2. అయస్కాంతతవాం, విద్యుత్- కొన్ని వాంద్ల ఏళ్ళ క్రాంద్టే
కనయగొనబడినప్పటికీ, ప్రప్ాంచాం ద్ృష్టిలో చాలా క్లాంప్టు ఇవి
రాండూ రాండు విభిని ద్ృగవవషయాలు.
క్నీ 1820లో అయిరటెడ్ అనే శ్స్త్రవేత్, ప్రచయరవాంచిన ఒక
ప్రయోగ ఫలితాం ప్రప్ాంచాన్ని ఆశ్చర్ుప్రవచిాంది.
3. బాటరీ ఒక తీగకు కలిపట ఉాండడాం, మధ్ులో ఒక స్టవచ్ కూడా ఉాండడాం పై
ప్టాంలో గమన్నాంచవచయచ. స్టవచ్ ఆపట ఉనిప్పపడు వలయాంలో విద్యుత్
ప్రవహాంచద్య కనయక తీగ క్ాంద్ అమరవచన దికూూచి ఎటువాంటి చలనాం
లేకుాండా మామూలుగ్నే ఉత్ర్/ద్క్షిణ ధ్ృవ్ల వైప్ప చూపటస్తయ్ ాంది.
క్నీ స్టవచ్ వేస్టనప్పపడు వలయాంలో విద్యుత్ ప్రవహస్తయ్ ాంది. అాంద్యవలల
ప్టాంలోన్న మొద్టి ఉద్ాంతాంలో చూపటనటుల దికూూచి ప్డమర్ వైప్ప
మార్ుతునిటుల మీర్ు గమన్నాంచవచయచ. స్టవచ్ ఆపటనప్పడు మళ్ళళ యథా
స్టితిక్ వచచచస్తయ్ ాంది.
రాండవ ఉద్ాంతాంలో బాటరీ అమరవక దిశ్ మార్చటాం వలల, స్టవచ్
వేస్టనప్పపడు విద్యుత్- మొద్టి ఉద్ాంతాంలో ప్రవహాంచిన దిశ్కు వుతిరేక
దిశ్లో ప్రయాణిస్తయ్ ాంది. అప్పపడు దికూూచి తూర్ుప వైప్ప తిర్గడాం మీర్ు
గమన్నాంచవచయచ.
దీన్న ఆధార్ాంగ్ విద్యుత్ కీ, అయస్కాంతత్ావన్నక్ మధ్ు స్తాంబాంధ్ాం ఉాంద్న్న
న్నర్ా రవాంచార్ు అయిరటెడ్. విద్యుత్ ఒక తీగ గ ాండా ప్రవహాంచచటప్పపడు,
అయస్కాంత క్షేత్ార న్ని ఉతపతి్ చచస్తయ్ ాంది క్బటేి దికూూచిన్న ప్రభావితాం
చచయగలుు తుాంద్న్న ఆయన తన ప్రవశోధ్నా ప్తరాంలో ప్రచయరవాంచార్ు.
4. 1831లో మైఖేల్ ఫ్ర్డచ చచస్టన రాండు ప్రయోగ్లు ఈ ప్రశ్ికు
స్తమాధానాన్ని ఇచాచయి.
మొదటి ప్రయోగం:
ఈ ప్రయోగాంలో భాగాంగ్ ఓ తీగచయటి(coil) వైప్ప
అయస్కాంత్ాన్ని నటేి ప్రక్రయలో స్తాంభవిాంచచ ఆర్ు భిని
స్టితులనయ(a,b,c,d,e,f) క్ాంది ప్టాంలో ఇవవడాం జరవగవాంది.
ప్టాంలో చూపటన విధ్ాంగ్ ఉని వలయాన్ని తీస్తయకుాందాాం.
ప్టాంలో 'C' అనగ్ తీగచయటి, 'G' అనగ్ గ్లవనోమీటర్.
(గ్లవనోమీటర్: ఒక వలయాంలో విద్యుత్ ప్రవ్హాం
జర్ుగ తుాందా, లేదా అన్న స్తూచి కద్లిక స్తహాయాంత్ో చూపటాంచచ
యాంతరాం)
5. a) ఈ స్టితిలో మనాం అయస్కాంత్ాన్ని
స్టిర్ాంగ్ ఉాంచడాం వలల వలయాంలో
విద్యుత్ ప్రవహాంచద్య. గ్లవనోమీటర్
స్తూచి కూడా కద్లద్య.
b) అయస్కాంత ఉత్ర్ ధ్ృవ్న్ని,
V1 వేగాంత్ో తీగచయటి వైప్ప నడిత్చ
గ్లవనోమీటర్ స్తూచి కుడివైప్పక్
స్తవలపాంగ్ కద్యలుతుాంది.
