen pizkundeari,
euskarari buruzko ideologia politiko eta
koherentea eman zion euskal arazo osoari
soluzio orokor eta argia plazaratzen
ahalegintzen zela.
Ensayo acerca
del Alfabeto
Euskara, Bilbon
1884an
sinatutako
eskuizkribua
Behin eta berriz errepikatzen du,
“euskara da gure naziotasunaren
ezaugarria”.
¡Euskaldunak gara! izeneko lau
bertso ontzen ditu Sabinok, Bizkaitarra
aldizkarian, 1895eko otsailean,
kanpotik datozen maisuek egiten
duten kaltea salatzeko. “Euskaldunak,
euskaldunak gara... ¡bixi beite betiko
gure euskera!” da denen errepika.
“Erdalerritik datoz
Maixuak eunka,
Jaurti ta amildu nairik
Or bilin-balaunka
Gure erritartasuna
Ta euskera gozua,
Lege ta ekanduen giltz
Urre-gorrizkua”.
12. hainbat argitaratutako lanak
-Etimologías euskéricas
-Gramática elemental del euskera
bizkaino
- Pliegos Euskeráfilos eta
pliegos Euskeralógicos
- Lecciones de ortografía
-Tratado etimológico de los
apellidos euskéricos.
13. “Jainkoak urte batzuetako osasuna ematen
badit eta gizarteko gorabeherek eragozten
ez badidate, munduko hizkuntza guztien
artean euskara izan dadila ikasiena eta
ezagutuena lortu nahi nuke”.
14. • Baina egitasmo eta lan handiek ez zioten
eragozten gauzarik txikienez arduratzea.
Euskadiren ikurrina marrazten, hilobietako
esaldiak asmatzen, eskelen eredua
erabakitzen, xake-jokoko irudiak egiten
jardungo du, handikeriak alde batera utzirik.
15. Erdararen eraginez euskara
erdalduntzen ari zen hiztegi eta
joskera aldetik. Ortografia-arazoak ere
bazituen idazterakoan. Idaztarau finkorik ezean euskarari egokien
zegokion alfabetoa eskaini zigun.
Euskaltzaindiak ere alfabeto horixe
onartu zuen.
Sabino Aranak aurrekoen hutsuneak
eta okerrak bakarrik zuzendu nahi
zituen.
Hitzetan ere zabarkeria
handia sumatzen zuen.
Euskarazkoak bazterturik
erdarazkoetara errazegi jotzen zela.
Baina euskarak bazuela beste hizkuntza
askok ez zuten gaitasuna hitz berriak
sortzeko irizten zion. Eta euskal
harrobiaz baliatzen hasi zen.
16. Hizkuntza bakoitzak bere nortasuna
eta sena ditu. Hitz arrotz gehiegiak,
berriz, kalte egiten dio edozein
hizkuntzari.
Euskara garbitu, apaindu, landu ta
gorengo maila batera jaso nahi du
Aranak.
Baina bide horretatik, erdalkeriari
eta mordoilokeriari ihesi, gehiegizko
garbikeriara egin zuen jauzi.
Garbizalekeria eta bidegabekeria
hori gogor salatu izan
zaie Aranari eta
Aranazaleei. Izan ere,
arriskutsua da, hain zuzen,
lehengo idazle eta
herriak hitz egiten zuten
hizkeratik gehiegi
urruntzen baitzen.
17. • Milaka eta milaka euskaltzale egin zituen
Sabino Aranak. Euskotar asko jarri zuen
euskara ikasten, lantzen, irakurtzen eta
idazten. Ordu arteko irakurle guztiak baino
irakurle gehiago ekarri zizkion Sabinok
euskarari.
18. • Euskara ikasi eta landu egiten du Sabinok.
Idatzi egiten du. Eta gizarterako balio duen eta
ezinbestekoa den hizkuntza bihurtzen saiatzen
da:
“Industriarako,
ontzioletarako, irakaskuntzarako,
salerosketarako eta abarretarako gai
egin dezagun. Bihur dezagun
beharrezko eta ezinbesteko”.
19. Euskotarrak iratzarri nahi ditu. Izan
ere, beren jokabidea aldatzen ez
bada, euskara, bere ustez, “hasi den
mende hau bukatu baino lehen
galduko da”.
