Lezing van Erik-Jan Broers tijdens de eerste bijeenkomst van 'Moord en doodslag' op 3 maart 2018.

1. MOORD EN DOODSLAG
IN HET ARCHIEF
LEZINGCYCLUS
“TER LEERING ENDE VERMAECK”
– 1 –
RECHTERLIJKE ORGANISATIE
en
VERLOOP VAN EEN STRAFPROCES

2. PRIVAAT STRAFRECHT
vroege middeleeuwen
 VERZOENINGSPROCEDURE
financiële vergelding
 ACCUSATOIR STRAFPROCES
feitelijke vergelding
> private vervolging
> formalistische bewijsvoering ketelproef

3. LEX RIBUARIA (ca. 620)
Hoofdstuk 36 – Doodslagen
– ‘Als een Ribuariër een andere Ribuariër heeft gedood, wordt hij
voor 200 schellingen als schuldig aangemerkt.’
– ‘Als een Ribuariër een Aleman, Fries, Beier of Saks heeft gedood,
wordt hij voor 160 schellingen als schuldig aangemerkt.’
– ‘Als een Ribuariër een Romein heeft gedood, wordt hij met 100
schellingen beboet.’

4. LEX RIBUARIA (vervolg)
Hoofdstuk 36 – Geestelijken
– ‘Als een Ribuariër een diaken heeft gedood, wordt hij met
300 schellingen beboet.’
– ‘Als een Ribuariër een priester heeft gedood, wordt hij met
600 schellingen beboet.’
– ‘Als een Ribuariër een bisschop heeft gedood, wordt hij met
900 schellingen beboet.’

5. VAN DEN VOS REYNAERDE
(13e eeuw)

6. PUBLIEK STRAFRECHT
late middeleeuwen
 INQUISITOIR STRAFPROCES
> publieke strafvervolging
> rationele bewijsvoering
– bekentenis  tortuur
– getuigenbewijs

7. RECHTERLIJKE ORGANISATIE
 GERECHTSHOF > Raad van Brabant en Landen van Overmaze
hoge jurisdictie
 HOOFDBANK > ’s-Hertogenbosch, Breda, Bergen op Zoom
hoge jurisdictie
 SCHEPENBANK > b.v. Tilburg en Goirle hoge jurisdictie
middelbare jurisdictie
lage jurisdictie

8. SCHEPENBANK GERECHTSHOF
 Schepenen
 Gerechtsofficier
(schout, drost, drossaard etc.)
 Griffier
 Deurwaarders/bodes
 Procureurs
 (Beul)
 Raadsheren
 Procureur-Generaal
 Advocaat-Fiscaal
 Griffier
 Deurwaarders/bodes
 Procureurs
 (Beul)

9. BEULSFAMILIES – Beul van Breda
 Frans Kleijne
– 1761
 Johannes Libordius Kleijne
– 1776
 Johannes Jacobus Kleijne
– 1785
(tevens chirurgijn)

10. BEULSFAMILIES – ’s-Hertogenbosch
 David Hendrik Kleijne x Catharina van Anholt
– 1742
 Johannes Libordius Kleijne x Maria van Anholt
– 1785
(tevens onbevoegd chirurgijn)
(1819 : geldboete 25 guldens)
 Johann Hendrik Kleijne
– 1816

11. CIVIELE STRAFPROCEDURE
– niet-kapitale delicten
 Dagvaarding
 Debat
> Wisseling van conclusies – procureur
> Bewijsvoering – procureur
> Pleidooien – advocaat
 Hoger beroep

12. CRIMINELE STRAFPROCEDURE (1)
– kapitale delicten
 Voorbereidend onderzoek – gerechtsofficier
 Dagvaarding/arrestatiebevel – rechter
 Eerste verhoor – rechter
VOORONDERZOEK  eindvonnis
 tussenvonnis
RECHTSZITTING

13. CRIMINELE STRAFPROCEDURE (2)
ORDINAIR STRAFPROCES
 Debat …
 … Onderzoek
> scherpe examinatie
 tortuur
EXTRAORDINAIR STRAFPROCES
 Onderzoek
> verhoor verdachte
> verhoor getuigen
> confrontaties
> scherpe examinatie
 tortuur

14. INSTRUCTIE voor de BEUL
van de BARONIE van BREDA (1761)
Artikel 15 – Voor elke persoon die hij effectievelijk pijnigt,
de koorden en roeden daaronder begrepen,
zes guldens voor elke keer dat het plaatsvindt.
– Als hij niet pijnigt, maar de verdachte in zijn
tegenwoordigheid met de pijnbank wordt
gedreigd, drie guldens.

15. FILIPS WIELANT, Corte instructie
in materie criminele (ca. 1510)
CAPUT 37 – 1. De manier van pijnigen is ter discretie van de rechter.
Deze moet de pijngrens vaststellen conform de leeftijd,
fysieke gesteldheid en gezondheid van de verdachte.
– 2. Geleidelijk opvoeren van de pijn overeenkomstig de
ernst van de feiten, de vermoedens en verdenkingen,
en de antwoorden die de verdachte op de vragen geeft.
Terughoudendheid zodat het lichaam van de verdachte
niet verminkt, beschadigd of al te zeer gekwetst wordt.

16. TORTUUR (1)

17. TORTUUR (2)

18. DOODSTRAF en LIJFSTRAF
 Onthoofden
 Radbraken
 Vierendelen
 Verbranden
 Ophangen
etc.

20. CESARE BONESANA BECCARIA,
Dei Delitti e delle Pene (1764)
De Verlichting
(tweede helft 18e eeuw)
KLASSIEKE RICHTING
Rationeel strafrecht
> codificatie
> humanisering

21. BATAAFSE REPUBLIEK (1795-1806)
en KONINGRIJK HOLLAND (1806-1810)
 BATAAFSE REPUBLIEK (1795-1806)
> Bataafse Omwenteling (1795)
> Staatsregeling (1798) : opdracht tot codificatie
 KONINGRIJK HOLLAND (1806-1810)
> Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland (1809)
> Wetboek op de Regterlijke Instellingen en Regtspleging
in het Koningrijk Holland (1809)