తీగచయటిలో విద్యుత్ ప్రవహస్తయ్ ాంది
అనటాన్నక్ ఇది స్తూచిక.
6. c) అయస్కాంతాం తీగచయటి లోప్ల
ఉనిప్పటికీ, స్టిర్ాంగ్
ఉాంచినటలయిత్చ, గ్లవనోమీటర్
స్తూచి కద్లకపో వడాం, విద్యుత్
ప్రవహచటేలద్నడాన్నక్ స్తూచిక.
d) అయస్కాంతాం తీగచయటి నయాండి
ద్ూర్ాంగ్ కదిలిస్తయ్ నిప్పపడు,
గ్లవనోమీటరలల స్తూచి ఇదివర్కటి
కద్లికకు వుతిరేక దిశ్లో అాంటే
ఇప్పపడు ఎడమవైప్ప కద్యలుతుాంది.
తీగలో విద్యుత్ ప్రవ్హాం వుతిరేక దిశ్లో
ప్రవహస్తయ్ ాంద్న్న ఇది స్తూచిస్తయ్ ాంది.
7. e) అయస్కాంత్ాన్ని v2( v1 కనాి
ఎకుకవ) వేగాంత్ో తీగచయటి వైప్ప
నడిత్చ, అది వలయాంలో b స్టితిలో
కాంటే ఎకుకవ విద్యుత్ ప్రవ్హాన్ని
స్తూచిస్తూ్ స్తూచి అధికాంగ్
కద్యలుతుాంది.
f) ఇప్పటి వర్కూ అయస్కాంత ఉత్ర్
ధ్ృవ్న్ని తీగచయటి వైప్ప నడిత్చ వచచచ
ఫలిత్ాలన్న చూస్ాం. అదచ ద్క్షిణ ధ్ృవ్న్ని
తీగచయటి వైప్ప నడిత్చ ఇవే ఫలిత్ాలు
ప్పనర్వృతాం అవపత్ాయి. క్కపో త్చ
గ్లవనోమీటర్ స్తూచి ఎడమవైప్పక్
కద్లడాం ప్టాంలో గమన్నాంచవచయచ. ఇది
తీగలో వుతిరేక దిశ్లో విద్యుత్
ప్రవ్హాన్ని స్తూచిస్తయ్ ాంది.
8. a) అయస్కాంతాం తీగచయటికు ద్గుర్గ్ ఉాంచినప్పపడు, దాన్న యొకక కొన్ని
అయస్కాంత క్షేతర రేఖలు తీగచయటినయ ఖాండిస్్ యి.
అయస్కాంతాం తీగచయటి వైప్పగ్ మరవాంత కద్యలుతుని కొదీీ ఎకుకవ
అయస్కాంత క్షేతర రేఖలు తీగచయటినయ ఖాండిస్్ యి. అయస్కాంత
ప్రవ్హాంలో(magnetic flux) ఈ పర్ుగ ద్ల ఒక తీగచయటిలో విద్యుచాాలక
బలాన్ని(emf) పరరరేపటస్తయ్ ాంది. అాంద్యవలల వలయాంలో ఒక దిశ్లో విద్యుత్
ప్రవహస్తయ్ ాంది.
అభివాహం
తక్కువ అభివాహం
ఎక్కువ
9. b) అదచ విధ్ాంగ్, తీగచయటి-అయస్కాంతాం రాండు
విడిపో తునప్పపడు/ద్ూర్ాంగ్ జర్ుగ తునిప్పపడు , తీగచయటిత్ో
అనయస్తాంధాన్నాంచబడిన అయస్కాంత ప్రవ్హాం తగు తుాంది. ఈ తగు ద్ల
కూడా విద్యుచాాలక బలాన్ని పరరరేపటస్తయ్ ాంది, క్నీ వుతిరేక దిశ్లో. అాంద్యవలల
విద్యుత్ కూడా వుతిరేక దిశ్లో ప్రవహస్తయ్ ాంది.
క్బటిి తీగచయటికు స్పరక్షాంగ్ అయస్కాంత క్షేతరాంలో మార్ుప
వచిచనప్పపడలాల , అయస్కాంత క్షేతర రేఖలు తీగచయటినయ ఖాండిాంచడాం దావర్
వలయాంలో విద్యుచాాలక బలాం పరరరేపటతాం అవపతుాంది.
10. రండవ ప్రయోగం:
:
ప్టాంలో చూపటన విధ్ాంగ్ రాండు
తీగచయటిలనయ తీస్తయకొన్న ఒకటి
బాటరీక్, మరొకటి గ్లవనోమీటర్ క్
కలప్లి. ఈ రాండు వలయాలన్న
ద్గుర్లో ఉాంచాలి క్నీ ఒకదాన్నకొకటి
ఆనయకోకూడద్య.
మొద్టి వలయాంలో స్టవచ్
వేస్టనప్పపడు, విద్యుత్ ప్రవహస్తయ్ ాంది.
అదచ స్తమయాంలో, రాండో వలయాంలో
విద్యుత్ ప్రవహాంచి, గ్లవనోమీటర్
స్తూచి కుడి వైప్పక్ స్తవలపాంగ్
కద్యలుతుాంది.ఆ తర్ువ్త, విద్యుత్
ప్రవ్హాం ఒక న్నరవీషిమైన, స్టిర్మైన
విలువకు చచర్ుకునిప్పపడు,
గ్లవనోమీటర్లో స్తూచి మళ్ళళ
స్తయనాికు వచచచస్తయ్ ాంది.
11. b) స్టవచ్ వేస్టన వాంటనే విద్యుత్
ప్రవ్హాం స్టిర్ విలువనయ చచర్ుకోద్య.
కరమాంగ్ పర్ుగ తుాంది.
అలా స్టవచ్ వేస్టన కొాంచాంస్రప్టి వర్కూ
మొద్టి వలయాంలో విద్యుత్ ప్రవ్హాం
కరమాంగ్ పర్ుగ తునిప్పపడు, దాన్న
చయటటి ఒక అయస్కాంత క్షేతరాం
ఏర్పడుతుాంది. ఈ క్షేతరాం యొకక
అయస్కాంత రేఖలు కూడా కరమాంగ్
పర్ుగ తూ రాండవ వలయాన్ని
ఖాండిస్్ యి.
ఈ పర్ుగ తుని అయస్కాంత క్షేతరాం రాండో వలయాంలో విద్యుత్
ప్రవ్హాన్ని పరరరేపటస్తయ్ ాంది. మొద్టి వలయాంలోన్న విద్యుత్ ప్రవ్హాం స్టిర్మైన
విలువకు చచర్ుకునిప్పపడు, రాండవ వలయాంత్ో అనయస్తాంధానమైన
అయస్కాంత ప్రవ్హాంలో మార్ుప ఉాండకపో వడాం వలల రాండవ వలయాంలో
విద్యుత్ ప్రవ్హాం అద్ృశ్ుమవపతుాంది.
12. c) అదచవిధ్ాంగ్, మొద్టి
వలయాంలో స్టవచ్ ఆపరస్టనప్పపడు,
కరమాంగ్ తగు తుని మొద్టి
వలయాంలోన్న విద్యుత్ ప్రవ్హాం -
రాండవ వలయాంలో విద్యుత్
ప్రవ్హాన్ని పరరరేపటస్తయ్ ాంది, క్నీ
వుతిరేక దిశ్లో.
క్బటిి మొద్టి వలయాంలోన్న విద్యుత్ ప్రవ్హాంలో మార్ుప
వచిచనప్పపడలాల , మొద్టి వలయాం చయటటి అయస్కాంత క్షేతరాం
ఏర్పడుతుాంది. ఈ అయస్కాంత క్షేతరాం రేఖలు రాండవ వలయాన్ని
ఖాండిాంచడాం దావర్ రాండో వలయాంలో విద్యుచాాలక బలాం
పరరరేపటతాం అవపతుాంది.
13. మొద్టి ప్రయోగాం దావర్ మార్ుతుని అయస్కాంత క్షేతరాం-
వలయాంలో విద్యుత్ స్తృష్టిస్తయ్ ాంద్న్న, రాండవ ప్రయోగాం దావర్
వలయాంలో మార్ుతుని విద్యుత్ ప్రవ్హాం- వలయాం చయటటి
అయస్కాంత క్షేత్ార న్ని స్తృష్టిస్తయ్ ాంద్న్న త్లిస్టాంది. ఈ విధ్ాంగ్
విద్యుత్, అయస్కాంతతవాం రాండూ స్తాంబాంధ్ాం కలిగవ ఉాండటాన్ని
ఫ్ర్డచ కనయగొనాిర్ు.
ఫారడే విదయుతయసాుంత ప్రరరణ:
మొద్టి న్నయమాం: ఒక వ్హకాం మరవయ అయస్కాంత క్షేతరాం,
రాండిాంటిలో ఏదో ఒకటి, మరలదాన్నక్ స్పరక్షాంగ్ కద్లినప్పపడలాల ,
వ్హకాంలో విద్యుచాాలక బలాం(emf) పరరరేపటాంచబడుతుాంది.
వ్హక్న్ని వలయాంగ్ మారవచనప్పపడు అాంద్యలో విద్యుత్
ప్రవహస్తయ్ ాంది.
రాండో న్నయమాం: వలయాంలో పరరరేపటాంచబడచ విద్యుచాాలక బలాం
యొకక ప్రవమాణాం అయస్కాంత ప్రవ్హాం యొకక మార్ుప చాందచ
రేటుకు అనయలోమానయప్తాంలో ఉాంటుాంది.
14. అయస్కాంత అభివ్హాం:
ఒక స్తాంవృత తలాం గ ాండా పో యిే అయస్కాంత రేఖల స్తాంఖునే
అయస్కాంత అభివ్హాం అాంటార్ు.
ఏకరీతి అయస్కాంత క్షేతరాం B లో ఉాంచిన వైశ్లుాం A కలిగవన
ఒక ఉప్రవతలాం దావర్ ఉాండచ అయస్కాంత అభివ్హాన్ని ఈ
విద్ాంగ్ వ్ర యవచయచ.
ΦB = B.A
ΦB = B.A cos θ
ఇకకడ θ అనేది B, A ల మద్ు
కోణాం.
అయస్కాంత అభివ్హాన్నక్
ప్రమాణాం వబర్ (Wb )లేదా టెస్ల -
మీటర్ వర్ుాం (T-m2).ఇది ఒక
అదిర్శి.
15. ఫ్ర్డచ విద్యుద్యస్కాంత పరరర్ణ న్నయమాం:
'ఒక వలయాంలోన్న పరరరవత విద్యుచాచలక బల ప్రవమాణాం, ఆ
వలయాం దావర్ ఉాండచ అయస్కాంత అభివ్హాం క్లమార్ుప
రేటుకు స్తమానాం.
పరరరవత విద్యుచాచలక బలాం =
ఇాంద్యలో ర్ుణ స్తాంజఞ, ε దిశ్నయ స్తూచిస్తయ్ ాంది.
ద్గుర్గ్ చయటిిన N తీగలు గల తీగచయటిత్ో అనయబాంధితమయిేు
అభివ్హాంలో మార్ుప మొత్ాం పరరరవత విద్యుచాచలక బలాన్నక్
స్తమానాం.
తీగచయటిలోన్న చయటల స్తాంఖు న్న పాంచడాం దావర్ పరరరవత
విద్యుచాచలక బలాన్ని పాంచవచయచ.
18. లాంజ్ న్నయమాం:
ఒక తీగ చయటిలో పరరరవతమయిేు విద్యుచాచలక బలాం, ఆ తీగచయటి
దావర్ పో యిే అయస్కాంత అభివ్హ మార్ుపనయ ఎలలప్పపడు
వుతిరేక్స్తయ్ ాంది.
చలనాతమక్ విదయుచ్ాాలక్ బలం:
ఎలక్ిా న్నక్ వలయాలలో విద్యుత్ ప్రవహాంచడాన్నక్
విద్యుచాచలక బలాం అవస్తర్మన్న మీకు త్లుస్? విద్యుచాచలక
బలమనేది అవేశ్లనయ పరరరేపటస్ట్ాంది.
ఒక అయస్కాంత క్షేతరాంలో ఉాంచిన వ్హకాం చలనాం దావర్
విద్యుచాచలక బలాం పరరరేపటాంచబడడానేి చలనాతమక
విద్యుచాచలక బలాం అాంటార్ు.
వ్హక వేగాం, క్షేతరాం మరవయ పొ డవప ఒకదాన్నకొకటి లాంబాంగ్
ఉనిప్పపడు వరవ్ాంచచ స్తూతరాం ε = -Blv .ఇకకడ ఋణ గ ర్ు్
లాంజ్ స్తూతరాం దావర్ వివరవాంచవచయచ.
19. ఏకరీతి అయస్కాంత క్షేతరాం B లో క్షేతర దిశ్కు లాంబాంగ్
PQRS అనే దీర్ఘచతుర్స్ర క్ర్ వ్హకాం ఉాంద్నయకొనయమ .
PQ వ్హకాం ఎడమవైప్ప v వేగాంత్ో చలిస్తయ్ ాంద్నయకొనయమ .
దీన్నలో PQ = x, RS = l అయిత్చ లూప్ దావర్ పో యిే
అయస్కాంత అభివ్హాం ΦB = B l x
పరరరవత విద్యుచాచలక బలాం ,
పరరరవత విద్యుచాచలక బలాం ε = Blv అనేది చలనాతమక
విద్యుచాచలక బలాం.ఈవిద్ాంగ్ ఏకరీతి అయస్కాంత క్షేతరాంలో
వ్హక్న్ని చలిాంప్చచయడాం వలన విద్యుచాచలక బలాన్ని
ఉతపతి్ చచయవచయచ.
21. శక్తి విభజన -ఒక్ ప్రిమాణాతమక్ అధ్ుయనం:
లాంజ్ న్నయమాం శ్క్్ న్నతుతవ న్నయమాంత్ో స్తయస్తాంగతాంగ్
ఉాంటుాంది.ఒక దీర్ఘచతుర్స్ర క్ర్ వ్హకాంపై కద్యలుతుని ఒక
భ జాం PQ యొకక న్నరలధ్ాం r అనయకొనయమ .తక్కన భ జాలు
QR, RS, SP యొకక న్నరలధాలు r త్ో పొ లిచనప్పపడు
ఉపరక్షిాంచతగువి. అనగ్ దీర్ఘచతుర్స్ర క్ర్ లూప్ యొకక మొత్ాం
న్నరలధ్ాం r మాతరమే అవపతుాంది.అాంత్చక్ద్య PQ నయ
జరవపటనప్పపడు ఈ న్నరలధ్ాం మార్ద్య. ఈ లూప్ లోన్న విద్యుత్
ప్రవ్హాం I = ε/r
I = B l v/rఅయస్కాంత క్షేతరాం ఉాంటుాంది క్బటిి, దాన్న క్ర్ణాంగ్ PQ
భ జాంపై ఒక బలాం ఉాంటుాంది.ఈ బలాం B I l బయటివైప్పకు,
కడడీ వేగ్న్నక్ వుతిరేక దిశ్లో ఉాంటుాంది. ఈ బలాం ప్రవమాణాం,
F = B I l
F = B2l2v/r
22. కడడీ పొ డవప వాంట ఉాండచ విద్యుదావేశ్ల డిరఫ్టి వేగాం వలలనూ,
వ్టిపై చర్ు జరవపర లొరాంజ్ బలాం వలలనూ ఈ బలాం జన్నస్తయ్ ాంది.
భ జాం PQ ఒక స్టిర్ వడి v త్ో త్ోయబడతూ ఉాంది. ఇది
జర్గడాన్నక్ అవస్తర్మయిేు స్మర్ియాం, P = F v
P = B2l2v2/r
ఇకకడ జరవగవన ప్న్న యాాంతిరక శ్క్్గ్ ఏర్పడుతుాంది. ఈ యాాంతిరక
శ్క్్ ఉషణ శ్క్్గ్ మార్ుతుాంది.అప్పపడు ఏర్పడిన జలల్ ఉషణాం,
PJ = I² r
PJ = B²l²v²/r
భ జాం PQ న్న జర్ప్డాంలో వుయమైన యాాంతిరక శ్క్్
విద్యుచచక్్గ్ ప్రవవర్్నమై ఆ వనయవాంటనే ఉష్ణణయ శ్క్్ ర్ూప్ాంలోక్
మార్ుతుాంది.
23. వలయాం దావర్ ప్రవహస్తయ్ ని ఆవేశ్న్నకీ, అయస్కాంత
అభివ్హాాంలోన్న మార్ుపకూ మద్ు స్తాంబాంధ్ాం ఫ్ర్డచ న్నయమాం
నయాంచి, |E| =ΔΦB/Δt అయిత్చ,
|E| = Ir = ΔQ/Δt .r
క్బటిి ΔQ= ΔΦB/r
24. ఎడడీ ప్రవ్హాలు:
వృత్ా్ క్ర్ లూప్ వాంటి వ్హక్లలో పరరరవతమైన విద్యుత్
ప్రవ్హాలనయ అధ్ుయనాం చచస్మ . అయిత్చ పద్ీ మ కకలుగ్
ఉని వ్హక్లనయ కూడా మార్ుతుని అయస్కాంత
అభివ్హాన్నక్ గ రవచచస్టనప్పడు, వ్టిలో పరరరవత విద్యుత్ ప్రవ్హాలు
ఉతపనిమవపత్ాయి. అయిత్చ వ్టి ప్రవ్హ ఆక్ర్లు నీటిలో
స్తయళ్ళళ తిరవగే లాగ్ లేదా స్తయడిగ ాండాలనయ పొ లి ఉాంటాయి.ఈ
ప్రభావ్న్ని ఫో క్ాల్ట్ అనే శ్స్త్రవేత్ కనయగొనాిడు. ఈ విద్యుత్
ప్రవ్హాలనే ఎడడీ ప్రవ్హాలు ( స్తయళ్ళళ తిరవగే విద్యుత్ ప్రవ్హాలు)
అాంటార్ు.
28. ఎడడీ ప్రవ్హాలనయ లాభదాయకాంగ్ వ్డుకొనయట:
1.రైళ్ళలో అయస్కాంత బరరకులు:
విద్యుత్ స్మర్ీయాంత్ో నడిచచ కొన్ని రైళ్ళలో, వ్టిలోన్న ఇనయప్
కమీమల పైన ప్రబల విద్యుద్యస్కాంత్ాలనయ అమర్ుస్్ ర్ు. ఈ
విద్యుద్యస్కాంత్ాలు చర్ులోక్ ర్గ్నే ఆ ఇనయప్ కమీమలలో
పరరరవతమయిేు ఎడడీ ప్రవ్హాలు రైలు చలనాన్ని వుతిరేక్స్్ యి. ఈ
ప్రక్రయలో ఏవిధ్మైన యాాంతిరక బాంధ్నాలు లేవప క్బటిి, రైలు
ఆగవపో వడాం అనేది మృద్యవపగ్ జర్ుగ తుాంది.
30. 2.విద్యుద్యస్కాంతీయ అవర్ుద్ీాం:
కొన్ని గ్లవనీ మాప్క్లలో అయస్కాంతీయ లోహ ప్దార్ిాంత్ో
తయారైన ఒక కోర్ బిగవాంచి ఉాంటుాంది. ఇాంద్యలోన్న తీగచయటి
డోలనాలు చచస్టనప్పపడు ఆ కోర్లో ఉతపతి్ అయిేు ఎడడీ
ప్రవ్హాలు దాన్న చలనాన్ని వుతిరేక్ాంచి, వనయవటనే తీగచయటినయ
విర్మస్టితిక్ తీస్తయకొస్్ యి.
31. 3.పరరర్ణ కొలిమి:
అతుధిక ఉష్ోణ గరతలనయ ఉతపతి్ చచయడాన్నక్ పరరర్ణ కొలిమిన్న
ఉప్యోగవాంచవచయచ.ఈ ఉష్ోణ గరతలనయ వ్డుకోవడాం దావర్ ఆాంగవక
భాగ్లుగ్ ఉని లోహాలనయ కరవగవాంచి మిశ్రమ లోహాలనయ
తయార్ుచచయవచయచ. ఈ కరవగవాంచవలస్టన లోహాలనయ ఆవృతాం
చచస్ర తీగచయటి దావర్ ఒక అధిక పౌన:ప్పనుాం గల ఏక్ాంతర్
విద్యుత్ ప్రవ్హాన్ని ప్ాంపటస్్ ర్ు. అప్పపడు ఆ లోహాలలో జన్నాంచచ
ఎడడీ ప్రవ్హాలు, వ్టిన్న కరవాంగవాంచడాన్నక్ స్తరవపో యిే అధిక
ఉష్ోణ గరతలనయ ఉతపతి్చచస్్ యి.
33. 4.విద్యుత్ స్మర్ియ మీటర్లు:
మన ఇళ్ళలో ఉాండచ విద్యుత్ స్మర్ియ మీటర్లలోన్న మరవస్ర
లోహప్ప బిళ్ళ ఎడడీ ప్రవ్హాల వలలనే భరమిస్తూ్ ఉాంటుాంది. ఒక
తీగచయటిలో స్ైనయసో యిడల్గ్ మారే ప్రవ్హాలు ఉతపతి్ చచస్ర
అయస్కాంత క్షేత్ార లు ఆ బిళ్ళలో విద్యుత్ ప్రవ్హాలనయ
పరరరేపటస్్ యి. ఈ విధ్ాంగ్ తిర్ుగ తుని మరవస్ర బిళ్ళనయ మీ
ఇాంటలల న్న స్మర్ియ మీటర్లో గమన్నాంచవచయచ.
36. ప్రరరక్తవం:
ఒక తీగచయటిలో తన ప్రవస్తర్ాంలోన్న వేరొక తీగచయటి ఉతపతి్ చచస్ర
అభివ్హ మార్ుప దావర్ క్నీ తనలోనే స్తవయాంగ్ ఉతపతి్
అయిేు అభివ్హ మార్ుప దావర్ క్నీ విద్యుత్ ప్రవ్హాన్ని
పరరరవతాం చచయవచయచ. ఈ రాండు స్తాంద్ర్ాలలోనయ ఒక తీగచయటి
దావర్ ఉాండచ అభివ్హాం విద్యుత్ ప్రవ్హాన్నక్
అనయలోమానయప్తాంలో ఉాంటుాంది. అాంటే, ΦB α I
పైగ్ క్లాంత్ో ప్టు ఆ తీగచయటి కోలతలు మార్వన్న అనయకొాంటే,
=
N చయటుల ఉని తీగచయటిలో చయటలనీి ద్గుర్ ద్గుర్గ్
చయటిినటలయిత్చ, అన్ని చయటలకూ ఒకే అయస్కాంత అభివ్హాం
బాంధితమై ఉాంటుాంది. ఈ తీగ చయటి దావర్ ఉని అభివ్హాం
37. మారవనప్పపడు ప్రతి చయటి కూడా పరరరవత విద్యుచాచలక బలాన్నక్
లోనవపతుాంది. అాంద్యకన్న దీన్నన్న అభివ్హ బాంధ్నాం అాంటార్ు.
క్బటిి NΦB α I
N చయటుల ఉని తీగ చయటిలో, ఈ అనయప్త స్టిర్ాంక్నేి
'పరరర్కతవాం" అాంటార్ు. పరరర్కతవాం ఒక అదిశ్ర్శి. SI ప్ద్ీతిలో
ప్రమాణాం "హెనీర" దీన్నన్న H త్ో స్తూచిస్్ ర్ు.
అనయును ప్రరరక్తవం:
ప్కకప్కకన ఉని రాండు తీగచయటిలోల ఒక తీగచయటిలోన్న
విద్యుత్ ప్రవ్హాం మార్ుతునిాంత స్రప్ప రాండవ తీగచయటిలో
విద్యుత్ పరరరవతమవపతుాంది.ఈ ద్ృగవవషయాన్ని అనయును పరరర్ణ
అాంటార్ు.
అనయును పరరరవత విద్యుచాచలక బలాం ε = -M
M అనేది తీగ చయటిల అనోును పరరర్కతవాం
39. ఒకే పొ డవపగల రాండు పో డవైన స్తహాక్ష సో లినయిడ్ల
విషయాంలో అనోును పరరర్కతవాం:
l పొ ద్వప గల రాండు స్తహాక్ష సో లినాయిడ్లు S1 , S2 వర్స్తగ్
వ్టి వ్ుస్ర్ి లు r1 , r2 వ్టిపై గల మొత్ాం చయటల స్తాంఖులు N1
, N2, ఏక్ాంక పొ డవపకు గల చయటల స్తాంఖు లు n1, n2
అనయకొనయమ .
S2 దావర్ పొ యిే ప్రవ్హాం i2 వలల S1 దావర్ పో యిే
అయస్కాంత అభివ్హాం Φ1 అయిత్చ,
N1 Φ1 = M12 i2 ---------(1)
దీన్నలో M12 = S2 ప్ర్ాంగ్ S1 అనోును పరరర్కతవాం.
S2 దావర్ పో యిే ప్రవ్హాం i2 వలల అయస్కాంత పరరర్ణ µ0 n2 i2.
N1 Φ1 = (n1 l) (π r1
2 ) (µ0 n2 i2 )
N1 Φ1 = µ0 n1 n2 π r1
2 l i2 ------------(2)
40. (1)వ, (2)వ స్తమీకర్ణాలనయ పో లచగ్,
M12 = µ0 n1 n2 π r1
2 l ---------------(3)
ఇదచ విధ్ాంగ్ S1 దావర్ పో యిే ప్రవ్హాం i1 వలల S2 పై ప్రభావ్న్ని
గణిస్ర్,
M21 = µ0 n1 n2 π r1
2 l --------------(4)
(3) వ, (4) వ స్తమీకర్ణాల నయాండి,
M12 = M21 = M మరవయ ,
M = µ0 n1 n2 π r1
2 l
స్తవయాం పరరర్కతవాం:
ఒక తీగచయటిలో విద్యుత్ ప్రవ్హాంలో మార్ుప రేటు ఏక్ాంక
విలువ అయిత్చ దాన్నలో పరరరవతమయిేు విద్యుచాచలక బలాన్ని
స్తవయాం పరరర్కతవాం అాంటార్ు.
ε = -L
42. A C జనరేటర్:
యాాంతిరకశ్క్్న్న విద్యుత్ శ్క్్గ్ మారేచ విద్యుత్ యాంత్ార న్ని AC
జనరేటర్ లేదా ఆలిర్నేటర్ అాంటార్ు.
ఇది విద్యుద్యస్కాంత పరరర్ణపై ప్న్నచచస్తయ్ ాంది.
న్నర్మణాం:
1)ఆరేమచర్:
మత్న్న ఇనయప్ కోర్పై బాంధిత ర్గవతీగనయ అనేక చయటుల గ్
చయటిబడిన ABCD న్న ఆరేమచర్ తీగచయటి అాంటార్ు.
2)బలమైన అయస్కాంతాం:
బలమైన శ్శ్వత అయస్కాంతాం లేదా విద్యుద్యస్కాంత
ధ్యర వ్లు N మరవయ S స్తూి ప్క్ర్ాంగ్ ఉాంటాయి. ఇది బలమైన
క్షేతర అయస్కాంతాంగ్ ఉప్యోగప్డుతుాంది. అయస్కాంత
ధ్యర వ్ల మధ్ు ఆరేమచర్ తీగచయటి తిర్ుగ తుాంది.
46. 3)స్టలప్ రవాంగ లు:
ఆరేమచర్ తీగచయటి రాండు చివర్లకు రాండు ఇత్డి స్టలప్ రవాంగ లు
R1 మరవయ R2 లు కలుప్బడి ఉాంటాయి. ఈ స్టలప్ రవాంగ లు
ఆరేమచర్ దిశ్లో తిర్ుగ త్ాయి.
4)బరషలు:
B1 మరవయ B2 అనయ రాండు క్ర్బన్ బరషలు స్టలప్ రవాంగ లనయ
నయకుకత్ాయి.బరషలు స్టిర్ాంగ్ ఉాంటాయి. క్న్న స్టలప్ రవాంగ లు
ఆరేమచర్ తిరవగే దిశ్లో తిర్ుగ త్ాయి.ఈ బరషల నయాండి పొాందిన
న్నర్ుమనాన్ని లోడ్కు కలుప్పత్ార్ు.
ప్న్న చచయ విధానాం:
ABCD ఆరేమచర్ తీగచయటి అయస్కాంత క్షేతరాంలో తిరవగవత్చ
బలమైన అయస్కాంత క్షేత్ార న్ని అాందిస్తయ్ ాంది. ఇది అయస్కాంత
బలరేఖలనయ ఖాండిస్తయ్ ాంది. ఆరేమచర్ భరమణాం వలల తీగచయటిలో
అయస్కాంత అభివ్హాం మార్ుతుాంది.
47. అాంద్యవలన తీగచయటిలో విద్యుచాచలక బలాం పరరరవతమవపతుాంది.
అర్ి భరమణాన్నక్ బరష B1 దావర్ ఒక దిశ్లో విద్యుత్ ప్రవహస్తయ్ ాంది.
మరవయ తర్వత అర్ి భరమణాన్నక్ బరష B2 దావర్ వుతిరేక దిశ్లో
విద్యుత్ ప్రవహస్తయ్ ాంది. ఈ ప్రక్రయ కొనస్గ తూ ఏక్ాంతర్ాంగ్
విద్యుచాచలక బలాం జన్నస్తయ్ ాంది.
తీగచయటి స్టిర్ కోణీయ వేగాం ω త్ో తిర్ుగ చయనిది అనయకొనయమ .
తీగచయటి యొకక లాంబాన్నక్, అయస్కాంత క్షేత్ార న్నక్ B ఏదైనా
స్తమయాంలో చచస్ర కోణాం θ = ωt ------(1)
తీగచయటి తలాన్నక్ లాంబాంగ్ ఉని అయస్కాంత క్షేతర అాంశ్మ ,
Bcosθ = B cos ωt ---------(2)
ఒక చయటుి గల తీగచయటిలో అయస్కాంత అభివ్హాం
(Bcosωt)A ------------(3)
A అనయనది తీగచయటి వైశ్లుాం
48. ,తీగచయటిలో మొత్ాం అయస్కాంత అభివ్హాం
Φ = n(Bcos ωt) A ---------(4)
n అనయనది చయటల స్తాంఖు.
ఫ్ర్డచ న్నయమాం ప్రక్ర్ాం,
ε = - = - (nBA cos ωt)
ε = - nBA (-ω sin ωt)
ε = nBA ω sin ωt -------
--(5)
దీన్నన్న ఏక్ాంతర్ ప్రవ్హాం (A.C.)
అాంటార్ు
